CELE,ZASADY,ZALORZENIA DIETY ŁATWOSTRAWNEJ Z OGRANICZENIEM SUBSTANCJI POBUDZAJACYCH WYDZIELANIE SOKU ŻOŁĄDKOWEGO.

ANALIZA PRODUKTÓW ZALECENYCH I PRZECIWSKAZANYCH W ROŻNYCH ETAPACH LECZENIA CHOROBY WRZODOWEJ I DWUNASNICY

Zalecenia żywieniowe:

Obecnie w leczeniu choroby wrzodowej przywiązuje się większą wagę do leczenia farmakologicznego. Dieta w chorobie wrzodowej powinna być pełnowartościowa z odpowiednią ilością białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin i soli mineralnych, zgodnie z przyjętymi normami dla ludzi zdrowych. Zalecenia żywieniowe powinny być ustalone indywidualnie dla każdego chorego.

Energia 2000 kcal

Białko 80 g

Tłuszcze 70 g

Weglowodany 260-265 g

Błonnik <25 g

Ca 0.9 g

Fe 13 mg

Wit A 750 ug

Wit B1 1.7 mg

Wit B2 2 mg

Wit C 70 mg

• Z diety należy wyłączyć pokarmy, które nasilają dolegliwości, powodują bóle brzucha, wzdęcia odbijania, zgagę.

• W okresie zaostrzenia choroby wyłączeniu z diety podlegają pokarmy ciężko strawne, wzdymające, długo zalegające w żołądku. Warzywa i owoce zaleca się w postaci gotowanych przecierów i rozcieńczonych soków.

• W czasie remisji choroby produkty te można podawać surowe w postaci rozdrobnionej.

• Posiłki należy spożywać co 3-4 godziny, nie częściej niż 5 w ciągu dnia.

• Kolację lekko strawną powinno się spożywać przed snem, aby uniknąć bóli nocnych.

• Częste podawanie pokarmów, obfite posiłki, duża ilość błonnika w diecie wzmagają wydzielanie żołądkowe.

W czasie przyjmowania leków z bizmutem jest niewskazane mleko i jego przetwory, ponieważ bizmut po połączeniu z białkiem mleka traci właściwości lecznicze.

W chorobie wrzodowej stosowana jest dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego.

Dieta łatwo strawna polega na doborze produktów łatwo strawnych oraz technik sporządzania posiłków, które czynią potrawę łatwo przyswajalną. Podstawą tej diety jest ograniczenie, a nawet wyłączenie produktów i potraw tłustych, smażonych, pieczonych w tradycyjny sposób, długo zalegających w żołądku, wzdymających, ostro przyprawionych.

W diecie łatwo strawnej należy zmniejszyć podaż błonnika pokarmowego, chociaż pewna ilość tego składnika jest potrzebna, gdyż wchłania on wodę, rozluźnia masy kałowe i wpływa na ich wydalanie. Błonnik pokarmowy można zredukować lub uczynić go mniej drażniącym przez:

 dobór delikatnych warzyw i dojrzałych owoców,

 obieranie,

 gotowanie,

 przecieranie przez sito i miksowanie produktów,

 podawanie przecierów i soków,

 stosowanie oczyszczonych produktów zbożowych.

Z pieczywa pełnoziarnistego w diecie tej można planować jedynie chleb pszenny - graham. Zalecana ilość błonnika pokarmowego w diecie łatwo strawnej wynosi do 25 g/dobę. Posiłki należy spożywać 4-5 razy w ciągu dnia, regularnie w określonych godzinach i w niewielkich objętościach.

Ważne jest, aby potrawy były świeżo przyrządzane, nie przechowywane w lodówkach, zmniejsza to możliwość zakażenia bakteryjnego posiłków. Potrawy sporządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, w naczyniach bez wody. Można również stosować duszenie, obsmażając produkty bez tłuszczu na patelniach do smażenia beztłuszczowego, oraz pieczenie w folii przezroczystej, w pergaminie, w naczyniach ceramicznych, na ruszcie, również w piekarniku, bądź w opiekaczu elektrycznym.

Smażenie i pieczenie na tłuszczu jest całkowicie wykluczone, Nasiąknięta tłuszczem potrawa jest trudno strawna. Można tylko smażyć jaja na parze, używając masła lub oleju. Dozwolony tłuszcz to oleje: słonecznikowy, sojowy, kukurydziany - bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe i witaminę E, olej rzepakowy bezerukowy - zawierający dużo jednonienasyconego kwasu oleinowego, oliwka z oliwek, także bogata w kwas oleinowy, oraz masło, śmietanka i miękkie margaryny pakowane w kubkach. Tłuszcze zaleca się podawać na surowo do gotowych potraw.

Zupy zagęszcza się zawiesiną z mąki i mleka lub mąki i śmietanki, zaprawą zacieraną z mąki i tłuszczu, albo potrawy te mogą być podprawiane żółtkiem. Do zaprawiania zup, sosów i warzyw nie stosuje się zasmażek. Warzywa podaje się z wody. W diecie lekko strawnej duże zastosowanie będą miały potrawy dokładnie rozdrobnione, spulchnione przez dodatek ubitej piany, namoczonej bułki, np. budynie z mięsa, kasz i warzyw, sera twarogowego, gotowane w „łaźni wodnej”.

Posiłki powinny być smaczne - przyprawione łagodnymi przyprawami dozwolonymi w tej diecie, atrakcyjnie zestawione, tak aby pobudziły często upośledzone łaknienie. Ważne jest jednak, aby dobór produktów i potraw był uzależniany od indywidualnej tolerancji pacjenta, czyli z diety należy głównie wyłączyć te produkty, po których dany pacjent nie czuje się dobrze.

W leczeniu choroby wrzodowej istotne znaczenie ma również spożywanie posiłków bez pośpiechu i zdenerwowania, w dobrej atmosferze, o stałych porach. Wskazane jest zarzucenie palenia papierosów.

UWAGI TECHNOLOGICZNE

• produkty świeże, dojrzałe, możliwie jak najwyższych gatunków,

• łagodne przyprawy,

• produkty gotowane, gotowane na parze, duszone bez wstępnego obsmażania, pieczone w folii lub pergaminie,

• produkty chude,

• używanie tłuszczów roślinnych, masło, oleje,

• sosy naturalne, bez zasmażek, zagęszczane mąką i śmietaną lub mąką i mlekiem,

• zupy na wywarach warzywnych

• owoce i warzywa spożywane gotowane i rozdrabniane,

• rozcieńczane soki.

Produkty dozwolone w diecie:

1. Pieczywo jasne pszenne, czerstwe

2. Mąka pszenna jasna, kasza manna, krakowska, ryż, sago, płatki owsiane, kasza jęczmienna, drobny delikatny makaron

3. Mleko słodkie, zsiadłe nieprzekwaszone, bardzo świeży ser twarogowy, ser śmietankowy

4. Jaja gotowane na miękko, w koszulkach, sadzone, jajecznica na parze

5. Chude mięsa i drób: cielęcina, wołowina, królik, indyk, kurczę, szynka, polędwica;

6. Ryby: dorsz, leszcz, sola, płastuga, kergulena, szczupak, sandacz

7. Świeże masło, słodka śmietana, olej sojowy, słonecznikowy, rzepakowy, oliwa, margaryna wysokogatunkowa w ograniczonej ilości

8. Ziemniaki gotowane, tłuczone, puree

9. Gotowane: marchew, buraki, szpinak, kabaczek, dynia, kalafior; fasolka szparagowa i groszek zielony w ograniczonych ilościach; surowe: sałata, pomidory

10. Owoce dojrzałe bez pestek, gotowane: jabłka, truskawki, morele, gotowane soki z owoców jagodowych

11. Cukier, miód, dżemy

12. Przyprawy: sól, cukier, wanilia, koper zielony, sok z cytryny

13. Kleiki, krupniki z dozwolonych kasz, zupy mleczne, warzywne, zaprawiane mąką

14. Mięso gotowane, duszone, potrawki, pulpety, budynie

15. Kompoty, galaretki, kisiele - wszystkie mało słodzone

16. Słaba herbata, słaba kawa, mleko

17. Ciastka czerstwe zbożowe, mało słodki biszkopt

Żywienie dietetyczne w powikłaniach choroby wrzodowej:

W przebiegu choroby może dojść do groźnych powikłań, takich jak:

• Pęknięcie wrzodu oraz przebicie jamy otrzewnowej i wtórne zapalenie otrzewnej. Chory natychmiast musi być operowany.

• Wrzód może drążyć do wątroby lub trzustki.

• Krwotok objawiający się fusowatymi wymiotami, smolistymi stolcami, pogarsza skład krwi. Choremu przez 1, 2 doby podaje się małymi porcjami zimne napoje: słabą herbatę, mleko, lód. Następnie przechodzi się do żywienia jak w chorobie wrzodowej stopniowo dietę rozszerzając.

• Zwężenie odźwiernika jest powikłaniem wrzodów żołądka. Objawia się częstymi odwadniającymi wymiotami, które prowadzą do zaburzeń elektrolitowych. Z powodu wolnego opróźniania żołądka liczbę posiłków i ich objętość należy zmniejszć do 3-4 na dobę. Posiłki powinny być pełnowartościowe. Przy wymiotach chory musi otrzymaæ odpowiednią ilość płynów (dobór płynów tak jak w chorobie wrzodowej).

• Rak żołądka - wskazane leczenie chirurgiczne (dieta jak po zabiegach operacyjnych).

TABELA PRODUKTÓW ZALECANYCH I PRZECIWWSKAZANYCH

Produkty i potrawy	Zalecane	Zalecane w umiarkowanych ilościach	Przeciwwskazane
				Napoje	Mleko z zawartości 2% i poniżej tłuszczu, kawa zbożowa z mlekiem, herbata z mlekiem, słaba herbata, herbata owocowa, ziołowa, soki owocowe, warzywne, napoje mleczno-owocowe, mleczno-warzywne, wody niegazowane, jogurt niskotłuszczowy, kefir, maślanka, serwatka	Słaba kawa naturalna z mlekiem, jogurt pełnotłusty, mleko pełnotłuste	Alkohole, mocne kakao, płynna czekolada, mocna kawa, mocna herbata, wody gazowane, pepsi-cola, coca-cola
				Pieczywo	Chleb pszenny, bułki, biszkopt, pieczywo półcukiernicze	Graham pszenny, pieczywo cukiernicze, drożdże, chrupki pszenne, pieczywo pszenne razowe z dodatkiem słonecznika i soi	Chleb żytni świeży, chleb razowy, pieczywo chrupkie żytnie, pieczywo z otrębami
				Dodatki do pieczywa	Masło, chudy twaróg, mięso gotowane, chude wędliny, szynka, polędwica z drobiu	Margaryna, tłusty twaróg, ser podpuszczkowy z mniejszą ilością tłuszczu, jaja, parówki cielęce, ryby wędzone	Tłuste wędliny, konserwy, salceson, kiszka, pasztetowa, smalec, tłuste sery dojrzewające, serek topiony
				Zupy i sosy gorące	Rosół jarski, jarzynowa, ziemniaczana, owocowa, krupnik, podprawiane zawiesiną z mąki i mleka, mleczne; sosy łagodne - koperkowy, cytrynowy, pomidorowy, potrawkowy, owocowe, ze słodką śmietanką	Chudy rosół z cielęciny, kalafiorowa, z ogórków kwaszonych, pieczarkowa, zaprawiana mąką i śmietaną, zaciągane żółtkiem	Tłuste, zawiesiste, na wywarach: mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażane, zaprawiane śmietaną, pikantne, z warzyw kapustnych, strączkowych, mocne rosoły, buliony; sosy: cebulowy, grzybowy
				Dodatki do zup	Bułka, grzanki, kasza manna, jęczmienna, ryż, ziemniaki, lane ciasto, makaron, nitki, kluski biszkoptowe	Kluski francuskie, groszek ptysiowy	Kluski kładzione, grube makarony, łazanki, nasiona roślin strączkowych, jaja gotowane na twardo
				Mięso, drób, ryby	Chuda cielęcina, młoda wołowina, królik, kurczak, indyk, chude ryby: dorsz, młody karp, pstrąg, karmazyn, sandacz, flądra, lin, okoń, szczupak, mintaj; potrawy gotowane, pulpety, budynie, potrawki	Wołowina, dziczyzna, chuda wieprzowina, kura, ryby morskie: makrela, œledzie, morszczuk, sardynka; potrawy duszone bez obsmażania na tłuszczu, pieczone w folii lub pergaminie	Tłuste gatunki, wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby, węgorz, tłusty karp, leszcz, łosoś, sum; potrawy smażone z mięsa, drobiu i ryb, marynowane, wędzone
				Potrawy półmięsne i bezmiêsne	Budynie z kasz, warzyw, makaronu, mięsa, risotto, leniwe pierogi, kluski biszkoptowe	Zapiekanki z kasz, warzywa i mięsa, kluski francuskie, makaron z mięsem, kluski ziemniaczane	Wszystkie potrawy smażone na tłuszczu, np.: placki ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety oraz bigos, fasolka po bretońsku
				Tłuszcze	Dodawane na surowo: olej sojowy, słonecznikowy (z NNKT), olej rzepakowy, oliwa z oliwek (z JNKT), masło	Margaryny miękkie (utwardzane metodą estryfikacji), z wymienionych olejów, śmietana	Smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde
				Warzywa	Młode, soczyste: marchew, dynia, kabaczki, pietruszka, patisony, seler, pomidory bez skórki, potrawy gotowane, rozdrabniane lub przetarte, z „wody”, podprawiane zawiesinami, oprószone, surowe soki	Szpinak, rabarbar, kalafior, brokuły, fasolka szparagowa, groszek zielony, sałata zielona, bardzo drobno starte surówki, np. z marchewki, selera	Warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roœlin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewka, rzepa, kalarepa w postaci surówek grubo startych, sałatek z majonezem i musztardą, warzywa marynowane, solone
				Ziemniaki	Gotowane, pieczone		Smażone z tłuszczem, frytki, krążki
				Owoce	Dojrzałe, soczyste: jagodowe i winogrona bez pestek (w postaci przecierów), cytrusowe, dzikiej róży, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone, gotowane	Wiśnie, śliwki, śliwki suszone, namoczone, przetarte (przy zaparciach), krwi, melon	Gruszki, daktyle, czereœnie, kawon, owoce marynowane
				Desery	Kisiele, budynie, galaretki owocowe, mleczne, kompoty, musy, bezy, suflety, soki owocowe, przeciery owocowe	Kremy, ciasta z małą ilością tłuszczu, jaja	Tłuste ciasta, torty, desery z używkami, czekolada, batony, lody, chałwa, słodycze zawierające kakao, orzechy
				Przyprawy	Kwasek cytrynowy, sok z cytryny, cukier, pietruszka, Zielony koper, majeranek, rzeżucha, melisa	Ocet winny, sól, pieprz ziołowy, „jarzynka”, „vegeta”, papryka słodka, estragon, bazylia, tymianek, kminek	Ostre: ocet, pieprz, papryka, chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca

Przykład diety łatwostrawnej w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy

I śniadanie: herbata, bulka, masło, chuda wędlina, pomidor bez skórki, banan;

II śniadanie: chleb pszenny, chudy twaróg, sok owocowy;

Obiad: zupa jarzynowa, dorsz gotowany na parze, ziemniaki gotowane, marchew z „wody”, kompot;

Podwieczorek: kisiel owocowy;

Kolacja: pieczywo pszenne, masło, powidła, herbata owocowa.

---