1. Jakie są najważniejsze procesy prewitellogenezy?
- gromadzenie się RNA w jądrze
- amplifikacja genów
- powstanie chromosomów szczoteczkowych
2. Jakie są najważniejsze procesy witellogenezy?
- powiększenie się oocytu
- wyodrębnienie się jądra żółtkowego
- synteza białek stanowiących materiał zapasowy oocytu
- synteza enzymów niezbędnych do syntezy składników żółtka
- pojawiają się ziarna korowe (kortykalne)
3. Jakie są różnice między witellogenezą a prewitellogenezą?
Prewitellogeneza jest procesem gromadzenia dużej ilości RNA, które jest wykorzystywane do syntezy białek w witellogenezie. Zaś podczas witellogenezy dochodzi do znacznego powiększenia oocytu i wyodrębnienia jądra żółtkowego (nagromadzenie mitochondriów, ciałek Golgiego, błon ER- ziarnistych oraz ziaren zawierających RNA, stanowiących formy rybosomów). W czasie witellogenezy zachodzi również synteza białek stanowiących materiał zapasowy żółtka oraz enzymów niezbędnych do syntezy składników żółtka. Powstają również ziarna korowe.
4. Jakie są rodzaje żółtka i przez co jest ono tworzone?
- żółtko tłuszczowe (lipidowe)
- żółtko białkowe
Wytwarzane są przez oocyt w procesie witellogenezy.
5. Jakie znasz osłonki I i II rzędu i gdzie one powstają?
Osłonki I rzędu (powstają w jajniku):
- błona żółtkowa (ptaki)
- błona galaretowata (jeżowce)
- osłonka przejrzysta (ssaki)
- wieniec promienisty komórki jajowej
Osłonki II rzędu (powstają w drogach rodnych samicy):
- osłona galaretowata (okrywa jajo jeżowca)
- osłonka białkowa (okrywa jajo królika)
6. Jakie są rodzaje jaj ze względu na ilość żółtka? U jakich zwierząt występują?
- jaja polilecytalne (ptaki, owady, gady)
- jaja mezolecytalne (płazy)
- jaja oligolecytalne (ssaki)
- jaja alecytalne
7. Jakie są rodzaje jaj ze względu na rozmieszczenie żółtka? U jakich zwierząt występują?
- jaja izolecytalne
- jaja anizolecytalne
- jaja telolecytalne (ptaki)
- jaja centrolecytalne (owady)
8. Co to są: a) jaja mozaikowe, b) regulacyjne? U jakich zwierząt występują?
a) jaja, których cytoplazma ulega zróżnicowaniu jeszcze przed rozpoczęciem bruzdkowania. Zróżnicowanie to odpowiada za powstanie obszarów presumptywnych, z których zostaną utworzone określone tkanki i narządu. Dlatego dwa pierwsze blastomery są już zdeterminowane i po ich rozdzieleniu nie można odtworzyć całego organizmu. Występują często u bezkręgowców.
b) w takich jajach cytoplazma zygoty nie jest jeszcze zdeterminowana, podczas bruzdkowania powstają blastomery potencjalnie sobie równe (mogące odtworzyć cały organizm). Determinują się dopiero w 3 lub 4 podziale (w stadium czterech lub ośmiu blastomerów). Występują u strunowców i szkarłupni.
9. Jakie etapy występują w procesie kapacytacji?
- usunięcie warstwy glikokoniugatów z powierzchni główki plemnika
- błona komórkowa plemnika traci cholesterol, dzięki czemu staje się bardziej płynna
- hiperaktywacja plemnika poprzez wnikanie jonów wapnia
10. Co to jest polispermia?
Wniknięcie do jaja więcej niż jednego plemnika. Polispermia może być fizjologiczna u zwierząt o jajach polilecytalnych oraz patologiczna w jajach starych i prowadzi do obumarcia zarodka.
11. Co to jest blok polispermii i jakie procesy wchodzą w jego skład.
Uniemożliwienie zapłodnienia komórki jajowej przez więcej niż jeden plemnik.
Procesy:
- reakcja zony
- reakcja korowa
12. Jakie są struktury bloku polispermii?
- ziarna korowe
- osłonka przejrzysta
- błona zapłodnienia
13. Jaka jest rola ziaren korowych?
Ich wydzielina dostaje się do przestrzeni okołożółtkowej i powoduje utwardzenie osłonki przejrzystej, co zabezpiecza przed wnikaniem kolejnych plemników (polispermią).
14. Co powstaje z oocytu I rzędu po I podziale mejotycznym?
- oocyt II rzędu
- I ciałko kierunkowe (polocyt I)
15. Ile ciałek kierunkowych jest wydzielanych i jaka jest ich rola?
Najczęściej są to dwa ciałka kierunkowe (jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia - wydzielone I ciałko kierunkowe dzieli się na dwa), ale mogą być trzy (kiedy komórka jajowa zostanie zapłodniona - dwa z I ciałka kierunkowego po jego podziale i II ciałko kierunkowe po II podziale mejotycznym. Są to małe komórki ze znikomą ilością cytoplazmy, dzięki którym oocyt może dzielić się bez znacznego ubytku cytoplazmy.
16. Gdzie znajduje się pierwsze ciałko kierunkowe?
W przestrzeni okołożółtkowej.
17. Kiedy się tworzy i gdzie jest usytuowana przestrzeń okołożółtkowa?
Usytuowana jest pomiędzy błoną komórkową oocytu a błoną zapłodnienia.
Tworzy się podczas wniknięcia plemnika do oocytu II rzędu.
18. Co to są przedjądrza? Które z nich jest większe?
Wyróżniamy przedjądrze męskie (większe), które jest jądrem komórkowym plemnika oraz żeńskie, które jest jądrem komórkowym komórki jajowej.
19. Co nie dopuszcza do wzrostu zarodka w czasie transportu przez jajowód?
Obecność osłonki przejrzystej.
20. Co to są pola (obszary) presumptywne?
Są to obszary jaja, z których powstają w czasie rozwoju zarodka określone tkanki i narządy.
21. Od czego zależy typ bruzdkowania?
- od ilości żółtka
- od jego rozmieszczenia
- od efektu matczynego
22. Jakie czynniki decydują o wzorze bruzdkowania?
Ilość żółtka, jego rozmieszczenie oraz efekt matczyny.
23. Jakie są fazy bruzdkowania?
zygota - 2 blastomery - 4 blastomery - 8 blastomerów - morula - blastocysta
24. Co to jest efekt matczyny?
Jest to wpływ genotypu matki na przebieg bruzdkowania.
25. Jaki jest typ bruzdkowania u ssaków i dlaczego?
Bruzdkowanie całkowite równomierne niesynchroniczne.
- całkowite ze względu na małą ilość żółtka
- równomierne, ponieważ jajo ssaka jest jajem izolecytalnym
- niesynchroniczne ponieważ podziały blastomerów nie odbywają się w jednakowym momencie (najpierw dzieli się pierwszy blastomer, a dopiero później drugi)
26. Jakie bruzdkowanie jest u ptaków?
- bruzdkowanie częściowe tarczowe
27. W jakim typie bruzdkowania powstają makromery i mikromery? Na których półkulach leżą poszczególne z nich?
W bruzdkowaniu całkowitym nierównomiernym. Makromery leżą na półkuli wegetatywnej, a mikromery na animalnej.
28. Wymień typy bruzdkowania? Podkreśl występujący u ssaków.
- bruzdkowanie całkowite równomierne
- bruzdkowanie całkowite nierównomierne - płazy
- bruzdkowanie częściowe tarczowe - ptaki
- bruzdkowanie częściowe powierzchowne - owady
29. Co to jest blastula, a co blastocysta?
Blastocysta jest to zarodek w formie pęcherzyka, w którym wewnętrzna masa komórkowa zwisa do środka. Występuje u ssaków. Blastula jest to postać zarodka, w której blastomery ułożone są na powierzchni w formie przypominającej nabłonek. Występuje u niższych kręgowców.
30. Jakie struktury tworzą blastocystę?
- węzeł zarodkowy
- trofoblast
31. Z jakiej części blastocysty powstaje zarodek?
Z węzła zarodkowego.
32. Jaką funkcję pełni trofoblast blastocysty?
- tworzy ścianę blastocysty
- uczestniczy w tworzeniu się łożyska
- wytwarza materiał niezbędny do odżywiania zarodka i utrzymania jego normalnych procesów metabolicznych i rozwojowych.
33. W jakie dwie struktury różnicuje się trofoblast?
W cytotrofoblast i syncytiotrofoblast.
34. U jakich zwierząt blastula występuje w formie tarczki?
U ptaków.
35. Co to jest i jakie procesy zachodzą w trakcie gastrulacji? Od czego ona zależy?
Gastrulacja jest procesem, w którym blastomery o podobnych właściwościach rozwojowych zajmują określone miejsce, tworząc zespoły komórkowe zwane listkami zarodkowymi. W czasie gastrulacji powstają trzy listki zarodkowe: ektoderma, mezoderma i endoderma. Gastrulacja zależy od ilości żółtka w jaju.
36. Co to jest smuga pierwotna, gdzie się znajduje i jakie pełni funkcje?
Jest to ciemne zagęszczenie komórek w formie trójkąta, które wydłuża się w linii środkowej pola jasnego tarczki zarodkowej jaja ptaka. Zapoczątkowuje ona organogenezę. W stadium smugi pierwotnej w jej środkowym rejonie następuje przerwanie i wpuklanie się komórek presumptywnej endodermy.
37. Co powstaje w wyniku gastrulacji?
Listki zarodkowe (ektoderma, mezoderma, endoderma).
38. Od czego zależy typ gastrulacji?
Przeważnie zależy od zawartości żółtka w jaju.
39. Co powstaje podczas neurulacji i kiedy występuje?
Powstają zawiązki układu nerwowego (cewa nerwowa). Następuje w czasie gastrulacji.
40. Przez co ograniczona jest wtórna jama ciała?
Przez blaszkę trzewną i blaszkę ścienną mezodermy
41. Z jakiego bieguna jajowego powstaje endoderma u płazów?
Z bieguna wegetatywnego.
42. Z czego powstaje somit i co go buduje? Co powstaje z jego poszczególnych części?
Powstaje z mezodermy przyosiowej i składa się z:
- sklerotom - tkanka kostna
- miotom - tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana
- dermatom - tkanka łączna skóry właściwej
43. Jednostka (odcinek) mezodermy pośredniej łączący mezodermę przyosiową z mezodermą boczną. Co z niego powstaje?
Jest to nefrotom, z którego powstają narządy wydalnicze.
44. Co to jest nefrotom i co z niego powstaje?
Jest to odcinek mezodermy pośredniej łączący mezodermę przyosiową z mezodermą boczną, z którego powstają narządy wydalnicze.
45. Z czego wywodzi się mezenchyma i co z niej powstaje?
Wywodzi się z somitów mezodermy przyosiowej i z mezodermy bocznej, a powstają z niej tkanki łączne, naczynia krwionośne, chłonne i mięśnie gładkie.
46. Co to jest organogeneza?
Tworzenie się narządów ostatecznych.
47. W jakim stadium jest zarodek świni przed gastrulacją?
W stadium blastocysty.
48. Co to jest: a) implantacja, b) decidualizacja?
a) zagnieżdżenia się zarodka w błonie śluzowej macicy
b) zmiany w endometrium macicy przygotowujące implantację i przebiegające w czasie jej trwania
49. Jakie dwa typy implantacji wyróżniamy?
- implantacja powierzchniowa
- implantacja śródmiąższowa
50. Czym jest implantacja opóźniona, jakie są jej formy i u jakich gatunków występują?
Polega na tym, że komórka jajowa zostaje zapłodniona i rozwija się do stadium blastocysty, w którym zostaje zahamowana. Ten stan nazywa się diapauzą. Trwa on dotąd, aż pojawią się korzystne warunki do jej dalszego rozwoju.
- sezonowa (obligatoryjna) - zapłodnienie jesienią, a dalszy rozwój wiosną (jelenie, sarny)
- laktacyjna (fakultatywna) - zapłodnienie zaraz po porodzie w czasie pierwszej rui, a implantacja po odsadzeniu młodych, które właśnie przyszły na świat (gryzonie)
51. Wymień elementy tarczki żółtka ptaka, sprecyzuj co tworzy się z poszczególnych elementów.
- pole jasne
- pole ciemne
Zarodek powstaje z epiblastu środkowej części pola jasnego, a części pozazarodkowe (błony płodowe) tworzą się z epiblastu obwodowej części pola jasnego, z hipoblastu i z materiału pola ciemnego.
52. Co to jest błona interhemalna?
Jest to błona oddzielająca krążenie matczyne od płodowego.
53. Bariera łożyskowa na wybranym przykładzie.
- śródbłonek naczyń krwionośnych włosowatych błon płodowych (trofoblastu)
- tkanka łączna trofoblastu
- nabłonek trofoblastu
- nabłonek endometrium
- tkanka łączna endometrium
- śródbłonek naczyń krwionośnych włosowatych macicy
Na przykładzie świni (w pierwszej połowie ciąży).
54. Co to jest łożysko i jakie są jego typy? Podaj przykłady.
Narząd pośredniczący w wymianie gazowej oraz wymianie substancji odżywczych i metabolitów pomiędzy organizmem płodu i matki. Dochodzi w nim do przylegania lub zrośnięcia się błon płodowych zarodka z błoną śluzową macicy w celu wymiany fizjologicznej. Wyróżniamy w nim część płodową i część matczyną.
Typy łożysk:
a) ze względu na to, jakie błony płodowe kontaktują z błoną śluzową macicy
- omoczniowo-kosmówkowe
- owodniowo-kosmówkowe
- żółtkowo-kosmówkowe
- żółtkowe
b) w zależności czy jest zniszczenie endometrium?
- inwazyjne
- nieinwazyjne
c) ze względu na rozmieszczenie kosmków
- popręgowe
- liścieniowate
- rozproszone
- tarczowe
d) ze względu na liczbę warstw tworzących łożysko
- nabłonkowo-kosmówkowe
- łączno-kosmówkowe
- śródbłonkowo-kosmówkowe
- krwio-kosmówkowe
55. Co to są obszary paraplacentalne i z czego powstają?
Obszary łożyska pozbawione kosmków bogate w gruczoły maciczne. Powstają z parietalnej ściany pęcherzyka żółtkowego, która jest jeszcze w tym miejscu unaczyniona.
56. Co to jest paraplacenta?
Jest to obszar łożyska pozbawiony kosmków zawierający gruczoły maciczne.
57. Wymień, typowe dla konia, cechy charakterystyczne łożyska.
- rozproszone
- posiada obszary paraplacentalne
- przez 7 tygodni jest to łożysko żółtkowo-kosmówkowe a później nabłonkowo-kosmówkowe
- nieinwazyjne poza kubkami endometrialnymi gdzie jest inwazyjne
- występują kubki endometrialne
58. Podaj typ łożyska psa.
- popręgowe
- inwazyjne
- śródbłonkowo-kosmówkowe
- omoczniowo-kosmówkowe
59. Co zachodzi w krwiakach brzeżnych?
Zachodzi tam odzyskiwanie żelaza (pobierane jest z krwi matki hemotrofe).
60. Podaj typ łożyska świni.
- rozproszone
- owodniowo-kosmówkowe
- nabłonkowo-kosmówkowe
- nieinwazyjne
- cętkowe
61. Co to są cętki i gdzie występują?
Są to pęcherzyki kosmówki omoczniowej występujące w łożysku świni. Dzielą się na regularne zawierające mleczko maciczne i nieregularne zawierające śluz.
62. Jak wygląda u krowy bariera łożyskowa?
Na obszarze łożyszcza:
- śródbłonek naczyń krwionośnych włosowatych błon płodowych
- tkanka łączna błon płodowych
- nabłonek błon płodowych
Na obszarze paraplacentalnym:
- śródbłonek naczyń krwionośnych włosowatych błon płodowych
- tkanka łączna błon płodowych
- nabłonek błon płodowych
- tkanka łączna błony śluzowej macicy
- śródbłonek naczyń krwionośnych włosowatych macicy
63. Jaki jest typ łożyska bydła?
- liścieniowate
- inwazyjne
- na obszarze łożyszcza jest krwio-kosmówkowe a na obszarze paraplacentalnym jest łączno-kosmówkowe
64. Opisz barierę krew-łożysko u naczelnych.
Łożysko krwio-kosmówkowe.
- śródbłonek naczyń krwionośnych włosowatych trofoblastu
- tkanka łączna trofoblastu
- nabłonek trofoblastu
65. Czym charakteryzuje się łożysko owodniowo-kosmówkowe
W takim łożysku, w kontakt z błoną śluzową macicy wchodzi owodnia oraz kosmówka.
66. Jaka błona płodowa powstaje u ptaków jako pierwsza?
Pęcherzyk żółtkowy pierwotny.
67. Jakie są etapy powstawania pierwszej błony płodowej.
Jest nią pęcherzyk żółtkowy pierwotny.
- oddzielenie się hipoblastu w węźle zarodkowym od epiblastu
- hipoblast zaczyna obrastać od środka trofoblast
68. Wymień w kolejności błony płodowe u ptaka i sprecyzuj, z czego są zbudowane?
- pęcherzyk żółtkowy pierwotny - trofoblast i endoderma
- pęcherzyk żółtkowy wtórny - endoderma i listek trzewny mezodermy
- owodnia - ektoderma i listek ścienny mezodermy
- kosmówka - ektoderma i listek ścienny mezodermy
- omocznia - endoderma i listek trzewny mezodermy
69. Co to jest indukcja embriologiczna i jak się dzieli. Podaj przykład. Czym różni się ona od indukcji hormonalnej?
Jest to wpływ określonej tkanki lub warstwy komórek na kierunek rozwoju i różnicowania się innej tkanki lub grupy komórek z nią sąsiadujących pod wpływem induktorów. Dzieli się na pierwotną i wtórną. Pierwotna obejmuje duże obszary zarodka. Komórki wytwarzają induktor, który działa na komórki kompetentne (np. wpływ komórek na różnicowanie się cewy nerwowej i rozwój pęcherzyków) Indukcja wtórna obejmuje mniejsze obszary zarodka i dzieli się na heterogenną (zachodzącą pomiędzy tkankami lub układami całkowicie różnymi od siebie) i homogenną (którą powodują tkanki uprzednio zaindukowane lub zróżnicowane w określonym kierunku). Przykładem indukcji wtórnej jest organogeneza. Indukcja embriologiczna różni się od hormonalnej tym, że jest nieodwracalna i działa na małą odległość.
70. Wymień elementy sznura pępowinowego.
- tętnica i żyła żółtkowa
- dwie tętnice pępkowe i żyła pępkowa
- przewód omoczniowy
- przewód żółtkowy
- tkanka łączna galaretowata (galareta Whartona)
- peryderma (pępek skórny)
71. Co to jest peryderma i co z niej powstaje?
Jest to nabłonek ektodermalny jednowarstwowy okrywający sznur pępowinowy i zarodek. Powstają z niej pochodne skóry: włosy, rogi, kopyta.