W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem na mocy, którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne. (art. 306 k.c.)
Jest prawną formą zabezpieczenia wierzytelności. Nieważność zobowiązania, z którego wynika wierzytelność, zabezpieczona zastawem pociąga za sobą nieważność ustanowienia zastawu. Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem pociąga za sobą przeniesienie zastawu, a przeniesienie wierzytelności bez zastawu powoduje jego wygaśnięcie. Z kolei sam zastaw nie może być przeniesiony bez wierzytelności. Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej zastawem powoduje wygaśnięcie zastawu.
Zastaw może zabezpieczać wierzytelności o charakterze zarówno niepieniężnym jak i pieniężnym, a zastaw rejestrowy także wierzytelność pieniężną wyrażona w walucie obcej.
Wierzytelność zabezpieczona zastawem może być zarówno istniejąca, jak i przyszła lub warunkowa.
Zastaw zabezpiecza nie tylko samą wierzytelność, lecz także roszczenia związane z wierzytelnością zabezpieczoną, w szczególności roszczenie o odszkodowanie związane z zabezpieczoną wierzytelnością, o odsetki, o zwrot nakładów oraz o przyznane koszty zaspokojenia wierzytelności.
Przedmiotem zastawu są:
Rzeczy ruchome - posiadające wartość majątkową i nie wyjęte z obrotu. Obejmuje też części składowe i przynależności
Udział współwłaściciela rzeczy ruchomej (art. 198 k.c.)
Prawa zbywalne mające wartość majątkową np. udział w spółce z o.o.
Na treść zastawu składają się dwa uprawnienia:
możliwość zaspokojenia z rzeczy obciążonej zastawem, bez względu na to, kto jest właścicielem rzeczy obciążonej;
pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzycielami osobistymi, którego źródłem są przepisy kodeksu postępowania, przepisy o zobowiązaniach podatkowych
Ustanowienie zastawu następuje na mocy umowy między właścicielem (zastawcą), a wierzycielem (zastawnikiem) oraz z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej na którą zgodziły się strony (art. 307 k.c.)
W przypadku gdy przedmiotem zastawu są prawa, umowa powinna być zawarta na piśmie z datą pewną.
Zastawca może rozporządzać rzeczą oddaną w zastaw. Zastrzeżenie, w którym zastawca zobowiązuje się wobec zastawnika, że nie dokona zbycia lub obciążenia rzeczy przed wygaśnięciem zastawu, jest nieważne.
Interes zastawcy chronią przyznane mu uprawnienia, na mocy których w sytuacji gdy rzecz zostaje narażona na utratę lub uszkodzenie, może on żądać bądź złożenia rzeczy do depozytu sądowego, bądź zwrotu rzeczy z jednoczesnym ustanowieniem innego zabezpieczenia wierzytelności, bądź sprzedaży rzeczy, w razie której zastaw przechodzi za uzyskaną cenę, która powinna być złożona do depozytu sądowego (art. 321).
Roszczenie zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem 1 roku od dnia zwrotu rzeczy.
Zastawnik nie prawa korzystania z rzeczy oddanej mu w zastaw. Jeżeli rzecz przynosi pożytki, zastawnik powinien - w braku odmiennej umowy - pobierać pożytki i zaliczać na poczet wierzytelności oraz związanych z nią wierzytelności. Po wygaśnięciu zastawu powinien on zastawcy wystawić rachunek.
Zastawnik, któremu rzecz została wydana, powinien czuwać nad jej zachowaniem stosownie do przepisów o przechowaniu stosowanie do przepisów o przechowaniu za wynagrodzeniem (art. 835 k.c.) Po wygaśnięciu zastawu zastawnik winien zwrócić rzecz zastawcy. Zastawca może roszczenie swe oprzeć zarówno na przepisach o zastawie jak i na powództwie windykacyjnym.
Jeżeli zastawnik poczynił nakłady na rzecz, do których nie był zobowiązany, do wzajemnych rozliczeń pomiędzy zastawnikiem a zastawcą stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. Roszczenie zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem 1 roku od dnia zwrotu rzeczy.
Zastaw wygasa: te same zasady co inne prawa rzeczowe ograniczone z wyjątkiem konfuzji, zastaw nie wygasa jeżeli wierzytelność zabezpieczona zastawem jest obciążona prawem osoby trzeciej lub na jej rzecz zajęta.
Do innych przyczyn wygaśnięcia zastawu można zaliczyć:
Wygaśniecie wierzytelności zabezpieczonej, co wynika z akcesoryjnego charakteru zastawu;
Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem bez przeniesienia zastawu;
Zwrócenie przez zastawnika rzeczy zastawcy, co jest konsekwencją realnego charakteru zastawu;
Sprzedaż rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym;
Odnowienie zobowiązania (art. 507 k.c.).
Zastaw ustawowy
Powstaje z mocy samego prawa, nie jest zatem wymagane zawarcie umowy, ani wydanie przedmiotu zastawu wierzycielowi. Zastaw taki powstaje i istnieje mimo woli, a niekiedy nawet wbrew woli właściciela rzeczy.
Celem powstania jest zabezpieczenie ściśle określonych roszczeń wierzyciela, przyczyny jego powstania mają bardzo różnorodne uzasadnienie.
Źródłem powstania są przepisy k.c. (art. 432, 588, 670, 671, 686, 701, 702, 763, 77, 790, 802) oraz przepisy poza kodeksowe np. zobowiązania podatkowe.
Wyszukiwarka