Dr Tadeusz WILAND
PROGRAM PRZEDMIOTU
N E G O C J A C J E
1/ Negocjacje we współczesnej filozofii biznesu
pojęcie negocjacji
zmiana roli czynnika ludzkiego w gospodarce
„uczłowieczenie” współczesnego biznesu
motywacja czy manipulacja
2/ Style, strategie i techniki negocjacyjne.
style negocjacyjne
strategie negocjacyjne
techniki negocjacyjne
3/ Etapy negocjacji gospodarczych.
- przygotowanie negocjacji (zbieranie informacji o partnerach,
zaplanowanie faz negocjacji, przygotowania organizacyjne
otwarcie rozmów
cechy negocjacji kontraktowych
przedstawienie propozycji
podsumowanie negocjacji
kontrakt końcowy
specyfika negocjacji przez Internet
4/ Negocjacje z zagranicznymi partnerami
negocjacje z partnerami europejskimi
negocjacje z partnerami azjatyckimi
negocjacje z partnerami amerykańskimi
5/ Poznanie siebie jako negocjatora
podejście psychologiczne do osoby negocjatora
podejście psychocybernetyczne do osoby negocjatora
cechy skutecznego negocjatora
6/ Komunikacja w negocjacjach
- rola komunikacji w negocjacjach gospodarczych
- dopasowanie werbalne
komunikacja jako perswazja
komunikacja niewerbalna
Literatura
1. Błaut R., Skuteczne negocjacje, Centrum Informacji Menadżera, Warszawa 1994.
2. Borkowska S., Negocjacje zbiorowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 1997
3. Brdulak H, i J., Negocjacje handlowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 2000
4. Cenker E. M., Negocjacje, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarządzania, Poznań 2002.
5. Gesteland R. R., Różnice kulturowe a zachowania w biznesie, Wydawnictwo Naukowe PWN S.A., Warszawa 1999.
6. Kennedy G., Negocjacje doskonałe, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1999.
7. Mastenbroek W., Negocjowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN S.A., Warszawa 1996.
8. Nęcki Z., Negocjacje w biznesie, Oficyna Wydawnicza ANTYKWA,
Kraków-Kluczbork 2000.
9. Nierenberg G.,I., Sztuka negocjacji jako metoda osiągania celu, Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa 1994.
10. Stalmaszczyk M., Negocjacje kupna-sprzedaży w praktyce handlu międzynarodowego, PIHZ, Warszawa 1987.
PROGRAM PRZEDMIOTU
NEGOCJACJE
1. NEGOCJACJE WE WSPÓŁCZESNEJ FILOZOFII BIZNESU
Pojęcie, istota i znaczenie negocjacji
Czym są negocjacje
Negocjacje jako zaspokojenie potrzeb
Targowanie się czy negocjowanie
Poziom podejścia do negocjacji
Zastosowanie teorii negocjacji
Dlaczego należy negocjować - zrozumieć proces negocjowania
Rodzaje negocjacji gospodarczych (handlowych, w biznesie)
Negocjacje kontraktowe
Negocjacje handlowe
Negocjacje kupna i sprzedaży
Negocjacje dla pośredników w biznesie
Negocjacje wewnątrz przedsiębiorstwa
Negocjacje pomiędzy pracodawcą a pracownikiem
Negocjacje między przełożonymi a podwładnymi
Negocjacje pomiędzy pracownikami tego samego poziomu zarządzania
Negocjacje w trakcie spotkań rekrutacyjnych
Negocjacje wynagrodzenia
Negocjowanie stanu należności i zobowiązań finansowych przedsiębiorstwa
Negocjacje zbiorowe
Negocjacje menedżerskie
Negocjacje pomiędzy przedsiębiorstwami
Systematyczne podejście do negocjacji
Styl, klimat, czas, treść, władza,
Zmiana roli czynnika ludzkiego w gospodarce
„Uczłowieczenie” współczesnego biznesu
Motywacja czy manipulacja
Od kryzysu, konfliktu i walki do negocjacji i współpracy
Dlaczego negocjacje są sztuką
2. SPOSOBY PROWADZENIA NEGOCJACJI
Czynniki decydujące o rezultatach negocjacji (siła, czas, informacja)
Nastawienie kooperacyjne lub rywalizacyjne
Ocena własnej pozycji
Ocena partnera (przeciwnika)
Kryteria rozróżniania stylu negocjacji
Przełamywanie impasu w negocjacjach
Ustępowanie i uzyskiwanie ustępstw
Przyczyny porażek i braku sukcesów w negocjacjach
Etyka prowadzenia negocjacji
3. STYLE, STRATEGIE, TAKTYKI I TECHNIKI NEGOCJACYJNE
Podstawowe reguły negocjacyjne
Reguły wyboru stylu, strategii, taktyki i techniki negocjacyjnej
Mapa negocjacyjna
Indywidualne style negocjacyjne
Style negocjacyjne
Dominacja - wygrać za wszelką cenę
Dopasowywanie się
Unikanie
Kompromis (negocjacje ku obopólnej satysfakcji)
Styl rzeczowy
Negocjacje integracyjne
Negocjacje integratywne
Wygrana - Wygrana
Strategie negocjacyjne
Strategia pozycyjna
Strategia problemowa
Taktyki i techniki negocjacyjne
Taktyki ogólne - style negocjacyjne
(miękki, twardy, rzeczowy uwarunkowany sytuacyjnie i merytorycznie, przegrana - przegrana, wygrana - przegrana, wygrana - wygrana)
Taktyki szczegółowe związane z etapami negocjowania
Taktyki negocjacyjne w I fazie negocjowania
Technika „efektu pierwszego wrażenia”
Technika prezentacji samego siebie
(prezentacja wyglądu i zachowania)
Technika prezentacji instytucji
(prezentacja firmy poprzez siebie, środki multimedialne,
wytwory - bierna i aktywna)
Taktyki i techniki negocjacyjne w II fazie negocjacji
(fazie sterowania przebiegiem negocjacji)
Taktyki eskalacyjne (napędzające konflikt)
technika przejmowania inicjatywy
eskalacyjne techniki spontaniczne - wyolbrzymianie sporu, atakowanie partnera, ograniczanie kontaktów
eskalacyjne techniki strategiczne - zmiana warunków poprzedzających spór, rozszerzanie przedmiotu sporu, eskalacja racji, poszukiwanie sprzymierzeńców
Taktyki obronne
technika podtrzymywania korzystnej atmosfery
techniki redukujące agresję
technika bluffu
technika „podpuszczania”
technika groźby
Taktyki dystrybutywne
taktyki dystrybutywne ofensywne
taktyki dystrybutywne defensywne
technika manipulacji psychologicznej
Taktyki integratywne
taktyka wywoływania pozytywnych reakcji u oponentów (technika przełamywania impasu)
Techniki negocjacyjne
techniki przejmowania inicjatywy - „zmiany biegu”, ciszy, zadawania pytań, powstrzymywania się od decyzji,
techniki podtrzymywania dobrej atmosfery - unikanie przesadnego irytowania, zapobieganie nakręcania spirali obrony i ataku, koncentrowanie się na interesach, a nie na osobach i stanowiskach
techniki manipulacji psychologicznej - techniki podstępne, presji pozycyjnej, „bad guy - good guy” - „zły człowiek - dobry człowiek”, włączania prowokatora, manipulowanej perswazji
technika mediacyjna - zaangażowania strony trzeciej
technika przełamywania impasu - operowanie czasem, metoda „wyjścia na chwilę”, „straszak” władz zwierzchnich
Formy nacisku negocjacyjnego
presja czasu
informacja - skuteczna broń
okazywanie zamiaru rezygnacji z negocjacji
alternatywa: tak czy nie
Fait-Accompli - fakt dokonany
Gorący ziemniak - obarczanie własnym kłopotem (problemem)
ultimatum
Taktyki negocjacyjne w III fazie negocjowania
(fazie finalizacji negocjacji - zawarcie kontraktu)
Techniki prewencyjne
procedura prowadzenia tzw. nadcelu
procedura „absorbcji protestu”
wystąpienie osób o silnych umiejętnościach perswazyjnych
zapobiegające wejściu w kolejną sytuację konfliktową
przedłużające przychylną atmosferę między stronami
Techniki redukcji niezadowolenia z wyniku negocjacji
techniki perswazyjne
modelowanie niezadowolenia
zachęcanie partnera do mówienia i artykulacji niezadowolenia
Taktyki negocjacyjne
Taktyka wojny psychologicznej
Taktyka presji pozycyjnej
Taktyka niepełnego pełnomocnictwa
Taktyka wybiórczego obiektywizmu
Taktyka wysokich kompetencji
Taktyka dobry/zły policjant
Taktyka bagatelizowania
Taktyka „ofiary”
Manipulacja prestiżem
Taktyka braku alternatyw
Taktyka odsuwania korzyści
Taktyka konkurencyjności
Taktyka wskazywania konsekwencji podejmowanych decyzji
Najczęściej stosowane komunikaty w taktykach negocjacyjnych
Taktyka negocjacji i równowaga sił
Taktyki wstępne
Taktyki otwarcia negocjacji
Ogólne taktyki prowadzenia negocjacji
Planowanie kontrtaktyki
Techniki negocjacyjne
Typologia technik negocjacyjnych
Technika kształtowania sytuacji
Technika ustępowania
Technika odwrócenia ról - testowanie opcji
Technika nie zgadzania się na pierwszą propozycję
Technika ograniczonej kompetencji
Technika sytuacji hipotetycznej „co by było, gdyby”
Technika mierzenia wysoko
Technika „dobry - zły facet”
Techniki związane z wykorzystaniem czasu
Technika wskazania ewentualnej konsekwencji
Technika wskazania przeciwnego przykładu
Technika prezentacji
Technika manipulacji psychologicznej
Technika podziału ról
Pozorowanie rozłamu
„Wypuszczanie do przodu”
Technika zbierania pytań
Przerwy
Prowokacja i dywersja
Techniki negocjacyjne
Techniki kształtowania sytuacji
organizacja przestrzeni negocjacyjnej
własne terytorium
obecność publiczności
czas
dystans interpersonalny
reprezentacja stron
Techniki sterowania przebiegiem negocjacji
techniki rozpoczęcia negocjacji
techniki przechwytywania inicjatywy
techniki podtrzymywania dobrego klimatu
techniki zakończenia negocjacji
Techniki reprezentacji
technika pozytywnej prezentacji samego siebie
(sprzedawania samego siebie)
technika pozytywnej prezentacji organizacji, którą reprezentuje negocjator
technika efektywnego przedstawiania własnych propozycji
Techniki manipulacji psychologicznych
technika budowania twórczego klimatu
technika wywierania presji na partnerów negocjacyjnych
technika podnoszenia wartości partnera negocjacyjnego
technika unikania autodeprecjacji
4. UWARUNKOWANIA NEGOCJACJI
Struktura uwarunkowań negocjacyjnych
Uwarunkowania osobowościowe
Uwarunkowania zewnętrzne
Sposoby kształtowania sytuacji negocjacyjnej
Wybór i aranżacja miejsca negocjacji - terytorium
Organizacji i czas trwania negocjacji
Obserwatorzy
Rola publiczności w negocjacjach
Pośpiech
Taktyka skracania dystansu
Warunki dobrego klimatu
Asertywność w negocjacjach
Stres w negocjacjach
Kazus kłamstwa - kłamstwo w negocjacjach analiza sytuacji
Negocjacje w warunkach polskich
Negocjacje, na które można mieć wpływ
Uczestnictwo mediatorów
Tworzenie zespołów przedstawicielskich
Typowe błędy w negocjacjach
Nadmierne zaufanie
Brak zaufania
Nadmierna uległość
Nadużywanie siły
Unikanie
5. ETAPY (FAZY) NEGOCJACJI GOSPODARCZYCH
Misterium negocjacji handlowych
Podstawy racjonalnych negocjacji
Reguły gry w udanych negocjacjach
Dlaczego pieniądze nie są tak ważne, jak nam się wydaje
Schemat przebiegu negocjacji
Etap wstępny - prenegocjacje
Przesłanki rozpoczęcia negocjacji
Przygotowanie scenariusza negocjacyjnego
Ustalenie celu, poziomu, przedmiotu i warunków wstępnych negocjacji
Zaplanowanie negocjacji
Zbieranie informacji o partnerach
Opracowanie założeń negocjacyjnych
Zaplanowanie faz negocjacji
Organizacja negocjacji
Wybór i przygotowanie zespołu negocjatorów
Przygotowania miejsca spotkania negocjacyjnego
Etap rozpoczęcia negocjacji
Sztuka dobrego początku
(efekt pierwszego wrażenia - „pierwsze 4 minuty negocjacji)
Otwarcie rozmów negocjacyjnych
Prezentacja siebie i członków zespołu negocjatorów
Prezentacja instytucji, którą się reprezentuje
Sposoby nawiązania kontaktu z drugą stroną
Propozycje proceduralne
Przyjęcie porządku negocjacji
Wymogi etykiety - rola zwyczaju i protokołu wizyty
Przewodniczenie negocjacjom
Etap zasadniczy - prowadzenie negocjacji
Przedstawienie stanowisk stron negocjacyjnych
(przedstawienie propozycji - ofert)
Sterowanie przebiegiem negocjacji
Przejęcie kontroli nad przebiegiem negocjacji
(władza, charyzma i posiadanie informacji w negocjacjach)
Wpływanie na równowagę sił
Tworzenie i utrzymywanie konstruktywnego klimatu
Dyskusja
Testowanie możliwości
Osiąganie elastyczności w postępowaniu negocjacyjnym
Ustępstwa w negocjacjach
Wywieranie wpływu na mocodawców
Impas
Przerzucanie ciężaru dowodu i zmiana tematu
Chwyt „ciszy”
Strategia pytań
Obserwacja przebiegu negocjacji
Wybór odpowiedniego momentu w czasie prowadzenia negocjacji
Negocjowanie z silniejszym partnerem
Manipulowanie emocjami podczas negocjacji
Trudne sytuacje negocjacyjne
Negocjowanie ze słabszej pozycji
Interwencja strony trzeciej (mediacja trzeciej strony, arbitraż)
Unikanie konfliktu
Postępowanie z trudnym partnerem
Wojna psychologiczna
Erystyka - sztuka prowadzenia sporów
Zerwanie rozmów
Odroczenie negocjacji
Konsekwencje prawne zerwania negocjacji
Konflikty w negocjacjach
Uwarunkowania konfliktów negocjacyjnych
Trudne sytuacje negocjacyjne
GRIT - działania ugodowe w warunkach konfliktu
Etap finalny
Wybór terminu zakończenia negocjacji
Rezultaty negocjacji - kontrakt końcowy
Podsumowanie i zakończenie negocjacji
Podpisanie kontraktu końcowego
Postnegocjacje
Prognozy realizacji porozumienia
Utrzymanie dobrych kontaktów z myślą o przyszłych negocjacjach
Analiza wyników i błędów negocjacyjnych
Specyfika negocjacji przez telefon i Internet - sporządzanie notatek z negocjacji
6. KOMUNIKACJA W NEGOCJACJACH
Płaszczyzny komunikowania się negocjatorów
Budowanie kontaktu i porozumienia
Komunikacja jako perswazja
Aktywność konwersacyjna w negocjacjach
Komunikacja werbalna w negocjacjach
Umiejętność słuchania oraz zadawania pytań i odpowiadania na pytania
Posługiwanie się pytaniami w przełamywaniu barier utrudniających osiągnięcie porozumienia
Niewerbalne aspekty komunikowania się w negocjacjach
Zasady poprawnego komunikowania się w negocjacjach
Brak komunikacji w negocjacjach
7. NEGOCJACJE W SPORACH ZBIOROWYCH
Istota, znaczenie i funkcje negocjacji zbiorowych
Struktura i skuteczność negocjacji zbiorowych
Przedmiot negocjacji zbiorowych
Układy zbiorowe pracy - główny produkt negocjacji
Proces negocjacji zbiorowych (procedury i przygotowanie do negocjacji zbiorowych)
Style negocjacji zbiorowych
Wybór stylu negocjacji zbiorowych
Negocjacje rzeczowe
Negocjacje pozycyjne
Negocjacje manipulacyjne (istota i techniki, manipulowanie czasem trwania, miejscem prowadzenia, problemami, informacją, ataki personalne)
Impas w negocjacjach zbiorowych
Zawarcie układu i podpisanie porozumienia
8. NEGOCJACJE NA RYNKACH MIĘDZYNARODOWYCH
Kulturowe modele zachowań w biznesie
Negocjacje międzykulturowe
Kulturowe uwarunkowania negocjacji
Różnice ideologiczne
Prawo w negocjacjach międzynarodowych
Język negocjacji
Nieporozumienia językowe
Język angielski w negocjacjach
Komunikacja niewerbalna w negocjacjach międzynarodowych
Przystępowanie do negocjacji z cudzoziemcami
Rola czasu w negocjacjach za granicą
Niektóre cechy negocjatorów różnych kultur
(sylwetki negocjatorów z różnych krajów)
Przygotowanie do negocjacji na rynkach międzynarodowych
Negocjowanie z partnerami zagranicznymi
Negocjacje z partnerami europejskimi
Negocjacje z partnerami azjatyckimi
Negocjacje z partnerami amerykańskimi
(amerykańska sztuka prowadzenia negocjacji)
Negocjacje na rynkach międzynarodowych
Siedem barier e negocjowaniu transakcji międzynarodowych
środowisko negocjacyjne
różnice kulturowe
różnice ideologiczne
zagraniczna biurokracja i organizacje
zagraniczne prawa i rządy
wielość walut i systemów walutowych
niestabilność i nagłe zmiany
Negocjacje transakcji w znanym i nieznanym środowisku
negocjowanie u siebie
negocjowanie u partnera
negocjowanie w miejscu neutralnym
negocjowanie bez wyznaczania miejsca
Czas negocjowania (miejscowy, własnego kraju, transakcji)
Język negocjowania oraz korzystanie z usług tłumacza
Wybór negocjatorów
Wpływ różnic kulturowych na przebieg i rezultat negocjacji
Kulturowe typy negocjatorów
Podejście do zagranicznych biurokracji i organizacji w negocjacjach
Kontakty z rządami i prawami państw obcych w negocjacjach
Negocjowanie transferu pieniędzy i transakcji wymiennych
Renegocjacje
przyczyny niestabilności negocjacyjnych
odstąpienie i renegocjowanie
rodzaje renegocjacji
uzasadnienie negocjacji pozakontraktowych
postawy wobec renegocjacji
negocjacje wyprzedzające
9. ROZWIJANIE UMIEJĘTNOŚCI NEGOCJACYJNYCH
Zrozumieć innych w negocjacjach - szacunek dla osoby negocjatora
Podejście psychocybernetyczne do osoby partnera negocjacyjnego
Sztuka bycia negocjatorem
Predyspozycje do bycia dobrym negocjatorem
Zasady, którymi kieruje się dobry negocjator
Cechy skutecznego (dobrego) negocjatora (siła, aspiracje, zdolności)
Jak radzić sobie z mediami w negocjacjach
Doskonalenie umiejętności negocjacyjnych
10. KOMUNIKACJA W NEGOCJACJACH
Rola komunikacji w negocjacjach gospodarczych
Komunikacja werbalna - dopasowanie werbalne
Komunikacja jako perswazja
Komunikacja niewerbalna
NEGOCJACJE
Istota i cele negocjacji (celowość prowadzenia negocjacji - dlaczego należy negocjować)
Określenie sytuacji negocjacyjnych
Wybór strategii, taktyki i stylu negocjowania
Podstawowe techniki negocjacyjne
technika kształtowania sytuacji
sterowanie przebiegiem negocjacji
techniki prezentacji
techniki manipulacji psychologicznych
Uwarunkowania negocjacyjne oraz możliwość wpływania na nie
uwarunkowania zewnętrzne
wiedza i predyspozycje do prowadzenia negocjacji
warunki odniesienia sukcesu negocjacyjnego
negocjacje wewnątrzorganizacyjne
negocjowanie z cudzoziemcami
uwarunkowania, na które można mieć wpływ
Skład zespołu negocjacyjnego i jego zadania
Wiedza i predyspozycje do prowadzenia negocjacji
Ustalenie założeń oraz instrukcji negocjacyjnych
Przygotowanie i prowadzenie negocjacji indywidualnych i w zespołach negocjacyjnych
Skuteczność negocjacyjna
Postawy, zachowania i skuteczność negocjacyjna negocjatorów indywidualnych
i zespołowych (zastosowania w praktyce strategii, stylu i technik negocjacyjnych)
Warunki odniesienia sukcesu negocjacyjnego.
Negocjacje wewnątrzorganizacyjne
Negocjowanie z cudzoziemcami
Przestrzeganie norm etycznych w negocjacjach
GRY NEGOCJACYJNE
Podział grupy szkoleniowej na 4-6 osobowe zespoły
Postawienie zadań ćwiczącym zespołom
określenie sytuacji negocjacyjnych
dobór składu zespołów negocjacyjnych
określenie instrukcji i założeń negocjacyjnych
Praca w zespołach nad wyborem strategii, stylu oraz technik negocjacyjnych
Prowadzenie negocjacji indywidualnych i w grupach (zespołach) negocjacyjnych
Zespołowa analiza i ocena postaw, zachowań i skuteczności negocjacyjnej negocjatorów indywidualnych i zespołowych (zastosowania w praktyce strategii, stylu i technik negocjacyjnych)
Dyskusja nad postawami, zachowaniem i skutecznością uczestników warsztatów
Podsumowanie zajęć warsztatowych i ocena
WYKAZ LITERATURY
Przedmiot: NEGOCJACJE
A. Literatura podstawowa
Błaut R., Skuteczne negocjacje, Centrum Informacji Menedżera, Warszawa 1994.
Borkowska S., Negocjacje zbiorowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997.
Brdulak H., Brdulak J., Negocjacje handlowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000.
Cenker E. M., Negocjacje, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarządzania w Poznaniu, Poznań 2002.
Gesteland R. R., Różnice kulturowe a zachowania w biznesie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Nęcki Z., Negocjacje w biznesie, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1994.
Perrotin R., Heusschen P., Kupić z zyskiem. Negocjacje handlowe, POLTEXT, Warszawa 1994.
Salacuse J. W., Negocjacje na rynkach międzynarodowych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1994.
Dąbrowski P. J., Praktyczna teoria negocjacji, Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Produkcyjno-Usługowe “SOBORG” Sp. z o.o., Warszawa 1991.
Derejczyk M., Kudłaszyk A., Spory przedumowne. Jak negocjować kontrakty w biznesie, Biblioteka Menedżera i Służby Pracowniczej, Zeszyt 177/2000, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego Sp. z o.o., Bydgoszcz 2000.
Krzyminiewska G., Od walki do współpracy. Negocjacyjna sztuka zawierania porozumień, Biblioteka Menedżera i Służby Pracowniczej, TNOiK, Bydgoszcz 1998.
Mastenbroek J. C., Negocjowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
Stelmaszczyk M., Negocjowanie kontraktów handlowych. Poradnik dla ekspertów i importerów, Warszawa 1992.
Stalmaszczyk M., Negocjacje kupna-sprzedaży w praktyce handlu
międzynarodowego, PIHZ, Warszawa 1987.
Zbiegień-Maciąg L., Taktyki i techniki negocjacyjne, Wydawnictwo AGH, Kraków 1995.
Literatura uzupełniająca
Bazerman M. H., Neale M. A., Negocjując racjonalnie, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Libra - Pracownia Wydawnicza, Olsztyn 1997.
Birkenbihl V. F., Komunikacja werbalna. Psychologia prowadzenia negocjacji, Wyd. ASTRUM, Wrocław 1997.
Birkenbihl V. F., Komunikacja niewerbalna. Sygnały ciała (Podstawy komunikacji niewerbalnej dla trenerów i ludzi sukcesu), Wydawnictwo ASTRUM, Wrocław 1998.
Bryła J., Negocjacje międzynarodowe, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości w Poznaniu, Poznań 1997.
Casse P., Jak negocjować, Wydawnictwo Zyski i S-ka, Poznań 1996.
Cohen H., Wszystko można wynegocjować. Jak osiągnąć to co chcesz, Oficyna Wydawnicza „Logos”, Warszawa 1997.
Davson R, Sekrety udanych negocjacji, Zysk i S-ka, Wydawnictwo Wamex, Poznań 1999
Donaldson M. C., Donaldson M., Negocjacje dla opornych, Wydawnictwo RM, Warszawa 1999.
Fisher R. - Ury W., Patton B., Dochodząc do TAK. Negocjacje bez poddawania się, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1994.
Hawkins L., Hudson M., Cornall R., Prawnik jako negocjator, czyli jak efektywnie negocjować zagadnienia prawne, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1994.
Kennedy G., Negocjować można wszystko, Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa 1999.
Kennedy G., Negocjacje doskonałe, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1999.
Murdoch A., Kontakty z cudzoziemcami. Poradnik biznesmena, Centrum Informacji Menedżera, Warszawa 1996.
Nierenberg G. I., Sztuka negocjacji jako metoda osiągania celu, Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa 1994.
Nierenberg G. I., Sztuka negocjacji, Wydawnictwo Studio EMKA Ltd., Warszawa 1997.
Rządca R. A., Wujec P., Negocjacje, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1998.
Uniszewski Z., Konflikty i negocjacje, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000.
Ury W., Odchodząc od NIE. Negocjowanie od konfrontacji do kooperacji, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1995.
Stępniewski J., Metoda negocjacji. Przygotowanie - techniki - sytuacje, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2001.
Woytowicz-Neymann M., Ruthan T., Negocjujemy po angielsku. Język, kultura, obyczaje, Centrum Informacji Menedżera, Warszawa 1995.
Literatura pomocnicza
Lewandowska-Tarasiuk E., Komunikowanie w biznesie, Jak skutecznie rozmawiać o interesach, Editions SPOTKANIA, Warszawa 1995.
Murdoch A., Współpraca z cudzoziemcami w firmie, Poltext, Warszawa 1999.
Nogalski B., Jarocki P., Komunikacja niewerbalna w negocjacjach międzynarodowych, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego Sp. z o.o., Bydgoszcz 1998.
Sobczak-Matysik J., Psychologia kontaktu z klientem, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1997.
Waszkiewicz J., Jak Polak z Polakiem? Szkice o kulturze negocjowania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
Wydział Ekonomiczno - Menedżerski
Wyższa Szkoła Handlowa, Ul. Fabryczna 14, 53-609 Wrocław
SYLABUS PRZEDMIOTU
Nazwa przedmiotu |
Negocjacje |
||
Kierunek |
Zarządzanie i Marketing |
||
specjalność |
|
||
Rok studiów |
czwarty |
Semestr siódmy |
|
Studia stacjonarne |
|||||
Forma zajęć* |
wykład |
projekt |
ćwiczenia |
laboratorium |
seminarium |
|
|
|
|
|
|
Liczba godzin |
- |
- |
20 |
- |
- |
Liczba punktów ECTS |
|
|
|
|
|
Forma zaliczenia |
- |
- |
zaliczenie na ocenę |
- |
- |
Wymagane przedmioty wprowadzające:
Wymagania wstępne:
Założenia i cele przedmiotu: zaprezentowanie treści z zakresu realizowanego przedmiotu; kształcenie niezbędnych umiejętności i sprawności negocjacyjnych.
Formy i warunki zaliczenia przedmiotu: ćwiczeniowe prace pisemne i uczestnictwo w grach negocjacyjnych.
Treści programowe przedmiotu: Przygotowanie do negocjacji. Zaplanowanie faz negocjacji i przygotowania organizacyjne. Otwarcie rozmów. Przedstawienie propozycji. Podsumowanie negocjacji i kontrakt końcowy. Strategie, techniki i style negocjacyjne. Uwarunkowania kulturowe negocjacji. Poznanie siebie jako negocjatora. Motywacja, manipulacja i perswazja. Wybór tematów negocjacyjnych i podział na zespoły negocjacyjne. Gry negocjacyjne. Podsumowanie i ocena.
Wykaz literatury podstawowej:
1. Brdulak H., Brdulak J., Negocjacje handlowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000.
2. Gesteland R, R., Różnice kulturowe a zachowania w biznesie, PWN, Warszawa 1999.
3. Kennedy G., Negocjacje doskonałe, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1999.
4. Krzyminiewska G., Od walki do współpracy. Negocjacyjna sztuka zawierania porozumień,
Biblioteka Menedżera i Służby Pracowniczej TNOiK, Bydgoszcz 1998.
5. Nęcki Z., Negocjacje w biznesie, ANTYKWA, Kraków 2000.
Wykaz literatury uzupełniającej:
1. Błaut R., Skuteczne negocjacje, Centrum Informacji Menedżera, Warszawa 2000.
2. Dąbrowski P., Praktyczna teoria negocjacji, Wyd. SORBOG, Warszawa 1991.
3. Nierenberg G, I., Sztuka negocjacji jako metoda osiągania celu, Studio Emka, Warszawa 1997.
4. Rządca R, A., Wujec P., Negocjacje, PWE, Warszawa 1998.
5. Ury W., Odchodząc od NIE - negocjowanie od konfrontacji do kooperacji, PWE,
Warszawa 1995.
Wykładowca: dr Tadeusz Wiland
PODSTAWOWE WIADOMOŚCI DO ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTU „NEGOCJACJE”
Negocjować - to dyskutować w celu osiągnięcia uzgodnienia bądź porozumienia. Negocjacje oznaczają targowanie się; rozmawianie (z kimś innym) w celu ułożenia pewnych spraw ku obopólnemu zadowoleniu. Negocjacje - to także wymiana zdań i argumentów, prowadzona z myślą o osiągnięciu porozumienia bądź uzgodnienia.
Etymologicznie słowo „negocjacje" pochodzi od łacińskiego neg + otia, gdzie neg oznacza negację (zaprzeczenie, opór, odmowę, sprzeciw), natomiast otia jest liczbą mnogą od otium oznaczającego czas wolny, odpoczynek, próżnowanie. Negotium oznacza zatem czas wypełniony zajęciami, sprawami, obowiązkami i interesami.
Skuteczność negocjacji zależy od umiejętności komunikowania się, umiejętności porozumiewania się. Negocjowanie jest zjawiskiem powszechnym, bowiem stosujemy je w domu, w pracy, w sklepie itp. Negocjują biznesmeni, politycy, handlowcy, a także wojskowi.
Rozróżnia się:
negocjacje bezpośrednie (bezpośrednie rozmowy pomiędzy stronami), których celem jest osiągnięcie porozumienia, zawarcie transakcji lub rozwiązanie problemu;
negocjacje pośrednie - mediacje, koncyliacje i facylitacje, w których strony wspomagane SA przez mediatorów, koncyliatorów lub facylitatorów. (Mediator - pośrednik, którego celem jest doprowadzenie do ugody między spierającymi się stronami, rozjemca. Koncyliator - osoba lub specjalna komisja powołana do załatwienia sporów międzynarodowych, która bada sytuację i wysuwa propozycje, mające charakter niewiążących zaleceń. Facylitator - bezstronna osoba, której zadaniem jest sprawowanie kontroli nad procesem negocjacyjnym. Jest on ekspertem od procedury. Meritum pozostaje pod pełną kontrolą uczestników, którzy decydują o tym, czego dotyczą rozmowy i podejmują decyzje.)
Według Z. Rubina i B. R. Browna negocjacje:
angażują co najmniej dwie strony;
interesy stron są sprzeczne co najmniej w jednym obszarze;
strony co najmniej częściowo dobrowolnie przystępują do podjęcia tej interakcji
podejmowane działania dotyczą:
podziału bądź wymiany jednego lub więcej dóbr lub zasobów,
rozstrzygnięcia jednego lub więcej problemów dotyczących zaangażowanych osób lub stron przez nie reprezentowanych.
Negocjacje polegają na przedstawieniu przez jedną ze stron żądań lub propozycji, ocenie ich przez drugą, po czym wyrażeniu zgody lub zgłoszeniu kontrpropozycji.
W negocjacjach obowiązuje generalna zasada: nie negocjuj, jeśli nie musisz lub, jeśli nie widzisz w tym bezpośrednich, bądź pośrednich korzyści dla siebie. Nie należy negocjować, jeśli:
nasze szanse są znikome. Gdy nie ma się do zaoferowania niczego, na czym zależy drugiej stronie, zbyt wiele wynegocjować nie można. Nie należy również negocjować, gdy nie można nic uzyskać, a druga strona może uzyskać wiele.
jesteśmy podnieceni emocjonalnie Nie sprzyja to obiektywnemu spojrzeniu na sytuację. Takie uczucie jak złość czy gniew powinny być sygnałem do przerwania rozmów/
istnieją inne możliwości zaspokojenia własnych potrzeb.
Rozpoczęcie negocjacji wymaga obecności co najmniej dwóch stron, z których każda kieruje się swoimi potrzebami. Często zdarza się, że potrzeby negocjujących stron nie są precyzyjnie określone, a istotnym jest ustalenie trzech poziomów zaspokojenia potrzeb:
poziomu „aspiracji” - to jest maksimum tego, co chciałby osiągnąć;
poziomu „oporu” - najgorszej wersji umowy, którą jest w stanie zaakceptować;
poziomu „zadowalającego” - pośredniego pomiędzy dwoma powyższymi.
Płaszczyznę, na jakiej odbywają się negocjacje, nazywamy poziomem negocjacji. Cztery podstawowe poziomy negocjacji to:
międzyludzki - negocjacje między dwojgiem ludzi (stosunki interpersonalne);
wewnątrzorganizacyjny - przełożony - podwładni (kierowanie ludźmi);
międzyorganizacyjny - negocjacje między dużymi organizacjami;
międzynarodowy - negocjacje między państwami.
STYLE NEGOCJACJI
Styl negocjacji wynika z predyspozycji osobowościowych, świadomego wyboru bądź nastawienia opartego na założeniu, że określony sposób działania jest w danej sytuacji najwłaściwszy.
Wyróżniamy pięć głównych stylów negocjowania: dominację, dostosowywanie się, unikanie, kompromis i negocjacje integratywne.
Dominacja
Styl ten charakteryzuje dążenie do realizowania własnych interesów kosztem niezaspokojenia potrzeb strony przeciwnej (wygrana jednej strony oznacza przegraną drugiej). Dominacja nazywana jest stylem twardym, gdzie:
uczestnicy są przeciwnikami,
celem jest zwycięstwo,
ustępstwa drugiej strony są warunkiem stosunków wzajemnych,
dominuje twardość w stosunku do ludzi i problemu,
stosuje się groźby,
żąda się jednostronnych korzyści jako warunku zawarcia porozumienia,
poszukuje się jednego rozwiązania - tego, które akceptuje strona dominująca,
wywiera się presję.
Nadużywając siły w negocjacjach, musimy liczyć się z pewnymi zagrożeniami takimi, jak:
wytworzenie niechęci do nas,
zerwanie kontaktu - partner niechętnym nam, uczyni to przy pierwszej możliwej okazji,
sabotowanie umowy.
Dopasowywanie się
Styl ten jest przeciwieństwem dominacji. Jego istotną jest świadoma rezygnacja z zaspokojenia własnych potrzeb, a tym samym realizacja interesów drugiej strony. Nazywany bywa miękkim stylem negocjowania:
uczestnicy są przyjaciółmi,
celem jest porozumienie,
ustępstwo po to, aby pielęgnować wzajemne stosunki,
łatwość w zmianie stanowiska,
odkrywanie dolnej granicy porozumienia (minimum tego, co można zaakceptować),
poddawanie się presji,
upieranie się przy porozumieniu.
Cechy tego typu negocjacji sprawiają, że stosowany jest on głównie w negocjacjach rodzinnych i przyjacielskich.
Unikanie
Nazywane często wycofywaniem się, izolacją, obojętnością albo ucieczką. Określa się je jako podejście strata/strata. Polega na działaniach prowadzących do wycofywania się strony z negocjacji poprzez niepodejmowanie żadnych aktywnych działań i liczenie na samoistne wygaśnięcie konfliktu. Wynika ono z przekonania, że koszt rozwiązania problemu jest większy od korzyści, jaki dawałoby jego rozstrzygnięcie, dlatego jedna ze stron rezygnuje z realizowania własnych interesów oraz udziału w osiąganiu celów drugiej strony, w rezultacie czego obie strony ponoszą straty.
Kompromis
Każda ze stron częściowo korzysta i częściowo traci w realizacji swoich celów. Uznawany jest za najbardziej sprawiedliwe rozwiązanie problemu w kategoriach „korzyść/korzyść” w wyniku negocjacji kooperacyjnych, polegających na:
zasygnalizowaniu intencji prowadzenia negocjacji kooperacyjnych, dążenia do ugody;
przyjęciu postawy rozwiązywania problemu, określania zagadnienia;
kształtowaniu atmosfery zaufania i szacunku; unikania wywyższania się;
prowadzeniu szczerej wymiany informacji;
w przypadku ustępstwa drugiej strony zaproponowania także swoich koncesji; nie muszą być duże, ale powinny być, jeżeli negocjacja ma mieć sens;
unikaniu pozycji defensywnych, obronnych, usztywnionych;
unikaniu odwoływania się do prawa, regulaminu, siły.
Negocjacje integratywne
Styl negocjowania, który preferuje podejście typu: wygrana - wygrana. Polega on na wynegocjowaniu porozumienia, które byłoby korzystne
i opłacalne dla obydwu partnerów negocjacji. Wśród najważniejszych zasad kształtujących negocjacje integratywne wymienić należy:
konieczność oddzielenia ludzi od zaistniałego problemu;
opracowywanie rozwiązań korzystnych dla każdej ze stron;
stosowanie wyłącznie obiektywnych kryteriów;
koncentrowanie się głównie na celach i założeniach, a nie na zajmowanym stanowisku.
TECHNIKI NEGOCJACJI:
Techniki negocjacji to "sposoby werbalizowania żądań, czynienia ustępstw, kamuflowania nadmiernej chęci szybkiego osiągnięcia porozumienia, stosowania oporu przed zabiegami oponenta do przechylenia korzyści negocjacyjnej na swoją stronę, stosowania presji psychologicznej mającej osłabić sprawność negocjacyjną drugiej strony i inne temu podobne zabiegi i chwyty".
Z punktu widzenia technik wykorzystywanych w negocjowaniu, istotna rolę odgrywa umiejętność odpowiedniego ustępowania. "W negocjacjach handlowych, sposób ustępowania bywa ważniejszy niż samo ustępstwo. W zależności od sposobu, ustępstwo może ci ułatwić albo utrudnić przeprowadzaną transakcję" (G.Karrass).
Umiejętne i skuteczne ustępowanie w negocjacjach wiąże się z przestrzeganiem pewnych określonych zasad, wśród których najważniejsze to:
Ustępstwa nie mogą być zbyt duże - zazwyczaj największe znaczenie ma sam fakt pójścia na ustępstwo niż jego rozmiar. Należy pamiętać, że niewielkie ustępstwo zazwyczaj powoduje chęć rewanżu, natomiast duże - może prowadzić do zachłanności.
Ustępować należy z oporem i niezbyt szybko - konieczność dłuższego i bardziej przekonującego starania się daje w efekcie więcej satysfakcji i zadowolenia, ponieważ zdecydowanie bardziej ceni się coś, o co należy ciężej i dłużej zabiegać.
Nie każde ustępstwo należy odwzajemniać- nie w każdej sytuacji zachodzi potrzeba rewanżowania się za ustępstwo. Czasami zdarza się, że odwzajemnione ustępstwo nie jest sprawiedliwe.
Należy stopniowo zmniejszać ustępstwa- takie postępowanie wymusza na drugiej stronie konieczność wcześniejszego zadeklarowania się, np. podpisania umowy, co wynika z przeświadczenia, że wkrótce nadejdzie granica możliwości naszego partnera.
Należy zdecydowanie unikać zasady "dzielenia różnicy na pół" -
z matematycznego punktu widzenia takie postępowanie jest zazwyczaj niekorzystne dla obydwu stron.
Koniecznie należy być ostrożnym i strzec się potęgowania ustępstw przy końcu negocjacji - jest to technika mająca na celu rozszerzanie wymagań i żądań mimo pozornego zakończenia negocjacji.
Do każdej tzw. "absurdalnej propozycji" drugiej strony należy zawsze podchodzić z dystansem - tego typu działania stosowane są często w celu wybadania stanowiska oraz stopnia determinacji. W przypadku zaistnienia takiej sytuacji nie należy w żadnym razie kierować się emocjami, lecz omówić z druga stroną absurdalność przedstawionej propozycji.
Nie należy jako pierwszy ustępować w istotnych sprawach - taki sposób postępowania jest postrzegany jako przyznanie się do nieumiejętności prowadzenia skutecznych negocjacji. Korzystne jest natomiast górowanie nad partnerem odnośnie spraw mniej ważnych.
Ponadto, w negocjacjach należy także stosować inne, równie ważne, zasady dotyczące ustępstw:
Nie wolno zdradzać swojego zadowolenia spowodowanego ustępstwem poczynionym przez stronę przeciwną.
Należy zwrócić baczną uwagę, czy druga strona zdaje sobie sprawę z wagi
i znaczenia pozyskanego ustępstwa.
Trzeba cały czas mieć na uwadze poczynione wcześniej ustępstwa i co jakiś czas przypominać o nich partnerowi w negocjacjach.
Nie należy przyjmować za pewnik, że oponent właściwie oceni i będzie potrafił docenić uzyskane ustępstwa.
Przed poczynieniem jakichkolwiek ustępstw, należy najpierw szczegółowo zapoznać się z oczekiwaniami i warunkami strony przeciwnej.
Należy mierzyć wysoko - należy posiąść umiejętność odpowiedniego dostosowania poziomu wymagań i żądań do aktualnej sytuacji. Z jednej strony bowiem, żądania negocjatora będące na dość wysokim poziomie mogą mieć niezwykle korzystny wpływ na rezultaty, jakie osiągnie on w wyniku negocjacji. Natomiast z drugiej strony, może zaistnieć sytuacja, w której zbyt wysokie i niemające konkretnego uzasadnienia żądania mogą wywołać w drugim negocjatorze irytację, co niewątpliwie przyczyni się do skomplikowania się negocjacji. Najlepszym rozwiązaniem jest zatem przedstawianie takich żądań, które z punktu widzenia drugiej strony zostaną uznane za spore, ale nie przesadzone. Taka strategia postępowania obudzi w przeciwniku respekt i nie spowoduje jego zniechęcenia i zniecierpliwienia, a w efekcie okaże się dla nas bardzo korzystna.
Nie należy wyrażać zgody na pierwsza przedstawioną propozycję - należy wykazać się rozsądkiem i cierpliwością, ponieważ zwykle pierwsza propozycja nie jest korzystna, a druga strona ma świadomość konieczności pójścia na ustępstwa. Wyrażenie zgody na pierwszą przedstawioną propozycję traktowane jest jako słabość, która świadczy o nieumiejętności prowadzenia negocjacji.
TECHNIKA "DOBRY-ZŁY FACET" - jedna ze stron prowadzących wspólne negocjacje składa się z dwóch osób-negocjatorów. Jeden z nich daje początek negocjacjom poprzez stawianie zbyt wygórowanych żądań, często z równoczesnym ośmieszaniem bądź obrażaniem strony przeciwnej. Stwarza to nieprzyjemną i stresującą atmosferę, która niekorzystnie wpływa na negocjacje. Z kolei drugi negocjator wkraczając w tym momencie do akcji, przejmuje inicjatywę i zaczyna stosować technikę małych ustępstw. Jest przy tym bardzo grzeczny, uśmiechnięty i pozornie przychylnie nastawiony. Jego celem jest oczywiście osiągnięcie jak najlepszych korzyści dla swojej strony. Udaje mu się to dzięki zastosowaniu techniki małych ustępstw, która tylko pozornie jest korzystna dla obydwu stron. W rezultacie korzyści z jej zastosowania osiąga tylko strona "dobry-zły facet".
TECHNIKA SYTUACJI HIPOTETYCZNEJ typu "CO BY BYŁO, GDYBY…" - jest to technika, która, jak sama nazwa wskazuje, polega na zadawaniu pytań typu "co by było, gdyby…". Celem zadawania tego rodzaju pytań jest określenie realnych możliwości partnera w negocjacjach i wybadanie aktualnej sytuacji.
TECHNIKA OGRANICZONYCH KOMPETENCJI - technika ta polega na uzyskaniu przewagi nad przeciwnikiem poprzez odmówienie zaakceptowania propozycji. Swoją odmowę uzasadnia się brakiem odpowiednich kompetencji lub ograniczeniem w ich posiadaniu.
TECHNIKI POLEGAJĄCE NA WYKORZYSTANIU CZASU
Praktyczne przykłady technik związanych z wykorzystaniem czasu:
W pełni świadome przedłużanie negocjacji w przypadku, gdy drugiej stronie zależy na możliwie szybkim ich zakończeniu.
Świadome unikanie podjęcia ostatecznej decyzji w przekonaniu, że wkrótce dojdzie do korzystnej dla nas zamiany rozkładu sił.
Wyjątkowo szczegółowe i powolne analizowanie drobiazgów.
Rozpoczynanie rozmów później i kończenie ich wcześniej.
Nagłe odwoływanie spotkań negocjacyjnych.
Prowokowanie drugiej strony do utarczek słownych.
Występowanie z żądaniem zmiany miejsca, w którym prowadzone będą negocjacje.
Występowanie z żądaniem pełnego i dokładnego tłumaczenia tekstów.
Nagła zmiana składu zespołu negocjacyjnego.
Przywoływanie problemów z przeszłości, jak np. problematyczne reklamacje itp.
Technika terminów ostatecznych lub nieprzekraczalnych - technika polegają na wyznaczaniu przez jedną ze stron ostatecznego terminu zakończenia negocjacji. Strona uzasadnia swoje postępowanie pojawieniem się "ważnego powodu". Celem takiego działania jest wymuszenie na drugiej stronie wcześniejszego ustąpienia.
Technika celowego opóźniania rozpoczęcia negocjacji - strona przeciwna nie wie, ile ma jeszcze czasu do rozpoczęcia negocjacji. Takie postępowanie ma na celu maksymalne wykorzystanie korzyści wynikających z możliwości prowadzenia negocjacji w okresie największej aktywności człowieka.
Przedłużanie negocjacji - stosowane w przypadku, gdy partnerem w negocjacjach jest osoba starsza, która ma słabszą wytrzymałość i szybciej się męczy.
Technika wskazania ewentualnych konsekwencji - technika, która charakteryzuje się uświadamianiem stronie przeciwnej konsekwencji, jakie mogą wyniknąć z braku porozumienia lub też przedstawianiem negatywnych dla obydwu stron konsekwencji, które mogą być spowodowane przyjęciem określonego porozumienia.
Technika wskazania przeciwnego przykładu - technika, która polega na pokazaniu stronie przeciwnej określonego przykładu, który jest niezgodny z jej przekonaniami. Działanie to ma na celu ograniczenie partnerów w negocjacjach poprzez osłabienie ich sposobu myślenia opierającego się na przeświadczeniu, że należy bezwzględnie potwierdzać własne przekonania ignorując przy tym zupełnie innych
ETAPY (FAZY) NEGOCJACJI
Etap wstępny - prenegocjacje
Przesłanki rozpoczęcia negocjacji
Przygotowanie scenariusza negocjacyjnego
Ustalenie celu, poziomu, przedmiotu i warunków wstępnych negocjacji
Zaplanowanie negocjacji
Zbieranie informacji o partnerach
Opracowanie założeń negocjacyjnych
Zaplanowanie faz negocjacji
Organizacja negocjacji
Wybór i przygotowanie zespołu negocjatorów
Przygotowania miejsca spotkania negocjacyjnego
Etap rozpoczęcia negocjacji
Sztuka dobrego początku
(efekt pierwszego wrażenia - “pierwsze 4 minuty negocjacji”)
Otwarcie rozmów negocjacyjnych
Prezentacja siebie i członków zespołu negocjatorów
Prezentacja instytucji, którą się reprezentuje
Sposoby nawiązania kontaktu z drugą stroną
Propozycje proceduralne
Przyjęcie porządku negocjacji
Wymogi etykiety - rola zwyczaju i protokołu wizyty
Przewodniczenie negocjacjom
Etap zasadniczy - prowadzenie negocjacji
Przedstawienie stanowisk stron negocjacyjnych
(przedstawienie propozycji - ofert)
Sterowanie przebiegiem negocjacji
Przejęcie kontroli nad przebiegiem negocjacji
(władza, charyzma i posiadanie informacji w negocjacjach)
Wpływanie na równowagę sił
Tworzenie i utrzymywanie konstruktywnego klimatu
Dyskusja
Testowanie możliwości
Osiąganie elastyczności w postępowaniu negocjacyjnym
Ustępstwa w negocjacjach
Wywieranie wpływu na mocodawców
Impas
Przerzucanie ciężaru dowodu i zmiana tematu
Chwyt “ciszy”
Strategia pytań
Obserwacja przebiegu negocjacji
Wybór odpowiedniego momentu w czasie prowadzenia negocjacji
Negocjowanie z silniejszym partnerem
Manipulowanie emocjami podczas negocjacji
Trudne sytuacje negocjacyjne
Negocjowanie ze słabszej pozycji
Interwencja strony trzeciej (mediacja trzeciej strony, arbitraż)
Unikanie konfliktu
Postępowanie z trudnym partnerem
Wojna psychologiczna
Erystyka - sztuka prowadzenia sporów
Zerwanie rozmów
Odroczenie negocjacji
Konsekwencje prawne zerwania negocjacji
Konflikty w negocjacjach
Uwarunkowania konfliktów negocjacyjnych
Trudne sytuacje negocjacyjne
GRIT - działania ugodowe w warunkach konfliktu
Etap finalny
Wybór terminu zakończenia negocjacji
Rezultaty negocjacji - kontrakt końcowy
Podsumowanie i zakończenie negocjacji
Podpisanie kontraktu końcowego
Postnegocjacje
Prognozy realizacji porozumienia
Utrzymanie dobrych kontaktów z myślą o przyszłych negocjacjach
Analiza wyników i błędów negocjacyjnych
Specyfika negocjacji przez telefon i Internet - sporządzanie notatek z negocjacji
GRY NEGOCJACYJNE
Podział grupy szkoleniowej na kilkuosobowe zespoły
Postawienie zadań ćwiczącym zespołom
określenie sytuacji negocjacyjnych
dobór składu zespołów negocjacyjnych
określenie instrukcji i założeń negocjacyjnych
Praca w zespołach nad wyborem strategii, stylu oraz technik negocjacyjnych
Prowadzenie negocjacji indywidualnych i w grupach (zespołach) negocjacyjnych
Zespołowa analiza i ocena postaw, zachowań i skuteczności negocjacyjnej negocjatorów indywidualnych i zespołowych (zastosowania w praktyce strategii, stylu i technik negocjacyjnych)
Dyskusja nad postawami, zachowaniem i skutecznością uczestników warsztatów
Podsumowanie zajęć warsztatowych
CECHY DOBREGO NEGOCJATORA
Uważa negocjacje za wciąż trwający proces życiowy, gdzie żadna sprawa nie jest zamknięta bez odwołania, nawet, gdy zawarto porozumienia i podpisano dokumenty.
Ma otwarty umysł.
Zna swoje osobiste potrzeby i potrzeby swojej firmy, jak tez potrzeby przeciwnika.
Jest elastyczny i szybko potrafi określić wspólne cele i interesy.
Nie stara się przekonać swojego przeciwnika, że jego poglądy są błędne i powinien je zmienić.
Stwarza twórcze alternatywy, które zadowolą potrzeby jego przeciwnika.
Dąży do współpracy, ponieważ współpraca, poprzez wspólne rozwiązywanie problemów, prowadzi do harmonii.
Dąży do współzawodnictwa, ponieważ współzawodnictwo może stymulować obie strony do skuteczniejszego poszukiwania wspólnie pożądanych rezultatów.
Rozumie, że manipulowanie ludźmi nie jest w zgodzie z celem, jakim jest równowaga osiągnięta poprzez wymieszanie współpracy i współzawodnictwa.
Osiąga swoje cele, a jednocześnie ma swój wkład w celach organizacji, do której należy i społeczeństwa, w którym żyje.
Mimo zadziwiających różnic między regionami, czy narodami, tysiące milionów żyjących na świecie ludzi ma niemal identyczne dziedzictwo genetyczne. Możemy nosić rozmaite kapelusze, ale uśmiechamy się tak samo; możemy mówić różnymi językami, ale wszystkie one mają swe korzenie w jednej podstawowej gramatyce; możemy mieć odmienne obyczaje towarzyszące zawieraniu małżeństwa, ale wszyscy się zakochujemy. Mimo różnic kolorów skóry, innych religii i zwyczajów, jesteśmy sobie biologicznie, zdumiewająco bliscy. Dlatego też, każdy bez względu na poziom społeczny, geografię zamieszkania, czy też kolor oczu, ma szansę być dobrym negocjatorem.
Wśród ogromnego arsenału cech tejże osoby, J. Thom wyłania trzy najważniejsze: siłę, aspiracje i zdolności.
Siła
W odniesieniu do negocjacji należy ją rozumieć jako umiejętność takiego oddziaływania na drugą stronę, aby zapewnić sobie pełną optymalizację interesów. Jest nią więc umiejętność przekonywania. Drugi element siły to wartość przedstawionej oferty, czyli obiektywne wyznaczniki interesu.
“Siła jest tym większa, im bardziej jest realna przewaga jednej strony nad drugą”.(Nęcki, s,206).
Do trafnego oceniana własnej siły, konieczna jest analiza sytuacji rynkowej. Brak konkurencji jest czynnikiem zwiększającym nasze możliwości, natomiast przeciwna sytuacja powoduje jej osłabienie. Poza obiektywnymi wskaźnikami istnieje jeszcze możliwość autoprezentacji. Najważniejsza reguła brzmi: “Najsilniejsze wrażenie zrobisz wtedy, gdy druga strona będzie myślała, że nie zależy Ci na umowie, że nie jesteś od niej uzależniony. I odwrotnie: im bardziej jest widoczne, że wynik negocjacji jest dla Ciebie ważny, tym bardziej zanika Twoja siła”. (Tamże, s. 207).
Aspiracje
Są one odpowiednikiem motywacji. Im wyżej chcesz dążyć, tym dalej możesz zajść. Jeżeli masz dużo do zaoferowania. możesz również dużo żądać.
“Wysokie aspiracje pozwalają osiągnąć najkorzystniejsze kontrakty, niskie - łączą się z aprobatą gorszych rezultatów”. (Tamże, s. 208).
Innym ważnym czynnikiem motywującym, jest naturalna tendencja do “zachowania twarzy” nawet w najtrudniejszej sytuacji. “Kopanie leżącego” jest niedopuszczalną taktyką, a nawet największe aspiracje własne nie powinny doprowadzić do znieważenia drugiej strony, jej interesów i honoru.
Zdolności
Honey uważa, że najważniejszymi zaletami dobrego negocjatora są następujące umiejętności:
koncentracja na interesach, a nie na przedstawianych ofertach
wnikliwe badanie propozycji, a nie odrzucanie ich poprzez budowanie kontrpropozycji
atakowanie problemu, a nie osoby - co oznacza powstrzymywanie się od kontrataku w przypadku prowokacji
trzymanie się faktów i unikanie przesady -unikanie nadmiernego przechwalania swoich ofert, gdyż ma to prowokacyjny charakter
konstruktywne wyrażanie niezgody - należy najpierw uzasadnić swoje stanowisko, a potem je przedstawić; nigdy odwrotnie
otwarte mówienie o ideach i uczuciach - trafne określenie zakresu ujawniania swych pomysłów i oduczuć
zadawanie pytań - jest motorem łączności i głównym mechanizmem sprężenia zwrotnego, które zawsze sprzyja porozumieniu
podsumowywanie - umożliwia samokontrolę, zmuszając do precyzji, co z kolei ujawnia nieporozumienia i daje szansę natychmiastowych wyjaśnień.
Negocjator winien być uniwersalny, a jeśli ma działać także na różnych szerokościach geograficznych, bez znajomości kultury, nie powinien nawet stawać w kasie po bilet lotniczy. Wyjaśnienie jest bardzo proste; przytoczmy przykład urzędników europejskich i arabskich w sprawie ustalenia cen ropy naftowej. Europejczycy starają się trzymać swego rozmówcę na odległość wyciągniętego ramienia. Arabowie z kolei czują się wygodnie w dystansie, jaki stanowi połowa odległości.
Kiedy dyskusja się rozwija, Arabowie zbliżają się do swych europejskich rozmówców na tę właśnie odległość.
Wtedy dopiero czują się dobrze, podczas gdy Europejczycy czują się niepewnie, tak jakby Arabowie na nich nacierali. Cofają się więc i sytuacja się odwraca; Europejczycy zyskują poczucie bezpieczeństwa, podczas gdy Arabowie tracą pewność. Zaczynają się znowu posuwać do przodu, powodując cofanie się Europejczyków i wszystko się powtarza. Oczywistym jest, że nie wpływa to dobrze na przebieg negocjacji, dlatego takich dysonansów należy unikać, a znajomość swego oponenta jak i jego pochodzenia, kultury regionu jest niezbędna.
Dąbrowski twierdzi, że jeśli chodzi o czas i metody przygotowania do negocjacji, nie dostrzega się na tym etapie różnicy między dobrym a złym negocjatorem. Natomiast podkreśla, że uzdolnieni negocjatorzy zawsze biorą, niemal dwa razy więcej możliwości rozwiązań, aniżeli wynosi średnia.
Sztuka sprawnego przetwarzania danych jest kolejną cechą niezbędną u dobrego negocjatora. Błędy, które narastają i powtarzają się, sprawiają, że w umysłach popełniających je ludzi, powstaje irrealny obraz świata, czego konsekwencją są niewłaściwe decyzje i postępowania.
elokwencja to niewątpliwie niezbędny atut umiejętnego negocjatora; odpowiedni dobór słów to część sukcesu, przy czym należy pamiętać, że nie zawsze te same słowa, które my uważamy za właściwe, trafiają z tym samym skutkiem do naszego odbiorcy. Śmiałą propozycję z naszej strony, którą możemy nazwać odważną, strona przeciwna może odebrać jako ryzykowną.
Słowa w dużym stopniu usztywniają nasze postawy wobec samych siebie, innych i problemów i stają się monumentalnym wyznacznikiem zachowania.
Najważniejszym jest, abyśmy pamiętali, że jeżeli chcemy zasłużyć na szacunek musimy działać szczerze. Deklaracje słowne nie wystarczą. Najdrobniejszy gest w oczach wytrawnego obserwatora może zmienić sympatię w afekt bądź odwrotnie.
Banalne dotknięcie palcami przedramienia rozmówcy wywiera na nim miłe i wdzięczne wrażenie, a dobre obmurowanie fundamentów to doskonała zapowiedź budowy.
Doceniajmy życzliwych ludzi i miejmy zaufanie do swych silnych stron, a z pewnością wszelkie rozmowy przebiegną swobodnie i bezstresowo. Zuchwałość jest destrukcyjna, a bierność męczy każdego partnera. Kreatywny styl psychiczny jest bardzo przydatny w prowadzeniu negocjacji.
“Rób wszystko w sposób naturalny, zgodny z prawdą. Twoją prawdą. Nie usiłuj się pokazać. Nie usiłuj się ukrywać. Wzbudzaj zaufanie, a ludzie będą Ci ufać i sam będziesz ufał sobie”. (Tamże, s.220).
L I T E R A T U R A
1. Błaut R., Skuteczne negocjacje, Centrum Informacji Menedżerów, Warszawa 1994
2. Borkowski J., Negocjować, ale jak?, dowództwo Wojsk Lądowych, Warszawa 1998
3. Casse P., Jak negocjować, Zysk i S-ka, Poznań 1996
4. Chełpa S., rozwiązywanie konfliktów interpersonalnych - ujęcie systemowe, Zeszyty Naukowe WSO im. T. Kościuszki, Wrocław 1996
5. Dąbrowski P., Praktyczna teoria negocjacji, Wydawnictwo SORBOK, Warszawa 1991
6. Długosz S., Poradnik negocjatora, Instytut Organizacji Przemysłu Maszynowego, Warszawa 1991
7. Eicher J., Sztuka komunikowania się, Wydawnictwo RAVI, Łódź 1993
8. Fisher R., Ury W., Patton B., Dochodząc do TAK - negocjowanie bez poddawania się, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 996
9. Fowler A., Jak skutecznie negocjować, petit, Warszawa 1997
10. Głodowski W., Komunikowanie interpersonalne, Biuro Prasy i Informacji MON, nr 11/94, Warszawa 1994
11. Grzesiuk L., Trzebińska E., Jak ludzie porozumiewają się, Nasza Księgarnia Warszawa 1978
12. Hawkins L., Hudson M., Cornall R., Prawnik jako negocjator, czyli jak efektywnie negocjować zagadnienia prawne, Dom Wydawniczy ABC, Warszzwa 1994
13. Karrass G., Dobić targu, Wydawnictwo Businessman, oddział Marco Ltd, Sopot 1991
14. Kennedy G., Negocjacje doskonałe, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1999
15. Krzyminiewska G., Od walki do współpracy. Negocjacyjna sztuka zawierania porozumień, Biblioteka Memedżera i Służby Pracowniczej TNOiK, Bydgoszcz 1998
16. Lewicka D., Słowa i gesty, w: Businessman, listopad 1995
17. Machiavelli N., Książę, PIW, Warszawa 1987
18. Mastenbroek W., Negocjowanie, PWN, Łódź 1996
19. Molcho S., Mowa ciała, DIOGENES, Warszawa 1998
20. Nęcki Z., Negocjacje w biznesie, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1995
21. Nierenberg G.I., Sztuka negocjacji jako metoda osiągania celów, Studio Emka, Warszawa 1997
22. Paul S., Thelen M., The use of strategies and messages to alter agresive interactions, “Agresive Behavior”, 9/1983, ss. 183-193
23. Pike G., Sillars A., Reciprocity og marital communication, “Journal of Social and Personal Relationships”, 2/1985, ss. 303-324
24. Praca zbiorowa Consensus 2000, Sztuka negocjacji, Krajowe Centrum Edukacji Ekologicznej Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska, Warszawa 1993
25. Rządca R. A., Wujec P., Negocjacje, PWE, Warszawa 1998
26. Stelmaszczyk M., Negocjowanie kontraktów handlowych, Centrum doskonalenia Kadr Handlu Zagranicznego, Warszawa 1992
27.Tkaczyk L., Komunikacja niewerbalna. Postawa, mimika, gest, Wydawnictwo ASTRUN, Wrocław 1998
28. Tukidydes, Wojna peloponeska, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 1991
29. Ury W., Odchodząc od NIE - negocjowanie od konfrontacji do kooperacji, PWE, Warszawa 1997
30. Waszkiewicz J., Jak Polak z Polakiem? Szkice o kulturze negocjowania, PWN ,
Warszawa 1997
31. Wiszniewski A., Jak przekonująco mówić i przemawiać, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław 1994
32. Zagórski Z., Komponenty ładu społecznego a konflikt pomiędzy społeczeństwem, Zeszyty Naukowe WSO im. T. Kościuszki , nr 2/1996, Wrocław 1996.
33. Zbiegień-Maciąg L., Taktyki i techniki negocjacyjne, Wydawnictwo AGH, Kraków 1995