HISTORIA KREDYTU W POLSCE
Historia rozpoczyna się od powstania zakładów zastawczych, lombardowych, pierwszy został założony w Krakowie z inicjatywy księdza Skargi w 1585 r. przy Arcybractwie Miłosierdzia, drugi we Lwowie w 1772 r. W 1825 r. powstało pierwsze Towarzystwo Kredytowe Ziemiańskie z siedzibą w Warszawie a 1828 r. z inicjatywy ówczesnego ministra skarbu Królestwa Polskiego, Lubeckiego powstał Bank Polski. Bank ten miał w swoim zarządzie górnictwo, opiekował się przemysłem tkackim i żelaznym, przyczynił się do budowy sieci kolejowych i drogowych oraz Kanału Augustowskiego. Był pośrednikiem w handlu z Anglią i kredytował handel zbożem. W 1870 r. powstał Bank Handlowy z siedzibą w Warszawie. Bank ten utrzymywał także oddziały w Rosji i reprezentował interesy przemysłu i handlu Królestwa z Cesarstwem Rosyjskim. W tym okresie powstają również następne banki takie jak Bank Dyskontowy, Bank Przemysłowy Warszawski, Bank Kupiecki Łódzki, Polski Bank Przemysłowy i Polski Bank Krajowy.
Bank Polski pełnił rolę banku centralnego. Był bankiem emisyjnym, handlowym i inwestycyjnym. Został włączony do Banku Rosji
W 1961 r. powstał pierwszy bank ludowyw w Poznaniu W 1885 powstał Związek Spółek Zarobkowych , jako zrzeszenie banków spółdzielczych. Od 1912r . masowo powstają kasy Stewczyka.
Po pierwszej wojnie światowej po reformie Grabskiego w 1924 r. powstał Polski System Bankowy. Nadzór sprawowało Ministerstwo Skarbu. Wprowadzono walutę złoty polski, opracowano prawo bankowe. Bank Polski pełnił rolę banku centralnego. Zadaniem jego bały ochrona złotego, walka z inflacją.
W 1929 r. powstała PKO Pocztowej kasy Oszczędności. W 1938 r. istniały 624 banki spółdzielcze.
Po drugiej wojnie światowej rolę wiodącą odgrywało Ministerstwo Finansów i NBP. Bank Polski został zlikwidowany w 1952r. Funkcję banku gospodarczego spełniał Narodowy Bank Polski. Oprócz tego istniały również PKO, która w latach 70-tych została włączona do NBP, Bank Handlowy /obsługujący handel zagraniczny/ oraz PKO S.A. obsługujący operacje dewizowe ludności. Ponadto funkcjonował BGŹ oraz Bank Gospodarstwa Krajowego i Bank Inwestycyjny.
NBP wchłaniało poszczególne banki tak , że w 1985r. istniały tylko 4 banki:
NBP, Bank Handlowy, PKO SA, BGZ
W gospodarce centralnie planowanej pieniądz służył do rejestrowania zdarzeń gospodarczych. Nie istniał rynek pieniężny a przedsiębiorstwa państwowe nie koncentrowały się na racjonalności ekonomicznej w swojej działalności. Środki były centralnie rozdzielane pomiędzy podmioty gospodarcze w ilości niezbędnej do zadań, w takiej sytuacji zbędny był rynek bankowy i konkurencja.
Od 1982r. polski system bankowy zaczyna się powoli zmieniać. Przyjęto więc w 1982 roku Prawo bankowe umożliwiające tworzenie nowych banków z udziałem kapitału niepaństwowego. Jednak jedynie Rada Ministrów była upoważniona do decydowania o działalności banku. Lata 1986-1988 przynoszą początki reformy systemu bankowego. W 1986 r. powstaje BRE, w 1987 PKO BP.
Prawdziwa rewolucja zaczęła się w 1989 r. gdy wprowadzono nowe prawo bankowe i ustawę o NBP. W następnych latach zaczęły powstawać nowe banki. Z NBP wydzielono 9 banków komercyjnych. Banki uzyskały prawo decydowania o przedmiocie swojej działalności, wielkości akcji kredytowej oraz wysokości stóp procentowych od kredytów i depozytów. Wprowadzono zasadę dobrowolności w nawiązywaniu kontaktów bank - przedsiębiorstwo. Wprowadzono także możliwość zakładania nowych banków, posiadając kapitał w 1989 r. w wysokości 4 mld. zł. W 1990-91 podniesiono wymogi kapitałowe do 10 i 20 mld. zł. W 1992 minimum kapitałowe wynosiło 70 mld. zł, obecnie wynosi 5 mln ECU.
Pod koniec 1990 roku istniało 61 banków ogólnokrajowych oraz 1562 małe banki spółdzielcze. Większość banków miała bardzo niskie kapitały. Na koniec 1996 roku istniało 79 funkcjonujących banków, w tym 23 z przewagą kapitału zagranicznego, 42 w przewagą kapitału polskiego, 7 banków wyłonionych z NBP oraz 6 banków specjalistycznych.
ROZWÓJ SYSTEMU BANKOWEGO W POLSCE
PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
W gospodarce centralnie planowanej pieniądz służył do rejestrowania zdarzeń gospodarczych. Nie istniał rynek pieniężny a przedsiębiorstwa państwowe nie koncentrowały się na racjonalności ekonomicznej w swojej działalności. Środki były centralnie rozdzielane pomiędzy podmioty gospodarcze w ilości niezbędnej do zadań, w takiej sytuacji zbędny był rynek bankowy i konkurencja. Funkcję banku gospodarczego spełniał Narodowy Bank Polski. Oprócz tego istniały również PKO, która w latach 70-tych została włączona do NBP, Bank Handlowy /obsługujący handel zagraniczny/ oraz PKO S.A. obsługujący operacje dewizowe ludności. Ponadto funkcjonował BGŹ oraz Bank Gospodarstwa Krajowego i Bank Inwestycyjny.
W latach 1980-81 okazały się niezbędne reformy gospodarcze. Przyjęto więc w 1982 roku Prawo bankowe umożliwiające tworzenie nowych banków z udziałem kapitału niepaństwowego. Jednak jedynie Rada Ministrów była upoważniona do decydowania o działalności banku. Na mocy tej ustawy powstał w 1986 r. Bank Rozwoju Eksportu a w 1989 r. Bank Inicjatyw Gospodarczych oraz Łódzki Bank Rozwoju. Prawo bankowe z 1982 r. oddzieliło NBP od Ministerstwa Finansów. W następnych latach zaczęły powstawać nowe banki. Z NBP wydzielono 9 banków komercyjnych oraz uchwalono w 1989 r. nowe prawo bankowe. Banki uzyskały prawo o przedmiocie swojej działalności, wielkości akcji kredytowej oraz wysokości stóp procentowych od kredytów i depozytów. Wprowadzono zasadę dobrowolności w nawiązywaniu kontaktów bank - przedsiębiorstwo. Wprowadzono także możliwość zakładania nowych banków, posiadając kapitał w 1989 r. w wysokości 4 mld. zł. W 1990-91 podniesiono wymogi kapitałowe do 10 i 20 mld. zł. W 1992 minimum kapitałowe wynosiło 70 mld. zł, obecnie wynosi 5 mln ECU.
Pod koniec 1990 roku istniało 61 banków ogólnokrajowych oraz 1562 małe banki spółdzielcze. Większość banków miała bardzo niskie kapitały. Na koniec 1996 roku istniało 79 funkcjonujących banków, w tym 23 z przewagą kapitału zagranicznego, 42 w przewagą kapitału polskiego, 7 banków wyłonionych z NBP oraz 6 banków specjalistycznych.
Definicja banku
Jest to instytucja w której dominującymi aktywami są aktywa finansowe . Jest to przedsiębiorstwo , którego działalność polega na udzielaniu kredytu i zdobywaniu środków potrzebnych do sfinansowania kredytu.
W dokumentach UE określenie banku następuje poprzez wymianę czynności bankowych
W drugiej dyrektywie bankowej z 1989 r. określone są czynności bankowe:
- przyjmowanie depozytów
- udzielanie pożyczek i kredytów,
- usługi leasingu finansowego
- usługi w zakresie doręczania pieniędzy
- emisja i zarządzanie środkami płatniczymi
-gwarancje i zobowiązania pozabilansowe
- postępowanie z rachunkami własnymi klientów
-udział w emisji papierów wartościowych,
-doradztwo w zakresie struktury kapitałów, fuzji i sprzedaży przedsiębiorstw,
- usługi maklerów walutowych,
-zarządzanie i doradztwo porfelowe
- przechowywanie i administrowanie papierami wartościowymi
-usługi w zakresie kredtów
- usługi sejfowe.
Według prawa bankjowego Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw , działającymi na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem
Ustawa określa zasady prowadzenia działalności bankowej , tworzenie i organizację banku , zasady sprawowania nadzoru bankowego oraz postępowania naprawczego, likwidacji i upadłości banku.
Ustawa określa zasady prowadzenia banku uniwersalnego. Przewodniczący KPW w uzgodnieniu z Komisją NB jest upoważniony do określenia warunków i zakresu prowadzenia działalności przez banko inwestycyjne.
Art 5, 6 , 50, 72, 105.
System Bankowy
System bankowy obejmuje całokształt instytucji bankowych a także normy określające funkcjonowanie i powiązania tych instytucji.
System bankowości Europejskiej ma dwa bieguny :
-bankowość uniwersalną w Niemczech i
- system aglosaski tzw. banków specjalistycznych , banki handlowe , banki inwestycyjne.
Nasz system z uwagi na brak banków inwestycyjnych skłania się do bankowości uniwersalnej.
Jordi Canais , Strategie w europejskiej bankowości, PWN , W-wa 1997
Udział aktywów bankowych w PKB w %
kraj |
udział w % |
Francja |
129,9 |
Niemcy |
146,4 |
Włochy |
118,1 |
Hiszpania |
135,8 |
Wielka Brytania |
280,3 |
Polska |
83,8 |
- Rodzaje banków w systemie bankowym
Banki centralne
banki operacyjne
banki depozytowo-kredytowe
banki specjalne inwestycyjne , hipoteczne,
towarzystwa kredytowe
kasy oszczędnościowe
banki spółdzielcze
Normy prawne
1989r.
Prawo Bankowe
Ustawa o NBP
1994r.
Ustawa o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGZ
Ustawa o BFG
1995
Ustawa o niektórych formach popierania Budownictwa mieszkaniowego
1997
Ustawa o kasach oszczędnościowo budowlanych i wspieraniu przez państwo oszczędności na cele mieszkaniowe
Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych
Ustawa o NBP
Prawo bankowe
Krajowa Izba Rozliczeniowa
Związek Banków Polskich
Bankowy Fundusz Gwarancyjny