antroall


WYKŁAD 1

Czym jest antropologia?

„poezja, która udaje naukę”, „nauka udająca literaturę”

Antropologia :

Przyjęto, że antropologia raczej bada małe społeczności, jednak w dzisiejszych czasach wkracza coraz częściej na skalę makro. Stereotypy związane z tradycyjną antropologią są już nieaktualne, nie tylko chodzi o skalę badań, ale również o charakterystykę grup (statyczne, tradycyjne, wiejskie, proste-> szybkie, mobilne, nowoczesne, miejskie, złożone)

„Inni są wśród nas, ale to co dla nas nasze, dla innych jest inne”

„Psychologia, teologia, socjologia i historia, wszystkie one zachodzą na ternie na którym antropolog poluje na swoją zdobycz”.

WYKŁAD 2

Klasyczne nurty antropologii

Etapy rozwoju:

I dochodzenie do narodzin antropologii jako oddzielnej nauki II poł. XIX w,- prymat ewolucjonizmu

II reakcja antyewolucjonistyczna I poł. XX w. - historyzm w USA , szkoła kulturowa historyczna Francja

III funkcjonalizm szkoły brytyjskiej- Malinowski, zmienia się paradygmat

IV po II WŚ, kontynuacja wątków wcześniejszych- strukturalizm (Francja, Mauss, Durkheim) 60- 70 lata, myślenie marksistowskie silnie obecnie- paradoksalnie silniejsze chwilami w krajach zachodnich

V lata 80 rozwój antropologii postmodernistycznej- wszystko się miesza, eklektyzm teoretyczny

dużo post i neo; nowe obszary badań- badania genderowe, teorie postkolonialny, renesans niektórych myślicieli- Mauss antropologia ciała, rozwój studiów kulturowych, etnicznych, mniejszościowych, rozwój antropologii wirtualnej;

W świecie ludzkim opozycja na swoje-obce, my-oni, ludzcy-nieludzcy to opozycja uniwersalna, przyjmuje różne formy w różnych kulturach, rozróżnienie ze starożytnych cywilizacji: cywilizowany- barbarzyńca, starożytny Rzym, limes granica między cywilizacją- barbarzyńcami.

Człowiek zawsze był zainteresowany innością- boimy się jej, ale jednocześnie nas ciekawi. Antropologia karmi się ciekawością innego.

Antropologia kultury zrodziła się w kulturze euroatlantyckiej- tylko w tej cywilizacji pojawiło się pojęcie kultury, natura-kultura rozróżnienie. Z dodatkową chęcią poznania innych.

Starożytność: Grecy są pierwszymi, którzy się tym zainteresowali: Odyseja.

Rzymianie- cywilizowanie w obrębie imperium, tysiącletnia historia, budowanie myślenie o świecie, istotne myślenie limes-imperium dla całej Europy.

Wczesne średniowiecze- wiele zderzeń z innymi: Arabowie. Wyprawy krzyżowe w różne miejsca Europy.

Przełom mentalny- wyprawy geograficzne. Wielkie odkrycia geograficzne- odkrycie przez Europę terenów jej wcześniej nie znanych. Przełomem nie jest dotarcie do Afryki czy Azji, wszystko było w nich opisane, przełomem jest odkrycie Ameryki, nie było o niej wcześniej nigdzie mowy. Dylemat, czy ludy żyjące na tych terenach są w ogóle ludźmi.

Oświecenie- w wyniku rewolucji naukowej pojawia się myślenie naukowe- uczeni chcą i muszą wiedzieć, aby zmieniać niedoskonałości świata. Wiedza dostępna dla wszystkich, aby wszyscy posiedli wiedzę. „Mit szczęśliwego dzikusa” Rousseau: człowiek, który żył poza cywilizacją był szczęśliwy- życie poza własnością, powszechna równość, brak różnicy majątkowej. Pokój, brak walki o majątek, życie w zgodzie z naturą.

Tego typu mity są nieprawdą, walki plemienne to coś na porządku dziennym, inna mentalność.

Badania porównawcze- dlaczego świat kultury jest tak wewnętrznie zróżnicowany. Elementy empiryzmu, psychofizyczne zróżnicowanie. Relacja środowiska, w którym człowiek żyje a naturą- determinizm geograficzny. Natura rozwoju cywilizacji kultury- dlaczego świat się rozwija w ten sposób. Ugruntowanie zdania wyższości oświeconych nad ludźmi niewykształconymi, oni mają nimi zarządzać, nieść mu naukę, cywilizować. Gloryfikacja szczęśliwego dzikusa i jednoczesne wywyższanie się oświeconych- pogarda dla prymitywnych kultur.

Tendencje XIX w.- kolonializm a antropologia: napięcie między ochroną społeczności, a władzą kolonialną, która niszczy i deprecjonuje. Władza brytyjska- system władzy pośredniej- gubernator z zewnątrz, rządzi lud tubylców. Najgorsze z kolonii- belgijskie, największy rygor i brutalne podporządkowanie. Kolonializm- udział antropologów w roli misjonarzy, badaczy, a ingerencja w kulturę. Związki antropologii z ideologią kolonialną- cywilizowanie, dominacja. Bez problematyczność podejścia do kultur. Dla systemu kolonialnego antropologiczny badania był sprawą marginalną.

W XIX w. ewolucjonizm- nowy nurt myślenia. Teoria ewolucji rodzi szereg pytań, o czas i przestrzeń, dobór naturalny.

Ewolucjonizm socjologiczny- Comte, Spencer. Morgan USA, Taylor UK.

Adam Bastian, Johan Bahofen Niemcy. Od szczebli niższych do wyższych, przez takie same stopnie rozwojowe. Wszyscy rozwijają się wg tego samego modelu, ale czas, w którym znajdują się na tych samych etapach rozwoju jest różny.

Jedność rodzaju ludzkiego- wszyscy są tacy sami, ale na różnych etapach rozwoju

model Morgana TRZEBA znać

Prawo trzech stadiów rozwoju ludzkości: dzikość, barbarzyństwo, cywilizacja.

Niższe stadium dzikości- błogość, zgodnie z naturą, brak ingerencji,

średnie stadium dzikości- ingerencja, narzędzia ręczne, mięśnie są jego siłą z pomocą narzędzi, które są i tak ręczne,

wyższe stadium dzikości- wykorzystywanie energii kinetycznej- łuk, narzędzia które korzystają nie tylko z siły mięśni.

Niższe stadium barbarzyństwa- osiadły tryb życia, garncarstwo,

Średnie stadium barbarzyństwa- siejemy ziemię matriarchat Kult bogini matki- kultu lunarne (wcześniej były kultury solarne).

Wyższe stadium barbarzyństwa- wytop żelaza, organizacja świątynna

Niższe stadium cywilizacji- pismo

Główne tezy ewolucjonizmu:

  1. Jedność świata. Świata natury i kultur, ludzki i przyrody, jedna wiedza o tym świecie. Jednolitość badań. Nauki o świecie ludzkim powinny być empiryczne.

  2. Prawidłowość. Te same prawa- ewolucja, dotyczą całego świata

  3. Genetyzm. Wyjaśnić istotę zjawiska- jego genezę, trzeba ją określić.

  4. Jednolitość natury ludzkiej. Natura ludzka jest niezmienna, umysł podlega ewolucji, ale podlega tym samym zasadom.

  5. Wszechobecność ewolucji. Zmiana jest konieczna, ewolucji nie można zatrzymać

  6. Globalny charakter zmiany. Przeżytki i zalążki, pozostające elementy z przeszłości mimo cywilizacji np. religia w cywilizowanym świecie, pojawiają się znaki, że nadchodzi nowa epoka- zalążki nowego. Metafora organicyzmu. Myślenie systemowe, zmiana w elemencie systemu- zmiana w całym systemie, zmiana w organie- zmiana w organizmie.

  7. Zmiana to postęp. Nowoczesność to postępowość. Zmiana jest kierunkowa, od mniej skomplikowanego do bardziej skomplikowanego.

  8. Nierównomierność postępu. Sektory i społeczeństwa rozwijają się nierównomiernie. Najszybciej rozwija się technologia. Najtrudniej podlega zmianie mentalność- metoda porównawcza.

  9. Zmiana ciągła i stopniowalna

  10. Immanentność zmiany

WYKŁAD 3

Dyfuzjonizm- różnice między sposobem myślenia dyfuzjonizmu a ewolucjonizmu

  1. ewolucjonizm wpisuje się w nurt filozoficzny -NOMOTETYCZNY- pewna reguła jest wpisana w porządek świata, postrzeganie świata jako całości, dyfuzjonizm- IDIOGRAFICZNE- fakty, wydarzenia, nie ma mowy o powszechnie obowiązujących prawach, zastosowanie jest ściśle określone, w danym kontekście, elementy, fragmenty świata

  2. ewolucjonizm ma zakorzenienie w kierunkach przyrodniczych- naturalizm, dyfuzjonizm- koncepcje historyczne, wyróżniki kulturowe

Zarzuty wobec ewolucjonizmu: ewolucjonizm nie wyjaśnia skąd bierze się zróżnicowanie kultur, ewolucjoniści przyjmują przedwstępne założenia, potem do niej dopasowują rzeczywistość; ewolucjoniści atomizują kulturę- nie postrzegają je jako elementy powiązane ze sobą; posługiwanie się analogią

Podstawowe cechy dyfuzjonizmu:

twórca UK: G.E. Smith jakoś przełom XIX/XX w.(1871-1937), czas odkryć archeologicznych

powiedział, że kolebką cywilizacji jest Egipt, z Egiptu różne formy kulturowe rozpowszechniają się w świecie np. sztuczna irygacja, kult słońca, piramidy.

Europa:

Twórca antropogeografii: Fryderyk Racel (1844-1904), szkoła kręgów kulturowych.

Ojciec? Wilhelm Schmidt- Wiedeń 1906 pismo „Anthropos”, instytut Anthropos księży werbistów

szczyt rozwoju kapitalizmu, rozwój gospodarki, Niemcy super silnym państwem, muzyka, literatura, sztuka triumfuje, stolice polityczne Berlin i Monachium. „to jest Ryszard Wagner I TAK DALEJ I TAK DALEJ I TAK DALEJ”

Państwa kolonialne dzielą świat między siebie. Wspaniała epoka, wojna była dawno, jest przyjemnie w Europie, szczytowy moment swojego rozwoju, ale pojawiają się pierwiastki pesymizmu, schyłkowości.

Dyfuzjoniści mówili: „Wynalazek w świecie ludzkim jest niezwykle rzadki, rozwój następuje nie przez wynalazki, ale przez rozpowszechnianie tych rzadkich wynalazków”. - to podstawowy element rozwoju kulturowego, przenikanie się, dyfuzja.

Im więcej kontaktów, tym szybszy rozwój. Najszybciej rozwijają się tereny morskie i rzeczne- najwięcej kontaktów, największy konserwatyzm w dolinach górskich, terenach leśnych (RIP dla rozwoju).

? Twórcze możliwości ludów, dyfuzja, wymiana, przenikanie to rozwój.

Cel dyfuzjonistów: jak wędrują elementy, jakie są drogi upowszechniania się elementów kulturowych, szukamy podobieństw kulturowych i dowiadujemy się kiedy zapożyczył te elementy.

Powiązanie pomiędzy elementami kultury- fakt asymilacji, co robimy z tym elementem, jak zostaje wchłonięty do innej kultury- DYSTRYBUTYWNE pojęcie kultury, każda społeczność ma swoją specyficzną/inną/odrębną kulturę. Różnice pomiędzy kulturami mają charakter jakościowy, kultura to zbiór elementów, a nie systemem.

Element areałów kręgów kulturowych. Jak kamień wrzucony do rzeki- powstają na wodzie kręgi, im bliżej tym szybciej i mocniej, im dalej tym oddziaływanie jest słabsze i później to następuje.

Areały kulturowe- względna chronologia kultur, która starsza, która młodsza. Kręgi na siebie nachodzą, tworząc powierzchnię kulturową- areał- pewien obszar charakteryzujący się występowaniem tych samych elementów kulturowych. Atlas geograficzny- specyficzne elementy kulturowe na całym świecie.

Drogi przenikania i zawartości kultur:

  1. kryterium formy- jak coś wygląda, drugorzędny element formy- zdobienie, a nie tylko kształt- powstaje innowacja

  2. kryterium ilości- podobieństwo wielu wytworów kulturowych

  3. kryterium ciągłości- spokrewnienie kultur, ciągłość konkretnego elementu kulturowego w danych społecznościach.

W. Schmidt: kilka kultur zasadniczych- prymarne- Chiny, Indie, Egipt, Mezoameryka- tam znajdują się innowacje, które upowszechniają się dalej. 1.Mieszane formy graniczne są młodsze niż formy graniczne. 2.Kultura przecinają jest młodsza niż przecinana. 3.Kultura na terenie której znajdujemy pozostałości kultury pierwotnej, jest młodsza od kultury pierwotnej.

Nazwy wodne są najstarsze.

Wprowadzili:

Podział kultury na zbierackie, łowieckie, pasterskie, w zależności od typu gospodarowania;

matriarchat, patriarchat- który model linii był pierwszy.

Egzo i endogamia

wierzenia, religie.

Zarzuty: zajmowanie się elementami, a nie całością, tylko odrębności, ginie z oczu całość, podstawowy mechanizm- dyfuzja kulturowa. Kreatywność człowieka się gubi, o wszystkim decyduje dyfuzja. Tworzy hierarchię kultur. ;<

Amerykańska szkoła kultury i osobowości- wpisuje się w tą samą tradycję, chociaż jest nieco późniejsza, dłużej funkcjonowała, żywa do dnia dzisiejszego.

Dominacja nurtu ewolucjonistycznego, zdominowanie przez długi czas.

Franz Boas (1858?-1943) urodzony w Niemczech, dopiero z czasem zmienia się jego zainteresowanie, jest wykształcony w tradycji empirycznej, jest geografem, geologiem. Po studiach jedzie prowadzić badania społeczne. ZIEMIA MUFFINA ; zaczyna go interesować kto tam żyje. Badania wśród Innuitów. Jako pierwszy zauważa podobieństwa między północną Azją a północną Ameryką. Ciągłość kultur. Szkoła historyczno- dyfuzjonistyczna. Zajmował się środowiskiem, językiem(etnolingwistyka), kwestiami archeologii i kultury. Inna tradycja niż europejska. Integralne podejście do kultury. Ukształtował całe środowisko.

Przełom jego myślenia: będąc wykształcony w niemieckiej tradycji filozoficznej- krytycyzm Kanta, rozróżnienie Wildenbaum na idiograficzne i nomotetyczne. Tylko empiria, nie teoria.

Tradycja badań w terenie. Liczy się doświadczenie i wnioskowanie indukcyjne, od szczegółu do ogółu. Należy podchodzić kompleksowo do kultury. Wyjaśnianie jednoczynnikowe jest mylne.

HISTORYZM FRANZA BOASA- W JEGO HISTORYZMIE NIE CHODZI O BADANIA HISTORYCZNE, TRAKTUJE ON KAŻDĄ KULTURĘ JAKO SPECYFICZNĄ DLA NICH SYTUACJĘ HISTORYCZNĄ, WYTWORU HISTORYCZNEGO.

Każda kultura może być rozumiana w swojej własnej niepowtarzalnej historii- pluralizm.

Każda kultura jest ważna dla samej siebie- wartość autoteliczna, odchodzi się od ważności kultur, badamy kulturę nam daną, relatywizm kulturowy.

Elementy psychologiczne- w latach 20 i 30 pojawia się w USA cała fala emigrantów z Europy ogarniętych reżimem hitlerowskim, freudyzm wywiera ogromny wpływ w kulturze amerykańskiej, nawet popularnej- tradycja przekazywania między osobowością a kulturą, późniejsza szkoła Boasa. Automatyzmy funkcjonujące w sferze kulturowej. Jedność procesów psychicznych wszystkich ludzi.

Bardzo ważna rzecz: koncepcja rasowa Franza Boasa. (doczytaj), jeden z większych problemów społecznych w USA- nowa koncepcja rasy- rasa jest efektem procesów adaptacji, nie ma uwarunkowań biologicznych, nie powinna mieć konsekwencji społecznych.

Badania językowe- wcześniej przekonanie o jednym, pierwotnym języku, wieża Babel pomieszały się. Boas- NIGDY nie było jednego języka. Indianie- nie spokrewnione w żadnym elemencie z indoeuropejskimi. Pluralistyczna koncepcja języków, w różnych miejscach ewolucji człowieka, wytwarza je niezależnie od siebie.

Ruth Benedict, Margaret Mead, Edward Sapir, Alfred Lewis Kreber- szkoła kultury osobowości: występowanie, proces odrębności psychiczne danej kultury. Każda kultura wytwarza specyficzną dla niej konfigurację elementów/ wzory kultury. Badamy rzeczy wspólne wszystkim, typowe. Staramy się badać ramę umysłowości, predyspozycję do danych zachowań. Proces uspołeczniania prowadzi w różnych kulturach do specyficznych uchyleń psychicznych.

Kulturowe wzory osobowości.

WYKŁAD 4

EGZAMIN:

Triebrandy, Wyspy Adamskie egzamin pokazać na mapie i wiedzieć dużo o Bronisławie Malinowskim.

Klimat Młodej Polski-Kraków (Wyspiański, Tetmajer itd.)

Witkiewicz styl zakopiański

XX wiek 1922 Funkcjonalizm

Bronisław Malinowski

Urodził się w 1884 rok w rodzinie w wykształconej (ojciec profesor filologii słowiańskiej), matka zajmowała się jego wykształceniem z powodu słabego zdrowia. Studiował filozofie, w Zakopanym zaczyna przyjaźnić się z Witkacym. Po studiach na UJ wyjeżdża do Lipska na studia. Po czym wyjeżdża do Londynu, obronił tam prace doktorską na temat Aborygenów ( bazował na źródłach pośrednich). Razem z Witkacym wyruszyli w podróż do Nowej Gwinei. 1915-1918 spędza ten czas na Wyspach Trebrandzkich (Argonauci) w oparciu o te badania wydaje w 1922 książkę. W 1942 roku umiera.

Główne założenia;

zmierza do homeostazy(równowagi).

*Poprzez cele, jaki cel pełni. Jest to funkcja jawna. Kiedy pytamy kogoś dlaczego coś robi, a ktoś nam odpowiada dlaczego coś robi.

Jest coś drugiego funkcja ukryta-funkcja integracyjna

Jakiś Alfred Redclif-Brown jakiś tam, pytanie czy był funkcjonalizmem, czy też nie?

Badamy morfologie i fizjologie.

Wiedzieć sporo o Durkheimie( fakty społeczne itd.)

Marcel Mauss

Uczeń Emile Durkheima. Wydał książkę o darze, dotyczy zjawiska wymiany społecznej.

Założenia koncepcji o darze.

Zobowiązanie (coś komuś dać musimy).

Dajemy coś komuś (informacje np.).

Potem jest przyjmowanie i Odwzajemnienie- fundamentalny fakt społeczny, który w różnych kulturach jest przeprowadzany w inny sposób ale mechanizm zostaje ten sam.

Nie patrzeć na dar jedynie przez pryzmat materialny.

Dar dany nie w odpowiednim czasie, nie liczy się. Wszystko ma swój czas i miejsce(aranżacja sytuacji).

-praktyki

-czas

-miejsce

Odwzajemnienie musi być równoważne.

Egzamin: co to jest potlacz

Dar jest celem samym w sobie.

Poczytać o magii wg Marcela Maussa.

Po doświadczeniach wojny zaczął badać techniki posługiwania się ciałem (ciało podstawowe nasze narzędzie).

Opisywał swoistość aktywności cielesnej w różnych kulturach np. w różnych kulturach różnie się chodzi, pływa, tańczy oraz gestykuluje i mówi itd. Związane jest to z rytmem, rytm w każdej kulturze jest inny. Kultura generuje rytm.

WYKŁAD 5

SUBDYSCYPLINY ANTRPOLOGICZNE

Na gruncie amerykańskim antropologia jest ogólnie nauką o człowieku.

Antropologia filozoficzna

Kim jest człowiek? Kiedy kończy się i zaczyna życie człowieka?

Antropologia fizyczna

Korzysta z osiągnięć nauk biologicznych. Przynależność człowieka do świata natury. Jeden z ważniejszych elementów antropologii amerykańskiej.

Antropologia kulturowa

jako naukę pomocniczą antropologii w stanach traktuje się archeologię i antropologię lingwistyczną, natomiast w tradycji europejskiej jest antropologia kulturowa

etnografia klasyczna - opisy kultur

etnologia - uogólniona nauka mająca prowadzić do teorii - antropologii.

WYKŁAD 6

Dzisiaj podróż nad Morze Czarne, Krym najwyższy coś tam 1500m.

Jakaś legenda o niedźwiedziu który chciał wypić całe morze i zamienił się w wielką skałę.

Słuchamy muzyki z Krymu, teraz muzyka z Istambułu.

Miejsce antropologii wśród innych nauk społecznych.

Antropologizacja nauk- dochodzi do niej dziś.

1.Realacja antropologii z archeologią.

W USA archeologia jest traktowana jako nauka pomocnicza antropologii.

Archeolog bada rzeczywistość materialną, ale na podstawie artefaktów materialnej możemy bardzo dużo powiedzieć o strukturze społecznej, kulturowej, ale też biologicznej. Najbardziej łączy się tam gdzie mamy styczność z kulturą prehistoryczną. Archeologia starożytna, starożytne miasta.

Archeologia nowożytna, średniowiecze- ulubione miejsca kopania archeologów- śmietniki i toalety, cmentarze. Archeologia ludów przed cywilizacyjnych.

Archeologia krajów europejskich- starożytna, początki ludzi, archeologia starożytna. Ludy posługujące się różnymi narzędziami, z różnych tworzyw. Archeologia krajów pozaeuropejskich

Krytyka archeologii. Spór Polacy- Niemcy, kto ma prawo zasiedzenia a kto ma prawo pierwszeństwa. Archeologia bywa krytykowana za instrumentalizowanie politycznie.

Etnoarcheologia

2.Związki z historią.

Antropologia historyczna. Każdy antropolog jest historykiem, zajmują się kulturami, które są wytworem procesu historycznego. Historycy coraz częściej stosują podejście takie jak antropolodzy.

Antropologia jest nauką aktualistyczną, kiedyś tu i teraz. Historyk natomiast mówi o przeszłości. Antropolog nie opisuje sekwencji zdarzeń.

Annales- roczniki historyczne, czasopismo związane z Ferdynandem Boroidlem

Interesuje nas zmiana cywilizacyjna, mentalna, badania świadomości.

Środowisko geograficzne, cywilizacja morza śródziemnego jest ramą, w które dzieją się

Pytanie:

Jak świat jest przeżywany?

Antropolog próbuje odczytać, jak ludzie postrzegają świat, spojrzeć na świat oczyma ludzi, jak ludzie go widzą- badania nad językiem, badanie nad sztuką mitami.

Czy historyk może zrobić podobnie? Rzadko

2 przykłady: mikrohistoria. Włoski historyk Carlo Ginzburg, Ser i robaki. Wizja świata pewnego młynarza z XVI w. , Emmanuela Le Roy Ladurie Montaillou - wioska heretyków

Etnohistoria- ludy i kultury przy podejściu antropologicznym, etnologiczne studiowanie przeszłości, wyprawa terenowa w archiwum, rozpoznanie terenowe przestrzeni

Historia etniczna- nowy nurt

3.Związki z psychologią: psychologia kulturowa, psychologia między kulturowa, co się dzieje kiedy stykamy się z odmiennością. Badania kognitywne, czy nasze zachowanie jest uwarunkowane kulturowo.

4.Związki z psychiatrią. Niektóre choroby psychiczne są związane z daną kulturą

5.Związki z językoznawstwem- etnolingwistyka- związki języka i kultury, język tworzy kulturę, kultura tworzy język. Mechanizm postrzegania, kategoryzacji- język. Cały czas postrzegamy świat poprzez kategoryzacji.

Witalność językowa, bilingwizm

Fryderyk Ratzel

Antropogeografia- badanie relacji związków, zróżnicowanie przestrzenne poprzez związki geografii z człowiekiem, uwarunkowanie środowiskiem przyrodniczym: determinizm geograficzny.

Szkoła krajobrazowa- szkołą francuska, jak człowiek ingeruje w krajobraz kulturowy.

Stosunek do dżungli.

Kultura jest mechanizmem adaptacji do środowiska przyrodniczego.

Katastrofy ekologiczne- zniszczenie historii i kultury.

6.Związki z prawem. Antropologia fizyczna w rozstrzyganiu prawa.

Determinizm kulturowy i biologiczny.

WYKŁAD 7

Indie

Metodologia i praktyczna antropologia- antropologia stosowana

cechy każdej nauki:

-Ma własny przedmiot badań- antropolodzy badają wszystko

-mają jasno określone cele badawcze- dziś się pokomplikowało

-ma własne metody badawcze- metody wypracowane w mikrospołecznościach, etnografia terenowa

-ma własną historię- w antro czasami trudno oddzielić historię socjologii od antropologii, np. Durkheim, Malinowski

-ma własne instytucje, ale tradycje narodowe są różne, placówki czasami są podporządkowane pod etnologie, czasami pod socjologię

3 cechy wyróżniające antropologię od nauk eksperymentalnych/ przyrodniczych

W naukach społecznych badamy ludzi, którzy są wytworami społecznymi.

Dodatkowe elementy, które należy brać pod uwagę w badaniach antropologicznych

-uwarunkowania polityczne, nie wszędzie można jechać i robić badania, trzeba się zastanowić komu będą służyć

-fakt dynamicznych zmian kultury

-źródłem może być wszystko, ważne jest gdzie ujrzymy źródło.

Źródła zastane- wytworzone przed przybyciem badacza: -materiały archiwalne, archiwa urzędowe, zasoby rodzinne, dokumenty osobiste, listy, notatki, pamiętniki, dokumenty, nośniki pamięci, źródła statystyczne, zdjęcia, materiały filmowe, prasa, Internet;

źródła wywołane- w wyniku interwencji badacza, wywiady

Jak zbierać źródła?

Badania terenowe, przede wszystkim od Franza Boasa i Malinowskiego- techniki obserwacji

podstawowe narzędzie badawcze to OKO, gapią się

Wszystko jest uzależnione od kontekstu, uczestników.

Notatka etnograficzna- zapis, foto, nagrywanie

Wywiady swobodne, pogłębione

Powinno się rozpoznać, obserwować, aby ją poznać dobrze

Metoda porównawcza, najczęściej : Tu i Tam

Wyjaśniamy: genetyczne- wyjaśnienie genezy

Dystanse kulturowe: Obcość i odmienność, poznawalność kultur- czy trzeba być uczestnikiem kultury aby ją poznać, dylematy psychologiczne

Trójkąt: lud, który badamy- badacz- czytelnik/odbiorca/widz.

Inskrypcja; Notatka etnograficzna łączy w sobie elementy prozatorskie: pamiętnikarskie

Przejście od faktu empirycznego do relacji, gdzie mogą znajdować się metafory i inne elementy tego typu, klasyfikacja itp.

Notatka jest intertekstualna, przywołuje bardzo różne osoby

Translacja

Transkrypcja: nie tylko spisywanie, ale chodzi o elementy, które występują, ale nie są obserwowalne, opieramy się na opowieści: genealogia, legendy. Rzeczy których nie zobaczyliśmy musimy opisać; tekst umowny jest polifoniczny: ja, respondent, czasami tłumacz;

Deskrypcja: to co dostarczamy odbiorcy. Równowaga informatora, tłumacz i nas jako autora. Często w formie przywołanych odpowiedzi, możemy interpretować na wszystkie możliwe sposoby. Często przechodzi od dyskursu ustnego do pisemnego w zły sposób. Tym bardziej w obcym języku, to co jest mówione nie brzmi dobrze w formie pisemnej. Relacje informator badacz jest b ważna.

Kluczowa kwestia- język antropologii.

WYKŁAD 8

Paleoantropologia, czyli zagadka pochodzenia człowieka

Każda kultura tworzy opowieść o stworzeniu (pochodzeniu świata i człowieka)

Problemy dyskusyjne

Główne pytania i dylematy paleoantropologii:

  1. pokrewieństwo między ludzki a małpami człekokształtnymi

    1. było czy nie?

    2. Z którymi małpy starego i nowego świata?

    3. Bliskie czy dalekie

  2. Kiedy się skończyło- poszukiwanie trzeciego szympansa- czyli ostatniego wspólnego przodka małp i człowieka- wyścig o sławę, prestiż i pieniądze

  3. gdzie żył ostatni wspólny przed- a więc także, gdzie i kiedy żył pierwszy przodek ludzi?

  4. Jak przebiegała ewolucja od -najstarszego przodka- do człowieka współczesnego? Problem lineażu

Charakterystyka naczelnych:

Kluczowe odkrycia

Dwunożność

Mozaikowy model ewolucji:

Zagadnienie grupy wyjściowej:

WYKŁAD 9

Na egzaminie nie będzie etniczności, ale będzie w socjologii etniczności.

Nie zdążymy zrobić ostatniego wykładu o języku- może się udać

Antropologiczne problemy z kulturą- jak można definiować, rozumieć pojęcie kultury.

Dwie opozycje w dyskursie

  1. kultura a natura:(dobrze opisane w: Wojciech Burszta): natura to jest stan, coś co jest nam nadane, a kultura to wytwór. Natura jest chaotyczna, nieuporządkowana przypadkowa, kultura jest uporządkowana, nieprzypadkowa, zrozumiała. Natura jest pierwotna, kultura społecznym porządkiem- nadbudowanym elementem. Natura- jest wszędzie, również dobrze obędzie się bez nas, jest ciągła, zawsze i wszędzie. Kultura jest nieciągła, może się skończyć. W naturze jest wolność, kultura to człowieczeństwo. Czy kultura nas zniewala czy czyni nas wolnymi- odwieczny dylemat. Czy wolność jest w naturze czy w kulturze. Kultura zniewala nas ze swoich popędów. Kultura narzuca nam pewną normę, kultura jest elementem wyzwalającym nas ze sfery biologicznej. (? definicja kultury normatycznej?)kultura dotyczy każdego wymiaru, stanowiąc zespół norm. Natura zwierzęcość, kultura prawa i normy. Natura to świat nieprzetworzony, kultura świat przetworzony. Nie ma na świecie miejsca naturalnego, wszystko jest antropomorficzne przetworzony. Natura jest samowystarczalna, kultury nie można zrozumieć bez odniesień do natury.

  2. kultura a cywilizacja: I kiedy kultura jest synonimem cywilizacji, używa się zamienne tych pojęć. II Wtedy kiedy kulturę i cywilizację się od siebie oddziela- inna sfera, silnie widoczne w tradycji niemieckiej- kultura to sfera duchowa, intelektualna, artystyczna, a cywilizacja to technologia, sfera materialna. Kultura nie nadąża za sferą materialną. Człowiek się technologicznie rozwija, ale kultura nie nadąża, duchowość, moralność człowiek karleje. III Kiedy dwa pojęcia są filogenetycznie powiązane- to znaczy, że cywilizacja może być wynikiem rozwoju kulturowego, podejście francuskie, człowiek kulturalny jest człowiekiem cywilizowanym. W literaturze francuskiej jest mnóstwo książek typu cywilizacja Morza Śródziemnego itp. Podobnie w tradycji anglosaskiej, nieśli cywilizację. Kulturę ma każdy, ale nie każdy jest cywilizowany- na końcu stajemy się ludźmi cywilizowanymi. IV Cywilizacja jako konglomerat kultur: konflikt, wojna cywilizacji. Nie chodzi o rywalizację kultur państw, ale zachodu i islamu.

Pojęcie kultura:

kultura zostaje wynaleziona bardzo późno jako pojęcie- używa go jako pierwszy Cyceron, źródłosłów pozostaje w pojęciu „agrocultura”- w łacinie uprawa ziemi. Cyceron przeniósł to, rolnictwo to coś co wydziera kawałek ziemi naturze, człowiek ją uprawia Tak jak uprawia się ziemię, tak uprawią się również duszę- cultura animi.

W latach 50tych zinwentaryzowali ponad 100 definicji kultury.

Definicji kultury jest mnóstwo. Zaczęto tworzyć typologie definicji.

Systemowo strukturalne rozumienie kultury, w nauce najbardziej popularne:

I dwa wymiary kultury: I-wszy wymiar zobiektywizowany, kultura rzeczy, w przedmiotach, przejawia się również w sferze działań, działania wyrażają się na zewnątrz. II- gi jest czymś zinternalizowanym, uwewnętrzniony, czyli coś co my w procesie socjalizacji my ją przyswajamy i identyfikujemy. To co tkwi w świadomości ludzi. To zdolności i skłonności do zachowań i interpretacji przedmiotów.

Cztery kategorie elementów, które ze sobą współistnieją

  1. materialno- techniczne (dom może być zbudowany na różne sposoby, w różnych miejscach)

  2. społeczne (dom w rozumieniu społecznym dostosowanie do typu rodziny, społeczne uwarunkowanie)

  3. ideologiczne (pozostałość obrzędów magicznych: skończona więźba- wianek i impreza itp.)

  4. psychiczny/ psychologiczny (przywiązanie do domu, poczucie bezpieczeństwa, mnóstwo uczuć)

Te elementy wszystkie razem tworzą pewien system, harmoniczną całość, system zależności. System zmierza do równowagi. O odrębności kultury nie stanowi mnogość elementów, ale specyficzna relacja.

Semantyczne rozumienie kultury- nauka o znaczeniach,

co dla ludzi oznaczają elementy, jak oni to zrozumieją, jakie nadają znaczenie przedmiotom.

Przedmioty zmieniają znaczenie w różnych kulturach, zmiana kontekstu to zmiana znaczenia. To rozumienie kultury to system elementów które coś znaczą, poszukuje się w nim znaczenia. Nie tylko sfera materialna, ale też gesty, którym musimy nadać znaczenie. Każda kultura tworzy sobie znany i charakterystyczny dla siebie system znaków. Wszystko ma swoje znaczenie, ale nie potrafimy ich odczytać. Robimy coś, ale nie wiemy dlaczego, wiemy tylko, że mamy je wykonać.

Same elementy kultury nie decydują o specyfice. Nie należy badać tylko tych elementów, musimy badać ich znaczenie. Nacisk na dynamikę, bo znaczenia się zmieniają. Przyjmujemy nowe rytuały.

Genetyczne definicje kultury: ewolucjonizm

Zwracanie uwagi na genezę, źródła kultury, gdy przeciwstawia się ja porządkowi. Kultura jest elementem środowiska w procesie społecznego dostosowania. Człowiek staje się bierny- kultura zanika, hipotetycznie.

Historyczne definicje kultury: proces dziedziczenia. Kultura jest dziedzictwem, zbiorowy dorobek ludzkości, bądź grupy. Dziedzictwo pokoleń, to co pozostawiły w danej kulturze. Dziedzictwo kulturowe, tradycja, relacja dziedzictwo a tradycja. Dziedzictwo się ma, tradycję się tworzy.

Psychologiczne definicje kultury: nacisk na uczenie i naśladownictwo. Nie musimy w każdym następnym pokoleniu tworzyć jej na nowy- uczymy się jej w procesie socjalizacji czy enkulturacji. Uczymy się wszystkiego. Najsilniejszym elementem kultury jest naśladownictwo.

Dystrybutywne definicje kultury: Franz Boas, wcześniej zajmowano się kulturą jako całością, Boas powiedział , że każda kulturę należy postrzegać jako odrębną całość. Traktujemy kultury w liczbie mnogiej jako typowe dla siebie. Kultura polska, regionalna, subkultury- wyróżniające się na podstawie jakiegoś elementu kulturowego. Nawet rodzina tworzy swój specyficzny świat kulturowy. Nacisk na modele, wzory, zasady- system przekonań, norm, zasad, które mówią co jest dobre- złe, co można, co nie. Kultura jest instrumentem regulatywnym.

Podział Margaret Mead: kultura postfiguratywna, prefiguratywna i - zrozumieć mechanizm, zasada autorytetu, proces wychowania, socjalizacji a jak przebiega, kwestia wartości. Obserwując to co się działo.

Kultura może być rozumienia na najróżniejszy sposób.

WYKLAD 10

Różnorodność kultur

czy zróżnicowanie jest naturalną formą?

Kultury stają się coraz bardziej podobne do siebie, globalizacja, macdonaldyzacja.

Kiedy następuje zróżnicowanie tempa rozwoju kultur, niektóre rozwijają się w innym tempie niż inne.

Rewolucja neolityczna (zapoznaj się z chronologią kultur- paleolit, neolit itd.) - to w którym zaczyna się dystansowani kultur. Cztery takie miejsca, (ale mogło być lokalnie więcej):

  1. Bliski Wschód- złoty półksiężyc, Nil, dzisiejsza Syria, Jordania, Tygrys i Eufrat z zahaczeniem o dzisiejszą Turcję. Prapoczątki kultur

  2. Cywilizacja Indusu, Indie, krąg hinduski

  3. Krąg chiński, Yangcy

  4. Ameryka

Nie różnicuje nas świat materialny, ale idee.

Nie tyle rzecz nas różni, tyle co przekonanie do czego ta rzecz mogłaby służyć. Jedzenie, mieszkanie, podejście do zwierząt.

Rewolucja neolityczna trwała kilka tysięcy lat. Zjawiska i procesy upowszechniały się na kolejnych obszarach, rozpoczęło się pomiędzy 13 000 pne.

Zbierackie, łowieckie społeczności. Zachowały się jednak społeczności . Cała rewolucja neolityczna jest związana z cofaniem się ostatniego zlodowacenia. Przejście z gospodarki nadrzewnej, naturalnej, symbiotycznej do interwencyjne, aktywnej. Stajemy się producentami. Przechodzimy do hodowli i rolnictwo.

Wykorzystywanie siły zwierząt.

Hodowla i rolnictwo wymusza osiadły tryb życia. Hodowla nie wyklucza wędrówki.

Zmienia się konstrukcja świata społecznego.

Wszystko jest efektem tej rewolucji. Rolnictwo i hodowla wymaga zupełnie innych umiejętności.

Zmiana sfery religijne, zaczynamy czcić inne elementy. Kultura totemiczna, czym jest totem.

Kalendarz zależy od innych elementów- faz siania.

Rewolucja technologiczna- trzeba przechowywać ziarno, wytłaczanie oliwy.

Tkactwo, które ma 2 źródła- zwierzęce, owca- cudowne zwierze , które daje wszystko.

Rozwój demograficzny.

Zaczątki państwa

Polodowcowe zmiany klimaty powodują zmianę w warunkach, środowisku przyrodniczym. Ustępuje dawny rodzaj fauny. Proces adaptacji do zmieniających się warunków ekonomicznych.

Zmiana diety. Cywilizacja.

Wcześniej przeżywał ten, który jest najsilniejszy.

Różne choroby i przypadłości, których wcześniej nie było.

Pierwsze instytucje prawa, państwa. Protopaństwa. Na innych terenach wcale tego nie ma.

Zaczyna się gwałtowne różnicowanie tempa rozwoju kultur. Były kultury, w których przez setki, tysiące lat, nic się nie zmieniało.

Kultura ludów pierwotnych

  1. Mała liczebność

  2. Rozproszenie.

  3. Izolacja od siebie

  4. Częste konflikty, miedzy grupami

  5. Różnorodność językowa.

  6. Bardzo silna kontrola społeczna

  7. Brak indywidualizmu

  8. Prostota technik i systemu gospodarczego, lub brak systemu gospodarczego

  9. Przekaz wiedzy z pokolenia na pokolenie, ale część z wiedzy jest zastrzeżona dla jednej, specjalnej.

  10. Bezklasowość

  11. Brak pisma, znaczenie tradycji oralnej

WYKŁAD 11

Levi- Strauss

relatywizm

permisywizm

mapa

mit

rytuał

dlaczego rytuały wśród nauirema to tekst postmodernistyczny

cechy antropologii postmodernistycznej

Postmodernizm w antropologii

socjologia- zajmuje się ponowoczesnością(Bauman)

Czy istnieje socjologia

WYKŁAD 12

Rodzina

Religia, język i rodzina- klasyczne tematy antropologii. Kiedy zderzamy się z innymi to zwraca naszą uwagę: jak mówią, jak są ubrani, co jedzą, estetyczne rzeczy oraz rodzinę.

Czy rodzina jest uniwersalna zawsze i wszędzie?- Engels

Nie ma uniwersalnego modelu rodziny, każda kultura to grupa społeczna, która myśli, że jej rodzina jest najlepsza.

Rodzina w obecnych czasach przeżywa transformację.

Bardzo trudno zbudować definicję opisową rodziny.

Funkcje rodziny są przesuwane ze sfery prywatnej do sfery publicznej. Widać to na takich elementach jak przygotowanie do życia w rodzinie, podstawy przedsiębiorczości, religia.

  1. Funkcja materialno- ekonomiczna: patologie: kiedy nie zapewniamy funkcji materialno zabezpieczającej, albo! Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością: zapewnienie tylko i wyłącznie funkcji materialno- ekonomicznej.

  2. Funkcja opiekuńczo- zabezpieczające- to nie tylko funkcje ekonomiczne. Odpowiada ona za poczucie bezpieczeństwa- nie tylko ekonomiczne, ale też moralne i psychiczne.

  3. Funkcja prokreacyjna- odpowiada za zaspokojenie rodzicielstwa, ojcostwa, instynktu macierzyńskiego.

  4. Funkcja seksualna- czy jest realizowana w rodzinie, czy poza, dużo problemów. Problem prostytucji. Patologie w rodzinie- gwałt małżeński.

  5. Funkcja legalizacyjno- kontrolna- pojawia się nowy człowiek, musimy coś z tym zrobić.

  6. Funkcja socjalizacyjna

  7. Funkcja enkulturacyjna- w rodzinie nabywamy podstawowe umiejętności kulturowe.

  8. Funkcja klasowa- mezalians: para z osobą z innej grupy społecznej, historia.

  9. Funkcja kulturalno- towarzysko- rekreacyjna: rodzina ma zapewnić zabawę.

  10. Funkcja ewolucyjno- ekspresyjna- ulubiona przez psychologów. W procesie socjalizacji uczymy się wyrażania emocji.

Rodzaje więzi:

Wspólnota pokoleń w Polsce. Święta charakterystyczne dla Polski- Święto Zmarłych, Boże Narodzenie, Wielkanoc.

Rodzina nuklearna

Rodzina jako grupa przyjacielska- konkubinat, komuna, związki partnerskie.

Rodzice bez dzieci, osoby samotne, samotni rodzice.

Lewirat i sororat.

Lewi- oznacza brat z hebrajskiego. Lewirat od brata. Sororat od siostry.

Zasada egzogamii- spoza grupy społecznej. Zasada endogamii- ze swojej grupy społecznej.

WYKŁAD 13

Pierwszy dzień od A do O włącznie.

Religia.

Pytania fundamentalne: dlaczego człowiek wierzy? Skąd się bierze religia? Czy człowiek z natury ma wierzyć? Czy raczej jest to odpowiedź człowieka na rzeczy, na które nie potrafi sobie odpowiedzieć?

Problem źródeł i przyczyn religii intrygował od zawsze.

2 generalne rozróżnienia:

  1. źródłem religii jest istota boska- coś transcendentnego, coś spoza naszej rzeczywistości

  2. źródłem religii taką jaką znamy jest człowiek; badamy ludzkie przejawy religii. Na temat boskich przejawów trudno się wypowiadać. Badamy religię jako wytwór kulturowy- element kultury.

Fenomen- ciągle powstają nowe religie.

Niektórzy twierdzą, że religia jest wytworem rozwoju ludzkości. Ewolucjonistyczna triady: magia-religia-nauka. Czy człowiek jest jednostką racjonalną czy irracjonalną? Malinowski- emocjonalne wzburzenie, doświadczamy rzeczy, które nas emocjonalnie wzburzenie.

Dzisiejsza cecha: synkretyzm.

Doświadczamy emocjonalnych stanów wszędzie w podobny sposób, ale różnie interpretujemy to religijnie.

Ciągle powstają nowe religie, „bawimy się”. Religia w ponowoczesności- łączenie się różnych nurtów, indywidualizacja. Ciągle występuje proces różnicowania.

Różne opinie na temat dostosowania religii do świata:

-religia powinna zostać taka jaka była w pierwotnej formie

-religia powinna dostosowywać się do nowoczesności

Dlaczego religia wywołuje takie emocje? Skąd to się bierze? Emocje w debacie publicznej, politycznej.

3 dziedziny nauki, które zajmują się religią:

Geografia religii, geologia religii- religie świata, kładziemy zjawiska religijne na mapę, co się zmienia, Europa nie jest już zagłębie; geografia pielgrzymek

Religia to cecha typowa dla człowieka.

Religia ma wyraz zewnętrzny i wewnętrzny. Wcześniej elementy wejścia państwa do religii było elementem politycznym. Kultura, ekonomia, polityka łączy się z religią.

Etyczno filozoficzne koncepcje- nie rozstrzygamy, czy jest ontologicznie istniejącym bytem. Jest ideałem do którego zmierzamy. Elementy z tego pozostały.

Niektórzy myśleli, że świat boski były odzwierciedleniem świata ludzkiego.

Tylor: religia bierze się stąd, że człowiek odkrywa fenomen śmierci. Fenomen śmierci- coś o śmierci, śmierć jest przejściem, są dwie rzeczywistości. Dualizm natury ludzkiej- ciało oraz dusza. Człowiek nie składa się tylko z cielesnej powłoki. Anima- duch, dusza.

Religia pierwotna- animizm, nie tylko człowiek ma duszę, ale każdy element z którym się spotykamy. Dualny obraz świata.

Tylor i Frazer rozwijają o magię.

Kult przodków- przodkowie umierają, ale dusze pozostają.

Politeizm- wielobóstwo, ewolucjonistycznie do

monoteizmu- najwyższe stadium rozwoju religii.

Frazer: źródłem religii jest pragmatyzm.

Magia mówi jak sterować światem, pozaziemskim. Szaman steruje tym światem, robi coś co może się zdarzyć także w tamtym świecie.

Durkheim- sacrum i profanum.

Religia istotą naszego myślenia, uzasadnienie sensu w tęsknocie metafizycznej. To wszystko jest po coś, żeby coś więcej się spełniło, nie tylko nasze banalne życie.

Cechą religii jest nieskończoność

Cechy religii pierwotnej:(w Nowickiej jest dobrze opisane)

Funkcje społeczne religii, rola społeczna, religia i inne obszary życia społecznego:


Wyszukiwarka