RYZYKO BANKOWE
Czym jest ryzyko bankowe?
Ryzyko jest to obiektywnie istniejąca możliwość poniesienia straty, szkody, niepowodzenia w wyniku realizacji zamierzonych celów działalności banku.
Istota ryzyka tkwi w alternatywie: sukces lub niepowodzenie, zysk lub strata, nagroda lub kara. A zatem ryzyko posiada dwie strony: negatywną i pozytywną. Pierwsze jest źródłem niechęci do podejmowania ryzyka, natomiast druga bodźcem do zwiększonego wysiłku. Przeciwieństwem ryzyka jest szansa uzyskania korzyści. Ryzyka nie można wyeliminować, ale można je ograniczać poprzez odpowiednią prewencję ekonomiczną, prawną organizacyjną i kadrową. Wielkość ryzyka bankowego zależy od wielu wzajemnie powiązanych czynników. Większość z nich jest niezależna od działań banku. Są to między innymi: /SLAJD/
czynniki ogólno gospodarcze: polityka gospodarcza państwa, polityka banku centralnego, stopa inflacji, zadłużenie budżetu,
czynniki polityczne: tendencje i wydarzenia mające wpływ na sytuację społeczno - gospodarczą,
czynniki demograficzne: struktura ludności, stopa bezrobocia,
czynniki techniczne: stan infrastruktury.
/SLAJD/
W praktyce bankowej najczęściej występujące rodzaje ryzyka to:
ryzyko stopy procentowej,
ryzyko płynności,
ryzyko kredytowe,
ryzyko dewizowe.
/SLAJD/
Ryzyko stopy procentowej można określić jako wrażliwość dochodów banku na przyszłe zmiany stopy procentowej. Bank jest narażony na ryzyko wynikające z niedopasowania terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów. Przykładem może być przyznanie kredytu długoterminowego o stałym oprocentowaniu ze środków krótkoterminowych. W przypadku wzrostu rynkowej stopy procentowej bank będzie przynosił wyższe koszty pozyskania depozytów, uzyskując mniejszą marżę. Niekorzystne skutki dla banku może spowodować odwrotna sytuacja, polegająca na inwestowaniu długoterminowych lokat w kredyty lub inne przedsięwzięcia krótkoterminowe. Przy stałym oprocentowaniu długoterminowych depozytów, spadek rynkowej stopy procentowej będzie miał wpływ na zmniejszenie dochodów z operacji po stronie aktywów banku. Ryzyko strat na zmianach oprocentowania powstaje także w sytuacji, gdy występuje co prawda dostosowanie terminowe odpowiednich pozycji aktywów i pasywów, ale ich oprocentowanie zostało ustalone na warunkach odmiennych. Ilustracją tego przykładu może być ryzyko aktywne w banku, który prowadzi operacje kredytowe z zastosowaniem zmiennej stopy procentowej, a operacje depozytowe opierają się na stałej stopie procentowej. Jeżeli rynkowa stopa procentowa ulegnie obniżeniu, nastąpi spadek marży odsetkowej, a w konsekwencji obniżenie dochodów banku. Ryzyko pasywne wystąpi, gdy bank udziela kredytów wg stałej stopy procentowej, a za pozyskiwane środki pieniężne płaci wg zmiennej stopy procentowej. Prowadzi to do podwyższenia oprocentowania depozytów w warunkach wzrostu stóp rynkowych.
/SLAJD/
Podstawowymi instrumentami ograniczania ryzyka stopy procentowej mogą być m.in.:
synchronizacja wielkości pozycji bilansowych wrażliwych na zmiany stóp procentowych,
stworzenie możliwości zmiany stóp procentowych w umowach depozytowych i kredytowych z klientami,
analiza stóp procentowych kosztów pieniądza i marży banku,
stosowanie polityki zróżnicowania stóp procentowych w zależności od ryzyka bankowego.
/SLAJD/
Ryzyko płynności wynika z niedopasowania kwot i terminów zapadalności i wymagalności pasywów. Na ogół przyczyną utraty płynności finansowej jest nieterminowa spłata wierzytelności banku oraz przedterminowe wycofanie depozytów. Zagadnienie płynności finansowej rozpatruje się w okresach krótkich ( 1 miesiąc), średnich (kwartał) i długich (rok i powyżej). Istotną rolę w zakresie analizy płynności odgrywa tzw. Złota reguła bankowa, która wymaga, aby kwotom i terminom płatności pasywów odpowiadały odpowiednie kwoty i terminy aktywów. W praktyce następuje osad lokat wkładów pieniężnych, co umożliwia krótkoterminowe wykorzystanie zasobów pieniądza w operacjach aktywnych.
Instrumentami ograniczania ryzyka są m.in.: /SLAJD/
zróżnicowanie portfela aktywów, kredytów oraz papierów wartościowych,
lokaty międzybankowe, tworzenie rezerw,
otwarcie możliwości korzystania z kredytu redyskontowego w NBP.
/SLAJD/
Ryzyko kredytowe związane jest przede wszystkim z niebezpieczeństwem niewypłacalności kredytobiorcy. Zagrożenie to na ogół może wynikać z niepowodzenia w realizacji przedsięwzięci z winy kredytobiorcy lub otoczenia gospodarczego.
Przy ocenie ryzyka kredytowego bank wykorzystuje dwa niezależne od siebie kryteria. Jest to terminowość spłaty kapitału i odsetek oraz sytuację ekonomiczno-finansową dłużnika. Terminowość spłaty kapitału i odsetek określa się na podstawie analizy realności przedsięwzięć oraz rachunku przepływów środków pieniężnych. Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika powinna uwzględniać czynniki obiektywne i subiektywne.
Do czynników obiektywnych zaliczamy m.in.:
rentowność,
zyskowność kapitału,
wskaźnik płynności,
rotację zapasów
rotację należności,
Czynniki subiektywne obejmują:
jakość zarządzania(kultura kierownicza),
stopień zależności od rynku,
stopień zależności od decyzji rządowych i zmian politycznych,
stopień koncentracji dostawców lub odbiorców.
/SLAJD/
Ryzyko dewizowe określane jest również jako walutowe lub ryzyko zmiany kursu walut. Występuje ono przy wykonywaniu operacji bankowych związanych z obsługą transakcji handlu zagranicznego. Ryzyko związane z operacjami zagranicznymi jest wyższe niż przy obsłudze transakcji krajowych. Oprócz zagrożeń typowych dla zagrożeń krajowych dochodzą dodatkowe implikacje wynikające z kształtowania się sytuacji politycznej, gospodarczej, prawnej w różnych krajach oraz niekorzystne ruchy kursów walutowych. Podstawowym zagrożeniem dla banku w ramach ryzyka dewizowego są więc wahania kursów walut. Mogą one wystąpić w okresie od przyjęcia depozytu lub udzielenia kredytu do dnia zwrotu tych należności. Ryzyko kursowe powstaje w sytuacji niedopasowania aktywów i pasywów, tworząc otwartą pozycję walutową. Ujemna dla banku różnica kursowa(strata) powstaje wówczas, gdy w okresie kredytowania w walucie obcej spadnie kurs tej waluty. W przypadku wzrostu kursu bank w opisanej sytuacji zyska na dodatniej różnicy.
Wymienione rodzaje ryzyka nie tworzą listy zamkniętej. Nowe kategorie tego zjawiska wyłaniają się wraz z postępem naukowo - techniczno - społecznym. Dotyczy to zwłaszcza finansowania nowych technologii i wdrażania innowacji finansowych oraz prowadzenia interesów zagranicznych banków. Mogą pojawiać się także nowe zagrożenia wynikające z wykorzystywania elektroniki w systemie rozliczeń międzynarodowych oraz powstania różnego rodzaju przeszkód w transferze kapitałów pomiędzy państwami. Dlatego też banki powinny umiejętnie zarządzać ryzykiem stosując odpowiednie normy ostrożnościowe.