Założenia i cele kształcenia zintegrowanego. Struktura zajęcia zintegrowanego.
Założenia:
Nadrzędnym celem kształcenia i wychowania na etapie nauczania wczesnoszkolnego jest wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia. Dokonuje się ono poprzez wyposażenie i kształtowanie u uczniów różnych umiejętności, sprawności, postaw i nawyków.
Integracja pracy pedagogicznej polega na:
- postrzeganiu dziecka jako niepowtarzalnej całości, a co za tym idzie, na dostrzeganiu indywidualnych różnic, zapewnieniu możliwości rozwoju każdemu dziecku, poszanowaniu jego potrzeb rozwojowych, zdolności, zainteresowań, respektowaniu indywidualnego tempa rozwoju, odwoływaniu się do jego stylu myślenia i działania;
- indywidualnym traktowaniu poprzez odpowiednią stymulację zadaniową, nabywanie umiejętności poprzez doświadczenie, aktywne działanie i uczenie się wszystkimi zmysłami, stwarzaniu atmosfery sprzyjającej rozwojowi dziecka, unikając niezdrowej rywalizacji.
Z przedstawionych założeń wynika, że w centrum uwagi jest dziecko - uczeń, a więc:
- jego potrzeby i zainteresowania ( czego i jak chce się uczyć)
- jego opory i bariery ( czego nie może bądź nie chce się nauczyć )
- jego potencjalny dyskomfort psychiczny i fizyczny ( stres, zmęczenie )
W wyniku różnorodnych zabiegów edukacyjnych integracja dokonuje się w samym dziecku, zachodzi również na poziomie wspólnych poczynań dziecka i nauczyciela, którzy włączają się we wspólną linie działania. To także integracja zespołu klasowego, gdzie działania indywidualne dzieci wkomponowane są w zadania grupy rówieśniczej. To również integracja oddziaływań szkoły, domu rodzinnego i środowiska lokalnego, integracja wszystkich podmiotów uczestniczących w procesie edukacyjnym.
Kolejnym założeniem jest ukazywanie uczniom scalonego obrazu świata. W toku działania poznają oni wybrane obiekty, fakty, zjawiska, procesy oraz relacje zachodzące między nimi, mogą dokonywać ich analizy w różnych aspektach: humanistycznym, przyrodniczym, matematycznym, artystycznym itp.; istotę integracji stanowi możliwość wielowątkowego i wielopłaszczyznowego poznania otaczającej rzeczywistości, które jest przecież całością.
Ideą przewodnią tego kształcenia jest ukazanie scalonego świata- rozpatrywanie faktów, zjawisk, procesów, wydarzeń z różnych punktów widzenia wychodząc od doświadczeń dzieci, a następnie poszerzając ich wiedzę.
Aby integracja była pełna musi przebiegać na czterech płaszczyznach: treściowej, wychowawczej, metodycznej i organizacyjnej. Prawidłowa integracja treściowa polega na ciągłym poszerzaniu i pogłębianiu wiedzy z różnych dziedzin edukacji oraz na integracji wewnątrz-przedmiotowej polegającej na łączeniu różnych zadań, ćwiczeń, form aktywności dla określonych dziedzin.
Zintegrowana edukacja wczesnoszkolna powinna:
zapewnić dziecku harmonijny rozwój osobowości w sferach: intelektualnej, fizycznej, psychicznej i moralnej
rozwijać podstawowe umiejętności służące świadomemu uczeniu się, głównie umiejętności czytania, pisania, liczenia
uwzględniać indywidualne potrzeby dziecka, umacniać wiarę we własne siły i umożliwiać osiąganie sukcesu
stwarzać warunki rozwijania samodzielności, kreatywności i zainteresowań
ukazywać uczniom świat jako zintegrowaną całość
przybliżać metody aktywnego poznawania rzeczywistości
czynić dziecko podmiotem zabiegów edukacyjnych zintegrowanych wokół jego osoby.
Następną płaszczyzną integracji jest integrowanie celów dydaktycznych z wychowawczymi pod względem treści i metod nauczania oraz możliwości wielostronnego działania. Proces ten powinien:
przygotować uczniów do dalszej edukacji i rozbudzać ciekawość poznawczą
uczyć działania i właściwych zachowań w różnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych
wdrażać do uczestnictwa w życiu środowiska lokalnego
zachęcać do troski o własne zdrowie, higienę i bezpieczeństwo
prowadzić do poprawnego posługiwania się językiem polskim w mowie i w piśmie
nauczyć dostrzegać problemy matematyczne w życiu codziennym i stopniowo je matematyzować.
Zintegrowany charakter zajęć polega na:
- Rezygnacji z podziału na przedmioty nauczania na rzecz dnia aktywności ucznia i nauczyciela, który organizuje zajęcia sytuacyjno - zadaniowe
- Planowaniu przez nauczyciela zajęć scalających treści z różnych kierunków kształcenia
- Dostosowaniu czasu zajęć i przerw do aktywności ucznia
- Organizowaniu sytuacji dydaktycznych aktywizujących dziecko do twórczego działania, eksperymentowania, odkrywania i przeżywania
- Włączaniu dziecka do planowania i projektowania zajęć
- Wdrażaniu dziecka do samooceny i samokontroli
- Stosowaniu jawnej oceny opisowej ujmującej wkład pracy i wysiłek dziecka, efekty edukacyjne, a także jego rozwój fizyczny, emocjonalno - społeczny, artystyczny i poznawczy
- Organizowaniu w każdym dniu zajęć ruchowych
- Przyznaniu nauczycielowi budżetu czasu, w ramach którego organizuje zajęcia
Edukacja taka ma charakter porządkujący i pozwala na powiązanie tego okresu z dalszymi etapami kształcenia.
Cele:
Nadrzędnym celem zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka
w jego całościowym rozwoju (fizycznym, intelektualnym, estetycznym, emocjonalnym
i duchowym) tak, by było przygotowane, na miarę swoich możliwości, do życia w zgodzie
z ludźmi, z przyrodą i samym sobą.
Z celu nadrzędnego wynikają następujące cele szczegółowe:
1. Kształtowanie kompetencji komunikowania się z ludźmi:
kształtowanie umiejętności posługiwania się językiem ojczystym w zakresie mówienia, pisania i czytania;
kształtowanie umiejętności matematycznego (ilościowego, schematycznego
i relacyjnego) opisywania rzeczywistości; kształtowanie pojęcia liczby naturalnej w jej aspektach oraz umiejętność wykonywania czterech podstawowych działań na liczbach; dokonywania pomiarów; rozwiązywania zadań matematycznych; rozpoznawania prostych figur geometrycznych;
kształtowanie umiejętności wyrażania swoich przeżyć, nastrojów i emocji za pomocą gestów, ruchu i mimiki.
2. Kształtowanie kompetencji współdziałania i współżycia z ludźmi:
wdrażania do aktywnego uczestnictwa w coraz szerszych kręgach społecznych (rodzina, szkoła, społeczność lokalna, Ojczyzna, Ziemia);
wdrażania do odkrywania INNEGO człowieka, wczuwania się w jego sytuację, .rozumienie jego reakcji.
3. Kształtowanie kompetencji posługiwania się metodami poznawania rzeczywistości:
rozwijanie umiejętności posługiwania się bezpośrednimi (obserwacja, proste doświadczenia i eksperymenty) i pośrednimi (film, książki, fotografie, ilustracje) metodami poznawania przyrody;
rozwijanie umiejętności poszukiwania, porządkowania i wykorzystania informacji z różnych źródeł.
4. Kształtowanie kompetencji wyodrębniania, opisywania i wyjaśniania związku między naturalnymi składnikami środowiska przyrodniczego a życiem i działalnością człowieka:
rozbudzanie zainteresowań przyrodniczych i potrzeby bezpośredniego kontaktu
z nią;
umożliwienie poznania piękna, różnorodności i współzależności składników przyrody ożywionej (człowiek, rośliny, zwierzęta) i nieożywionej (ciała niebieskie, powietrze, woda, skały, minerały);
wyrabianie umiejętności korzystania z dóbr przyrody bez jej degradacji
i bezmyślnego niszczenia;
stwarzanie sytuacji, w których dziecko stopniowo odkrywa i akceptuje siebie - poznaje swoje ciało i sposoby zaspokajania jego potrzeb; poznaje rolę swoich zmysłów i doskonali je; odkrywa możliwości swojego umysłu i ćwiczy go; rozpoznaje soje uczucia i pielęgnuje uczucia pozytywne; buduje swój świat wartości i ciągle wzbogaca go.
5. Kształtowanie kompetencji odbiorcy wytworów sztuki i przyszłego ich twórcy:
wprowadzenie w dziedzictwo kultury narodowej, europejskiej i światowej;
przygotowanie do odbioru dzieła literackiego, plastycznego, muzycznego;
rozbudzanie wrażliwości estetycznej i zachęcanie do twórczej ekspresji, rozwijanie uzdolnień indywidualnych.
6. Kształtowanie kompetencji użytkownika wytworów techniki i przyszłego wynalazcy:
kształtowanie umiejętności bezpiecznego posługiwania się prostymi narzędziami
i bezpiecznego korzystania z urządzeń technicznych;
wdrażanie do właściwego planowania i organizowania procesu prowadzącego do powstania nowego wytworu.
Tak sprecyzowane cele zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej obejmują swoim zakresem całość oddziaływań edukacyjnych i wskazują wszelkie możliwe warunki do: odkrywania i nabywania podstaw wiedzy o świecie; doświadczania przeżyć estetycznych, artystycznych, sportowych, naukowych i społecznych; do rozwijania wyobraźni dziecka
i jego kreatywności. Ich właściwa realizacja zapewni dziecku rozwój w całym bogactwie jego osobowości, w różnorodnych formach ekspresji i zaangażowania.
Zadania zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej to:
Odkryć, uruchomić, rozwinąć wszystkie predyspozycje i zdolności poznawcze każdego dziecka na miarę jego możliwości.
Ukształtować pozytywny stosunek do nauki, który będzie dziecku towarzyszył przez całe życie.
Wyposażyć dziecko w podstawowe narzędzia uczenia się: czytanie, pisanie, komunikowanie się, malowanie, metody rozwiązywania problemów, ćwiczenia uwagi, pamięci, myślenia.
Ukształtować nawyk dociekliwości w badaniu otaczającego świata i w dążeniu do prawdy w poznaniu.
Dostarczyć fundamentalnych treści, które są niezbędne do rozumienia świata,
w którym dziecko żyje.
Uruchomić mechanizmy konieczne w przyszłości do aktywnego etycznego
i estetycznego uczestnictwa w życiu społecznym.
Zajęcia kształcenia zintegrowanego, w których uczestniczą uczniowie klas I-III odbywają się wokół określonych kręgów tematycznych i tematów dnia, które to znajdują swoje odbicie we wszystkich zajęciach tego dnia prowadzonych.
Struktura zajęcia zintegrowanego:
1. Kształcenie zintegrowane w klasach I - III szkoły podstawowej ma służyć integracji wiedzy nauczanej w szkole.
2. Kształcenie zintegrowane jest łagodnym przejściem od wychowania przedszkolnego do edukacji prowadzonej w systemie szkolnym.
3. Czas trwania poszczególnych zajęć w klasach I - III ustala nauczyciel prowadzący te zajęcia, zachowując ogólny tygodniowy czas zajęć ustalony w tygodniowym rozkładzie zajęć.
4. Zajęcia edukacyjne prowadzi nauczyciel (nauczyciele) według ustalonego przez siebie planu, dostosowują każdego dnia czas zajęć i przerw do aktywności uczniów.
5. Nauczyciel (nauczyciele) powinien układać zajęcia w taki sposób, aby zachować:
ciągłość nauczania;
doskonalenie podstawowych umiejętności.
6. Wskazane jest takie organizowanie procesu dydaktyczno-wychowawczego, aby w każdym dniu wystąpiły zajęcia ruchowe, których łączny tygodniowy czas powinien wynosić co najmniej 3 godziny.
7. Odmienność oceniania w kształceniu zintegrowanym:
ocenianie postępów i osiągnięć ucznia oraz zachowania - ocena opisowa wg wewnątrzszkolnego systemu oceniania;
ocenianie z religii / etyki - ocena śródroczna jest wystawiana wg skali ocen przyjętej dla pozostałych etapów nauczania w wewnątrzszkolnym systemie oceniania, zaś końcoworoczna wg skali ocen określonej w § 10 ust. 2 rozporządzenia MEN z dnia 19 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad oceniania, kalsyfikowania i promowania.
8. Sposób prowadzenia dokumentacji przebiegu nauczania określają odrębne przepisy.
Ważne uwagi:
Kształcenie zintegrowane odbywa się zarówno w wymiarze merytorycznym jak i metodycznym. Oba wymiary przenikają się wzajemnie i oba są bardzo istotne. Nie powinno się na tym etapie kształcenia wprowadzać podziału na przedmioty czy tzw. edukacje (które są inną nazwą przedmiotów i nie występują ani w ramowym planie nauczania, ani w podstawie programowej dla tego etapu kształcenia). Organizacja nauczania w klasach I - III, kiedy uczy dany oddział dwóch lub trzech nauczycieli (jest to rozwiązanie bardzo trudne w organizacji), nie może być podzielona na żadne stałe odcinki czasowe (np. 45 minut), ponieważ to aktywność dzieci decyduje o organizacji pracy każdego dnia ( w każdy np. wtorek może być inny podział czasowy). Organizacja pracy w kształceniu zintegrowanym musi być podporządkowana potrzebom dzieci, a nie nauczycieli. Jeśli więc w oddziale uczy dwóch lub więcej nauczycieli, należy te zajęcia zorganizować tak, aby nie było podziału na przedmioty. Wyraźna wskazówka, aby dzieci miały zajęcia ruchowe każdego dnia, wyklucza typowe zajęcia z wychowania fizycznego. Ważne jest, aby dzieci miały zajęcia ruchowe organizowane również poza salą lekcyjną.