Włosy

- budowa włosa

- rodzaje włosów

- fazy wzrostu

- choroby włosów

- skład chemiczny włosa

- właściwości fizyczne włosa

- hirsutyzm

- hipertrychoza

-sposoby usuwania zbędnego owłosienia

- wskazania i przeciwwskazania do poszczególnych metod

Włosy są tworami dodatkowymi skóry, zaliczanymi do przydatków. Pokrywają niemal całą powierzchnię skóry z wyjątkiem dłoni podeszw oraz miejsc przejścia skóry w błony śluzowe.

Współcześnie włosy u człowieka nie stanowią prawie żadnych funkcji fizjologicznych. Dawniej podobnie jak u zwierząt dawały ochronę przed zimnem, promieniami słonecznymi oraz insektami.

1. Budowa włosa

Włosy osadzone sa w skórze w torebce włosowej, tzw. mieszku włosowym. Mieszek włosowy otacza gęsta siec nerwów czuciowych odbierających bodźce.

Do torebki włosowej uchodzi gruczoł łojowy, tuż nad nim znajduje się miesień przywłosowy, który w czasie skurczu powoduje pionowe ustawienie włosa i ucisk na gruczoł łojowy, ułatwiając tym samym wydostanie się łoju z mieszka włosowego na powierzchnie skóry. Mięsień przywłośny znajduje się przy każdym włosie za wyjątkiem rzęs i brwi.

Mieszek włosowy obejmuje część włosa tkwiąca w skórze, tj. korzeń włosa. Druga część włosa wystaje ponad powierzchnie naskórka i nazywana jest łodygą.

Zbita część korzenia tkwiąca w skórze to opuszka włosa ( cebulka). Cebulka leży bezpośrednio nad brodawką włosa, która jest częścią skóry właściwej i odpowiada za tworzenie komórek włosowych. Brodawka włosa zawiera liczne naczynia krwionośne odżywiające włos.

W przekroju trzon włosa składa się z:

- rdzenia (medulla pili)

- warstwy korowej ( cortex)

- osłonki (cuticula)

2. Rodzaje włosa

• Włosy meszkowe (delikatne owłosienie płodów i noworodków)

• Owłosienie główne (włosy głowy, łonowe, pod pachami)

• Włosy szczeciniaste ( rzęsy i brwi)

3. Cykl wzrostu włosa

Cykl wzrostu włosa przebiega w 3 okresach. W każdym mieszku występują one kolejno.

1. ANAGEN(okres wzrostu włosa)-po otrzymaniu sygnału z brodawki dolna część mieszka zostaje odbudowana i znowu zaczyna wytwarzać włos. Może trwać nawet kilka lat (2-5 lat).

2. KATAGEN(okres przebudowy, inwolucji) - komórki w części ulegającej przemianom obumierają i korzeń włosa się rozpada. Tymczasem błona podstawna ciągnie brodawkę włosa do góry, w kierunku wybrzuszenia. Trwa ok. 3 tyg.

3. TELOGEN(okres spoczynkowy) - mieszek włosowy odpoczywa. Włos może wypaść teraz lub na początku następnej fazy. Może trwać do kilku miesięcy.

• Cały cykl rozwoju włosa trwa od 2 do 6 lat. W stadium wzrostu znajduje się stale ok. 85% wszystkich włosów. W okresie wzrostu włosa następuje wytwarzanie nowego włosa.. Proces ten rozpoczyna się od namażania komórek we wtórnym zawiązku włosa, które przesuwają się w kierunku brodawki włosa gdzie tworzą opuszkę włosa, a następnie włos ulega wydłużaniu, a tym samym tworzy się nowy włos.

• Po zakończeniu okresu wzrostu, włos ulega przebudowie(inwolucja). W tym okresie włos ulega znacznemu skróceniu, staje się cieńszy i odbarwiony. Następuje zanik opuszki. Komórki opuszki przesuwają się ku górze , częściowo rogowacieją, tworząc zrogowaciałą kolbę włosa nierosnącego. Gdy kolba osiągnie okolice mięśnia przywłośnego - kolumna zostaje zredukowana do wtórnego zawiązku włosa (powstaje opuszka w anagenie).

• W okresie spoczynku budowa mieszka w górnej części jest prawidłowa, natomiast korzeń jest całkowicie zrogowaciały, tworząc kolbe włosa nierosnącego otoczonego woreczkiem naskórkowym. Pod woreczkiem naskórkowym znajduje się wtórny zawiązek włosa. Fizjologiczne wypadanie włosów telogenowych następuje dopiero, gdy nowy włos wypchnie włos telogenowy.

• Czynności fizjologiczne włosów

• Ochrona przed czynnikami mechanicznymi(urazy), chemicznymi(środki zewnątrzpochodne), fizycznymi(promieniowanie uv)

• Nikła funkcja termoregulacyjna, przejęta przez skórę

• Rzęsy i brwi chronią narząd wzroku

• Włosy przedsionka nosa i przewodu słuchowego chronią te narządy przed wnikaniem czynników szkodliwych

• Włosy pach i okolicy narządów płciowych zapobiegają bezpośredniemu tarciu dwóch powierzchni skóry

5. Skład chemiczny włosa

Podstawowymi składnikami włosa pod względem chemicznym są:

• Białko (triochialiny)

• Keratyna (twarda)

• Barwnik - melanina

• Ponad to włosy ludzkie zawierają niewielkie ilości ciał tłuszczowych, cholesterolu, związków mineralnych(m.in. żelazo, arsen)

6. Właściwości fizyczne włosów

• Trwałość (odporność na czynniki szkodliwe)

• Elastyczność

• Zdolność pochłaniania wody i przewodzenia elektryczności

7. Zaburzenia wzrostu włosa

• Wypadanie telogenowe włosów - w wyniku działania różnych czynników szkodliwych włos reaguje zbyt wczesnym przejsciem z okresu anagenu w okres katagenu. Ten typ łysienia najczęściej jest spotykanych po chorobach gorączkowych, po porodzie

• Wypadanie anagenowe włosów - czynnik szkodliwy o dużym nasileniu powoduje zahamowanie mnożenia się komórek opuszki włosa. Może to być spowodowane stosowaniem środków immunosupresyjnych oraz innych wysoko toksycznych preparatów

• Łysienie mieszane - czynne są oba w/w mechanizmy łysienia




8. Choroby włosów i skóry owłosionej głowy

• Łupież zwykły i tłusty

Bezpośrednią przyczyną łupieżu jest przyśpieszone rogowacenie naskórka głowy.

Największe rozpowszechnienie łupieżu zwykłego u obojga płci występuje w wieku 10-20 lat (częściej u chłopców i mężczyzn), z wiekiem może przekształcać się w łupież tłusty lub utrzymywać się nawet przez całe życie.

ŁUPIEŻ ZWYKŁY (SUCHY)	ŁUPIEŻ TŁUSTY
- Łupież zwykły ma postać drobno płatkowego złuszczania bez cech zapalnych. Drobne łuseczki barwy bialej, szaro srebrzystej odpadają samoistnie lub pod wpływem czesania. - Pielęgnacja powinna obejmować regularne mycie i odżywianie skóry głowy odpowiednimi szamponami, maseczkami, dostarczenie organizmowi potrzebnych składników(m. in. Vit. B6)	- W łupieżu tłustym występują ogniska składające się z mocno przylegających żółtawych łusek, którym towarzyszy stan zapalny oraz świąd. - Leczenie łupieżu tłustego polega na pozbyciu się łusek przez stosowanie odpowiednich preparatów (np. oliwki salicylowej, szampony przeciwgrzybicze np. Nizoral, preparaty sterydowe oraz z dziegciem lub siarką (powoli się odchodzi)

• Ciemieniuch - najczęstsza przypadłość niemowląt. Pojawia się na głowie dziecka zanim ok. 6 tygodnia życia, ale może wystąpić także w późniejszym wieku. Objawami są: grube, żółte łuski, przypominające łupież, widoczne na główce malucha. Mogą one pokrywać całą jego główkę lub być widoczne jedynie w pojedynczych miejscach. Przyczyna nie jest znana dokładnie. Wiadomo, że jest to związane z przejściowym zaburzeniem pracy gruczołów łojowych (nadprodukcja znajduje ujście z gruczołów na owłosionej skórze główki, gdzie miesza się ze złuszczonym naskórkiem, a po zaschnięciu tworzą się żółte strupki).
  Wystąpieniu ciemieniuchy służy pora letnia i upały (gruczoły skórne pracują wtedy w większym tempie). Ciemieniucha nie jest niepokojąca i bolesna dla dziecka, nie daje uczucia świądu. W bardzo rzadkich przypadkach, jeżeli reakcja jest zbyt późna może wdać się infekcja, co objawiać się może zaczerwienieniem, obrzmieniem a nawet sączeniem
  Nie ma skutecznych sposobów na uniknięcie ciemieniuchy. Należy codziennie czesać włoski dziecka miękką szczotką lub rzadkim grzebieniem. Gdy są obecne zamiany należy smarować główkę dziecka oliwką dla niemowląt na około 15 minut przed kąpielą, po 15 minutach delikatną szczoteczką przeznaczoną dla niemowląt wyczesać łuski i następnie umyć główkę. Przy znacznym nasileniu ciemieniuchy stosować preparaty dostępne w aptekach. Na zmianę z tymi preparatami można używać namoczonych w ciepłej wodzie otrębów pszennych albo płatków owsianych, które zmiękczają łuski i działają łagodząco na skórę dziecka. Ciemieniuchę trzeba obserwować, ponieważ ma skłonności do nawrotów.

	Objawy	Przyczyny i przebieg	Leczenie
Łysienie plackowate	- mniej lub bardziej rozległe ognisk na skórze głowy pozbawionych owłosienia. Zakres takich zmian może być od bardzo ograniczonego, po rozlany i uogólniony. Mogą mieć charakter przejściowy lub trwały. - Wypadanie włosów może przebiegać stopniowo(na początku łamliwość i ścieńczenie włosów), może przebiegać błyskawiczny(od razu odsłaniając obszary na skórze całkowicie pozbawione włosów) - skóra w ogniskach jest wiotka, blada, cienka - umiejscowione w części potylicznej i ciemieniowej; poszerzaja się w stonę obwodu	- przyczyny nie są dokładnie poznane - uznaje się reakcje autoimmunizacyjną przeciwko mieszkom włosowym, podłoze genetyczne -przebieg nieprzewidziany może trwać kilka miesięcy a nawet kilka lat	- wywoływanie alergicznego wyprysku kontaktowego
Łysienie rozlane u kobiet	- zmniejszenie masy włosa i jego grubości - wypadanie włosów rozpoczyna się na szczycie głowy lub w katach czołowych, albo obie okolice jednoczesnie - przerzedzenie włosów, ale nigdy nie powstaje typowa łysina	PRZYCZYNY - choroby gorączkowe z temperaturą powyżej 39 ° C - narkoza i stany po zabiegach chirurgicznych - leki cytostatyczne , preparaty immunosupresyjne , sterydy - preparaty antykoncepcyjne - niedobory pokarmowe - białek , pierwiastków śladowych - niedożywienie - diety odchudzające -Proces ten najczęściej dotyczy kobiet w III i IV dekadzie życia	- W leczeniu najczęściej zalecana jest wit. B6 , często w skojarzeniu z innymi preparatami witaminowymi. - leki zawierające biotynę - w wielu przypadkach wskazana jest konsultacja u psychoterapeuty.
Łysienie typu męskiego (androgenowe)	- włosy zaczynają rzednąć mężczyznom u nasady czoła oraz na środku głowy. Z czasem obszar dotknięty utratą włosów rozszerza się. - na głowie wypadanie, inne miejsca ciała nadmierne owłosienie	- wywołane jest działaniem męskich hormonów płciowych (androgenów) - łysienie androgenowe najczęściej dotyka osób rasy białej - Ma często charakter dziedziczny	- pomimo nowoczesnych leków i kosmetyków walka z procesem trudna
Łysienie psychogenne	- przerzedzenie włosów na skutek szybkiego wypadania włosów, może dojsc do ogniskowego wyłysienia	- wyłysienie następuje po kilku lub kilkunastu dniach od zadziałania czynnika psychogennego - może być rezultatem przyjmowania bardzo silnych leków antydepresyjnych czy innych leków psychotropowych	- podawanie leków uspokajających, witamin, preparatów drażniących miejscowo
Łysienie poporodowe	- przejściowe, nasilone wypadanie włosów po okresie ciąży	- w drugiej połowie ciąży działanie estrogenów powoduje zwiększenie ilości włosów w anagenie, po porodzie działanie estrogenowi ustaje mieszki włosowe przechodzą w katagen	- stosowanie środków witaminowych (dla kobiet karmiących)
Łysienie starcze	- w wieku starczym następuje stopniowe przerzedzenie włosów na skórze głowy -Znacznie częściej stan ten dotyczy mężczyzn niż kobiet - rozpoczyna się na szczycie głowy, gdzie następuje wysuszenie i ścieńczenie włosów. Stają się one podatne na łamanie. Łysina z czasem przenosi się na dalsze okolice (ciemieniową i czołową).	- często jest następstwem przebytych w latach wcześniejszych schorzeń(np. o podłożu łojotokowym)
Łysienie po chorobach zakaźnych	- Mechanizm utraty włosów jest najczęściej telogenowy, rzadziej mieszany, a wyjątkowo dystroficzny - choroby zakaźne mogą powodować objaw odcinkowe ścieńczenie łodygi włosów - Wzmożona utrata włosów występuje najczęściej w 3. mies. po wystąpieniu gorączki - Łysienie ma charakter rozlany, zwykle jest bardziej nasilone w okolicy czołowo-ciemieniowej, rzadko występuje wyłysienie niemal całkowite.	- spowodowane chorobami zakaźnymi: dur brzuszny, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowych, płonica, odra, a także gruźlica i kiła w okresie wtórnym - Zasadniczym czynnikiem występującym po chorobach zakaźnych jest wysokość i czas trwania gorączki	- leki ogólnowzmacniajace

• Zapalenie mieszka włosowego - to powierzchniowe lub głębokie zakażenie mieszków włosowych bakteriami, które wnikają z zewnątrz przez mieszek włosa i ujścia przyległych do włosów gruczołów łojowych. Wykwitem pierwotnym w tej chorobie jest krostka wypełniona ropną treścią.

Szczególne podatne na powstawanie stanu zapalnego mieszków włosowych są miejsca ocierane przez odzież jak kark i plecy a także twarz i kończyny.

Zakażenie jest przede wszystkim wywołane przez gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus).

Objawy :

• Zapalenie mieszka włosowego występuje w postaci powierzchniowej krosty lub zapalnego guzka otaczającego włos. Zakażone włosy dają się łatwo usunąć, ale istnieje skłonność do tworzenia nowych zmian. Zapalenie mieszków włosowych może stać sie procesem przewlekłym w okolicach, gdzie mieszki włosowe są położone głęboko w skórze np w obrębie owłosionej skóry brody (figówka brody)

• Czyrak występuje jako ostro ograniczony, tkliwe uciskowo okołomieszkowe zapalny guzek najczęściej umiejscowiony na szyi, klatce piersiowej, twarzy i pośladkach. Pierwotny guzek przeistacza się w krostę o średnicy 5-30mm z centralną martwicą, która oddziela się w postaci czopa martwiczego, ropnego. Zmiany te mogą mieć charakter nawrotowy

• Czyraki gromadne to zgrupowanie czyraków z szerzeniem się zakażenia w tkance podskórnej w skutek czego dochodzi do głębokiego zropienia tkanek głębiej położonych z pozostawieniem dużej blizny. Czyraki gromadne najczęściej są spotykane u mężczyzn przeważnie w okolicy karku, rozwijają się wolniej niż czyraki pojedyncze, może im towarzyszyć gorączka i krańcowe wyczerpanie. Częściej występują u osób z cukrzycą, wyniszczonych, w pdeszłym wieku.

9. Nadmierne owłosienie

Hirsutyzm - Nadmierne owłosienie na ciele i twarzy. Może być efektem ubocznym przyjmowania niektórych leków (np. sterydów kory nadnerczy) lub być objawem zaburzeń ze strony układu gruczołów dokrewnych, które wiąże się z rozregulowaniem równowagi hormonalnej ustroju. U kobiet nadmierne owłosienie przybiera wygląd tzw. owłosienia typu męskiego (włosy rosną wtedy na twarzy, klatce piersiowej i brzuchu). Ten typ owłosienia u kobiet skojarzony bywa zwykle z podwyższonym poziomem hormonów typowo męskich, czyli androgenów. Niekiedy kobiety doświadczają również wzmożonego wzrostu owłosienia w czasie ciąży, co jest wyrazem zaburzenia równowagi hormonalnej ustroju. Czasami jednak nadmierne owłosienie może towarzyszyć poważnym schorzeniom ogólnoustrojowym (nowotwory, zespół Cushinga, menopauza, PCO). Występowanie nadmiernego owłosienia bardzo często jest dolegliwością rodzinną.

Hipertrychoza - określa się nadmierne owłosienie u mężczyzn, które pojawia się na całym ciele albo też wyłącznie w określonych jego fragmentach. Nadmierne owłosienie u mężczyzn może wiązać się z predyspozycjami genetycznymi. Nie jest powodowana zbyt dużą produkcją męskich hormonów płciowych - androgenów. Może być spowodowane stosowaniem niektórych leków (sterydy anaboliczne, leki psychotropowe, leki przeciwdrgawkowe, leki obniżające ciśnienie krwi). Niekiedy może być efektem niedożywienia, bądź też z choroby ośrodkowego układu nerwowego. Gdy owłosienie zaczyna pojawiać się gwałtownie, może to sygnalizować pojawienie się nietypowych zmian na skórze, mogących świadczyć o pojawieniu się nowotworów.

10. Sposoby usuwania zbędnego owłosienia

• Depilatory chemiczne - polega na usuwaniu włosków tuż przy nasadzie skóry. Ich działanie polega na rozpuszczeniu górnej, wyrastającej ponad powierzchnię skóry, części włosa (keratyna włosa). Najbardziej skuteczna jest u kobiet o jasnych i delikatnych włoskach, zalecana u osób z tendencjami do pękania naczyń krwionośnych. Można ją stosować do wszystkich partii ciała nawet bikini, pachy czy twarz.

Zabieg jest całkowicie bezbolesny, dosyć szybki, jednak efekt gładkiej skóry utrzymuje się jedynie przez ok. 3 dni. Przy depilacji chemicznej stosowane są środki w postaci pianek i kremów.

Na skórę nakłada się warstwę kremu lub pianki i pozostawia bez wcierania. Po upływie zalecanego czasu substancję zmywa się letnią wodą lub ściąga specjalną szpatułką. Po depilacji należy zastosować balsam nawilżający bądź opóźniający odrastanie włosków.
Przed zastosowaniem preparatu wykonać próbę uczuleniową np. na skórze przedramienia.

Przeciwwskazania: uczulenie na substancje depilujace

• Depilatory mechaniczne - polega na depilacji za pomocą urządzeń wyposażonych w system gumek, pęset, i wirujących dysków, które usuwaja włosy wraz z cebulkami. Ze względu na ból, który towarzyszy zabiegowi, współczesne depilatory posiadają rozmaite rozwiązania minimalizujące jego intensywność. Skóra po takim zabiegu pozostaje gładka dłużej niż po goleniu, ale wzrasta ryzyko zapalenia mieszków włosowych oraz zaburzeń wzrostu włosa, co może skutkować powstaniem stanów zapalnych.

Przeciwwskazania: egzemy, rany, stany zapalne skóry, żylaki, pieprzyki i zmiany pigmentacyjne.

• Wosk ciepły - polega na położeniu płynnego wosku, który po zestaleniu lub przyłożeniu papierka jest zrywany szybkim ruchem razem z włoskami. Należy pamiętać o konieczności zachowania odpowiedniej długości włosów do zabiegu. Zbyt krótkie nie zostaną usunięte. Depilacja woskiem jest metodą tanią a jej efekty utrzymują się dłużej niż po goleniu. Minusem natomiast jest ból towarzyszący zabiegowi, podrażnienia skóry oraz możliwość oparzenia przy nakładaniu gorącego wosku.

Przeciwwskazania: cukrzyca, żylaki, zapalenie żył, stany zapalne i ropne skóry, ciąża, epilepsja, ubytki skóry, słaba krzepliwość, stany gorączkowe, uczulenie na wosk, zbyt krótkie włosy.

• Wosk zimny - zasada działania podobnie jak z ciepłym woskim. Plastry do depilacji (dostępne w drogeriach) są pokryte warstewką zimnego wosku. Aby dobrze przylegały do skóry, trzeba je rozgrzać(pocierając w dłoniach, skierować na nie ciepły strumień powietrza z suszarki do włosów).

• Golenie - jest to chyba najbardziej rozpowszechniona metoda usuwania zbędnego owłosienia. Jej niewątpliwą zaletą jest łatwość stosowania, natychmiastowy efekt oraz niski koszt. Wady to konieczność częstego powtarzania zabiegu dla utrzymania gładkiej skóry oraz możliwość wystąpienia podrażnień. Poza tym, każde golenie wzmacnia włosy, które odrastają grubsze i silniejsze.

• Elektroliza - wykorzystuje prąd stały, który przepływa przez tkankę między dwiema elektrodami. Dochodzi do koagulacji białka a tym samym to zniszczenia mieszka włosowego. Jest to bardzo skuteczna, aczkolwiek powolna metoda. Zniszczenie jednego mieszka włosowego wymaga około 30 sekund.

Przeciwwskazania: ciąża, rozrusznik serca, choroby tarczycy, po zabiegu należy unikać słońca przez dwa tygodnie, opalanie grozi powstaniem przebarwień skóry.

• Termoliza - w przeciwieństwie do elektrolizy wykorzystuje prąd zmienny o niskim napięciu i wysokiej częstotliwości. Podczas przepływu impulsu wytwarza się wysoka temperatura, która niszczy mieszki włosowe. Termoliza przebiega zdecydowanie szybciej niż elektroliza. Czas potrzebny na zniszczenie mieszka to kilka sekund.

Przeciwwskazania: znamiona, ciąża, okres letni.

• Metoda blend - jest to metoda, która łączy w sobie założenia termolizy i elektrolizy. Równoczesne zastosowanie prądu stałego i zmiennego powoduje chemiczne i termiczne uszkodzenie mieszka włosowego. Dzięki takiemu połączeniu zabieg jest mniej bolesny, niż elektroliza i termoliza stosowane oddzielnie. Blend jest również najbardziej skuteczny, jednak sam zabieg trwa dłużej niż w przypadku pozostałych metod elektroepilacji.

• Depilacja laserowa - Zabieg polega na wielokrotnym naświetlaniu włosów laserem o różnej długości fali odpowiednim do koloru włosa. Na skutek wysokiej temperatury uszkodzeniu ulega brodawka włosa. Skuteczność zabiegu zależy od umiejętności osoby wykonującej zabieg - stały dobry efekt można uzyskać przez równomierne naświetlanie wszystkich włosów - plamka światła laserowego ma natomiast średnicę rzędu 1-3mm.

Przeciwwskazania: bielactwo, łuszczyca, podatność na powstawanie bliznowców i przebarwień, nowotwór, ciąża, znaczna ilość znamion i pieprzyków, ponad to jasny włos.

• Depilacja ultradźwiękami - Depilacja ultradźwiękowa to jedna z najnowszych metod usuwania owłosienia. Zabieg wykonuje się na pojedynczych włosach, co jest jego minusem (nowoczesne lasery usuwają kilkadziesiąt włosków jednocześnie). Z kolei przewagą metody ultradźwiękowej jest to, że jest skuteczna w przypadku każdego rodzaju owłosienia. Najskuteczniejsza jest tzw. depilacja ultradźwiękowa z enzymami. Najpierw kosmetyczka depiluje skórę woskiem. Następnie za pomocą ultradźwięków wprowadza w głąb skóry enzymy, uszkadzając komórki macierzy odpowiedzialne za wytwarzanie włosów. Fale ultradźwiękowe wnikają w głąb skóry, docierając aż do cebulek włosowych. Na koniec nakłada łagodzący krem. Zabieg powtarza się przez następne 2 dni. Aby pozbyć się włosków na zawsze, taki trzydniowy cykl zabiegów należy powtórzyć kilkukrotnie w odstępie 4-6 tygodni. Depilacja ultradźwiękami jest zabiegiem bezbolesnym i pozwalającym uniknąć nieprzyjemnych skutków usuwania włosów, takich jak krostki, zaczerwienienia, wrastające włoski. Przeciwwskazania

• ciąża, żylaki, zapalenie żył, stany zapalne skóry, niska krzepliwość krwi, eilepsja.

---