JAN KASPROWICZ:
"Sonet 1": rozpoczyna cykl sonetów poœwięconych wsi i jej mieszkańcom. Poeta maluje
obraz ubogiej wsi polskiej, pełnej mizernych chat stojących rzędem obok siebie,
zaniedbanych i mizernych. Kontrastuje otoczenie z dorodnymi i ładnie ubranymu "dziewkami"
pochłoniętymi pracą w obejœćiu. Na wieœ nie patrzy jako obcy obserwator z zewnątrz, lecz
utożsamia się z bohaterami utworu, pamięta o swoich wiejskich korzeniach, których się
nie wyrzeka i z których jest dumny.
"Sonet 15": historia ubogiej wieœniaczki, która po utracie ziemi musi oddać córki na służbę.
Sama zaœ wędruje po różnych gospodarstwach imając się dorywczych zajęć. Na staroœć
musi żebrać o jedzenie, gdyż nie ma sił do pracy. Œmierć dopada ją w polu - zamarza na ziemi,
która stanowiła dla niej zawsze najwyższą wartoœć.
"Sonet 19": Opowieœć o œmiertelnie chorym chłopie, który niegdyœ był okazem zdrowia, silnym,
zwinnym mężczyzną niebojącym się ciężkiej pracy. Dziœ leży blady, bez sił
i chęci do życia. Na nic zdają się wiejskie metody leczenia i uczynna pomoc sąsiedzka.
Wezwany do umierającego ksiądz każe wezwać lekarza. Lecz słyszy, że 'doktor dla
bogaczy', a rodzina chorego do takich nie należy.
"W chałupie": utwór opisuje biedę z jaką borykająsię mieszkańcy wsi. Skupia się na obrazie
zaniedbanej chaty o zapadłych œcianach. W œrodku gliniane talerze, blaszane garnki i resztki
skromnej wieczerzy. Izbę rozœwietla słabo tląca się lampa, która potęguje nastruj biedy.
W chacie mieszkają dwie kobiety: matka i jej 16-letnia córka. Starsza kobieta wygląda na
umęczoną życiem i pracą. Jej córka œpi œniąc o "paniczu z fabryki". Przedstawiony przez
autora obraz chałupy jest bardzo naturalistyczny. Na za zadanie wstrząsnąć czytelnikiem,
obudzić jego współczycie. Starannie podkreœla autor brzydotę przedstawionego wnętrza.
Opisy przedmiotów w chałupie są bardzo szczegółowe - naturalistyczne.
"Dies irae": znaczy dzień gniewu czyli Sądu Ostatecznego. Hymn jest zapowiedzią apokalipsy. Autor aby spotęgować nastrój grozy operuje symbolami biblijnymi: "cierniowa korona", "jasnowłosa Ewa", "dwujęzyczny smok". Zapowiada, że ziemia się rozstąpi, wyprłzną węże, jaszczurki, a rzeki i morza spłyną krwią. Ludzie nie dostaną się do nieba bram, lecz zostaną skazani na zagładę. Jako przyczynę bólu i nędzy człowieka autor Boga,
który jego zdanien jest obojętny na losy œwiata i ludzi. Odczuwalny jest silny bunt podmiotu lirycznego, który sprzeciwia się nieuchronnej katastrofie, końcu œwiata oraz upadkowi wartoœci moralnych i religijnych.
"Przeprosiny Boga": fantastyczna opowieœć o staruszkach, którzy żyli w zgodzie z Bogiem tzn. grali z nim w karty, chodzili do karczmy. Pewien uczony zarzuca im, że Boga "pospolitują". Przerażeni staruszkowie pewni, że Bóg ich opuœcił, poszukują Go i obmyœlają pokutę. Lecz Bóg sam ich odnajduje i uœwiadamia, że uczony nie miał racji. Staruszkowie przepraszają Boga za to że pomyœleli że mógł ich opuœcić. {bliskoœć Boga, znalezienie
drogi do Boga}.
"Krzak dzikej róży w Czarnych Smerczynach": Krzak dzikiej róży roœnie przytulając się do
skał w obawie przed wiatrem, który mógłby wyrwać jego delikatne korzenie. Tuż obok roœnie star, pruchniejąca limba, która przypomina róży o przemijaniu, o zbliżającej się œmierci. Róża symbolizuje piękno i młodoœć, natomiast limba staroœć, przemijanie i œmierć.