Nieuczciwe klauzule umowne w umowach sprzedaży
zawieranych z klientem indywidualnym
Określenie takie oznacza wprowadzenie do umowy sprzedaży, a więc zamieszczenie w niej warunków umownych, które nie zostały indywidualnie wynegocjowane, jeżeli są one sprzeczne z wymogami dobrej wiary i powodują dla konsumenta znaczącą nierówność wynikających z umowy praw i obowiązków stron.
Zgodnie z prawem nie uznaje się w Unii takich warunków umownych za indywidualnie wynegocjowane, jeżeli były one przedstawione konsumentowi w formie typowego wzoru umowy i nie mógł on wpłynąć na ich treść.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że prawo żąda od sprzedawcy udowodnienia twierdzenia, że standardowe warunki umowy zostały wynegocjowane indywidualnie. Ciężar dowodu spoczywa więc na nim.
Dopiero w sytuacji, gdy konsument rzeczywiście jasno i wyraźnie potwierdził swoją zgodę na zapis szczególnego warunku umowy, przeważa zasada (obowiązująca w polskim kc) swobody umów. W takich okolicznościach warunek jest dla stron wiążący.
Przykłady nieuczciwych klauzul:
takim zapisem jest np. warunek polegający na konieczności wniesienia rażąco wysokiej rekompensaty lub odszkodowania w razie anulowania umowy,
warunek pozwalający sprzedawcy lub dostawcy na jednostronne modyfikowanie treści umowy według własnego uznania i bez możliwości wniesienia sprzeciwu przez kupującego,
sporządzenie umowy sprzedaży wiążącej tylko dla konsumenta, podczas gdy wykonanie usługi bądź innych obowiązków przez sprzedawcę lub dostawcę zależne jest tylko od warunku, którego spełnienie zależy jedynie od jego dobrej woli,
warunek obligujący konsumenta do spełnienia wszystkich obowiązków wynikających z umowy, podczas gdy sprzedawca lub dostawca swoich obowiązków nie wypełnia,
warunek umożliwiający automatyczne przedłużenie umowy, gdy w niej jest wyznaczony jednoznaczny nieprzekraczalny termin, w którym konsument może oznajmić, że nie ma takiego zamiaru,
warunek umożliwiający sprzedawcy lub dostawcy wypowiedzenie umowy zawartej na czas nieokreślony bez uprzedzenia o tym konsumenta ( chyba, że istnieją poważne podstawy jak np. zadziałanie siły wyższej ) ,
warunek ograniczający obowiązek sprzedawcy lub dostawcy do respektowania uzgodnień poczynionych przez jego agentów,
warunek pozwalający sprzedawcy lub dostawcy na zatrzymanie sum wniesionych przez konsumenta, gdy ten zdecyduje się nie zawierać umowy i nie przewiduje jednocześnie dla konsumenta prawa do odszkodowania ze strony sprzedawcy lub dostawcy, jeżeli któryś z nich zaniecha wykonania umowy.
Polski kc nie definiuje pojęcia zaliczki.
W handlu międzynarodowym zaliczkę rozumie się jako część przyszłej zapłaty za dostarczony towar lub usługę. Nie jest ona więc gwarancją rzetelnego wykonania kontraktu. Nie jest ona również gwarancją zawarcia umowy lub jej wejścia w życie. Kodeks cywilny obowiązujący w Polsce definiuje pojęcie zadatku. Zadatek ( kc art. 394 pkt 1,2,3 ) może być jednak nie zwrócony importerowi ( chyba, że strony w kontrakcie ustaliły to inaczej ) w sytuacji, gdy kupujący odstąpił od umowy bez winy sprzedawcy / dostawcy. W tym rozumieniu zadatek nie jest częścią realizacji umowy, a jedynie ( w braku innych ustaleń ) odpowiednikiem odszkodowania na wypadek, gdyby jedna ze stron nie wywiązała się z zobowiązań umowy. W przypadku nieuzasadnionego i bez zgody drugiej strony odstąpienia od umowy lub jej podpisania zgodnie z kodeksem cywilnym:
- sprzedawca wypłaca drugiej stronie podwojoną sumę zadatku,
kupujący traci zadatek
9.warunki nieodwracalnie wiążące konsumenta, z którymi nie miał on możliwości zaznajomienia się przed zawarciem umowy,
10.warunek umożliwiający sprzedawcy lub dostawcy przenoszenie praw i obowiązków wynikających z umowy bez uzyskania zgody konsumenta,
11.warunek wyłączający lub ograniczający prawa konsumenta do wystąpienia z powództwem lub skorzystania z innego środka, zwłaszcza zaś żądanie od konsumenta poddania sporów wyłącznie pod arbitraż nie uregulowany przepisami prawa lub warunek wprowadzający ograniczenia dowodowe i nakładający na konsumenta obowiązek dostarczenia dowodów, których z natury rzeczy powinna dostarczyć druga strona umowy,
12.warunek, który przewiduje, że cena jest ustalana w momencie dostarczania towar, a nie w chwili jego zamawiania, bez zapewnienia konsumentowi prawa do anulowania umowy, jeżeli cena w momencie dostawy jest zbyt wysoka w stosunku do cen obowiązujących w chwili składania zamówienia. Często ta klauzula wzmocniona jest groźbą utraty przez kupującego zaliczki / zadatku.
13.warunek dający prawo sprzedawcy / dostawcy rozwiązania umowy, podczas gdy konsument takiego prawa nie ma albo też pozwalający sprzedawcy lub dostawcy na zatrzymanie sum zapłaconych za nie wykonane jeszcze usługi, w przypadku gdy stroną rozwiązującą umowę jest sprzedawca lub dostawca,
14.warunek pozwalający sprzedawcy / dostawcy, a nie konsumentowi oceniać i decydować, czy dostarczone towary lub usługi są zgodne z tymi, które były zamówione,
15.warunek, który przewiduje wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności prawnej sprzedawcy lub dostawcy w przypadku śmierci konsumenta lub doznania przez niego obrażeń ciała spowodowanych działaniem lub zaniechaniem ze strony sprzedawcy lub dostawcy. Ten warunek pociąga często za sobą tragiczne konsekwencje w przypadku, gdy kupiony towar, z uwagi na jego wadę ( często ukrytą ) powoduje śmierć, kalectwo lub ewidentną stratę dla kupującego, jaką może być pożar domu lub zniszczenie nieraz wieloletniego dobytku,
16.warunek, który umożliwia wyłączenie lub ograniczenie praw konsumenta w stosunku do sprzedawcy lub dostawcy w przypadku całkowitego lub częściowego nie wywiązania się albo też niewłaściwego wywiązania się ich z któregokolwiek z obowiązków umownych.
Zgodnie z wyżej przytoczonymi przykładami nieuczciwych klauzul umownych ich ocenę dokonuje się biorąc pod uwagę charakter dóbr lub usług, których konkretna umowa dotyczy i odwołując się do wszystkich postanowień w momencie jej zawarcia oraz do pozostałych ustaleń tej lub innej umowy, od której umowa zależy lub z którą jest jednoznacznie związana.
Nie dotyczy to określenia głównego przedmiotu umowy i ceny za towary i usługi.
Wszystkie postanowienia umowy muszą być sporządzone w sposób prosty, jasny i zrozumiały. W razie wątpliwości co do znaczenia sformułowań interpretuje się je w sposób najbardziej korzystny dla konsumenta.
Dodatkowo w obronie konsumenta występują krajowe organizacje konsumenckie. Są one uprawnione do występowania do sądu lub administracyjnych państwa lub innych o wydanie decyzji stwierdzającej nieuczciwy charakter warunków stosowanych w umowach.
1