Czynności i usługi bankowe
1. Czynności bankowe
Ustawa Prawo bankowe nie zawiera definicji czynności bankowych. Dotyczą one aktywności banku na zewnątrz wobec innych podmiotów.
Niektórzy czynności bankowe utożsamiają z czynnościami prawnymi, ale część czynności bankowych trudno jest traktować wyłącznie jako czynności prawne, ponieważ łącza w sobie zarówno czynności prawne jak i faktyczne lub też jest wyłącznie czynnością faktyczną.
W przypadku gdy nie utożsamiamy czynności bankowych z czynnościami prawnymi wyróżniamy:
czynności wyłącznie prawne
czynności wyłącznie faktyczne
zespoły (konglomeraty) czynności faktycznych i prawnych - w jego ramach wyróżnia się naturalne czynności bankowe (stanowią fundament bankowości, realizują funkcję depozytowo - kredytową, charakteryzują się szczególnym ryzykiem i wymogiem szczególnej staranności, np. udzielanie kredytów, przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów).
Jeśli natomiast utożsamimy czynności bankowe z czynnościami prawnymi wyróżniamy:
czynności bankowe będące dwustronnymi czynnościami prawnymi (umowami)
czynności bankowe będące jednostronnymi czynnościami prawnymi
Podziały czynności bankowych:
I Kryterium: niejednolita struktura czynności bankowych
naturalne czynności bankowe
pozostałe czynności bankowe
-będące wyłącznie czynnościami prawnymi
- będące wyłącznie czynnościami faktycznymi
- konglomeraty obejmujące czynności faktyczne i prawne nieposiadające cech naturalnych czynności bankowych
II Kryterium ustawowe
czynności bankowe sensu stricto (czynności bankowe zastrzeżone dla banków, jednostki organizacyjne inne niż banki - np. spółdzielcze kasy oszczędnościowo - rozliczeniowe mogą wykonywać te czynności, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego), mimo że ustawodawca enumeratywnie wylicza czynności należące do tej grupy, w doktrynie przyjmuje się, że jest to katalog niedomknięty,
- umowy bankowe - są to umowy nazwane, jedną ze stron musi być ban lub parabank, np. umowa rachunku bankowego, umowa kredytu, umowa gwarancji bankowej
- jednostronne czynności prawne (pozostałe czynności zastrzeżone wyłącznie dla banków)
czynności bankowe sensu largo (uzyskują status czynności bankowych dopiero wtedy, gdy są wykonywane przez banki), Prawo bankowe enumeratywnie wylicza czynności bankowe sensu largo (katalog zamknięty)
- dwustronne czynności prawne (umowy o charakterze bankowym) - nie są to umowy bankowe, bo mogą być zawierane także przez inne podmioty niż banki, np. umowa pożyczki pieniężnej, umowa cesji wierzytelności, udzielanie poręczeń, umowa o kartę płatniczą
- jednostronne czynności prawne (pozostałe czynności niezastrzeżone wyłącznie dla banków), np. operacje czekowe i wekslowe, operacje związane z emisją papierów wartościowych
III Kryterium: pozycja banku wobec klienta
czynności bankowe aktywne(czynne) - bank występuje w roli wierzyciela (np. kredyt, gwarancja bankowa)
czynności bankowe bierne (pasywne) - bank jest tutaj dłużnikiem (np. lokata terminowa)
czynności bankowe pośredniczące - w tym przypadku bank świadczy rożne usługi na rzecz klienta (np. przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych)
IV Kryterium: posiadanie interesu w wykonaniu czynności
czynności wykonywane we własnym interesie banku (np. lokaty w innych bankach)
czynności dokonane w interesie klientów ( np. prowadzenie rachunków bankowych)
V Kryterium: przedmiot czynności bankowych
czynności o charakterze pieniężnym (np. operacje rozliczeniowe)
czynności o charakterze niepieniężnym (np. przyjęcie depozytu)
2. Usługi bankowe
Nie mają one charakteru czynności bankowych nawet, jeśli wykonują je banki, są to przede wszystkim usługi o charakterze inwestycyjnym (np. banki mogą nabywać i zbywać nieruchomości, dokonywać obrotu papierami wartościowymi, obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych)