Johann Friedrich Herbart, Jan Fryderyk Herbart (1776 - 1841) niemiecki filozof, psycholog i pedagog.

Wcześnie zaznajomił się z filozofią Wolffa i Kanta, słuchał w Jenie Fichtego, był nauczycielem domowym i zapoznał się u Pestalozzi'ego z jego pedagogiką. 1808 został profesorem filozofii i pedagogiki w Królewcu, 1833 w Getyndze.

Na jego filozofię składał się realizm w metafizyce oraz intelektualizm. Pedagogika stała się domeną całej jego pracy filozoficznej i starał się jej nadać ściśle naukowy charakter. Bywa nazywany "ojcem naukowej pedagogiki". Do psychologii wprowadził termin "apercepcja".

Dzieła:

* Allgemenine Paedagogik (1806)

* Hauptpunkte der Metaphysik (1806)

* Allgemeine praktische Philosophie (1808)

* Lehrbuch zur Einleitung in die Philosophie (1813)

* Lehrbuch zur Psychologie (1816)

* Psychologie als Wissenschaft, neu gegruendet auf Ehrfahrung, Metaphysik und Mathematik (1824-1825)

* Allgemeine Metaphysik (1828)

* Kurze Enzyklopaedie der Philosophie aus praktischen Gesichtspunkten entworfen (1831)

* Umriss paedagogischer Vorlesungen (1835)

* Saemtliche Werke in chronologischer Reihenfolge (dzieła zebrane, 1887-1912)

Filozofia Herbarta oznacza cofnięcie zasadniczego poglądu Kanta do metafizycznego realizmu. "Rzecz sama w sobie" nie jest pojęciem granicznym, ale czymś realnym. Pojęcie jednej rzeczy, obdarzonej wieloma przymiotami, prowadzi z konieczności do przyjęcia wielosci prostych, rzeczywistych rzeczy, których połączenie tworzy dopiero ten przedmiot, jaki nam się objawia. Przedmiot jest kompleksem monad, tzn. pojedynczych substancji. Również jaźń, dusza, jest taką monadą wieczną i niezniszczalną. Przedstawienie i uczucie powstaje jako skutek konfliktu, zderzenia monady duchowej z innymi monadami. Świadomość jest sumą stosunków, jakie łączą duszę z innymi monadami. Ruch przedstawień istniejących w duszy można zatem obliczyć na postawie zasad mechaniki; w ten sposób metoda matematyczna ma zastosowanie w psychologii.

Etyka według Herbarta jest estetyką, tzn. nauką o moralnym smaku.

Pedagogika opiera się na etyce i psychologii. Zadanie wychowania polega na ukształtowaniu woli i charakteru oraz na obudzeniu w człowieku szerokich zainteresowań.

Źródła:

* Wielka encyklopedia powszechna wydawnictwa Gutenberga, tom VI

---