Osteoporoza to układowa choroba szkieletu charakteryzująca się niską masą kości oraz upośledzeniem jej mikroarchitektoniki, powodującymi wzrost podatności na złamania nieadekwatne do siły urazu.

Zapobieganie osteoporozy.

Głównym celem leczenia osteoporozy jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia złamań kości.

• Na początku należy starać się osiągnąć możliwie jak najwyższą masę kostną. Następnie należy dbać o to, by w ciągu całego życia nie obniżyła się ona poniżej progu łamliwości kości, który kobiety przekraczają około 85 roku życia.

• Należy zaprzestać palenia tytoniu oraz nadużywania alkoholu

• Stosować dietę zawierającą odpowiednią ilość białka i wapnia

• Wykonywać ćwiczenia fizyczne, w których kościec osiowy poddany jest uciskowy masy ciała. Powoduje to zmniejszenie ubytku tkanki kostnej, poprawę siły mięśni i zdolności do utrzymywania równowagi oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia upadków

Leczenie farmakologiczne osteoporozy. Wskazaniem do farmakologicznego leczenia osteoporozy jest obecność złamań, jak również stwierdzenie za pomocą badania DXA wartości T trzonów kręgów odcinka lędźwiowego lub szyjki kości udowej poniżej -2,5 SD, a u kobiet we wczesnym okresie pomenopauzalnym - obecności osteopenii i dużego ryzyka złamań. Najczęściej stosuje się leki hamujące resorpcję tkanki kostnej w miejscach jej przebudowy. Do tych leków należą:

• Bisfosfoniany

• Estrogeny

• kalcytonina

Sprzęt i urządzenia w zapobieganiu odleżynom u chorych

1. Materace przeciwodleżynowe

1. Materace statyczne- rozkładają ciężar ciała na dużą powierzchnię i zapobiegają miejscowemu uciskowi.

1. Materace z kulkami styropianu

2. Materace z gąbki poliuretonowej

3. Materace wodne

4. Materace pneumatyczne stałociśnieniowe

5. Materace żelowe

2. Materace dynamiczne zmiennociśnieniowe- pneumatyczna pompa odtłacza powietrze do komór materaca i co pewien czas przetłacza je pomiędzy poszczególnymi komorami.

2. Używanie krążków i wałków pokrytych flanelą lub skórą baranią (zawierają lanolinę łagodzącą podrażnienia), które można pod kontrolą podkładać choremu.

3. Kliny, ochraniacze na stopy, podpórki na łokcie i pięty, poduszki, nadmuchiwane opaski, opatrunki odciążające od ucisku

Zasady profilaktyki odleżyn

1. Ocena stopnia zagrożenia powstania odleżyn (skala Norton, Douglas, Braden, Waterlow). Działania pielęgniarskie są realizowane, gdy pacjent otrzymuje liczbę punktów mieszczących się w odpowiedniej skali

1. Norton - 14 pkt i mniej

2. Douglas - 18 pkt i mniej

3. Braden - 12 pkt lub mniej

4. Waterlow - powyżej 10 pkt niskie ryzyko

Powyżej 15 pkt wysokie ryzyko

2. Aktywność ruchowa pacjenta

1. Zmiana pozycji co dwie godziny

2. Pacjenci siedzący powinni co 20 minut odciążać miejsce ucisku

3. Zabiegi pobudzające krążenie

1. Stosowanie masażu

2. Oklepywanie miejsc nieuszkodzonych

3. Wcieranie kremu, nacieranie spirytusem salicylowym, wcieranie kremu propolisowego

4. Zmniejszenie ucisku

1. Stosowanie udogodnień w celu zmniejszenia tarcia między ciałem pacjenta a podłożem (krążki, wałki pokryte flanelą)

2. Pościel miękka, dobrze zasłane łóżko, naciągnięte prześcieradło i podkład

3. Materace przeciw odleżynowe

1. Materace statyczne- rozkładają ciężar ciała na dużą powierzchnię i zapobiegają miejscowemu uciskowi

1. materac ze styropianowymi kulkami

2. materace z gąbki poliuretanowej

3. materace wodne

4. materace pneumatyczne stałouciskowe

5. materace żelowe

1. Materace dynamiczne zmiennociśnieniowe. Pneumatyczna pompa wtłacza powietrze do komór materaca i co pewien czas przetłacza je między poszczególnymi komorami. (ciało chorego co 3 minuty podpierane jest w innym miejscu)

5. Obserwacja i pielęgnacja skóry chorego

1. Zachowanie higieny

2. Dokładne osuszanie

3. Unikanie zanieczyszczenia skóry kałem i moczem (częsta zmiana pościeli)

4. Nawilżanie skóry (kremy, emulsje)

5. Unikanie nadmiaru talku, zasypek, które mogą się grudkować

6. Prawidłowe odżywianie

1. Dieta wysokobiałkowa

2. Dieta wysokokaloryczna

3. Dostarczanie płynów (jeśli nie ma przeciwwskazań)

7. Ochrona skóry przed urazami

1. Krótkie paznokci pacjenta i opiekuna

2. Przylepiec nieodparzający

8. Zapewnienie dostępu powietrza

Odleżyna (łac. Decubitis) to „ograniczona martwica” tkanek powstała w wyniku zaburzeń ukrwienia spowodowanego długotrwałym lub powtarzającym się uciskiem wywieranym na ciało chorego a w wyniku tego na naczynia żylne i tętnicze

Mechanizm powstawania odleżyn:

• Ciśnienie proste- ucisk wywierany na tkanki miękkie z jednej strony przez kościec, z drugiej przez twarde podłoże

• Tarcie- powstaje w wyniku oporów przy ruchu dwóch stykających się powierzchni ciała chorego i bielizny

• Boczne siły ściągające - powstają w wyniku zsuwania się pacjenta w łóżku, podczas gdy jego skóra zostaje nieruchoma w stosunku do podłoża

Skale oceny ryzyka odleżyn

Czynniki ryzyka oceniane w różnych skalach punktowych służących do oceny ryzyka rozwoju odleżyn

Działanie pielęgniarskie są realizowane, gdy pacjent otrzymuje liczbę punktów mieszczących się w odpowiedniej skali:

2. NORTON- 14pkt lub mniej

3. DOUGLAS- 18pkt lub mniej

4. BRADENA- 12pkt lub mniej

5. WATERLOW- Powyżej 10pkt - ryzyko

Powyżej 15pkt - wysokie ryzyko

1. SKALA NORTON- ocenia stan fizykalny, stan świadomości, aktywność, stopień samodzielności przy zmianie pozycji i czynność zwieraczy odbytu i cewki moczowej (jest najprostsza i stosowana najczęściej)

2. SKALA DOUGLAS- oceniająca stan odżywienia, aktywność, czynność zwieraczy odbytu i cewki moczowej, ból, stan skóry i stan świadomości.

Odejmujemy po 2pkt przy:

-sterydoterapia

-cukrzyca

-duszność

-chemioterapia

3. SKALA WATERLOW- uwzględniająca budowę ciała, stan skóry, płeć i wiek, trzymanie moczu i kału, ruchliwość pacjenta, łaknienie, odżywianie komórkowe, choroby neurologiczne i inne, urazy i zabiegi chirurgiczne oraz przyjmowane leki.

4. SKALA BRADENA- oceniająca percepcje czuciową, wilgotność skóry, aktywność pacjenta, zdolność poruszania się, odżywianie, narażenie na tarcie (rzadko używana).

Porównanie skal:

RODZAJ CZYNNIKA	NORTON	WATERLOW	BRADEN	DOUGLAS
Ruchliwość	TAK	TAK	TAK	-
Aktywność	TAK	-	TAK	-
Łaknienie	-	TAK	-	TAK
Żywienie	-	-	TAK	TAK
Stan psychiczny	TAK	-	-	TAK
Percepcja bodźców / ból	-	-	TAK	TAK
Czynność zwieraczy i cewki moczowej	TAK	TAK	TAK	TAK
Ogólna kondycja / stan fizykalny	TAK	TAK	-	-
Stan skóry	-	TAK	-	TAK
Leki	-	TAK	-	-
Tarcie / siły trące	-	-	TAK	-
Masa ciała	-	TAK	-	-
Wiek	-	TAK	-	-
Płeć	-	TAK	-	-
Inne predyspozycje (np. choroby, zabiegi)	-	TAK	-	-
	5/15	10/15	6/15	6/15

Najczęstszą przyczyną zaparć u osób w starszym wieku nie są zaburzenia motoryki jelita grubego i odcinka prostnico-odbytniczego, lecz:

• niska aktywność ruchowa związana z pobytem w łóżku

• niewystarczająca zawartością błonnika w diecie spowodowana pogorszeniem żucia pokarmów

• towarzyszące choroby neurologiczne

• stosowanie leków działających zapierająco, do których należą trójpierścieniowe środki przeciwdepresyjne, Opiaty, żelazo, antagoniści wapnia, leki przeciwdrgawkowe

Leczenie zaparć w wieku podeszłym:

• zwiększenie aktywności fizycznej

• podawanie leków przeczyszczających

• podawanie leków pobudzających perystaltykę (np. senes, sporadycznie bisakodyl)

• dieta bogatobłonniowa (owoce, warzywa, otręby)

• obfite przyjmowanie pokarmów

• unikanie używek, czekolady

• w razie braku poprawy: środki przeczyszczające: pęczniejące (siemię lniane, agar), osmotyczne (laktuloza, tlenek magnezu), zmiękczające stolec (parafina), niekiedy lewatywy (enemy, fosforan sodu) lub czopki glicerynowe.

Czynniki ryzyka upadków:

• Wiek >80lat

• Stany chorobowe:

• Choroby zapalne i zwyrodnieniowe stawów

• Upośledzenie funkcji poznawczych

• Zawroty głowy

• Przebyty udar mózgu

• Zaburzenia chodu i równowagi powodujące trudności w funkcjonowaniu

• Trudności w wykonywaniu podstawowych czynności samoobsługi (ADL)

• Osłabienie lub niesprawność kończyn dolnych

• Nieprawidłowości chodu i/lub równowagi

• Upadki w przeszłości

• Farmakoterapia

• Stosowanie leków przeciwdepresyjnych (trójpierścieniowych, inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny)

• Leki przeciwpsychotyczne

• Benzodiazepiny o długim i pośrednim czasie działania

• polifarmakoterpia (stosowanie 4 i więcej leków)

Najczęstsze przyczyny niedokrwistości u osób starszych:

• choroby przewlekłe

• z niedoboru żelaza

• pokrwotoczna

• w przebiegu niewydolności nerek, wątroby i chorób endokrynologicznych

• zespoły mielodysplastyczne i ostre białaczki

• przewlekłe białaczki i chłoniaki

• niedobór witaminy B₁₂ i kwasu foliowego

• zakażenia

Jak działa podnośnik elektryczny.

Podnośnik elektryczny służy do przemieszczania osoby niepełnosprawnej, do umieszczania jej w wannie lub na fotelu. Może znaleźć zastosowanie w środkach, które zajmują się opieką nad osobami niepełnosprawnymi bądź z ograniczoną sprawnością. Nadaje się też do użytku w domach. Siedzisko / hamak umożliwia podnoszenie chorego do góry i opuszczanie go. Podnośnik elektryczny wyposażony jest w pilota, dzięki któremu możliwe jest opuszczanie/podnoszenie chorego. Jest wyposażony w kółka z blokadą.

Czynniki sprzyjające wystąpieniu jaskry:

• podwyższone ciśnienie śródgałkowe (wewnątrzgałkowe)

• wiek

• występowanie rodzinne

• czynniki genetyczne

• rasa

• nikotynizm

• schorzenia miejscowe (m.in. wysoka krótkowzroczność, zespół eksfoliacji, zespół rozproszonego barwnika, przebyte nawrotowe zapalenia błony naczyniowej)

• schorzenia ogólne związane z :

• chorobami układu krążenia (m.in. nadciśnienie tętnicze, niedociśnienie, przebyte zawały mięśnia sercowego, udary mózgu, angiopatia cukrzycowa, hiperlipidemia, stres, zespoły naczynioskórczowe, np. migreny, zespół Raynauda)

Diagnostyka jaskry opiera się na dokładnym badaniu klinicznym obejmującym:

• szczegółowy wywiad

• ocena ostrości wzroku

• badanie przedniego odcinka gałki ocznej z pomiarem ciśnienia śródgałkowego i oceną kąta przesączania (gonioskopia)

• badanie dna ocz

• badanie pola widzenia

Czynniki sprzyjające wystąpieniu zaćmy:

• wiek

• stosowanie steroidów

• cukrzyca (tzw. zaćma metaboliczna)

• choroby zapalne oka (tzw. zaćma wikłająca)

• uraz

• światło utrafioletowe

Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartoza) jest procesem chorobowym powodującym

zaburzenia równowagi pomiędzy tworzeniem oraz degradacją chrząstki stawowej i podchrzęstnej części kości, który prowadzi do trwałego uszkodzenia strukturalnego i upośledzenia funkcji stawów.

Przyczyny choroby zwyrodnieniowej stawów:

• wrodzone zmiany stawów (wrodzona dysplazja stawów biodrowych)

• zapalenia stawów (reumatoidalne zapalenie stawów)

• choroby metaboliczne (dna moczanowa)

• choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego i zaburzeń neurologicznych (mózgowe porażenie dziecięce)

• urazy, złamania wygojone w patofizjologicznym ustawieniu

• nadmierne przeciążenie stawu

• obniżenie wytrzymałości stawu

Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów:

• analgetyki szybkodziałające (stosowane miejscowo i ogólnie)

• kortykosteroidy (podawane odstawowo i ogólnie)

• leki wolnodziałające, modyfikujące objawy choroby

• leki modyfikujące zmiany strukturalne

• leki obniżające napięcie mięśniowe (np. tetrazepam, tizanidina)

• rehabilitacja i odpowiednie układanie chorego w łóżku

Profilaktyka infekcji u osób w wieku podeszłym:

• Prawidłowe odżywianie. Powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia danej osoby. Należy uwzględnić choroby (np. cukrzycę, hiperlipidemię), stopień aktywności fizycznej. Szczególnie należy zwrócić uwagę na podaż kalorii, białka, witamin (zwłaszcza A, B6, B12, D, E) oraz pierwiastków śladowych (cynku selenu). Prawidłowe odżywianie wpływa pozytywnie na funkcjonowanie układu odpornościowego.

• Regularne ćwiczenia fizyczne. Aktywność fizyczna poprawia sprawność ogólną. Poprawia funkcjonowanie poszczególnych układów i narządów.

• Powszechność szczepień. Istotną rolę odgrywają szczepienia, czyli immunizacja bierna. Zalecanymi szczepionkami dla wszystkich osób powyżej 65 roku życia jest szczepionka przeciwgrypowa i przeciwpnemokokowa oraz anatoksyna tężcowa.

• Dostatecznie długi sen (7-8 godzin w nocy)

• Rezygnacja z palenia tytoniu

• Ograniczenie spożycia alkoholu

Powikłania z długotrwałego unieruchomienia

• Opadowe zapalenie płuc

• Odleżyny

• Spadek napięcia mięśniowego w kończynach

• Przykurcze, zaniki mięśniowe

• Zaparcia

• Powikłania zakrzepowo-zatorowe

• Apatia

Niedokrwistość a choroby przewodu pokarmowego

• zaburzenia wchłaniania (zmiany zanikowe błon śluzowych przewodu pokarmowego) -> Niedokrwistość z niedoboru żelaza

• Choroby nowotworowe przewodu pokarmowego - krwawienie, co może prowadzić do niedokrwistości

• Przewlekłe zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka -> niedokrwistość metaloplastyczna

• Żylaki przełyku -> krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego -> niedokrwistość z niedoboru żelaza

Czynniki, które wpływają na rozwój niedokrwistości u osób starszych

• Zmiany strukturalne i czynnościowe błon erytrocytarnych

• Inwolucyjne zmiany w nerkach (Epo)

• Zaburzenia wchłaniania w przewodzie pokarmowym

• Choroby współistniejące

• Polipragmazja (Polipragmazja to zażywanie przez chorego wielu leków równocześnie bez znajomości mechanizmów ich działania)

Zasady kąpieli chorego z zastosowaniem zintegrowanego zestawu do kąpieli

Obowiązujące zasady podczas kąpieli:

• Zapoznanie się ze stanem pacjenta

• Zorientowanie się, jakie przyboty toaletowe ma pacjent

• Zadbanie o właściwą temperaturę w łazience (18-22*C)

• Zamknięcie okien w łazience

• Sprawdzenie razem z pacjentem temperatury wody

• Zapewnienie pacjentowi podczas kąpieli warunków intymności

• Zgromadzenie niezbędnych przyborów do toalety

• W czasie kąpieli zadbanie o bezpieczeństwo pacjenta - jeżeli pacjent nie jest w pełni sprawny, nie należy go pozostawiać samego

Zapalenie żył głębokich lub powierzchownych

Zakrzepowe zapalenie żył polega na wystąpieniu stanu zapalnego odcinka ściany żyły z wytworzeniem się w tym miejscu zakrzepu. Najczęściej występuje w kończynach dolnych i miednicy.

Patogeneza: do zapalenia żył usposabia zastój żylny (niewydolność krążenia, dłuższe unieruchomienie w łóżku), zabiegi operacyjne, poród, urazy, zakażenia, żylaki, nowotwory, ucisk na żyły, niektóre choroby krwi, otyłość, podawanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidy, hormonalne środki antykoncepcyjne)

Obraz kliniczny: zależy od lokalizacji procesu zapalnego i od tego czy dotyczy on żył powierzchownych czy głębokich. Jeśli występuje zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych - żyła jest twarda, występują bole samoistne w miejscu dotkniętej żyły. Zapalenie żył głębokich objawia się uczuciem ciężkości w nogach, kurczami mięśni, zwłaszcza łydek. Pojawia ię ból wzdłuż zmienionej zapalnie żyły. Chora kończyna jest cieplejsza, obrzęknięta.

Leczenie: polega na unieruchomieniu kończyny oraz zastosowanie okładów przeciwzapalnych. Z leków podaje się:

• Butapirazol

• Salicylany

• Sadami

• Wyciągi z kasztanowca

• W zapaleniu żył głębokich powinno się jak najszybciej włączyć leczenie przeciwzakrzepowe lub trombolityczne.

Zapobieganie: polega na jak najwcześniejszym uruchomieniu pacjentów po zabiegach operacyjnych, w razie konieczności dłuższego pobytu w łóżku - odpowiednie ćwiczenia ruchowe kończyn.

Najcięższe powikłania leków hipoglikemizujących:

• Hipoglikemia- pochodne sulfonylomocznika (dostne leki hipoglikemizujące) mogą nadmiernie pobudzić trzustkę do wydzielania insuliny

• Zaburzenie motoryki przewodu pokarmowego, mogą wystąpić wymioty, nudności, bóle brzucha, biegunka <-pochodne biguanidu (dostne leki hipoglikemizujące)

Drogi podawania leków hipoglikemizujących:

• Doustne

• Podskórne

Zasady podawania leków doustnych osobom z rozpoznanym zespołem otępiennym

Podawanie leków doustnych osobom z rozpoznanym zespołem otępiennym należy dostosować do stanu zaawansowania choroby. Jeżeli stan pacjenta na to pozwala - dozwolone jest rozkładanie leków na poszczególne pory dnia, tak by pacjent sam zażywał odpowiednie leki o odpowiedniej porze dnia. Jeżeli stan pacjenta jest bardziej zaawansowany należy pacjentowi podawać o odpowiedniej porze dnia odpowiednie leki. Należy dopilnować by pacjent połknął podane leki. Droga podania musi być dostosowana do możliwości pacjenta (np. nie należy stosować leków doustnych w chorych z zaburzeniami połykania, leki wziewne wymagają współpracy chorego). Terapia powinna być ograniczona jedynie do schorzeń pogarszających jakość życia lub w bardzo wyraźny sposób skracających jego trwanie (np. nie ma potrzeby leczenia łagodnego nadciśnienia), a liczba leków powinna być zredukowana do minimum - przekroczenie 4 leków musi prowadzić do wystąpienia interakcji.

---