Platon:
Pochodził z arystokratycznej rodziny i był konserwatystą, co w demokratycznych Atenach zamykało mu pole dla politycznej aktywności. Brutalne walki o władzę, w których poniósł śmierć jego mistrz Sokrates, pogłębiały jego pesymizm, utwierdzając w przekonaniu, że ewolucja państwa zmierza ku złemu, ze formy rządów ulegają systematycznej degeneracji. Uformowały też jego przeświadczenie o tym, że zło nie przestanie ludzi nękać dopóty, dopóki rządów nie obejmą filozofowie, albo też rządzący nie zaczną praktykować prawdziwej, idealistycznej filozofii.

najwybitniejsze dzieła „Państwo” i „Prawa”.

Jako filozof był Platon ojcem idealizmu obiektywnego. Punktem wyjścia był jego pogląd, że istnieją dwa światy: świat idei i świat odbijający te idee. Pierwszy z nich - doskonały - jest identyczny z bóstwem bądź też stanowi jego twór, drugi zaś jest niedoskonałym odbiciem pierwszego. Świat idei jest absolutny; jego prawa są niezmienne i trwałe; są także oparte na zasadach hierarchii. Jedynie mędrzec może je zgłębić.

Platon był twórcą pierwszej w historii myśli politycznej, oryginalnej filozofii dziejów. Cechą tej filozofii była postępująca naprzód degeneracja ustroju. Timokracja, rządy odważnych, były jeszcze stosunkowo najlepsze. Alę wadą tego ustroju była mała stabilność. Ambitni wojownicy w miarę upływu czasu coraz bardziej stawali się amatorami luksusu i wygody; żądza chciwości wytrąciła im więc ster władzy; do głosu doszła oligarchia - rządy bogaczy. Bogacze chcieli być jeszcze bogatsi dlatego popadli w konflikt z ludem. Tak powstały demokracje - rządy ludu. Demokracja to ustrój najbardziej chwiejny. Cechują go brak dyscypliny społecznej i respektu dla władzy, anarchia, brak kompetencji rządzących i demoralizacja wśród ludu. Zręczny demagog nie ma trudności w zapanowaniu nad motłochem. I tak historyczny rozwój prowadzi do tyranii - rządy jednostki, despoty, karierowicza.

Kres tej niepożądanej ewolucji mogą położyć tylko rządy „stróżów doskonałych” - mędrców, filozofów. Którzy ćwiczą i ciało i duszę. Muzyka i gimnastyką

Platon podzielił społeczeństwo na 3 kategorie:

• mędrcy, filozofowie - mieli rządzić kierując się ideą sprawiedliwości a nie prawem (prawo nie zawsze jest sprawiedliwe), wyróżniają się mądrością. Mieli żyć we wspólnocie - nie mieli prawa do własności indywidualnej ani do rodziny. - złoto

• wojownicy - broniący społeczeństwo przed wrogiem - srebro

• ci którzy zaspokajają potrzeby - żelazo.

Żadna z grup nie osiąga doskonałości z osobna, żadna bowiem nie funkcjonuje bez związku z pozostałymi i dopiero wszystkie razem tworzą harmonijną, bo składającą się z nierównych części, całość.

Hierarchia społeczna została oparta przez Platona na hierarchii wiedzy. Mędrcy dochodzą do pełnej prawdy przez zdobycie kluczy otwierających przed nimi tajemnice świata idei; wojownicy poznają tylko część prawdy (najmądrzejsi mogli zostać filozofami); prostacy zaś poznają zaledwie strzępy prawdy.

U schyłku życia w ostatnim swoim dialogu pt. „Prawa” dał Platon obraz innego państwa. Określił je mianem drugiego co do dobroci możliwie najlepszego. Jest to państwo, w którym rządzą wielcy właściciele ziemscy (ale bez wspólnoty rodzinnej i majątkowej). Trwałość tego państwa mają zapewnić: zakaz wyjazdu za granicę, rozbudowany system donosicielski, surowa reglamentacja życia obywateli, oraz kult religii.

Metafory: Dusza to rydwan i dwa konie, czarny - rządza, i biały wstyd powstrzymujący rządzę. Statek lud jest kapitanem, którego upili demagodzy i rządzą się na statku. Zwierzcie lud jest bestią, która śpi czasami wybucha gniewem , demagodzy kierują uczuciami bestii

Platon wywarł ogromny wpływ na rozwój wyobrażeń filozoficznych i polityczno-prawnych. Św. Augustyn przyswoił go chrześcijaństwu.

Arystoteles:
Istotą działań człowieka jest dążenie do celu. Cel = dobro. Dążymy do tego czego pragniemy a pragniemy dobra. Istnieje dobro najwyższe i najwyższy cel. Eudajmionia doskonałość, Zycie zgodnie z cnotami techne, episteme i Sophia.

		Komu Państwo służy
Kto sprawuje władzę.			Wszystkim DOBRE	Jednostce ZŁE
		Jednostka	Monarchia M	Tyrania T
		Grupa	Arystokracja A	Oligarchia O
		Ogół	Politea P - klasa średnia	Demokracja D

Państwo to synteza mniejszych wspólnot, rodzinnych i wiejskich; jest ono od nich jednak doskonalsze bo samowystarczalne. Celem państwa jest zapewnienie wszechstronnego rozwoju materialnych i duchowych potrzeb człowieka. Arystoteles ostro krytykował współczesnych sobie cyników za ich pogardę dla dóbr materialnych, nie może być własności społecznej, gdzie nie ma własności prywatnej zanika cnota hojności; poddawał też w wątpliwość pochodzącą od sofistów wersję państwa jako płodu ludzkich konwencji.

Krytyka Platona: Arystoteles za różnorodności a Platon za jednością. Pantwo u Arystotelesa jest wspólnotą różnorodności.

Władcy etyczni maja na celu dobro ogólne i nieetyczni, swoje dobro.

Zasada złotego środka, czyli cnota etyczna polegająca na wybieraniu średniej miary. Podział duszy na warstwy duszy. Warstwa rozumna, animalna i wegetatywna. Patrz św. Tomasz.

Cyceron
Państwo było dla niego wytworem naturalnych skłonności ludzi do życia w zbiorowości. Państwo opiera się na sprawiedliwości - to jest przestrzeganiu prawa natury jako prawa rozumu. Prawa złe (niezgodne lub sprzeczne z prawami natury) nie są prawami; prawo naturalne jest jedynym słusznym. Opowiadał się za ustrojem mieszanym. Jednym z ważniejszych postulatów społeczno-ustrojowych jest „zgoda stanów” (concordia ordinum).

ŚW. TOMASZ

Przywraca myśli Arystotelesa. Każda rzecz ma w sobie prawo wieczne (prawa naturalne-prawa wieczne). Wszystkie rzeczy maja właściwy cel i działania.

Istoty rozumne pozostają w dwoistej relacji wobec prawa naturalnego:

• U istot nierozumnych prawo naturalne działa w sposób nieuświadomiony, jest czymś wewnętrznym i działa w sposób nieuświadomiony; w nas tez podobnie działają takie dynamizmy

• Jako istoty rozumne posiadamy wiedze o prawie natury, dlatego możemy w jakiejś części się jemu przeciwstawić.

Ten dwoisty stosunek do prawa naturalnego wyróżnia człowieka.

Podstawowa zasada prawa naturalnego-> idź za dobrem, unikaj zła. Nasz rozum nie jest pusty, nie jest niezapisana tablicą. Ma w sobie strukturę, która wyznacza dobro. Naturalne kierowanie się ku dobru. Wszystkie prawa naturalne będą konkretyzacją tej ogólnej zasady.

Prawo naturalne-> uświadomiony obowiązek troski o oczywiste, naturalne dobro.

Dla Św. Tomasza dusza ludzka składała się z 3 części:

Natura człowieka	Prawa natury (wewnętrzny dynamizm, skłonności)	Prawa naturalne (troska o oczywiste dobro, świadomy stosunek)
Warstwa rozumna	Instynkt poznawczy Instynkt społeczny	Troska o rozwój intelektualny, duchowy Troska o bliskich( wspólnotę polityczną)
Warstwa zwierzęca	Instynkt zachowania gatunku	Troska o najbliższych (rodzina)
Warstwa wegetatywna	Instynkt samozachowawczy	Troska o własne istnienie, troska o siebie

W oparciu o to możemy formułować wniosku, czyli prawa naturalne II rzędu.

Podstawowym dobrem jest nasze istnienie-> życie jako dobro.

Bywa w nas naturalna skłonność do przekazywania życia-> przekazywanie życia jako dobro. Każdy ma w sobie potrzebę przekazywania życia. Akt przekazywania życia jest czymś przyjemnym. Pożądanie seksualne jest w nas jako istotach zwierzęcych. Jeśli cos jest przyjemne, to, w jakim sensie jest dobre. Przyjemność jest pierwszym szczeblem dobra. Przyjemność w relacji do wyższego dobra może zostać uznana za coś złego. Nie należy tak przekazywać życia, by utracić swoje własne. Te 2 dobra mogą się wykluczać. Pojawiają się konflikty pomiędzy instynktami.

Naturalna skłonność do zdobywania wiedzy, poznawania rzeczywistości-> wiedza jako dobro. Mamy w sobie ciekawość poznawania świata, żądzę wiedzy, nieskończony pęd do wiedzy. Zawsze będziemy mieć za mało wiedzy-mamy w sobie wyobrażenie o pełni. Św. Tomasz pisze o poznawaniu prawdy o bogu, bóg jest tutaj taką figura pełnej wiedzy.

Jako istoty rozumne możemy kontrolować instynkty. Człowiek może rozmaicie rozumieć dobro. Rozum może być zniekształcony przez namiętności i wtedy jakaś skłonność będzie silniejsza niż rozum.

Brakuje u Tomasza dynamizmu wolności. Czasy nowożytne będą podkreślać, że człowiek jest przede wszystkim istota wolną. Dla Św. Tomasza człowiek ej przede wszystkim istota rozumna.

Opatrzność boża i prawa naturalne u Tomasza to, to samo. Człowiek może sam roztaczać cząstkę opatrzności - opatrywać siebie i innych.

MACHIAVELLI

Związany z Florencją. Kiedy powołano Republikę Florencji w 1498r. Machiavelli zostaje powołany na swój pierwszy urząd w II Kancelarii Republiki - był on odpowiedzialny z politykę zagraniczna republiki.

Dzieła:

• „Książę”-> inspiracje dla Machiavellego podczas pisania dzieła stanowił Cezary Borgia - książę Romanii i syn papieża Aleksandra VI.

• „Rozważania”

• „Historie Florenckie”

„Książę” i „Rozważania” były próbą powrotu do polityki (po powrocie rodu Medyceuszy do władzy Machiavelli stracił swoje funkcje). Dzieła te miały ukazać Machiavellego jako eksperta od polityki.

„Książę”-> apologia silnej, bezwzględnej władzy jednej osoby monarchy, księcia. Książka jest zbiorem przykładów i analiz działań bardziej i mniej wybitnych władców w historii

„Rozważania”-> opisuje tutaj najlepszy ustrój, którym dla Machiavellego jest republika.

Jeżeli państwo już istnieje najlepszy jest ustrój republikański. Jeśli państwo trzeba stworzyć, przeorganizować potrzebny jest jeden silny władca. Władca może używać wszelkich środków, jeśli maja one na celu utrzymanie istnienia państwa. Nadrzędny cel w polityce- istnienie państwa. „Książę”- pierwszy podręcznik zdobywania i utrzymywania władzy. W „Księciu” Machiavelli stosuje metodę indukcji historycznej. Indukcja-uogólnianie. Machiavelli opisuje różne wydarzenia historyczne i na tej podstawie formułuje ogólne tezy. Historia uczy nas, że pewne działania prowadzą do danego celu, inne przeszkadzają.

Machiavelli dokonuje podziału na państwo idealne a państwo rzeczywiste. Według niego powinniśmy uczyć się od rzeczywistości.

U Machiavellego dobro traktowane jest jako środek. Instrumentalne posługiwanie się dobrocią w polityce.

Postrzeganie człowieka. „Ludzie zawsze będą dla ciebie źli, jeśli nie będzie konieczności, by byli dobrzy”. Machiavelli dostrzega w człowieku zło, człowiek z natury zły. Człowiek jest przede wszystkim skłony do zła. Potrzebne są instrumenty, które zmusza ludzi do dobra. W prywatnym życiu zdarza się czynić dobro bezinteresownie, w polityce nie ma o tym mowy. Myśląc o polityce musimy przyjąć obecność zła pośród nas.

Lepiej budzić strach niż miłość. Strach fundamentem wspólnoty politycznej. Więź oparta na strachu jest silniejsza. Można dobrze budzić strach nie budząc nienawiści. Polityk musi się uczyć skutecznych sposobów działania od zwierząt- siły i podstępu.

„Umieć czynić zło, gdy trzeba”-> polityka ma mroczna stronę. Polityk musi umieć podjąć decyzję. Ważne jest utrzymanie państwa.

Wszyscy ludzie są źli a republika najbardziej minimalizuje zło.

Stosunek Machiavellego do religii. Ścisły związek państwa z religią. Państwo przestrzegające zasad religijnych będzie państwem silnym. Machiavelli podkreśla, że państwo ma być silne i zwarte. Religia jest dobrem instrumentalnym w stosunku do dobra większego, jakim jest państwo. Każdy władca stanowiąc prawo powoływał się na boski autorytet.

Sprzeczność u Machiavellego-> zakładał on, że wszyscy ludzie są źli, mają skłonność do zła, więc również władca będzie zły.

Thomas More (Morus)

Wszyscy obywatele Utopii pracują. Udział w zasobach zależy od pracy. Społeczeństwo jest agrarne (rolnicze). Nie ma prywatnej własności. Władza wybierana jest demokratycznie. Praw jest mało, ich głównym zadaniem jest przypominać o obowiązkach, ale nie krępują obywateli.

Utopia:

• 54 miasta tworzące federację. Wszystkie 54 miasta zbudowane są według tego samego planu architektonicznego, obowiązują w nich te same zasady.

• Podstawowym zajęciem mieszkańców utopii jest uprawa roli

• Życie miast opiera się na wspólnocie rodzin. Rodzina bardzo ważna dla Morusa.

• Każda rodzina podlega władzy najstarszego członka rodu, jeśli ta osoba jest pełnosprawna umysłowo. Jeśli nie władze przejmuje następna najstarsza osoba.

• Rodzina to podstawowa komórka polityczna i społeczna

• Monarchia

• Każdy obywatel ma obowiązek kształcić się w rzemiośle i 2 lata zajmować się uprawa roli

• Zadaniem przywódców rodzin jest pilnowanie, aby nikt nie siedział bezczynnie

• Czas wolny obywatele przeznaczają na naukę. Nauka jest przyjemnością. Celem dobrego ustroju jest zapewnienie ludziom jak największej ilości wolnego czasu (Arystoteles tez mówił o potrzebie wolnego czasu- uważał on, że polityka mogą zajmować się tylko ci, którzy maja dostatecznie dużo czasu wolnego)

• Władze wybiera się spośród osób przeznaczonych do nauki (struktura władzy platońska-tylko elita intelektualna może sprawować władzę)

• Gospodarka - każdemu według potrzeb

• Człowiek powołany do szczęścia i dążenie do szczęścia powinno być głównym celem. Dążenie do szczęścia nie oznacza dążenia do przyjemności.

• Układy, traktaty są niepotrzebne. Każdy nawet z innego państwa jest bratem. Układy świadczą o wrogości, zawieramy je, gdyż musimy powstrzymać czyjąś wrogość. Morus dostrzega zło, ale uważa, że człowiek z natury jest dobry. Perspektywa zaufania. Machiavelli inaczej postrzegał człowieka, dostrzegał przede wszystkim zło w człowieku.

• Państwo ludzi religijnych. Stosunek do religii. Pogarda wobec ateistów-czyli wobec kogoś, kto kwestionuje odwiecznie zasady sprawiedliwości - za grzechy zostaniemy ukarani, cnoty zostaną wynagrodzone. Wolność religijna. Wolność religijna umożliwia zachowanie pokoju. Zasada wolności religijnej korzystna dla samej religii - Bóg sam dal ludziom różne rodzaje religii, by oddawać mu część w różny sposób.
  

Platon	Arystoteles	Novum
Zniesienie własności prywatnej Rządy elity intelektualnej	Wolny czas Dążenie do szczęścia	Wolność religijna

Hobbes

Dzieło Lewiatan, pochwała absolutyzmu. Powstało w najgorętszej chwili po straceniu Karola I.
Twierdzi że człowiek jest egoistą. Człowiek człowiekowi wilkiem. Człowieka cechuje pragnienie mocy, władzy (Power).Stan naturalny to stan wojny wszystkich ze wszystkimi z tego rodzi się państwo. W stanie natury panuje strach Ludzie są sobie równi bo każdy może zabić każdego . Państwo powstało by stworzyć warunki pokojowego współżycia. Potrzebne są reguły i normy naturalne(czyli przepis , który odnajduje rozum i zabrania postępować przeciw sobie) dla zachowania pokoju. Pierwsza to poszukiwanie pokoju, druga ograniczyć swoje prawa do wszystkich rzeczy dla pokoju. Powstaje „moje i „twoje” Trzecia norma to umowa społeczna. Zasada nie czyń drugiemu co tobie nie miłe. Panstwo sprawiedliwe to takie gdzie są przestrzegane umowy.

Wszystkie zdarzenia w świecie da się przedstawić za pomocą mechaniki i geometrii. Umysł gra różnych sił z których rodzi się wypadkowa. Podobnie jak sofiści uważał że człowiek jest miarą wszystkiego.

Locke

Obraz stanu przedpaństwowego był u Locke'a inny aniżeli u Hob­besa - nie był to okres wojny, nędzy czy strachu. Przeciwnie: była to pomyślna epoka w której ludzie żyli w wolności i równości.

Zasady prawa natury:

• prawo do wolności osobistej i wolności sumienia

• prawo do życia

• prawo do własności

• prawo do odparcia ataków na wymienione prawa.

Stan natury nie był zły. Panował w nim odwieczny system moralny, który chronił jednostkę przed złem.

Umowa społeczna składa się i dwóch aktów. Najpierw umawiają się z sobą jednostki, powołując społeczeństwo, a dopiero potem umowa społeczeństwa z władzą tworzy rząd, czyli państwo. Liberalne państwo. Ustanowienie władzy państwowej nie mogło prowadzić do rezygnacji jednostki z jej naturalnych i tym samym niezbywalnych praw. Celem umowy było ich umocnienie. W umowie ludzie oddali władzy państwowej tylko jedno uprawnienie - karanie gwałcicieli praw naturalnych Wzorem dobrego rządu była dla Locke'a umiarkowana monarchia, w której władza byłaby podzielona, na władze wykonawcza i podległe jej sądy, władze ustawodawczą i władze federacyjną (umowy międzynarodowe).

Monteskiusz

Żył w latach 1689 - 1755. Francus, urodził się koło Bordo, kształcił się tam, później wyjeżdża do Paryża poznaje tam badacza Chin, zainteresował się przez niego krajami orientalnymi. Poświęcił swój czas badaniom naukowym. Wszystko w przyrodzie ma swoją przyczynę, nabierał krytycznego dystansu do monarchy francuskiego. W 1721 roku anonimowo wydał w Amsterdamie Listy Perskie. W nich zaatakował idee monarchii i wspierającej jej religii. Porównywał świat kultury, religii, polityki europejskiej i orientu. Dużo podróżował i zachwycał się ustrojem politycznym Anglii. Uważał, że to nie przypadek rządzi światem. Jego dzieło życia O duchu praw. Monteskiusz jest badaczem historii i na podstawie faktów chce odnajdywać prawidłowości, które da się zauważyć. Monteskiusz mówi o prawie, ale to nie jest takie prawo, o którym mówili Lock i Hobs, Monteskiusz uznaje prawa, które poprzedzają wszystkie ustawy. Istnienie pewnych konieczności, powinności moralnych należy uznać za wcześniejsze niż prawo ustawodawcze. Krytykuje on Hobsowski stan natury człowieka. Człowiek jest z natury wstydliwi i ludzie unikaliby się wzajemnie i panowałby pokój. Monteskiusz uważa natomiast, że natura człowieka jest złożona. Nowatorskość Monteskiusza polega na tym, że nie zatrzymuje się na stwierdzeniu, że istnieją prawa naturalne, ale że istnieją także prawa stanowione i prawa te często są ze sobą niezgodne. Społeczności mają swoją strukturę, ustawy, obyczaje religię. I jak to się wiąże ze sobą. Czy można wydobyć jakaś strukturę? Monteskiusz mówi, że można i robi to cały czas.

Typologia ustrojów Monteskiusza. Dzieli rzeczywistość polityczną na typy, które dzieli na ustroje: Typy rządów:

1. Republikański:

1. Demokracja (rządzi cały lud)

2. Arystokracja (rządzi część ludu)

2. Monarchia (rządzi jedna osoba)

3. Despotyzm (władza kieruje się własną wolą)

Podział ten jest dziwny, kryterium podziału ilościowe jest zaburzone. Najważniejsze jest to, co leży u podstaw. Ważne tutaj jest to, że każdy ustrój traktowany jest jako typ. Monteskiusz, aby opisać związki odwołujące się do 2 kategorii natury (formy) i zasady(uczucia).

Natury ( formy)

1. Formą demokracji są rządy ludu, w których decyduje losowanie a nie głosowanie.

2. Formą monarchii są rządy jednego przy obecności praw i przy obecności władz pośredniczących.
   Szlachty. Szlachta należy do istoty monarchii.

3. Formą despotyzmu są rządy sprawowane przez jedną osobę, ale bez obecności instancji pośredniczącej. W despotyzmie nie ma stałego porządku

Zasady (uczucia) (to, co powoduje, że te ustroje funkcjonują, i zachowują trwałość. Odwołuje się tu do ludzkich uczuć i namiętności)

1. Uczuciem republiki jest cnota bezinteresowne dążenie do dobra - bez niej nie może utrzymać się republika

1. Uczuciem w demokracji jest umiłowanie równości, ogranicza ambicje ludu do jednego pragnienia - oddać ojczyźnie największe usługi

2. Uczuciem w republice arystokratycznej umiarkowanie - powstrzymywanie nadmiernym ambicji. Cnota scala od wewnątrz

2. Państwo monarchiczne może obyć się bez cnót obywatelskich. Sprzyjającym elementem jest prawo, które scala od zewnątrz. Prawa te są wykonywane za pośrednictwem instytucji, pośredniczący rząd okazuje się być zhierarchizowany. Zasadą funkcjonowania jest honor. Dążenie do doznawania honoru

3. Państwo despotyczne: wszyscy są równi, bo są niewolnikami, panuje tu lęk i strach.

W typologii ustroju Monteskiusz kładzie nacisk na opis a nie na ocenianie. Typ idealny - jest bardzo ważny i służy do opisu rzeczywistości. Monteskiusz podkreśla, że te ustroje w swojej czystości nigdy nie są spotykane, ale poszczególne formy można dostrzec. Powinność odmiennie od idealności, to nie jest kategoria etyczna. W despotyzmie powinni się bać. Nowa droga spoglądania na rzeczywistość. Monteskiusz zrywa z tradycją, (nie szuka najlepszego ustroju) relatywizuje ustroje. Nie jest on relatywistą on stara się być obiektywny. Monteskiusz przedstawia prawidłowości, związki, które można zaobserwować. Te opisy przyniosły mu uważanie, dlatego nazywamy go ojcem socjologii. Monteskiusz wydobywa dwa czynniki z tych opisów, dzieli je na:

1. Przyczyny naturalne: zależności między prawami ustroju a czynnikami geograficznymi.

2. Przyczyny moralne: związek praw i obyczajów z obrotem pieniądza.

Przyczyny naturalne + przyczyna moralne = ogólny duch społeczeństwa

Duch ten przenika wszystkie wymiary społeczeństwa. Prawodawstwo państwa powinno iść za tym duchem. Monteskiusz uważa, że jeśli porównuje się ustrój monarchiczny i republikański to w oderwaniu od ducha narodu nie można stwierdzić, który ustrój jest lepszy. Natomiast despotyzm jest ustrojem wyróżnionym, bo posiada wszystko, co najgorsze, i nie jest godny polecenia. Monteskiusz dodaje, że zwyrodnienie despotyzmu sięga tak daleko, że nawet czysty despotyzm nie mógłby przetrwać, a inne despotyzmy istnieją tylko, dlatego, że nie jest to czysty ustrój despotyczny. Despotyzm jest to forma pasożyta na innych formach ustroju. Zło ma charakter pasożytniczy, musi mieć jakiegoś żywiciela, gdy zostaje samo zło zaczyna siebie samego niszczyć.

Monteskiusz jako ojciec liberalizmu.

Problem wolności i jego definicja ma bardzo szerokie znaczenie. Jest wiele definicji wolności - rząd zgodny z obyczajem. Akcent na ducha narodu, ludzie rozmaicie rozumieją wolność, jedni utożsamiają ją z republiką drudzy z monarchią a inni z noszeniem „długiej brody”.

• Wolność filozoficzna - polega na wykorzystywanie swojej woli lub na przekonaniu, że wykorzystujemy własną wolę.

• Wolność polityczna - polega na bezpieczeństwie lub na przekonaniu o swoim bezpieczeństwie. Móc czynić to, co powinno się chcieć, a nie być zmuszonym do tego, czego się nie powinno czynić. Móc czynić to, na co ustawy pozwalają, w ramach prawa wszystko jest dozwolone. Gdyby ktoś mógł czynić to, czego prawa zabraniają nie byłoby już wolności politycznej.

Demokracja i arystokracja nie są z natury wolnymi państwami. Wolność polityczna istnieje jedynie w rządach umiarkowanych. W państwach umiarkowanych rząd nie musi być umiarkowany. Despotyzm forma ustrojowa, w której nie ma ładu oprócz woli despoty. Wolność polityczna jest wtedy, kiedy nie nadużywa się władzy, ale rzadko się to zdarza. Sama cnota potrzebuje granic. Żeby władza nie była nadużywana, trzeba, aby przez naturalny stan rzeczy władza powściągała władze. W państwie mają istnieć konkurencyjne ośrodki władzy. Ustrój powinien być taki żeby nikt nie był zmuszony do czynienia rzeczy, których prawo zakazuje. Ogólne prawa są pośrednikiem między obywatelami a władzą. Wszystkie państwa mają taki sam cel samozachowanie.

Podział władzy Monteskiusza:

1. Prawodawcza - stanowi poprawia prawa; Władza Ustawodawcza

2. Wykonawcza (rzeczy należących do narodu) - wydaje wojnę lub pokój, poselstwo najazdy, handel; Władza Wykonawcza

3. Wykonawcza (rzeczy należących do prawa cywilnego) - karze zbrodnie, za czasów Monteskiusza sądy były wydawane przez władcę, a później wyznaczał on sędziów; Władza Sądownicza

Monteskiusz wspomina o ograniczeniach i powstrzymywaniem się wzajemnie władz. Zasada umiarkowania staje się przewodnią zasadą państwa. Wszystkie instytucje powstrzymują się. Sądy nie są żadną władzą, za sądem nie stoi żadna moc. Idea to nie jest mentalnie do końca przeprowadzona. Zastrzeżenia Hegla, co do trójpodziały władzy, rozsada on od środka całe państwo. Według Hegla powinno się powstrzymywać, ale powinien to robić jeden organ. Monteskiusz rysuje schemat ustroju wolności:

• Państwo prawne

• Uczestniczenia w życiu politycznym przez obywateli

• Państwo, w którym władze są rozdzielone i wzajemnie siebie ograniczają

Te warunki w czasach Monteskiusza były spełnione tylko w Anglii, a państwo to jest monarchią.

Jean Jacques Rousseau

Napisał „Rozprawę o pochodzeniu nierówności między ludźmi”, która jeszcze pogłębiła zgorszenie francuskiej publiczności. Wystąpił tu autor z szokującą tezą, że społeczeństwo jest niesprawiedliwe, że oszukuje ono i demoralizuje ludzi, że kiedyś w stanie natury człowiek był istotą dobrą.

Pierwotny człowiek nie czuł potrzeby życia społecznego -żył w izolacji i bez trudu zaspokajał swe skromne wymagania. Obce mu były bardziej rozwinięte namiętności.

Umowa społeczna

Stan natury był stanem pokoju i harmonii. Dlaczego więc człowiek zaczął się skupiać w gromady, rezygnując ze swego szczęścia? Wielkie znaczenie miały lęki elementarne - pożary lasów, wylewy rzek, trzęsienia ziemi. Zmuszały one jednostkę do łączenia się z innymi dla naprawiania szkód i zapobiegania im. Powstała rodzina, która rozszerzyła krąg ludzkich namiętności - skomplikowała je. Rodzina zrodziła uczucia miłości, próżności, zawiści.

Postęp pogarsza stosunki społeczne.

Własność utorowała rację bytu konfliktom i najstraszliwszemu stanowi wojny. Powstanie prywatnej własności oraz jej płód - najstraszliwszy zamęt, prowadziły w rezultacie do utworzenia społeczności politycznej, w której siły wszystkich zespoliły się w jedną władzę polityczną - powstało państwo. Państwo było rezultatem paktu zrzeszenia, który miał słabych zabezpieczać przed uciskiem, ambitnych powściągnąć. Ale bogacze rychło oszukali lud - umowa wcześnie okazała się zbyt słaba - dawał się odczuć brak energicznego przywódcy który by wykonywał wolę ogółu - w ten sposób powstał despotyzm, który był gorszy od stanu natury.

Treścią umowy społecznej, którą jednostki zawierają ze wszystkimi, jest zupełne oddanie się człowieka ze wszystkimi jego uprawnieniami całej społeczno­ści; kiedy bowiem każdy oddaje się całkowicie, to wszyscy mają równą sytuację, a kiedy sytuacja jest równa, nikt nie ma interesu, aby uczynić ją uciążliwą dla innych. Istotą umowy jest zatem wolność wszystkich ludzi, jako podstawa wszelkiej wolności. Umowa dotyczy wszystkich i wszystkich wiąże jednakowo. Przetwarza ona naturalną wolność w wolność cywilizowaną. Człowiek oddaje wszystkim swe przywileje i dobra, ale otrzymuje je z powrotem w postaci chronionej przez prawo. Państwo nie jest więc instytucją złą; poza tym jednostka może zachować swą wolność w państwie, a nawet ją rozwinąć. Treścią umowy społecznej jest bowiem podkreślenie zasady suwerenności ludu - suweren może decydować o wszystkim, suwerenność jest niepodzielna i niezbywalna.

Rousseau odrzucał Monteskiuszowski podział władzy w państwie, był przeciwnikiem partii politycznych, o których pisał, że fałszują wolę powszechną.

Nie interesowała go forma rządów.

Rewolucja

Rewolucja - znaczenie dwuznaczne. Dawniej myślano, że bóg daje coś na zawsze, co było w stałym porządku pomysł, aby świat wywrócić do góry nogami byłby czymś absurdalnym i w dawnych buntach chodziło o reformy nie o rewolucje. Mikołaj Kopernik w swoim dziele użył słowa rewolucja, ale u niego oznaczało to obrót, ruch ten jest stały cykliczny, powtarza się powraca do punktu wyjścia. Był to ruch niezmienny i konieczny. Kiedy to pojęcie pojawiło się w polityce zachowało ten bagaż Opis pojawił się w XVII wieku w Anglii wtedy, kiedy powracano do monarchii po Cromwell'u - astronomiczne znaczenie powrót do początku. W 1688 roku użyto ponownie w Glorion Revolucion parlament zmusił do ucieczki z Anglii króla Jakuba a tron objęła jego córka. Zagrożony był porządek religijny, Jakub był katolikiem. Koniec XVIII wieku nazwano rewolucją francuskie i angielskie wystąpienia. Mogłyby one nazwane rewolucjami gdyż chcieli oni powrócić do starego porządku, tradycji. W czasie trwania rewolucji uczestnicy uświadomili sobie, że tu nie chodzi o powrót do początku tylko o coś innego. Więc była to kontrrewolucja. To są inne wydarzenia, chociaż mają pewien element wspólny są dwie różne perspektywy. Rewolucja dla Europejczyków a szczególnie francuska stałą się paradygmatem, którego osłony odsłoniły się w następnych wiekach. W USA Europejczycy nietraktującego, co tam się stało. - Rewolucji. Jeśli wolność nie ma hamulców jest ona zabójcza. Wolność prawo do uczestniczenie, ale jak nie ma barier to można wszystko, aby wyeliminować rywala.

Rewolucja Amerykańska:

Znane już idee znalazły ludzi gotowych wprowadzać je w życie i wypróbować te instytucje. Było to laboratorium polityczne. W 1770 została ogłoszona przez kolonie deklaracja nie podległości. Autorem był John Jefferson. Wirginia w czerwcu 1776 roku ogłosiła jako pierwsza na świecie konstytucję. A z Wirginii pochodzi Jefferson. Wirginia była katalizatorem. Najpierw ukonstytuowały się poszczególne stany, dopiero później w 1776r została spisana konstytucja Stanów Zjednoczonych. Była ona 12 konstytucją na świecie. Anglicy nie przyjęli wiadomości o konstytucji i konflikt się zaostrzył. W Brytania miała ogromna przewagę, wszystko wskazywało na to, że wygrają, jednak do wojny przyłączyła się Francja - popierała ona amerykanów. Hiszpania i Holandia tez wypowiedziała wojnę Anglii. Kiedy zwycięstwo przechyliło się na stronę USA rozpoczęła się debata skonfederowanych państw. Każde z tych państw miało własną walutę własne rządy. Był to czas eksperymentowania. Madison - jeden z tych, który najbardziej obcował za jednym organizmem, który nie zniszczy autonomii poszczególnych państw - czyli to co nazwiemy federacją.

Rewolucja Francuska

Francja - najliczniejsze państwo w Europie, cała struktura społeczna była odmienna, ogromna część obywateli nie miała żadnych praw. Udział Francji w rewolucji francuskiej zrujnował jej finanse i potrzebna były reformy. Dopóki panował ucisk ludzie się nie buntowali a gdy otworzyła się droga i ogromna chęć do zmian ludzie zaczęli się buntować. Pierwsze próby reform finansów doprowadziły do przemian politycznych. Monarcha zażądał, aby rezygnować z prawa wolności od podatków, szlachta zwołała Stany Generalne. Wprowadzono wolność prasy kraj zalały projekty reformy rekonstrukcji państwa. W wyborach: Stan szlachecki 300 osób

Duchowni 300 osób, reszta 600 osób. Kryzys zaopatrzenia w żywność. Zajęto Bastylie - symbol władzy. W Bastylii nie było wtedy żadnych więźniów politycznych. Wtedy zaczyna się rewolucja. Zniesiono dziesięcinę, ogłoszono deklaracje praw człowieka. Rewolucja była uważana za eksplozje wolności, uchwalają konstytucje. Dwa etapy:

• Próba zbudowania monarchii konstytucyjnej. Trwała 3 lata. Ta próba mogła się udać, byli ludzie broniący tej idei. Sąsiedzi przyglądali się temu wszystkiemu z pewną dozą satysfakcji.

• Rewolucja wymknęła się z pod kontroli, ma własną dynamikę - republika. Okres szalejącej demokracji, wyradzającej się zasadą równości zwyciężającą nad zasadą wolności.

Te wydarzenia mają inną dynamikę niż te w USA. Rewolucja stanowi przełom w historii świata, pojawienie się nowego myślenia o człowieku. Spojrzenie z perspektywy burzenia postaw, burzenie cywilizacji. Rewolucja od samego początku była skierowana przeciw kościołowi, kościół był wciągnięty e struktury feudale. Kościół miał być podporządkowany państwu a nie Watykanow

Masoneria - 1717 najpierw w Londynie później we Francji. Był to ruch intelektualny, na 603 posłów 477 było masonami. Cały lud masonami mimo wewnętrznych wad miało jeden wspólny cel - był antychrześcijański. On sam w sobie był jakby religią. Był formą religijnością. Jej charakter został potępiony przez kościół. W encyklice masoneria została nazwana sektą.

Konstytucja cywilna kleru doprowadziła do rozpadu kościoła. Duża część duchownych podpisała tą konstytucje. W 1791 roku zostają zlikwidowane zakony. Zakazano noszenia sutann. Księży, którzy odmówili podpisania konstytucji deportowano. Wprowadzono prawo - odmowa przysięgi równała się karze śmierci. Także pomoc i uczestnictwo w nabożeństwach groziło tą karą. Pius IX przygotował sobór watykański, zostały skrytykowane na nim podstawowe wartości świata - wolność prasy itp. Pius był bardzo długo papieżem, gdy został wybrany uchodził za liberała - zwolennik wolności, równych praw. Pierwszą jego decyzją była amnestia, wypuścił z więzienia wszystkich przeciwników państwa kościelnego. Nadaje on państwu kościelnemu konstytucję. Wolny kościół w wolnym państwie.

Konserwatyzm jako postawa bliska człowiekowi, niedostrzegana, na co dzień, aby to zauważyć muszą być wydarzenia, które zakwestionują obecny stan, konserwatyzm jest reaktywny pojawił się podczas rewolucji. Wcześniej jako ideologia był zbędny. Pojawia się wtedy, gdy pojawiają się ludzie etycznie wykorzenieni, gotowi znieść dotychczasową wspólnotę. Formacja polityczna uwikłana w paradoksy:

• Reaktywny, odpowiedni, defensywny, niepozytywny

• Choć głosi ochronę wspólnoty jej wartości to i tak zdobywa poparcie poprzez walkę

Etyczny konserwatyzm zakładał życie pozytywne, we wspólnocie.

Nie zachowuje tylko zwalcza.

• Pustka treściowa - konserwatyzm jest pustą formą, która może być uzupełniana czymkolwiek. Konserwatyzm nie ma idei przewodniej. Pozostaje on w symbiozie z żywicielem, zawsze współżyje z konkretnym żywicielem.

Konserwatyzm rewolucyjny - człowiek, który stale chce zmieniać, jeśli dana postawa staje się trwałym elementem tożsamości.

Edmund Burke - 1729 - 1797 r obywatel brytyjski, konserwował sposób życia tamtej społeczności. Konserwatyzm w ramach tradycji liberalnych. Jego najbardziej znanym dziełem są rozważania o rewolucji francuskiej. Książka ta jest prorocza. Przedstawia to, co będzie się działo przez najbliższe 2 - 3 lata we Francji. Burke stał się wrogiem zwolenników rewolucji. To stanowisko doprowadziło do podziału Wigów na zwolenników i przeciwników rewolucji. Większość poprała ideę rewolucji.

Burke:

Filozofia zdrowego rozsądku: reakcja na abstrakcyjne idee myślenia

Kategoria drugiej natury człowieka: każdy z nas ją ma, coś, co łączy jakąś grupę, instytucje polityczne, państwowe.

Człowiek jako istota społeczna: sztuczność problemu genezy państwa, ludzie nie mogę na drodze umowy utworzyć społeczeństwa, ponieważ nie istnieje przed nimi społeczeństwo jako byt pierwotny, nie można go zmieniać zależnie od woli ludu. Istnieje silniejsza więź niż prawa i potęga władzy, uważa, że jest to system wierzeń.

3 elementy władzy w Anglii:

1. Monarcha: gwarant przestrzegania praw,

2. Arystokracja: ochrona wolności obywateli, ma siłę i niezależność dzięki bogactwu, pieniądzom; element umiarkowany

3. Lud: ogranicza samowolę monarchy i arystokracji; element dynamiczny

Nie mówi o prawach ludzi tylko o prawach anglików.

Rewolucja we Włoszech

Związana z osobą papieża Piusa IX. Papież, który w czasie soboru Watykańskiego I ogłosił dogmat o nieomylności papieża. Papież Pius IX uchodził za liberała, zwolennika demokracji. Nadał Państwu Kościelnemu konstytucję, uczynił z Państwa Kościelnego monarchię.

Zjednoczenie Włoch. Początek XIX w.- budzenie się świadomości narodowej Włochów i poczucia jedności, dążenie do zjednoczenia poszczególnych księstw i królestw włoskich. Jeden z najtrudniejszych problemów stanowiła sprawa Państwa Kościelnego, którego tereny oddzielały Włochy południowe od północnych. Królestwo Sardynii i Piemontu będzie dążyć do zjednoczenia Włoch. będzie ono stopniowo podbijać Włochy. W 1852r. premierem zostaje Camilo Cavour. Włączenie do Królestwa Sardynii państw środkowych Włoch. na terenach tych odbyły się plebiscyty, które przesądziły o przyłączeniu tych terenów, za co papież obłożył Króla Wiktora Emanuela klątwą. Wyprawa Garibaldiego do Królestwa Obojga Sycylii. Opanowanie przez Garibaldiego Sycylii. opanowanie także Królestwa Neapolu. W 1861r ogłoszono powstanie Królestwo Włoskiego, Stolica został Turyn, gdyż Rzym nadal należał do Państwa Kościelnego. Królestwa Włoch, obejmowało także tereny Państwa Kościelnego, a od 1870 r. - również Rzym- upadek Państwa kościelnego. Pius IX zaprotestował przeciwko okupacji miasta przez wojska piemonckie, ogłaszając się "więźniem Watykanu".

LIBERALIZM

Liberalizm jako pojecie polityczne pojawia się na początku XIX w.

John Locke uznawany jest za ojca liberalizmu.

Liberalizm zakładał, że każdy człowiek jako istota rozumna jest istotą wolną. Liberalizm w centrum stawia jednostkę.

Wielgus o liberalizmie: liberalizm może zająć miejsce komunizmu. Sprawia, że człowiek zatapia się w hedonizmie i materializmie. Pozbawia człowieka duchowości.

Słowo liberalizm pochodzi z łaciny: libertas- wolność, libero- uwolnić

Początkowo słowo liberalizm w Anglii było używane w rozumieniu wspaniałomyślności, hojności. W rozumieniu politycznym pojawia się w 1812 r. w Hiszpanii, gdzie partia przyjęła nazwę Liberales. Potem partia liberalna pojawia się w Anglii (Anglia ojczyzna liberalizmu).

Klasyczna myśl liberalna:

• Odwołuje się do jednostki, indywiduum. Prymat jednostki nad społeczeństwem, państwem. Wrodzone prawa, które przysługują jednostkom.

• Prawa naturalne: prawo do własności, wolność działania, nienaruszalność ciała. Każdy może robić wszystko jeśli nie narusza praw i wolności innych ludzi

• Akcentuje wolność, ale nie jest to wolność absolutna, jest ograniczona wolnością innych jednostek. Harmonia wolności wielu jednostek. Negatywna koncepcja wolności-> wolność jest bezpieczną przestrzenią, gdzie człowiek może realizować siebie, swoje życie

• Państwo jest po to, by służyć jednostkom. Państwo ma stać na straży wolności, ochrony podstawowych praw człowieka

• Ludzie, którzy sprawują władzę mają skłonności do poszerzania władzy, dlatego władza musi być ograniczona do minimum, po to by nie przerodziła się w despotyzm

Podsumowując:

1. Nadrzędny status jednostki i jej wolności

2. Prawo rozumiane jako miecz sprawiedliwości stojący na straży praw

3. Ograniczenie roli państwa do niezbędnego minimum.

Z liberalizmem może wiązać się postulat sekularyzacji, czyli wyjęcie porządku państwowego spod wpływów religijnych.

Egalitaryzm: przekonanie o równości wszystkich ludzi. Demokracja to równość polityczna a w liberalizmie to równości wszystkich ludzi jako ludzi wolnych.

Liberałowie:

• D. Hume

• J. Locke

• E. Burke

• A. Smith

• J. Stuart Mill

• B. Constant

• A. de Tocqueville

Dawid Hume-> 3 prawa na staży których ma stać państwo:

1. Nienaruszalność własności

2. Prawo przekazywania własności za zgoda właściciela

3. Prawo dotrzymywania obietnic

Adam Smith: twórca najważniejszego dzieła ekonomicznego, w którym stawia 3 ważne tezy:

• Historiozofia-> ukazał pewne wyobrażenie historii. Historia ukazana jako ciąg stadiów, etapów, których zwieńczeniem jest gospodarka wolnorynkowa i państwo liberalno-demokratyczne

• Zmiany w systemie gospodarczym są sprzężone że zmianami politycznymi

• Wszystkie instytucje społeczne, polityczne ( takie jak społeczeństwo, państwo) należy postrzegać jako efekty jednostkowych działań. Efekty te wykraczają poza zamiary. Każdy koncentruje się na własnym interesie, ale dlatego, że każdy tak postępuje wytwarza się niezamierzony efekt. Wszystkim kieruje niewidzialna ręka rynku.

Leseferyzm: laissez faire -pozwólcie czynić, działać. Pogląd filozoficzno-ekonomiczny głoszący wolność jednostki, zwłaszcza w wymiarze społeczno-ekonomicznym. Rola państwa miała być ograniczona do roli "nocnego stróża", który miał strzec fundamentalnych zasad wolności gospodarowania i prywatnej własności. W gospodarce opartej na leseferyzmie jedynym regulatorem jest cena, nie ingerencja państwa w sferę gospodarczą.

Miraż utylitaryzmu i liberalizmu-> wzrost roli państwa

Utylitaryzm: łacińskie utilis - użyteczny; zasada użyteczności-> postępowanie jest słuszne, jeśli prowadzi do uzyskania jak największej ilości szczęścia i jak najmniejszej ilości nieszczęścia. Klasyczną postać utylitaryzmu, w której szczęście zostało utożsamione z przyjemnością, lub w późniejszej formie ze zmniejszaniem przykrości, stworzyli Jeremy Bentham i James Mill.

John Stuart Mill: rozdzielenie produkcji od dystrybucji. Produkcja jest sprawą indywidualną natomiast dystrybucja jest sprawą decyzji społecznych. W klasycznym liberalizmie ludzi sami produkowali i decydowali co z wyprodukowanymi rzeczami robić, tu odebranie wolności decydowania o wytworzonych przez siebie dobrach. Teraz o wytworzonych dobrach ma decydować państwo. Reprezentacja narodu będzie decydowała o przekazaniu części mojej własności komuś innemu. Hume mówił, że własność może być przekazana tylko za zgoda właściciela. Nowe zadanie państwa: przekazywanie majątku od bogatych do biednych. Zanika leseferyzm. Państwo będzie interweniować w różne dziedziny życia jednostki

Hayek: „Droga do niewolnictwa”- powrót do klasycznego liberalizmu.

Liberalizm nie jest związany z demokracją. Dla demokracji kluczowa jest władza w państwie, w liberalizmie władza nie jest najwyższa wartością, kluczowa wartością jest wolność. Dla liberała władza jest mało atrakcyjna, bo liberał chce działać, realizować się, a w liberalizmie państwo jest tylko nocnym stróżem. Uczestniczenie we władzy nie jest pierwszoplanowe, jest wtórne wobec prywatnych interesów. Udział w polityce jest jednym że sposobów realizowania swojej wolności. udział w polityce z punktu widzenia liberalnego nie jest czymś powszechnym-. James Mill: czynne prawo wyborcze powinno przysługiwać tylko dorosłym mężczyznom, którzy reprezentują interes rodziny, a interes rodziny jest jeden Brak praw dla kobiet czy dorosłych dzieci. nie chodzi tu o dyskryminowanie. W parlamencie maja być reprezentowane interesy majątkowe, własność prywatna.

1. Indywidualizm: punktem wyjścia jest jednostka, kluczowe pojecie wolności, wszystkie instytucje myśli liberalnej odwołują się do wolności.

2. Pluralizm wolności: społeczność składa się z jednostek, gdzie każda jednostka jest punktem wyjścia, każda jednostka ma taki sam status, każda jest wolna, wszystkie jednostki są równe w swojej wolności-zasada równej wolności. Kryterium oceny porządku społecznego- wszyscy mają równe prawa

3. Wolność ograniczona: społeczność wielu wolnych ludzi może powstać, kiedy ta wolność jest ograniczona do pewnej przestrzeni, przestrzeni tego co moje-sfera prywatna; granicą mojej wolności jest wolność innego człowieka. Poszanowanie prawa własności to poszanowanie jednostki. Pewna przestrzeń w której mogę robić to co mi się podoba.

4. Wolność działania w sferze publicznej: jednostka funkcjonuje także poza sferą prywatną w sferze publicznej. W sferze publicznej też obowiązuje zasada wolności. Wolność negatywna: wolność, gdzie nikt nie ingeruje. W sferze publicznej jest to wolność działania. W sferze prywatnej także wolność działania, ale w sferze publicznej nabiera szczególnego znaczenia, ta wolność działania nie może naruszać wolności innych ludzi.

5. Zasada wolności stowarzyzeń ( oparte o umowy): współdziałanie, zgoda na wspólne działanie, stowarzyszenie jest pewną formą zgody. Osoby zawierają porozumienia- dobrowolna zgoda na równi wolnych osób. Stowarzyszenia oparte na wspólnocie interesu, zainteresowań. Tylko osoby o podobnych zainteresowaniach podejmują wspólne działanie.

6. Państwo w perspektywie liberalnej: państwo jest stowarzyszeniem, bytem powołanym na zasadzie zgody swoich członków. Przyjmuje się, że jest to domniemana zgoda . Kategoria ojczyzny niepojęta z punktu widzenia liberalnego. Państwo powstało po to by chronić wolność jednostek, żeby obowiązywała zasada równej wolności. Celem państwa jest zapewnienie bezpiecznej, sprawiedliwej wolności. [Hegel: państwo jest na zewnątrz. Jednostki przekonane o swojej wolności i rozmaite stowarzyszenia tworzą społeczeństwo obywatelskie, całe życie społeczne toczy się w ramach społeczeństwa obywatelskiego, państwo jest na zewnątrz]. Władza jest niezbędna by działania ludzi nie prowadziły do konfliktów. Władza jako gwarant społecznego pokoju. Władza jest zawsze sprawowana przez pewne osoby, dlatego może okazać się niebezpieczna dla indywidualności jednostek. Strażnik porządku może okazać się więc zagrożeniem dla tych których ma strzec. Państwo musi być ograniczone do minimum, mieć określone zadania. Postulat wewnętrznego osłabienia władzy np. podział władzy u Monteskiusza, zasada federalizmu w Stanach.

7. Państwo jako spółka akcyjna: państwo to spółka akcyjna- zbiór jednostek, którym zależy na obracaniu wspólnym kapitałem. Państwo poprzez podatki ma pewien majątek którym dysponuje.

• Państwo jest konieczne, niezbędne;

• Władza państwowa nie jest bezosobową instytucją;

• Władza jedna i niepodzielna jest niebezpieczna dla wolności, dlatego trzeba ją podzielić

• Władza. powinna być limitowana i poddana weryfikacji jednostki

• Władza i państwo jako konieczny warunek ładu i bezpieczeństwa

Państwo ma ściśle określone zadania:

• Ma strzec obywateli

• Ma stać na straży przestrzegania równej sprawiedliwej wolności.

• Ma stworzyć pewne ramy, które mają być wypełnione działalnością jednostek.

Państwo = spółka akcyjna (cel: korzystne obracanie wspólnym kapitałem) potrzebny jest jakiś majątek(podatek - dodatkowe emocje gdyż kolejne podatki naruszają wolność osób prowadzących działalność gosp.)

Władza to reprezentacja chroniąca wolność jednostki, własność prywatną

Uczestniczenie w życiu politycznym nie jest prawem każdego człowieka! To jest jeden ze sposobów

realizacji swojej wolności przysługuje tym, którzy reprezentują konkretne interesy (dorosły mężczyzn reprezentuje interes całej rodziny - czynne prawo wyborcze)

Bierne prawo wyborcze (cenzus majątkowy), kto nie płaci podatków nie powinien decydować o ich podziale (każdy ma prawo do takiego udziału jaki był jego wkład)

Polityk: - parlamentarzyści (funkcje władcze, wynajęci ludzie)- funkcjonariusz różnych szczebli (praca najemna, wykonuje zadania wyznaczone przez prawo)

Demokracja całkiem inna wizja państwa (władza jest najważniejsza), inne prawa są ważniejsze

Totalitaryzm

Tworzenie sił społeczeństwa masowego wyidealizowanie jednostki, wyobcowanie, wspólne zachowania mają charakter tłumu.

Totalitaryzm - 1923 włoscy liberałowie krytykowali faszystów używając tego terminu. W 1925 Mussolini tak sobie upodobał ten termin, że zaczął nazywać tak swoje państwo (totus - pełne spełnione)

Naziście nie przyjęli tego terminu - dla nich państwo nie było najważniejsze. W 1936 termin nabrał sensu bardziej mrocznego (terror)

1942 - 1945 zanikło użycie pojęcia totalitaryzm, Rosja staje się sojusznikiem wiec przestano się go tak używać

„zimna wojna” - powrót pojęcia

Talmon, brzeziński - totalitaryzm to przeciwieństwo autorytaryzmu, nie chodzi o wznowienie władzy, ale o nową formę kontraktu społecznego.

Cechy:

• Oficjalna ideologia (utopijny sposób określania świata)

• Obecność jednej partii,

• Monopol na militaria (nie każdy mógł posiadać broń)

• Monopol nad środkami komunikacji,

• System policyjnej kontroli oparty na terrorze

1949 -H. Arendt „Źródło totalitaryzmu”

• Wady i zalety bez dystansu do wydarzeń

• Nie jest to obiektywny opis

Cechy:

• Antysemityzm

• Imperializm

• F……….. (Opis tego, co widzieli)

Moment osłabienia państwa parlamentarnego - obok partii pojawia się ruch totalitarny (ukierunkowany na mobilizacje mas - odosobnione, niezwiązane ze sobą jednostki) --> cel: zniszczenie wszelkich państwowych instytucji i zastąpienie ich ruchem totalitarnym (faszyści nie zasługują, dlatego na miano totalitaryzmu; 1938-45 Niemcy nazistowskie i Rosja 1929-53 z przerwa 41-45. Ruchy totalitarne - masowe organizacje jednostek zatomizowanych, dla których jedynym celem jest udział w organizacji (coś na kształt org. religijnej, ale tu jest ideologia) przejmują już istniejące ideologie, ale nie są one najistotniejsze; tym, co spaja ruch jest forma jego organizacji (zastępuje struktury państwa).

1) warstwa grupy ludzi, którzy formalnie nie należą do ruchu, ale tworzą grupy ochraniające (sympatycy ruchu) są pomostem ruchu z zewnętrznym rzeczywistym światem; radykalne hasła ruchu uzyskują bardziej wygładzoną formę; znani intelektualiści (Picasso, Hemingway) - oswajali komunizm, stwarzali wrażenie ze tyko niewykształcone osoby mogą uważać komunizm za zagrożenie -> osłania zewnętrzne warstwy ruchu

Dublowanie stanowisk - władze miał sekretarz partii a nie urzędnik państwowy. Ten drugi miał charakter drugoplanowy.

Po co aparat państwowy - miał on fikcyjny charakter, ale potrzebny był dla narodu. Funkcje narodowe zaczęły mieć większe znaczenie.

Terror tajnej policji:

• Ma za zadanie umocnić władze

• Przeciwko wrogom obiektywnym (niezależnie od stosunku do władzy i państwa są przeznaczeni do likwidacji; homoseksualiści, chorzy umysłowo, niepełnosprawni) - człowiek miał być zawsze silny

Ideał terroru - system obozów koncentracyjnych;

Więźniowie byli wyjęci spod prawa,

Niszczono tam sumienie, moralność - załamanie istoty systemu, gdy Kolbe zgłasza się aby go zabić w zamian z innego więźnia a oficer się zgadza

Odebranie ludziom jednostkowej tożsamości (numer zamiast nazwiska, odebranie rzeczy osobistych)

Dewastacja psychiki - nie potrafili wrócić do rzeczywistości po obozie

Ludzie mają stać się zbędni. Istnieje radykalne zło - wszyscy ludzie są jednakowo zbędni w tym systemie Immanuel Kant

„ Niebo gwieździste nade mną, spokój moralny we mnie”

Totalitaryzm zakończył optymistyczny okres dziejów. Czym jest oświecenie - jest to wyjście człowieka z niepełnoletności. Zastanawiał się, czym jest rozum. Filozofia klasyczna Kanta jak on postrzega człowieka w aspekcie krytycznym. Kant podejmuje ten sam wątek, co Platon. Interesuje go państwo idealne. Przekonuje, że jesteśmy częścią i uczestniczymy w nim. Ma on dwa wymiary: ład naturalny i ład moralny.

Immanuel Kant - 1724 - 1804: studiował filozofie, całe życie spędził w Królewcu. Pierwszą etatową prace otrzymał w wieku 44 lat. W 1770 został profesorem metafizyki i logiki, był także dziekanem. Początkowo prowadził bardzo rozrywkowe życie, druga połowę swojego życia przeżył jednak w samotności. W 1781 ukazuje się krytyka czystego rozumu - pierwsze ważne dzieło Kanta. Kant chwycił pewien pomysł, który był bardzo nowoczesny i całe swoje życie poświecił intensywnej pracy. Krytyki:

• Tragicznego rozumu

• Władzy sądzenia

Kant a człowiek:

Człowiek ma naturę warstwową, człowiek to zwierze rozumne. Cel - działanie zapisane w istocie zwierzęcej. Kieruje nami wewnętrzny dynamizm bezpośredniego zaspokajania potrzeb. Zaspokajanie tych potrzeb ma subiektywny wymiar, zaspokajanie zapewnie nam pewne spełnienie. Człowiek jako istota zwierzęca jest w naturalny sposób samolubna i egocentryczna, kieruje się miłością własna. Tym, co odróżnia człowieka od zwierzęcia jest posługiwanie się rozumem, umożliwia on uwolnienie od pobudek zmysłowych. Człowiek obdarzony wola zwierzęcia - pożądaniem.

Wola:

• Zdolność samodzielnego nakłaniania się do czynów

• Rozumna forma pożądania

• Działa według zasad

Człowiek jest tak zaprogramowany, że może sam siebie zaprogramować. Każdy może być panem samego siebie i ponosić za swoje zachowanie całkowitą odpowiedzialność. Człowiek działa wedle zasad, Zycie człowieka jest uporządkowane wedle tych zasad, które sobie sami wcześniej ustaliliśmy. Zasady te mogą być różne:

• Subiektywne: (dowolne) maksyma, jest to moja zasada, która nie musi obowiązywać nikogo innego

• Prawa: maja roszczenia do innych, powinny obowiązywać innych

Ostatecznie chodzi nie o zaspokojeni zwierzęcej natury. Człowiek będzie używał rozumu tylko po to, aby zaspokoić swoje podzadanie. Chodzi o poczucie szczęścia. Człowiek jako zwierze rozumne posługuje się szczęściem. Szczęście - rozumne dążenie do przyjemności. Zwierzęca natura - samolubstwo - zostaje zachwiana, takie zachowania jest naturalne do pewnego momentu. Zwierzęta dążą do przyjemności a człowiek dąży do zasady przyjemności i nie ma w tym nic złego.

Paradoks |:

Mamy umiejętności, które wznoszą nas ponad świat zwierzęcy tylko po to abyśmy sami z powrotem wrócili do naszej zwierzęcości.

Człowiek jest istotą mającą potrzeby. Rozum może być używany jedynie jako narzędzie do zaspokajania swych potrzeb. Rozsądek - władza podporządkowana naszej naturze. Rozum jest zmysłem dobra. Dociera do nas czyste dobro. To, co jest całkowicie dobre.

Rozumność:

• Roztropność - żeby nam było dobrze

• Moralność - musimy myśleć o innych

Kant mówi, że stoimy w obliczu najważniejszego prawa natury - prawem określającym sposób naszego działania. Rozum instrument nadzorczy, doświadczenie moralne odwołuje się prosto do naszego rozumu ono nie dotyka naszych zmysłów. Otwierają się dwie drogi:

• Możemy zignorować prawo moralne

• Możemy słuchać prawa moralnego

Dzięki prawu moralnemu możemy odkryć w sobie nasza wolność i odpowiedzialność. Mamy doświadczenie niezależności.

Wolność a autonomia

Ma dwa aspekty:

• Negatywny - człowiek jako istota autonomiczna jest niezależna. Żadne bodźce płynące z zewnątrz nie deprymują mojego działania

• Pozytywny - autonomos - własne prawo człowiek sam nadaje sobie prawa

Hegel Georg Wilhelm Friedich (1770-1831)

Idea wyłania z siebie świat ażeby przez stopniowe realizowanie się w toku historii ludzkości, dojść do samowiedzy.

Siłą sprawczą, która wyłoniła świat, był rozum, przeto prawa rozwoju świata materialnego, podobnie jak prawa rządzące historią, muszą być rozumne, logiczne.

Rozum chcąc się rozpoznać i realizować w świecie, który sam wyłonił z siebie, nie może poprzestać na przyrodzie - z tej racji, że ta, będąc pozbawiona historii, nie może osiągnąć świadomości! wolności. Tylko człowiek tworzy historię; tylko on może realizować wolność w swych instytucjach i zyskać uświadomienie sobie tej wolności.

W ten sposób Hegel przekształcił ideę w samodzielną, duchową substancję i nadał jej miano absolutnego ducha. Cała przyroda ma swe źródło w tym duchu.

Ruchu idei nie traktował on jako harmonijnego ruchu po prostej, lecz widział jego istotę w ustawicznym procesie przezwyciężania sprzeczności, wyłonionych przez poszczególne etapy rozwijającej się myśli.

Przeniesienie heglowskich założeń filozoficznych na grunt rozważań o społeczeństwie, państwie i prawie, przyniosło rezultaty w ostatecznej instancji wprawdzie fałszywe, ale zarazem niezwykle owocne.

Filozofia dziejów. Hegel był autorem swoistej koncepcji filozofii dziejów. Historia ludzkości jest historią państw; ale ponieważ państwo stanowi wcielenie wolności, przeto i dzieje powszechne są historią wolności, ściślej - wolności uświadomionej. Realizowanie się uświadomionej wolności przebiegało w dziejach ludzkich etapami. Na początku, w orientalnych despocjach, świadomość wolności miał tylko jeden człowiek ­był nim despota. Inni ludzie to w istocie rzeczy niewolnicy, skazani na kaprysy władcy. Inaczej w państwach greckich oraz imperium rzymskim: tam świadomość wolności była już udziałem większej grupy ludzi, choć jeszcze nie wszystkich. Wszystkim ludziom przyniosło uświadomioną wolność dopiero chrześcijaństwo.

Dialektyka historii polega właśnie na tym, że każdy naród-państwo przechodzi swą młodość, dojrzałość, wiek starczy i każdy musi kiedyś umrzeć. Dialektyka życia społecznego wymaga od narodu walki o miejsce w świecie. Naród może być silny tylko wtedy jeżeli aktywnie walczy o zniesienie rozłamu, jaki istnieje między nim a resztą świata. Była to pochwała wojny jako środka rozwiązywania konfliktów międzynarodowych.

Państwo. Teza o państwie-narodzie i państwie-synonimie wolności prowadziła Hegla do kultu organizacji państwowej. Istnienie państwa jest społeczną koniecznością. Państwo nie stanowi środka służącego jakimś innym celom - państwo jest celem samym w sobie.

Hegel odrzucał ideę społecznego kontraktu jako źródła władzy państwowej; protestował też przeciwko koncepcji państwa jako sumy jednostek zamieszkującej określone terytorium.

---