Pietrasiński Rozdział 4 „Pełny cykl życia jednostki”
CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
Określenie „droga życia” jest metaforą: oznacza ona biografię jednostki w rozumieniu procesualnym, jako ciąg rzeczywistej aktywności od urodzenia do śmierci. Werbalny opis tego ciągu w postaci historii życia nosi miano biografii w znaczeniu opisowym.
Przebieg drogi życiowej ma pewne cechy wspólne wszystkim ludziom, cechy wspólne określonym grupom oraz cechy unikalne, właściwe tylko danemu indywiduum.
Główne okresy przemian ludzkiego ciała
Okres rozwoju progresywnego trwa od urodzenia do 20 - 25 roku życia. W okresie tym organizm dziecka osiąga stopniowo postać w pełni rozwiniętego fizycznie człowieka dorosłego. Granicę tego procesu wyznacza ustanie procesów rozrostu.
Okres względnej stabilizacji i pełni życia, zawierający się między 20 - 25 a 50 - 60 rokiem życia, w którym występują wprawdzie zmiany regresywne, lecz procesy anaboliczne i kataboliczne pozostają w stanie względnej równowagi.
Okres starości, dzielony na różne podokresy przez poszczególnych autorów. Np.: Woliński uważa wiek 50 - 60 lat do 70 za fazę przedstarczą. Starość charakteryzuje się postępującą przewagą katabolizmu nad anabolizmem, prowadząca do regresu ważnych życiowo tkanek i spadku zdolności adaptacyjnej, co zwiększa podatność na choroby, prowadzi do uwiądu starczego i zgonu
Przedstawione wyżej cechy drogi życiowej: jej biologiczny początek i koniec oraz kolejne następstwo cyklu rozwoju progresywnego stabilizacji i starości są wspólne dla człowieka i wszystkich ssaków.
KOLEJNE OKRESY PRZEMIAN
Levinson dzieli życie na 4 wielki ery
Dzieciństwo
Wczesna dorosłość
Wiek średni
Późna dorosłość
(Rys. 14 str. 57)
Ery te tworzą „makrostrukturę” pełnego cyklu życiowego, w ramach, której istnieją mniejsze podokresy.
O żadnej epoce życia nie należy mówić zdaniem Lwvinsona, jako o lepszej lub wyższej od innych, Gdyż każda z nich gra istotną rolę w cyklu życia.
Każda era trwa mniej więcej 25 lat.
„Przemieszczenia” między erami - to łączące je okresy rozwoju, w których jedna era dobiega końca i zaczyna się następna. Trwają ok. 4 - 5 lat
Główne różnice między kolejnymi erami życia polegają na tym, że w każdej z nich struktura życia jednostki jest inna. Struktura życia to podstawowy w danym czasie wzorzec aktywności człowieka i jego powiązań z otoczeniem. Aktualną strukturę życia charakteryzuje kompleks najważniejszych w danym czasie związków jednostki ze światem i potencjałem rozwojowym własnej osoby, wyrażający się w dominacji pewnych ról społecznych, wartości, celów i postaw oraz potrzeb osobistych. Struktura życia obejmuje osobowość wraz z jej aktywnością i siecią kontaktów z ludźmi, instytucjami, środowiskiem fizycznym, wartościami.
Każdorazowe wkroczenie w nową erę jest według Levinson decydującym okresem zwrotnym w cyklu życiowym jednostki. Zostaje w nim zapoczątkowana nowa struktura, która następnie będzie rozbudowywana i umacniana, by z czasem ulec nowym modyfikacją, a w erze następnej radykalnemu przekształceniu w inną.
Zmiany zachodzą nie tylko na granicach er, lecz także w ich obrębie. Po okresu względnie trwałej struktury (ok. 6 - 8 lat), następuje okres przejściowy, w którym dotychczasowa struktura podlega mniejszym lub większym zmianą.
ZRÓŻNICOWANIE ZACHOWAŃ< DRÓG ŻYCIA I ROZWOJU
Zróżnicowanie międzyosobnicze jednostek rośnie z wiekiem
Ch. Buchler metoda biogramów (rys. 15) - technika opisu drogi życiowej człowieka w sposób statyczny. Polega ona na wykreśleniu diagramu przedstawiającego
Krzywą rozwoju i regresu fizycznego
Podejmowania i porzucania przez jednostkę poszczególnych ról psychospołecznych.
Oznaczaniu punktami zdarzeń szczególnie istotnych.
W. M. Runyan - fazowo-stanowa technika opisu ważnych aspektów biegu życia. Zakłada ona, że w danej fazie życia jednostki jej wykształcenie, rodzaj pracy itd. Może przyjmować jeden z wyróżnionych. Metoda ta pozwala przewidywać prawdopodobieństwo zmiany stanu w fazie następnej w zależności od jednej lub wielu faz poprzednich.
POSTRZEGANIE CAŁOŚCI ŻYCIA Z PERSPEKTYWY HISTORII I UWARUNKOWAŃ WŁASNEGO ROZWOJU
Do podziałów życia na fazy autor proponuje dodać podział całej drogi na dwa podstawowe okresy, uwzględniające ewolucję jednostki jako podmiotu rozwoju:
Okres przedrefleksyjny - jest koniecznością. Obejmuje zwykle cała fazę dzieciństwa (pierwsze 12 lat życia) i początek następującej po niej młodości. Jest to okres formowania się osobowości pod wpływem oddziaływań zewnętrznych. Dziecko uczestniczy w tym procesie aktywnie, lecz bez wglądu w prawa procesu. Którego przebieg modyfikuje, i bez zdolności przewidywania odległych konsekwencji swych poważających się refleksji
Okres refleksyjny - jest nie zawsze wykorzystaną szansą na stały rozwój, pozwalający jednostce oceniać i formować otoczenie oraz siebie z wykorzystaniem głębokiej wiedzy i mądrości.
R. J. Havighurst i H. Tab - typy osobowości młodzieńczej:
Wolicjonalna dobrze przystosowana
Konformistyczna
Submisyjna
Buntownicza
Nieprzystosowana
Pomocne w dalszym rozwoju osobistym samopoznanie wymaga odpowiedzi na następujące pytania:
Jakie jest moje otoczenie formujące?
Jaki ja sam jestem?
Dlaczego jestem, jaki jestem?
Jakie warianty dalszego życia i rozwoju stoją przede mną otworem poza wariantem, który narzuca mi moja wyniesiona z dzieciństwa osobowość i aktualne otoczenie?
Odpowiedz na pytanie 1 i 3 jest kluczem do pozostałych
Jednostka wkraczająca w fazę refleksyjną życia rzadko jest w stanie odpowiedzieć na pytanie 3 w sposób zadawalający.