Św. Augustyn (354-430): Ojciec Kościoła zachodniego, najwybitniejszy z Ojców Kościoła, jeden z najwybitniejszych filozofów i teologów Zachodu; rozwój filozoficzny Augustyna: 1. manicheizm, 2. Sceptycyzm, 3. neoplatonizm + chrześcijaństwo; poglądy : 1. subiektywizm (lepiej znamy własną duszę niż świat zewnętrzny), 2. woluntaryzm ( przewaga woli nad rozumem), 3. iluminizm (oświecenie przez Boga), 4. teoria łaski i predestynacji ( przeznaczenia), 5. platonizm (idee rzeczy istniejące w Bogu przed stworzeniem świata), 6. Prywatna (negatywna ) koncepcja zła, 7. Twórca historiozofii chrześcijańskiej (dzieje świata to walka Państwa Bożego z Państwem Ziemskim.
Św. Tomasz z Akwinu (1225-1274): Włoch pochodzący z arystokratycznej rodziny, dominikanin, poglądy: 1.
Dualizm Boga i świata, 2. Koncepcja stworzenia (creatio ex nihilo), stworzenie zostało dokonane w czasie (nie odwiecznie!) i przez samego Boga, 3. Obiektywizm: lepiej znamy rzeczy zewnętrzne niż własną duszę, 4. Empiryzm: wszelka wiedza pochodzi z poznania zmysłowego, 5. Intelektualizm: wyższość rozumu nad wolą,
5. Teoria substancji: Substancja =Istnienie (Akt) + Istota (Możność, Potencja) Istota = Forma (decyduje o przynależności do gatunku) + Materia (decyduje o indywidualności danej rzeczy) Bóg = Czysty Akt Istnienia ( do Istoty Boga należy Jego istnienie) Anioł = Istnienie + Istota ( Czysta Forma) Człowiek = Forma (dusza) + Materia (ciało) - hilemorfizm, 6. Hierarchia bytów: Bóg -> Aniołowie -> Człowiek -> Zwierzęta -> Rośliny -> Materia nieożywiona Żywioły 6. Oddzielił dziedzinę wiedzy (filozofię) od dziedziny wiary (teologię): pomiędzy rozumem a Objawieniem nie ma jednak sprzeczności, lecz niektóre prawdy wiary (Trójca, stworzenie świata w czasie) przekraczają możliwości rozumu, 8. Dowody na istnienie Boga: a) z ruchu, b) z niesamoistności świata, c) z przypadkowości rzeczy, d) z istnienia istot o różnej doskonałości, e) z powszechnej celowości przyrody; 8. Zbliżył filozofię chrześcijańską do filozofii greckiej, 9. W 1567 r. został Tomasz uznany za doktora Kościoła, a jego doktryna do dzisiaj jest oficjalną doktryną Kościoła.
Platon (Arystokles 427-347): 1) idealizm- obok rzeczy realnych (jednostkowych) istnieją idee (przedmioty ogólne, byty wieczne, niezmienne); 2) rzeczy są odbiciem idei; 3) istnieje Demiurg ( budowniczy świata); 4) człowiek to dusza uwięziona w ciele; 5) istnieje wiedza wrodzona, rozumowa, która jest doskonalsza od zmysłowej; 6) dialektyka (analiza pojęć) jest najdoskonalszą metodą naukową; 7) w etyce najwyższe są dobra idealne, realne powinny być im podporządkowane; 8) koncepcja idealnego państwa: władcy, wojownicy, rzemieślnicy; 9) dusza składa się z trzech części: rozumnej, impulsywnej i pożądliwej: koncepcja czterech cnót: mądrość, odwaga, panowanie nad sobą, sprawiedliwość. Pogląd Platona to tzw. Idealizm. (Idealizm ontologiczny Idealizm teoriopoznawczy).
Arystoteles (384-322): 1) twórca logiki formalnej, metodologii nauk dedukcyjnych (system aksjomatyczny), zoologii naukowej, psychologii (gr. psyche- dusza), meteorologii, teorii państwa i prawa konstytucyjnego, estetyki i etyki naukowej; 2) teoria substancji złożonej z formy (aktu) i materii (możności); 3) zasada „złotego środka" w etyce; 4) Poglądy: hilozoistyczna koncepcja człowieka: człowiek to złożenie duszy i ciała; 5) empiryczna teoria poznania; 6) koncepcja Pierwszego Poruszyciela; 7) teoria kategorii: substancja oraz przypadłości: ilość, jakość, relacja, gdzie, kiedy, położenie, posiadanie materialne, czynność, bierność.
Francis Bacon (1561-1626), poglądy: 1. podział nauk: a) historia (dziedzina pamięci), b) poezja (dziedzina wyobraźni), c) filozofia- nauka we właściwym rozumieniu (dziedzina trzeciej władzy duszy - rozumu); 2. idea nauki rozumianej empirycznie, jako opartej na doświadczeniu; 3. teoria złudzeń (idoli): a) plemienne - wspólne wszystkim ludziom, b) złudzenia jaskini - są one indywidualne, uwarunkowane np. wychowaniem czy typem wykształcenia człowieka, c)złudzenia rynkowe - są wynikiem języka, w którym można tworzyć szereg pseudo-pojęć, d) złudzenia teatru - właściwe określonej tradycji filozoficznej; 4. teoria indukcji, koniecznej przy uogólnianiu faktów.
Kartezjusz (1596 - 1650 ), Ojciec nowożytnej filozofii europejskiej, dla którego filozofia była uniwersalną nauką- drzewem, którego „korzeniami jest metafizyka, pniem fizyka, a gałęzie to pozostałe nauki: medycyna, mechanika, etyka". 1. poszukiwanie pewnej metody dla wszelkiej nauki - znajduje ją Kartezjusz w metodzie analitycznej stosowanej w arytmetyce; 2. jasność i wyraźność jako kryterium oczywistości twierdzeń i ich prawdziwości, 3. matematyka jako wzór wszelkiej wiedzy; 4. sceptycyzm metodyczny, jako próba znalezienia fundamentu filozofii - cogito ergo sum, jako wynik tych poszukiwań; 5. zagadnienie substancji (myślącej - res cogitans, dusza i rozciągłej - res extensa, rzecz rozciągła, materia ), 6. problem psychofizyczny - na czym polega stosunek duszy i ciała? (Kartezjusz twierdził, że dusza może wpływać na kierunek zmian dokonujących się w ciele i na odwrót); 5. mechanistyczne pojmowanie przyrody, 6. nieatomistyczna teoria budowy materii (jest ona podzielna w nieskończoność ), 7. natywistyczna teoria idei (niektóre idee np. idea substancji są człowiekowi wrodzone ); 8. ontologiczny dowód istnienia Boga.
George Berkeley ( 1685-175 ) nadał empiryzmowi Locke'a postać skrajną: 1. skrajny nominalizm (istnieją jedynie rzeczy i idee konkretne ), 2. skrajny sensualizm (istnieje tylko to , co postrzegamy, ciała postrzegamy tylko za pomocą zmysłów, rozum poznaje jedynie sprawy duchowe,3. skrajny subiektywizm ( wszystkie własności rzeczy są subiektywne), 4. immaterializm (esse estpercipi), 4. teoria Berkeleya to tzw. Idealizm subiektywny
Immanuel Kant (1724-1804 ) i jego filozofia krytyczna: 1. podstawowy problem: jak od przedstawień przejść do rzeczy?, 2. analiza sądów funkcjonujących w nauce i ich podział na : a) ze względu na pochodzenie sądy dzielą się na 9 a posteriori (pochodzące z doświadczenia) np. Ja siedzę tutaj teraz i 9 a priori (nie oparte na doświadczeniu, choć poznane dzięki niemu, np. 7^-5=12, b) ze względu na stosunek podmiotu do orzecznika sądy dzielą się na: analityczne (gdzie orzecznik jest zawarty w podmiocie ) np. Całość jest większa od części i 9 syntetyczne (w których orzecznik nie jest zawarty w podmiocie) np. Gliwice są miastem akademickim, 3. wszystkie zdania analityczne są a priori, ale one nie poszerzają naszej wiedzy, 4. zdania syntetyczne są zazwyczaj a posteriori, ale one nie mogą być ogólne, ponieważ zostały zdobyte dzięki doświadczeniu, które dostarcza zdań jednostkowych, 5. wiedza ma być jednak ogólna, a zatem składać się musi ze zdań syntetycznych syntetycznych priori (np. prosta to najkrótsza droga pomiędzy dwoma punktami), lecz nie pochodzą one z doświadczenia, a więc skąd? 6. „rewolucja Kopemikańska Kanta": poznanie ma naturę twórczą: umysł poznaje to , co sam tworzy ( nie umysł dostosowuje się do rzeczy, lecz rzeczy do umysłu!), 7. połączył racjonalizm z empiryzmem: zmysły dają poznaniu tzw. Formy zmysłowości ( przestrzeń i czas ), umysł tzw. Kategorie (np. przyczynowość), 8. mamy dwa światy: noumenów ( rzeczy w sobie) i fenomenów (rzeczy dla nas ), zamknięci jesteśmy jesteśmy świecie zjawisk (fenomenów ), 9. krytyka dowodów na istnienie Boga, 9. etyka oparta na tzw. Imperatywie kategorycznym: postępuj tak, aby twoje postępowanie mogło stać się normą dla każdego w twojej sytuacji.
August Comte (1798-1857): 1. Filozofia pozytywna zajmuje się: a)przedmiotami realnymi (nie fikcyjnymi); b) bada rzeczy dostępne umysłowi; c) zajmuje się zagadnieniami pożytecznymi; d) zajmuje się kwestiami ścisłymi unikając mglistych i niepewnych; e) działa pozytywnie nie ograniczając się do krytyki; 2. Ludzkość swoim rozwoju przechodzi przez trzy fazy: teologiczną metafizyczną, pozytywną ( ostatnią); 3. Comte dokonał klasyfikacji nauk: matematyka, astronomia, fizyka, chemia, biologia oraz socjologia (najmniej ogólna, ale za to, najbardziej złożona)
Tomasz Hobbes (1588-1679 ): Anglik, absolwent uniwersytetu w Oksfordzie, zwolennik rojalistów, stworzył filozofię naturalistyczną odrzucającą wszelkie czynniki duchowe i idealne, znał Galileusza, Franciszka Bacona, korespondował z Kartezjuszem; 1.materializm połączony z racjonalizmem : przyroda jest mechanizmem, rządzonym prawami mechaniki i poznawanym rozumowo; 2. filozofia polityki (najważniejsza część filozofii Hobbes'a): człowiek jest z natury egoistą (homo domini lapus est) państwo powstaje nie z natury i instynktu, ale z obawy i rozsądku, wraz z państwem powstaje prawo a z nim obiektywna miara dobra i zła ( wbrew poglądowi Arystotelesa).
Tales ( 624-547 ): wszystko powstało z wody i z wody się składa. Pierwsze zagadnienie filozofii to zagadnienie początku świata. Pierwsi filozofowie głoszą hilozoizm: życie, zdolność ruchu związane są z materią.
Demokryt z Abdery (460-360): 1) teoria atomów; 2) atomy sanie podzielne; 3) są w wiecznym ruchu; 4) ruch ten odbywa się w próżni (która jest niebytem ); 5) atomy posiadają cechy ilościowe: kształt, położenie, porządek; 6) własności rzeczy są subiektywne.
Jan Jakub Rousseau szwajcarski pisarz, filozof i pedagog, twórca koncepcji swobodnego wychowania. Podzielił młodość na cztery okresy: niemowlęctwo, do mówienia; dzieciństwo do 12. roku życia; chłopięctwo do 15. roku życia; młodzieńczość do 20. roku życia. Pierwsze dwa okresy miały się ograniczyć do rozwijania zdrowia i zmysłów, trzeci miał dać wykształcenie umysłu, czwarty wychowanie moralne. Na plan pierwszy wysuwał w procesie wychowawczym rozwijanie naturalnych pozytywnych cech dziecka, wszystkich jego możliwości, zarówno duchowych, jak i fizycznych. Od intelektu ważniejsze są uczucia, dostarczają bowiem człowiekowi wiedzy o postępowaniu moralnym, kierują jego relacjami z innymi i stosunkiem do Boga.
John Locke ( 1632-1704 ):1. epistemologiczny program filozofii: ma ona badać nie byt, ale nasze pojęcia o bycie , 2. empiryczna koncepcja wiedzy - umysł to „tabula rasa", którą zapisuje doświadczenie (nie ma wiedzy wrodzonej ), 3. dwie drogi doświadczenia: postrzeżenia (pochodzą od zmysłów) i refleksje ( operacje dokonywane przez umysł na nim samym - doświadczenie wewnętrne ), 4. idee (to, co istnieje w umyśle) są obiektywne, bądź subiektywne, pierwsze odpowiadają obiektywnym, drugie subiektywnym własnościom rzeczy, 5. głosił liberalizm, zasady demokratyzmu i tolerancji przez co wpłynął na koncepcje polityczne, 6. w pedagogice głosił indywidualne podejście do każdego dziecka
Nietzsche Friedrich (1844-1900) niemiecki filozof, filolog klasyczny i pisarz. W jego twórczości można wyróżnić trzy okresy: 1) kultu sztuki, 2) kultu nauki, 3) kultu siły i indywidualności. Rozwinął relatywistyczne teorie: poznania i wartości. Uporządkował na nowo systemy aksjologiczne. Inspirowany darwinizmem i filozofią A. Schopenhauera, dowodził, że poznanie ludzkie, tak jak wszystkie czynności człowieka, wypływa z potrzeb życiowych i jest im podporządkowane. Postawa dionizyjska była dla Nietzschego ważniejszą od doskonałości. Dionizos był dla niego symbolem życia jako najwyższego dobra. Bóg na krzyżu - symbolem ofiary z życia dla innych dóbr.
Egzystencjalizm - kierunek filozoficzny według którego przedmiotem badań filozofii są indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej i odpowiedzialnej, co stwarza poczucie "lęku i beznadziejności istnienia" (pesymizm). Ideą egzystencjalizmu jest przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów sam, ustawicznie tworzy się tym, czym jest, dokonując własnych wewnętrznych wyborów, w których wyraża swoją wolność. Podstawą ludzkiego istnienia jest czasowość. Każdy człowiek jest indywidualistą.
Marksizm - system poglądów filozoficznych, ekonomicznych i polityczno-społecznych, stworzony przez K. Marksa i F. Engelsa w połowie XIX w. Stał się ideologiczną i polityczną podstawą ruchów robotniczych końca XIX i początku XX w. w Europie. Klasycy marksizmu przyjęli założenie, że świat jest materialny i rządzi się prawami dialektyki. Celem marksizmu jest zbudowanie "społeczeństwa bezklasowego". Warunkiem tego jest obalenie politycznej władzy kapitalistów przez proletariat ("dyktatura proletariatu"). Drogą zaś osiągnięcia go jest rewolucja, która powinna objąć cały świat.