WYKŁAD 12 17.01.2005

Kultura i obyczaje we współczesnej Europie

W wyniku I i II wojny światowej w Europie zaszły istotne zmiany w szeroko rozumianych sztukach plastycznych, twórczości muzycznej i obyczajowości. Po II wojnie światowej w Polsce zaczęła się upowszechniać obyczajowość amerykańska, która dotychczas w Europie była znana tylko w nielicznych kręgach i właściwie w Europie nie akceptowana. Generalnie jednak wpływów kultury amerykańskiej na kulturę Europejską i obyczajowość należy doszukiwać się wcześniej, bowiem przez II wojną światową w drugiej połowie lat 30 w Polsce i całej Europie zaczął być upowszechniany jazz. Muzyka i sztuka, która dotychczas nie była znana na kontynencie i w USA przewijała się do sztuki profesjonalnej. Geneza jazzu związana jest z obyczajowością murzyńską i początkowo była to muzyka i śpiew wykonywana przez murzynów głównie w Kościołach w południowych stanach Ameryki Północnej i generalnie przyjmuje się, że pierwszą stolicą jazzu w Ameryce był Nowy Orlean. Stąd dziś nawiązuje się do tego i klasyczny jazz to jazz nowo orleański. W latach 30 do Europy przyjechał Georgie Gerschwin, aby uczyć się muzyki Europejskiej i kiedy spotkał się w Paryżu z twórcą Bolera - M. Ravel ten mu odpowiedział, że n jako Amerykanin nie jest w stanie nauczyć się muzyki i dlatego powinien zajmować się jazzem. I Gerschwin będąc w Paryżu skomponował dwa słynne utwory jazzowe pod tytułem „Błękitna Rapsodia” i „Amerykanin w Paryżu”. I uważa się, że jest to początek rozpowszechniania jazzu na gruncie Europejskim. Ale równocześnie inni kompozytorzy amerykańscy i kompozytorzy Europejscy zaczęli gruntownie zajmować się i dziś nie można wyobrazić sobie Europy i jej kultury bez znajomości jazzu. W Europie upowszechniły się różne gatunki tej muzyki i najbardziej znany jest nowo orleański i rozpowszechniona muzyka na motywach jazzu - kantry. Po II wojnie presja kultury i obyczajowości amerykańskiej na Europę była bardzo duża i wynikało to z wielu przyczyn, ale najważniejsza to była to muzyka lekka zrozumiała, której chętnie poddawali się wszyscy, ale była to muzyka na znacznie niższym poziomie niż upowszechniana w Europie. I w Europie na wzór amerykański rozpowszechnione zostały musicale - rodzaj sztuki gdzie łączy się twórczość muzyczną, operę, operetkę i słownictwo często dramatyczne, powstaje w ten sposób sztuka o dużym oddziaływaniu na emocje, a zarazem prosta i zrozumiała. A zatem drugie zjawisko związane z kulturą europejską, a którego genezy należy się doszukiwać w kulturze amerykańskiej to musicale. Trzeci rodzaj sztuki rozpowszechniony, w Europie, który ma częściowo amerykańskie korzenie to songi. Najprostsze tłumaczenie to pieśni protestu. Ale songi znane były też w Europie - w Niemczech z przełomem lat 20 i 30. Najbardziej klasycznymi utworami o charakterze kabaretowym są utwory Bretolda Brechta. To kompozytor niemiecki, twórca kabaretu, dramatu. Tworzył w latach międzywojennych i po II wojnie światowej, angażował się w sferę polityczną. Najbardziej znane utwory to: „Kariera Artura Ui”, „Opera za 3 grosze” i „Matka Courage”. Wszystkie te utwory mają charakter kabaretowy, ale ich wartość polega na tym, że zawsze są aktualne. I „Opera za 3 grosze” jest grana na całym świecie, aktualnie w Warszawie w teatrze Syrena. Geneza utworu w toczy się w sytuacji, jaka była w Niemczech, chociaż akcja rozgrywa się w Londynie, nawiązuje do ludzkiego zakłamania, do nieczystych afer ważnych w naszych czasach, a za razem odwołuje się do ludzkich uczuć. Rozpoczyna się utworem „Módl się chrześcijaninie”, chrześcijaninie słynny bohater Mickey Majcher może być zawsze w każdych okolicznościach i wszędzie. Ponadto songi wykonywane są w bardzo prosty sposób, są zrozumiałe i każdy znajdzie coś dla siebie.

W Europie zaczęła się upowszechniać sztuka oparta o wzorce amerykańskie głównie w zakresie plastyki i najbardziej znani są tu twórcy amerykańscy, którzy pochodzą z Europy, ale na stałe mieszkają w USA: Marcell Duchami i Andy Warchol. Ten pierwszy to Amerykanin, ale Francuz z pochodzenia, a drugi jest Amerykaninem, ale Słowakiem z pochodzenia. Przyjmuje się, że byli to najbardziej znani przedstawiciele sztuki pod nazwą pop - art. Wyraz ten składa się z dwóch wyrazów - sztuka popularna. Istota pop - artu polega na tym, iż stara się on wypełnić pustkę, jaka istnieje miedzy życiem a sztuką i obok Andy Warhola byli inni znani przedstawiciele sztuki współczesnej. Andy Warchol należy do przedstawicieli sztuki nowoczesnej, która upowszechniana jest w bardzo różnych formach np. sam artysta z puszek po zupie Cumbury układał różne wzorce, które zbliżały nas i ujednolicały jak również w jednym czy w dwóch rzędach portrety znanej artystki amerykańskiej Monroe. Jest to wyraz absolutnego równania człowieka, ujednolicania, zacierania się różnic, jest to ironia artysty na to, co nas otacza, że wszyscy we współczesnym świecie są ludźmi jednakowymi. Jest to podejmowanie zagadnień z tak zwaną McDonaldyzacją naszego życia i zarazem ujednolicanie człowieka, co jest wielką szkodą, bo ludzie są zróżnicowani, a życie ich ujednolica. W drugiej połowie XX wieku upowszechniła się również sztuka na wzór amerykański popularnie zwana happeningiem. Nazwa po raz pierwszy została użyta w 1958 roku w USA i niemal natychmiast przeniosła się na grunt europejski. Znawcy tłumacza to jako zdarzenie, wydarzenie i uczestnictwo. Heppenig polega na tym, że artysta z góry zakłada, że może coś się w przedstawieniu lub sztuce wydarzyć, co nie jest w repertuarze. Jest to odejście od klasycznie rozumianej sztuki - operetki, opery, dramatu - gdzie z góry przewidziana jest akcja i nic poza nią się nie może wydarzyć. Happening zakłada czynne uczestnictwo widza w sztuce, aktor oczekuje, że widz może się włączyć do przedstawienia, może cos powiedzieć zagrać. I współcześnie określa się to jako uczestnictwo w kulturze, kulturze czasami jako określa się jako przezywanie, bo artysta prowadzi tak przedstawienie, że zmusza widza, aby był on włączony w to przedstawienie. I współcześnie spotykamy się z bardzo z kontrowersyjnym rodzajem sztuki pod nazwa grafiki. Sztuka ta wymaga bardzo dużych przestrzeni i nie zależnie od tego czy ktoś ją akceptuje czy nie upowszechniła się w naszych czasach i bardzo znanych światowych ASP są katedry grafiki gdzie studentów uczy się jak posługiwać się ta sztuką, jakie podejmuje ona problemy - współczesne jak zagubienie się człowieka, niebezpieczne choroby jak AIDS czy narkomania. I twórcy tej sztuki starają się zaszokować, mocno oddziaływać, aby współczesnemu społeczeństwu przypomnieć, że taka sztuka istnieje i że człowiek jest w dużym stopniu od tego uzależniony. Twórcami tej sztuki są: K. Haring i A. Kaprow. Ale sztuka grafitii ma bardzo dużo przeciwników i wielu uważa, że jest to zawłaszczanie powierzchni przez artystów i że nie wnosi ona nic nowego. Niezależnie od tych poglądów graffiti zostało upowszechnione i nic nie wskazuje na to, że sztuka ta zniknie, bo jest ona wyrazem naszych czasów.

W wieku XX kubizm, który zapoczątkował Pablo Piccaso - „Panny z Awinionu”. Od kubizmu biorą się wszystkie nowoczesne kierunki w sztuce m.in. abstrakcjonizm, fobizm, sztuka bezprzedmiotowa. I wymienić tu należy takich artystów jak: Rosjanin mieszkający w Niemczech i Francji - Wassily Kandinsky, Aleksander Rodczenko, Marc Chagal - Żyd rosyjskiego pochodzenia z Ukrainy, który m.in. malował w stylu surrealistycznym, także malował obrazu odnoszące się do sztuki „Skrzypek na dachu”, która jest rozpowszechniona na całym świecie, Rosjanin polskiego pochodzenia - Kazimierz Malewicz, który był Polakiem, ale czuł się Rosjaninem i namalował słynny obraz „Biały kwadrat”.

F. Bacon

C. Brancusi

M. Duchami

M. Ernest Awangarda

K. Malewicz

A. Warchol

P. Fiłonow

A. Rodczenko

---