Z. Mitosek: Mimesis - między udawaniem a referencją
mimesis - dziś to pojęcie funkcjonuje w jednej „rodzinie” obok prawdopodobieństwa, fikcji, reprezentacji, realizmu, uobecnienia;
2 sporne problemy w mimesis - 1) podobieństwo, 2) stosunek między tekstem mimetycznym a przekazem dokumentalnym;
mimesis w kontekście referencji - dzieło sztuki naśladuje, odtwarza. Udawanie przeciwstawia się naśladowaniu;
ujęcia globalizujące - mimesis to relacje między literaturą i światem od niej niezależnym. Ograniczenia użycia antycznej kategorii - odwołuje się do podobieństwa, wyklucza fantastykę i abstrakcję;
mimesis zostaje przesunięte ze sfery semantyki do pragmatyki;
mimetyzm formalny - naśladowanie środkami danej formy innych form wypowiedzi. Odmiana mimetyzmu komunikacyjnego;
mimetyzm formalny zakłada, że utwory literackie imitują istniejące w praktyce mowy style - referencja. Według analityków - udawanie aktów mowy;
mimesis jako gra w udawanie (Kendall Walton) - wtedy reguły to dobrowolność, wyodrębnienie, niepewność, fikcyjność i umowność. Cel udawania? - działalność autoteliczna, celowość bez celu;
w nowszych pracach nie ma mowy o mimesis a o przedstawieniu. Funkcją przedstawienia jest przywołanie tego, co nieobecne. Ale niewiadomy jest status nieobecnego - czy istnieje naprawdę, czy tylko w sferze możliwości. Przedstawienie zastępuje dany obiekt, jego odniesienie ma charakter konwencjonalny, funkcja symboliczna. W ujęciu tradycyjnym - aspekt przedmiotowy - przedstawienie uobecnia przedmiot. Aspekt refleksyjny - przedstawienie to struktura intencjonalna. S. 241 napięcie między wymiarem symbolicznym, przedmiotowym i refleksyjnym określa percepcję dzieł sztuki i decyduje o pragmatycznym zakotwiczeniu mimesis.
3 kwestie dotyczące przedstawienia w problematyce mimesis:
jakość literackiej reprezentacji, modelowania i symbolizowania;
związek przedstawienia z psychiką, usytuowanie obrazów w świadomości podmiotu;
problem odniesienia do rzeczywistości.
strategie mimetyczne - selekcja obiektów przedstawienia, mimesis zdominowana przez proces znaczeniotwórczy;
analogie między światem przedstawionym w sztuce a przedstawieniami nabytymi w procesie edukacji;
teoria zanurzenia mimetycznego - na podstawie kognitywizmu - są fikcje aktywne, związane z wyobrażeniem i twórczością i fikcje artystyczne - powstałe w trakcie lektury. Mimemy - bodźce produkowane przez tekst spotykają się z doświadczeniem czytelnika. Tu - relacja podobieństwa. Przedstawienia wywołują identyfikację emocjonalną;
ujęcia antymimetyczne - doświadczenie lektury zastępuje rzeczywistość, wytwarza iluzję realności;
według Ricoeura - mimesis to istota literatury (przeciwstawia wskazywaniu przedmiotu wypowiedzi sugestię metaforyczności);
w psychologii kognitywnej - nie przedstawienia a modele percepcyjne przedmiotu i schematy mentalne;
referencja w literaturze - intencja autora liczy się mniej niż lektura z uwarunkowaniami społecznymi, psychicznymi, czasowymi jedyną pewną rzeczywistością, do której można odnieść literaturę, jest reakcja odbiorcy;
mimesis jest zawieszona między udawaniem a referencją;
Ingarden - literatura to nie reprodukcja świata, odsłania znaczenia niedostrzegalne.