Ludwik Andegaweński.
- urodził się: 1326, zmarł: 1382
- na tronie w latach 1370 - 1382
- dynastia Andegaweńska
- poprzednik: Kazimierz Wielki
- następca: Jadwiga (i jej mąż Władysław Jagiełło)
- syn Elżbiety Łokietkówny i króla Węgier Karola Roberta
- żony :
1. Małgorzata Luksemburg, córka cesarza Karola IV i Marii de Valois
2. Elżbieta, córka Stefana Bośniackiego i Elżbiety, księżniczki inowrocławskiej
- dzieci:
1. Maria, zmarła w niemowlęctwie
2. Katarzyna, zmarła wcześnie
3. Maria, żona Zygmunta Luksemburskiego, cesarza rzymskiego, króla czeskiego i węgierskiego
4. Jadwiga, królowa polska, żona Władysława Jagiełły, wielkiego księcia litewskiego i króla Polski
- przydomki:
1. Andegaweński - nazwa dynastii, której był przedstawicielem
2. Węgierski - był królem Węgier, dla zaznaczenia obcokrajowca na tronie polskim
3. Wielki - takim przydomkiem obdarzono go na Węgrzech, bowiem zalicza się do najznakomitszych monarchów tego kraju
Władca prywatnie.
Ludwik Andegaweński urodził się w 1326 roku jako syn króla Węgier, Karola Roberta i Elżbiety Łokietkówny, siostry Kazimierza Wielkiego. Zgodnie ze zwyczajem dworu andegaweńskiego, otrzymał staranne wykształcenie. Znał się na literaturze, interesował się astronomią, posiadał także zasobną bibliotekę. Według opisów ówczesnych kronikarzy był "słusznego wzrostu, o wyniosłym spojrzeniu, z brodą i włosami kędzierzawymi, pogodnym obliczem, o wydatnych wargach". Był chorowity, raczej słabego zdrowia. Uchodził za bardzo przystojnego. Ożenił się z miłości z Elżbietą, córką Stefana Bośniackiego. Ludwik był człowiekiem dużego formatu. Mądry i zdecydowany, dobry administrator i zręczny dyplomata, słynął z pobożności - podobno dwieście razy dziennie odmawiał modlitwę Zdrowaś Mario. Był bardzo przywiązany do swej matki i zawsze liczył się z jej zdaniem. Nie miał synów. Z trzech córek najstarsza zmarła młodo, a dwóm kolejnym starał się zapewnić tron polski i węgierski. Król Ludwik Andegaweński zmarł w 1282 roku. Pochowany został w nekropolii królów węgierskich w Białogrodzie.
Działalność publiczna.
Ludwik Andegaweński obejmując władzę W Polsce był 44-letnim mężczyzną i dojrzałym już politykiem. Od prawie trzydziestu lat sprawował władzę na Węgrzech. Prowadził ożywioną działalność dyplomatyczną. Na Węgrzech król Ludwik zasłużył sobie na przydomek Wielki. Jest uważany za jednego z najznakomitszych monarchów w historii tego kraju. Za jego panowania Węgry stały się potęgą europejską i przeżywały okres rozkwitu. W Polsce na jego temat przeważają raczej krytyczne opinie. Ukształtowane one zostały przez kronikarza owej epoki, Janka z Czarnkowa. Ludwik, tłumacząc, że "nie może znosić powietrza polskiego" niewiele przebywał w naszym kraju. Nigdy nie opanował języka polskiego. W jego imieniu rządy w Polsce sprawowała matka, Elżbieta Łokietkówna, a po jej śmierci w 1380 roku, biskup krakowski Zawisza z Kurozwęk. Czasy Ludwika Andegaweńskiego nie były w Polsce spokojne. Janko wspomina w kronikach o grabieżach i rozbojach. Duże znaczenie miała walka Ludwika z wielkopolską opozycją, szukającą sposobu obalenia dynastii Andegawenów w Polsce. Ludzie opozycji mieli swego kandydata do władzy: Kaźka słupskiego. Byli także przeciwni dominacji Małopolan w polityce. Polityczne zbliżenie Polski i Węgier nastąpiło już wcześniej. Wspólnym interesem była walka z Luksemburgami i ekspansja na Rusi Halickiej. Jednak rządy Andegawenów spowodowały wzrost nastrojów antywęgierskich, a nawet pogrom w Krakowie za regencji królowej Elżbiety. W 1376 roku pospólstwo krakowskie zamordowało kilkudziesięciu Węgrów, dworzan królowej Elżbiety. Ludwik Węgierski prowadził aktywną politykę gospodarczą. Szczególną opieką otoczył miasta i handel. Przyznał kupcom polskim prawie całkowitą swobodę handlowania na Węgrzech. Miasta polskie otrzymały od niego szereg przywilejów i zwolnienia z ceł. Największe korzyści osiągnął Kraków, który otrzymał bezwzględne prawo składu. Za panowania Ludwika handel w Polsce (a szczególnie w Małopolsce) przeżywał niebywały rozkwit. Jest to zasługa nie tylko Andegaweńczyka, ale także jego poprzednika, Kazimierza, oraz wyjątkowo korzystnej koniunktury międzynarodowej. Przez Polskę wiódł szlak łączący kolonie czarnomorskie z Europą Zachodnią. Obdarowując miasta, Ludwik Andegaweński liczył na ich poparcie dla swej polityki, szczególnie dla planów zapewnienia sukcesji tronu polskiego dla swoich córek. Król Ludwik zabiegał również o przychylność szlachty. W 1374 roku wydał dla niej przywilej koszycki. Był to przywilej generalny, obejmujący szlachtę całego kraju i stał się podstawą swobód i politycznej siły szlachty w Polsce. W zamian za zgodę na objęcie tronu polskiego po śmierci Ludwika przez jedną z jego córek, król poważnie ograniczył władzę monarszą na rzecz szlachty. Nie był to ani pierwszy, ani ostatni z przywilejów nadających szlachcie szerokie uprawnienia. Proces uprzywilejowywania tego stanu był długotrwały i zależał od wielu czynników. Ludwik zmarł w Tyrnawie w 1382 roku, pozostawiając polskie dziedzictwo zabezpieczone licznymi układami ze szlachtą, duchowieństwem i mieszczanami. Tron polski miał przypaść żeńskiej linii Andegawenów. Jednak najstarsza córka nie przeżyła ojca. Średnia, Maria, była narzeczoną Zygmunta Luksemburczyka. Przekreślało to jej szanse na tron polski. Luksemburczyk nie został wpuszczony do Krakowa, a panowie polscy wybrali na królową najmłodszą córkę Ludwika, Jadwigę.
Bilans panowania.
Ludwik Andegaweński umocnił w czasie swego panowania, stworzone przez poprzedników, podstawy potęgi gospodarczej i politycznej Polski. Jednocześnie, wykorzystując swoją pozycję, oderwał od Korony Ruś Czerwoną i przekazał ją Węgrom. Większośc czasu poświęcał rządom na Węgrzech. Polsce poświęcał niewiele uwagi, powierzając władzę tutaj swej matce. Dbał przede wszystkim o interesy dynastii, zabiegał o zapewnienie tronu polskiego swoim potomkom. Będący wynikiem takiej polityki akt koszycki uznaje się za podstawę rosnącej pozycji politycznej szlachty polskiej.