Skamander

• Założony w 1918 roku przez Tuwima, Słonimskiego, Iwaszkiewicza, Wierzyńskiego i Lechonia.

• Wzorem twórczość Leopolda Staffa.

• Skamandryci to grupa sytuacyjna, czyli taka, której głównym spoiwem jest rzeczywistość pozaliteracka.

Dzieje grupy

1. integracja grupy (lata 1916-1919 z cezurą w roku 1918) - 1916-1918 - formowanie się grupy na Uniwersytecie Warszawskim wokół czasopisma Pro Arte et Studio.

1. 29 listopada 1918 roku otwarta zostaje kawiarnia poetów "Pod Picadorem".

2. 1918 - 1919 - działalność grupy już pod nazwą Skamander. Pojawiają się wtedy pierwsze tomiki poszczególnych poetów.

2. działalność właściwa (1919-1926/1928) - Grupa w najpełniejszy sposób przybiera swoją formę.

3. dezintegracja grupy (1929 - 1939) - Zanikają tak charakterystyczne dla Skamandra tendencje optymistyczno-witalistyczne oraz zaczyna słabnąć więź grupowa.

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA:

• bezprogramowość, związana z postulatem wolności

• poeta-uczestnik

• zachwyt nad życiem (również jego stroną biologiczną) i codziennością

• elementy języka potocznego

• nawiązanie do tradycji

• Fascynacja tłumem i nowoczesnością

• Zwrot do postawy aktywnej

• "wyszli" do ludzi, spotykali się i recytowali wiersze w miejscach ogólnodostępnych

Przedstawiciele: Iwaszkiewicz; Słonimski; Lechoń

JULIAN TUWIM (1894-1953)

• Współzałożyciel kabaretu „Pikador” oraz grupy poetyckiej „Skamander”.

• Współautor i redaktor Skamandra

• Debiutancki tom Czyhanie na Boga (1918)

• Specyficzny humor, bystrość umysłu i świeżość

• Tworzyły neologizmy oraz język pozarozumowy

• Debiutuje wierszem „Wiosna”

• Sandauer „O człowieku, który był diabłem”

AWANGARDA KRAKOWSKA

• 1922-1927

• Czasopismo „Zwrotnica” 1922-1923 oraz 1926-1927

• Grupie przewodził Tadeusz Peiper

• „Minimum słów, maksimum treści”

Przedstawiciele: Jan Brzękowski; Jalu Kurek; Tadeusz Peiper; Julian Przyboś; Adam Ważyk

Założenia:

• 3xM

• artysta jako architekt-budowniczy zdań

• ekwiwalentyzacja uczuć

• metafora jako środek wyrażania i tworzenia rzeczywistości

• zbliżenie rytmu poezji do rytmu prozy

• ekonomiczność języka poetyckiego

• precyzyjna budowa wiersza, zwięzłość

• kult nowości

JULIAN PRZYBOŚ (1901-1970)

1. Poezja wczesna

• Pierwsze zbiory wierszy w połowie lat dwudziestych.

• Fascynacja pracą dzięki której opanowuje się materię.

• Bohaterami jego poezji często są robotnicy, rzemieślnicy.

• Fascynacja techniką

2. Poezja dojrzała

• Lata 30'

• Liryka pejzażowa i refleksyjna

• Dyscyplina słowa i obrazu

• Motywy autobiograficzne związane z chłopskim dzieciństwem

• Debiutuje tomikiem „Śruby” (1925) i „Oburącz” (1926)

• Jerzy Kwiatkowski „Poezja Juliana Przybosia”

DRUGA AWANGARDA

• określenie uogólniające dla kierunków i grup poetyckich tworzących w latach 30. XX wieku.

• Charakteryzowała się wizjonerskim katastrofizmem z istotnym wpływem ekspresjonizmu.

• Duże znaczenie przypisywali zjawiskom takim jak: piękno pejzażu, temat wiejski uznany na zasadzie marzeń lub skojarzeń, snu.

• „Reflektor”

JÓZEF CZECHOWICZ (1903-1939)

• silnie związany z grupą literacką Kwadryga.

• Debiutuje tomikiem „Kamień” (1927)

1. wczesna twórczość

• atmosfera oniryczna i spokojna, jednak niepozwalającą zatopić się do szczętu w sensualistycznym, erotycznym świecie.

• Silny niedosyt

2. Wiersze z przed II wojny światowej

• Atmosfera katastrofy i upadku

• Senny charakter

• Brak celu, strach przed rzeczywistością

ŻAGARY

• 1931-1934

• Pismo „Żagary” do konca marca 1934

• powstała na Uniwersytecie im. Stefana Batorego

• nawiązywali do katastrofizmu

• ich twórczość wyrażała poczucie zagrożenia

Przedstawiciele: Czesław Miłosz; Jerzy Putrament; Aleksander Rymkiewicz; Jerzy Zagórski; Adam Kulesza od 1932

Program:

• powrót do języka symboli, metaforyki

• styl patetyczny, wzniosły i klasyczny utworów,

• paraleksy

CZESŁAW MIŁOSZ (1911-2004)

• debiutował w 1930 roku „Kompozycją” i „Podróżą” - debiut poetycki

• „Poema o czasie zastygłym” - 1933; debiut książkowy

1. Lata 30' (przed II wojną światową)

• Przesycona katastrofizmem (metaforyczność, rytmiczność, wizje apokalipsy)

2. Okres II wojny światowej

• Mniej ozdobne

• Poeta stawia na komunikatywność

• Świadome odchodzenie od tematyki wojennej

3. Okres po II wojnie światowej:

• Tematyka bardziej filozoficzna

POKOLENIE KOLUMBÓW

1. jest to pokolenie wojenne które dzieli się na :

• Warszawskie - studenci UW debiutowali i zgineli w czasie wojny np. Gaicy, Trzebiński, Stroiński, Baczyński, Bojarski

• 20' - Borowski, Różewicz, Grudziński

TADEUSZ RÓŻEWICZ (1921)

• Debiutowal w 1944 r. tomikiem „Echa Leśne”

• Autotematyzm

1. Początkowa twórczość - wiara w odbudowę i zwycięstwo kultury polskiej

2. Wczesna twórczość - katastroficzna, ekspresjonistyczna

3. Późniejsza twórczość - dążenie do wyzwolenia

• Tragizm osamotnionej jednostki zagubinej w powojennym świecie

• Twórczość osoby okaleczonej i porażonej okrucieństwem wojny

• Bohater zagrozony dezintegracją i powszechnym chaosem

SURREALIZM- ruch art. opierający twórczość na skojarzeniach płynących z podświadomości i marzeń sennych, wyrażający się w nie powiązanych z sobą obrazach fantastycznych w nienaturalnych zestawieniach i kombinacjach.

EKSPRESJONIZM- kierunek, który dążył do wyrażania w sposób spotęgowany i dramatyczny wewn. przeżyć twórcy.

IMAŻYNIZM- kierunek uważający obraz za podstawowy element poezji: dawał jednak pierwszeństwo wierszowi wolnemu, skupiającemu się wokół jednej metafory a. stanowiącemu łańcuch metafor, chętnie czerpiącemu tematy z życia cyganerii art. a. z życia dawnej wsi.

FUTURYZM- awangardowy kierunek art.-lit. pierwszej ćwierci XX w., gł. we Włoszech i Rosji, głoszący idee anarchicznego buntu przeciw normom życia społ., tradycji kult. i tradycyjnym formom sztuki.

DADAIZM- awangardowy ruch art.-lit. będący anarchiczną negacją dziedzictwa kulturalnego Europy, odrzucający dotychczasowe konwencje i rygory na rzecz swobodnych skojarzeń nieskrępowanej fantazji i nieco infantylnych mistyfikacji.

PONOWA- czasopismo wydawane w Warszawie w latach 1920-1921. Ukazywało się nieregularnie. Było to pismo o charakterze tradycjonalistycznym, pod względem literackim bliskie neoromantycznemu ekspresjonizmowi.

CZARTAK- regionalistyczna grupa literacka, którą w Wadowicach założył Emil Zegadłowicz. Wydała kilka zeszytów czasopisma "Czartak" w latach 1922-1928. Program Czartaka łączył coś w rodzaju mistycyzmu religijnego z miłością do przyrody i pochwałą "prostaczka" ściśle z nią obcującego. Niechętnie nastawiony do współczesnej cywilizacji. Inspirował się ideami ekspresjonizmu.

KWADRYGA- warszawska grupa literacka działająca w dwudziestoleciu międzywojennym (1927-1931), zaliczana jest do II awangardy skupiona wokół warszawskiego czasopisma "Kwadryga". Najbardziej charakterystyczne akcenty publicystyki grupy to krytyczny stosunek wobec Skamandra, a szczególnie wobec praktyki artystycznej Tuwima, oraz aprobata dla programu Awangardy Krakowskiej. "Kwadryganci" nie wypracowali charakterystycznego modelu poezji. Można wyróżnić pewien krąg tematów: nierówności społeczne, moralizatorstwo, antyurbanizm, pacyfizm, kult pracy.. W 1931 roku czasopismo "Kwadryga" zawiesiło działalność, nie tylko ze względów finansowych ale przede wszystkim przez rozłam polityczno-ideowy który powstał wewnątrz grupy.

WIZYJNOŚĆ- jedna z cech literatury romantycznej. Bohater często obdarzony jest możliwością doznawania wizji, czyli zobaczenia czegoś nierealnego, ponadzmysłowego. Często jest to wizja piekła, rewolucji, końca świata.

MISTYCYZM- przekonanie o dominacji uczucia nad rozumem, które może wznieść ludzką duszę do Boga lub ku nieskończoności. Mistycyzm zakłada, że wiara i intuicja są najwyższymi formami poznania, a świat, człowiek i natura mają istotę duchową.

---