ZESTAW XV.
1.Bizancjum od buntu Fokasa do czasów panowania cesarzowej Ireny.
W 602 roku doszło do buntu wojskowego pod wodzą oficera Fokasa. Rewolta armii, poparta w decydującym momencie przez demy stolicy, zskoczyła ceasrza Maurycjusza. Starciwszy nadzieję stawienia czoła powstańcom, próbował ratować się ucieczką. Doścignięto go jednak i pozbawiono życi, purpurę cesarską przekazano zaś w ręce Fokasa. Tragiczna śmierć Maurycjusza stała się dla Persji pretekstem do zerwania zawartego przed paru laty pokoju. Jej władca, Chozroes II, występując rzekomo w obronie Maurycjusza, przekroczył granicę Cesarstwa. A że dokonany w Konstantynopolu przewrót nie wszędzie cieszył się poparciem, wojska perskie napotkały słaby stosunkowo opór. W 608 r. udało się im nawet przedostać do Azji Mniejszej, a w 609 — dotrzeć do Chaikedonu, oddzielonego od stolicy jedynie cieśniną Bosfor. Nieudolność Fokasa i terror, za pomocą którego utrzymywał się przy władzy, budziły coraz większe niezadowolenie w społeczeństwie. Wykorzystali te nastroje stronnicy zamordowanego Maurycjusza i powstali przeciwko niemu pod wodzą egzarchy kartagińskiego. I oto podczas gdy jedna armia afrykańska posuwając się lądem zajmował Egipt, druga pod wodzą syna egzarchy, Herakliusza, miała zaatakować Konstantynopol od morza. Niepopularność Fokasa była podówczas tak wielka, że kiedy mieszkańcy stolicy ujrzeli cesarza, kgo następcą lud obwołał Herakliusza (610). Upadek Fokasa nie poprawił jednak położenia militarnego Cesarstwa. By to ono nadal katastrofalne. Persowie odnosili sukcesy na wszystkich frontach, a w 619 r. opanowali Egipt i od strony morza zagrozili Konstantynopolowi. A ponieważ w tym samym czasie Awarowie i Słowianie zaatakowali stolicę od północy, sytuacja Cesarstwa wydawała się beznadziejna. W możliwość dalszego oporu zwątpił nawet Herakliusz i zamierzał powrócić do Afryki pozostawiając Konstantynopol własnemu losowi. Od tej rozpaczliwej decyzji odwiódł go patriarcha stolicy — Sergiusz. Perswazją oraz oddaniem na cele obrony, do dyspozycji cesarza, wszystkich skarbów kościelnych skłonił go do podjęcia jeszcze jednej próby opanowania niebezpieczeństwa. Po trzyletnich przygotowaniach Herakliusz ruszył z nowo zwerbowaną armią. Celem było nie tyle uwolnienie zajętego przez nieprzyjaciela kraju, ile przerzucenie wojny na teren wroga. Była to niebezpieczna taktyka, ale w danym wypadku przyniosła pomyślne zakończenie wojny w 629 r. Pokój nie dał żadnej ze stron spodziewanych korzyści. Przeciwnie, oba państwa znajdowały się w stanie skrajnego wyczerpania. Ich ziemie były spustoszone, a ludność znacznie przetrzebiona. Przeszło ćwierć wieku trwająca wojna z Persją osłabiła definitywnie Cesarstwo. Wprawdzie nie poniosło ono na razie strat terytorialnych, ale jego znaczenie międzynarodowe wyraźnie zmalało. Uległ też przyspieszeniu proces feudalizacji. Słusznie więc przełom VI i VII w. uważa się za moment zwrotny w dziejach tego państwa, widząc w nim definitywny koniec antycznego Cesarstwa Rzymskiego i początek jego średniowiecznej kontynuacji, jaką było Bizancjum. Przez następne lata Bizancjum prowadziło liczne wojny na niemal wszystkich frontach, z Longobardami, Słowianami, Awarami i Bułgarami oraz Persją i dodatkowo z Arabami. Nałożył się na to dodatkowo ruch obrazoburczy, który spowodował nieamły ferment w społeczności biznatyjskiej.
2.Anglia w XI - XIII wieku.
Bitwa pod Hastings dała początek nowej monarchii, francuskiej z języka i pochodzenia władców i ich otoczenia, ale angielskiej ze względu na swą główną bazę terytorialną i ekonomiczną. Książęta normandzcy, a później Plantageneci, władali wprawdzie wielkimi obszarami w samej Francji, w drugiej połowie XII w. przekraczającymi znacznie posiadłości Kapetyngów, byli tam jednak - przy całej swej potędze - tylko lennikami królów Francji, arcychrześcijańskich pomazańców bożych. To w Anglii, której lud i jego język mieli w pogardzie, byli niepodległymi monarchami „z bożej łaski", stamtąd czerpali siły do wojen na kontynencie, wojen o Francję, o wyrwanie Kapetyngom korony francuskiej, zawzięcie toczonych aż do chwili, gdy Francuzi ostatecznie wyparli na wyspę czepiających się uparci kontynentu potomków Wilhelma Zdobywcy i Gotfryda Plantageneta. Wilhelm Zdobywca- twórca monarchii anglonormandzkiej kilkakrotnie jeszcze po objęciu tronu musiał tłumić powstania anglosaskich możnowładców; w rezultacie jednak doprowadził do powstania silnej monarchii. Wilhelm Zdobywca zostawił trzech synów. Henryk I, opanował przy pomocy kleru tron angielski, zakwestionowany przez wracającego z krucjaty Roberta. Henryk I, który wstępując na tron musiał iść na ustępstwa wobec możnowładztwa, zwłaszcza duchownego, umocnił w okresie swych pomyślnych rządów władzę królewską. Po jego śmierci jednak (1135) zapanowała anarchia - kontrastująca ze wzrastającą powagą władzy królów Francji. Przed śmiercią Henryk uzyskał od możnych obietnicę oddania tronu jego córce Matyldzie, która wyszła za mąż za hrabiego Anjou (Andegawenii), Gotfryda Plantageneta. Jednak górę wziął drugi kandydat, po matce wnuk Wilhelma Zdobywcy -Stefan, hrabia Blois. Za uzyskanie poparcia udzielił kościołowi licznych przywilejów, uznając jego całkowitą autonomię; rozdawał też posiadłości królewskie baronom, odstępował im królewskie uprawnienia i regalia (bicie monety, budowa zamków, sądownictwo).Władcą Anglii został Henryk II (syn Gotfryda Plantageneta i Matytdy ). Swe panowanie poświęcił wewnętrznej konsolidacji swego państwa, której głównym czynnikiem miało być umocnienie władzy królewskiej.1)odnowienie urzędu „szeryfa” - 2) podatki - zniesiono Danegeld, prekaria feudalna stała się powszechnym podatkiem. zmiana obowiązującej służby rycerskiej na podatek - tzw. tarczowe. 3)armia - Henryk wolał armię najemną od pocztów rycerskich, które po upływie określonego czasu służby przerywały prowadzenie wojny i wracały do domu, nie troszcząc się o bieg wypadków. tarczowe w wysokości 2 grzywien srebra od lennika zobowiązanego do służby rycerskiej, rozszerzenie tego podatku na dobra duchowne zostało uznane przez kler angielski za pogwałcenie swych swobód. Wśród rycerstwa tarczowe rychło stało się znienawidzone 4)„szachownica” - nad skarbowością państwową czuwał osobny trybunał, zwany „Szachownicą". 5)lasy królewskie - drugim źródłem dochodów korony 6) sądownictwo - rozbudowane sądownictwo królewskie przynosiło niemałe dochody z tytułu opłat sądowych i kar. Henryk II także zasłynął z konfliktu z Kościołem KONSTYTUCJE KLARENDOŃSKIE 1164r. (ogłoszone w Clarendon). poddanie duchowieństwa sądownictwu świeckiemu.zrównanie duchowieństwa w obowiązkach z wasalami świeckimi. ,skasowanie zwolnień podatkowych. ,zakaz odwoływania się do Rzymu w sporach z władzą królewską. umocnienie wpływu królewskiego na obsadę opactw i biskupstw. Konstytucje klarendońskie wywołały zdecydowany opór zagrożonego w swych przywilejach duchowieństwa. Na czele opozycji znalazł się dawny dworzanin królewski, a podówczas arcybiskup Canterbury — Tomasz Becket. Rezultat konfliktu był tragiczny Beckett zginął zamordowany na stopniach ołtarza Canterbury. Po śmierci Henryka II tron objął Ryszard Lwie Serce toczył walki z Filipem Augustem udał się później na III krucjatę, w której podpadł wielu władcom. Za panowania Jana bez Ziemi można szukać początków Parlamentaryzmu angielskiego a związane jest to z ogłoszeniem przez niego Wielkiej Karty Swobód. 1215 nakładanie podatków zależne od zgody wielkiej rady biskupów i baronów. Nadto należy pamiętać, że Anglia cały czas starała się podbić całe wyspy brytyjskie, rywalizowała z Francją ze zmiennym szczęściem na kontynencie
3.Ekspansja Turków Osmańskich od rozpadu państwa Seldżuków. do upadku Konstantynopola 1453.
Po rozpadnięciu się w początkach XIV w. państwa Seldżuków rola kierownicza wśród Turków anatolijskich przypadła emiratowi Osmana, obejmującemu znaczną część dawnej Bitynii i Galacji. Turcy osmańscy rychło uzależnili od siebie sąsiadów, a w drugim ćwierćwieczu XIV stulecia rozpoczęli ofensywę przeciwko Bizancjum. W ich ręce dostały się kolejno: Brussa. Nikomedia i Nicea. Wreszcie w 1356 r., z chwilą opanowania przyczółka w Gallipoli, udało się im uczynić pierwszy krok w Europie. Turcy osmańscy zawdzięczali swoje sukcesy nowej organizacji sił zbrojnych.(tzw, janczarom) Turcy osmańscy przekształcili zdobyte Gallipoli w bazę, z której mogli podjąć systematyczny podbój Tracji. Wnuk Osmana Murad opanował w 1360 r. Adrianopol i przeniósł do tego miasta swoją stolicę. Usadowienie się Turków w Tracji stanowiło bezpośrednie zagrożenie dla Słowian bałkańskich, którzy, nie ufając własnym siłom, szukali pomocy u bliższych i dalszych sąsiadów. Wśród pierwszych wysunęły się na czoło Węgry. Pod murami Nikpolis doszło 22 września 1396 r. do decydującego starcia z przybyłą na odsiecz armią turecką, dowodzoną osobiście przez sułtana Bajazeta. Po krótkim upadku za Tamerlana Turcy szybko się odrodzili i zaczęli dalej prowadzić ekspansję. Na wieść o agresji węgierskiej na Warnę Murad na czele pospiesznie zebranych wojsk ruszył z odsieczą obleganemu miastu. Pod jego murami doszło 10 listopada 1444 r. do decydującej bitwy, która zakończyła się pogromem wojsk chrześcijańskich i śmiercią młodego króla Władysława. Klęska ta przesądziła o losie Bałkanów. W ciągu 1446 r. Turcy sforsowali Przesmyk Koryncki i przedostali się na Moreę (Peloponez). Węgierska próba odzyskania uzyskanych pozycji w Serbii zakończyła się rozbiciem ich armii na Kosowym Polu 17 października 1448 r. Turkom nie udało się jedynie podporządkować sobie Albanii, której ludność, wykorzystując porażki tureckie lat czterdziestych, pozbyła się obcych garnizonów i pod wodzą Skanderbega zwycięsko opierała się ich powrotowi (1449). W tych warunkach upadek Bizancjum stawał się rzeczą nieuchronną. Utraciło ono poza Konstantynopolem resztę swoich bardzo już skromnych posiadłości. W kwietniu 1453 r. armia turecka, po przeprowadzeniu blokady miasta od strony morza, przystąpiła do jego oblegania również od strony lądu.