MARKSIZM
Całokształt prądów filozoficznych, społecznych, ekonomicznych i politycznych, a także światopoglądowego myślenia i działania, które się odwołują do K. Marksa (1818-1883) i F. Engelsa (1820-1895) oraz kontynuatorów ich dorobku intelektualnego. Ponieważ dorobek ten jeszcze za życia obydwu założycieli był korygowany, a po ich śmierci jest do dzisiaj na nowo interpretowany, uzupełniany i poszerzany, termin "marksizm" nie może być jednoznacznie rozumiany. W państwach komunistycznych marksizm został rozbudowany jako system "naukowy", który jednak funkcjonuje podobnie jak religia ("substrat" religii) i którego "dogmaty" podobne są do prawd wiary. W świecie zachodnim podejmowano najróżnorodniejsze próby kontynuacji i rozwoju marksizmu: od radykalnych grup lewicowych (nowa lewica) poprzez krytycznych marksistów (neomarksiści) aż do prób powiązania chrześcijańskiego obrazu świata z metodami marksistowskimi ( teologia wyzwolenia).
Klasycy marksizmu przyjęli załoźenie, że świat jest materialny ("istnieje tylko materia") i rządzi się prawami dialektyki. Punktem wyjścia była dla nich idealistyczna dialektyka Hegla, który upatrywał w niej podstawową zasadę stawania się świata. Każda rzecz i każde zjawisko noszą w sobie zalążek sprzeczności (teza - antyteza - synteza), która prowadzi do jedności. Te idee Hegla klasycy marksizmu odwrócili, stosując je do świata materialnego (dialektykę Hegla "postawili z głowy na nogi"). Według nich poglądy, idee, stosunki społeczne należą do nadbudowy, która jest rezultatem warunków materialnych, bowiem byt określa świadomość. Przyjmują oni, że tylko takie ujęcie historii jest uzasadnione, które zakłada, że człowiek musi naprzód produkować materialne środki do życia, następnie dopiero może się zajmować sztuką, religią, nauką itd. Stan gospodarczo-technicznego rozwoju jest bazą, bo - jak wykazuje historia -młyn ręczny zrodził społeczeństwo panów feudalnych, młyn parowy zrodził społeczeństwo przemysłowe kapitalistów. W społeczeństwach przedsocjalistycznych (przedkomunistycznych) istniały podziały klasowe w zależności od miejsca w procesie produkcji. Państwo było traktowane jako organizacja posiadaczy i wyzyskiwaczy (aparat ucisku w rękach klasy panującej). Dlatego też historia była historią walki klasowej. Zniesienie burżuazyjnego państwa ucisku może się dokonać tylko przez klasę proletariatu, która powinna zaostrzać sprzeczności klasowe i zmierzać do całkowitego wyzwolenia się z ucisku i niewoli. Walka klasowa przyspiesza ten proces poprzez pogłębianie świadomości klasowej.
Celem marksizmu jest zbudowanie "społeczeństwa bezklasowego". Warunkiem tego jest obalenie politycznej władzy kapitalistów przez proletariat ("dyktatura proletariatu"). Drogą zaś osiągnięcia go jest rewolucja, która powinna objąć cały świat. Wprawdzie proletariat jest jedyną rewolucyjną i uświadomioną klasą, która może ją przeprowadzić, powinien jednak wykorzystać inne, żyjące w nędzy klasy społeczne jak drobnomieszczaństwo i chłopstwo, ale z inspiracji i pod przywództwem komunistów. W. I. Lenin wolałby organizację rewolucji powierzyć partii komunistycznej.
Materialistyczna wizja przebudowy świata zawarta w marksiźmie stanowi przeciwieństwo zasad i koncepcji głoszonych przez katolicką naukę społeczną. Mimo to, w ostatnim czasie dostrzega się pewne znaczenie "dialektycznej analizy". Trzeba jednak jasno stwierdzić, że katolicka nauka społeczna odcina się jednoznacznie od materialistycznego światopoglądu, z którym wiąże się teoria walki klas i koncepcja społeczeństwa. Mówią o tym dość często społeczne dokumenty Kościoła np. QA, 64, 82, 83, 112; MM, 23; OA, 26, 32-34; LE, 7; 13; SRS, 15.