Renata Ziemińska, Epistemologia, wykład 11
MODYFIKACJE POJĘCIA WIEDZY JAKO SPOSÓB NA ODPARCIE SCEPTYCYZMU
Na obszarze filozofii analitycznej, popularne dziś stało się odpieranie sceptycyzmu za pomocą modyfikowania pojęcia wiedzy. Główne wersje tych modyfikacji są następujące: (1) wiedza nie wymaga pewności; (2) rozszerzanie wiedzy nie rządzi się regułami dedukcji; (3) wiedza nie wymaga wiedzy o wiedzy.
I. Lehrer (1974) zaproponował odparcie sceptycyzmu za pomocą porzucenia pretensji do pewności.
Argumentacje sceptyków zwykle zakładają pojęcie wiedzy pewnej.
Potocznie „wiedzieć” nie znaczy „wiedzieć z pewnością”
Argumenty sceptyków upadają po zastąpieniu pojęcia wiedzy pewnej pojęciem wiedzy potocznej.
Taka zmiana pojęcia wiedzy nie rozwiązuje problemu sceptycyzmu a jedynie go odsuwa.
II. Drugą modyfikację pojęcia wiedzy zaproponował Nozick (1981). Nozick aprobuje przesłanki sceptyków (spójność hipotezy mózgu w pojemniku, „nie wiem, że nie zachodzą sytuacje sceptyczne”), ale kwestionuje zasadę ich rozumowania zwaną zasadą implikacyjnego domknięcia wiedzy (epistemiczna interpretacja modus ponens)
(PC) [K (p→q) ∧ Kp] → Kq
(PC) z jednej strony pozwala z faktu wiedzy codziennej wnosić o fałszywości hipotez sceptycznych, np. Jeśli wiem, że jeżeli siedzę i piszę na Ziemi, to nie jestem mózgiem w pojemniku na Alfa Centauri i wiem, że siedzę i piszę na Ziemi, to wiem, że nie jestem mózgiem w pojemniku na Alfa Centauri. Zdaniem Nozicka wniosek ten jest nie do przyjęcia, ponieważ nie wiemy, że nie zachodzi sytuacja sceptyczna.
(PC) z drugiej strony umożliwia sceptykom na podstawie hipotez sceptycznych negację posiadania przez nas wiedzy codziennej, np. Jeśli wiem, że jeżeli siedzę i piszę na Ziemi, to nie jestem mózgiem w pojemniku na Alfa Centauri i nie wiem, że nie jestem mózgiem w pojemniku na Alfa Centauri, to nie wiem, że siedzę i piszę na Ziemi {K(p→q) ∧ ∼Kq] → ∼Kp} p/Siedzę i czytam na Ziemi; q/ Nie jestem mózgiem w pojemniku na Alfa Centauri.
Nozick odrzuca wnioski sceptyków poprzez odrzucenie (PC). Nie wiemy, że nie jesteśmy mózgami w pojemniku, ale choć stąd wynika wedle (PC), że nie posiadamy wiedzy codziennej, sceptyk nie ma prawa posłużyć się tą zasadą i wyprowadzać takich konsekwencji. W ten sposób hipotezy sceptyczne nie mają konsekwencji dla wiedzy codziennej. Wiedza nie rządzi się zasadami dedukcji, jej prawa są raczej psychologiczne niż logiczne.
Krytyka Nozicka: wielu (Dancy, Swinburne) wskazuje na oczywistość (PC), M. Williams uważa, że Nozick pomieszał treść wiedzy z wiedzą jako całą sytuacją poznawczą. Jeśli zgodzimy się na sceptyczne założenia i mocne pojęcie wiedzy, nie ma sensu odmawiać sceptykom prawa do wyprowadzania prostych konsekwencji. Tymczasem bez negacji zasady domknięcia upada Nozickowski sposób na odparcie sceptycyzmu.
III. Trzecia modyfikacja pojęcia wiedzy: wiedza nie jest transparentna
Zdaniem Michaela Williamsa (1991) do odparcia sceptycyzmu wystarczy negacja zasady transparencji wiedzy.
Pojęcie wiedzy bez wiedzy o wiedzy (wiedza małych dzieci, wiedza automatyczna). Według Dretskego (1981) sceptyk niesłusznie zakłada, że sygnał nie może przenieść informacji, dopóki nie przeniesie (on lub inny sygnał) informacji na temat kanału, który tę informację niesie. Tymczasem wiedza może istnieć bez dowodu swojego istnienia. Nawet jeśli sceptyk ma rację co do wiedzy drugiego rzędu, to nie musi mieć racji co do wiedzy pierwszego rzędu.
Nie jest to obalenie, a jedynie odparcie argumentacji sceptyków (sceptyków nie interesuje pojęcie wiedzy bez wiedzy o tej wiedzy, ponieważ przy takim pojęciu wiedzy nadal nie wiemy, czy wiemy, a na tym polega ich problem).
Dancy J. 1985 An Introduction to Contemporary Epistemology. Blackwell, Oxford. Dretske F.I. 1981 Knowledge and the Flow of Information Cambridge MA. MIT Press, Bradford Book. Lehrer K. 1974 Knowledge Clarendon Press Oxford. Nozick R. 1981 Philosophical Explanations ch.3. Clarendon Press, Oxford, 167-288. Swinburne R. 1983 Review of R. Nozick's Philosophical Explanations „Australasian Journal of Philosophy” 61, 303-7. Williams M. 1991 Unnatural Doubts. Epistemological Realism and the Basis of Skepticism Blackwell, Oxford.