Offe - Projektowanie instytucji w krajach Europy Wschodniej w okresie przemian
Tworzenie instytucji lub budowa nowych, lepszych instytucji społecznych, politycznych i ekonomicznych są powszechnie uważane za podstawowy problem praktyczny, z jakim stykają się społeczeństwa, borykające się z dziedzictwem swej całkowicie zdyskredytowanej przeszłości.
Dwoista natura instytucji (poparcie i funkcjonalność)
funkcja socjalizacyjna (jak się zachowywać i czego oczekiwać)
funkcja mentorska/hegemonistyczne (narzucenie samym sobie [aktorom] dyscypliny zachowania i podanie obowiązujących celów i preferencji)
muszą sprawnie funkcjonować (realizować cel swego istnienia)
„kiedy instytucja została powołana do życia i spotkała się z szerokim poparciem, tak jakby zaczyna samodzielny lot (niewidzialny, automatyczny pilot) - instytucje funkcjonują w sposób zadowalający jako niezależne od intencji ludzkich struktury, podejmujące działania
[działanie we właściwy sposób i doprowadzanie sprawy do końca]
instytucje nakładają określone obowiązki i powodują określone skutki
Organizacja versus instytucja:
obowiązki związane z organizacją mają charakter diadyczny, reguły instytucjonalne są triadyczne, czyli ustanawiane i egzekwowane przez osoby trzecie
obowiązki podporządkowane są oczekiwanym wynikom w organizacjach, natomiast w instytucjach znajdują się co najmniej na tej samej płaszczyźnie logicznej co wyniki
obowiązki organizacyjne są znacznie bardziej ograniczone jeśli chodzi o ich zakres, prawomocność i skutki dla osoby, której dotyczą; są one ograniczone do zakresu decyzji, jakie instytucje oddają w ręce podmiotów działających w ich dziedzinie, aby mogły realizować swoje cele
Instytucje są stabilne ale i sztywne!
Stałość i zmienność instytucji
Stabilność jako proces:
niezmienniczość, samopowielanie, inercja
efekt utartego szlaku (instytucje są wytworem ludzi, a ludzie wytworem instytucji)
drugi mechanizm to zmiana zinstytucjonalizowanych reguł niższego rzędu
najbardziej radykalny przypadek zmian instytucjonalnych, regulowanych instytucjonalnie, są TRANSICION PACTADA (rozmowy okrągłego stołu)
Tworzenie instytucji: problemy hiperracjonalności i nawyków myślowych:
stare instytucje muszą być całkowicie zdyskredytowane (brak spójnej socjalizacji) i muszą zatracić zdolność radzenia sobie z problemami funkcjonalnymi
obecność modelu nowego ładu instytucjonalnego, który nie jest zazwyczaj tworzony na miejscu, lecz „importowany” z bardziej lub mniej odległych punktów w czasie oraz przestrzeni i poddany stosownej adaptacji
dwie strategie: poszukiwanie modelu w przeszłości własnego kraju, bądź kopiowanie go skądinąd
retoryka „uczenia się jest wreszcie po to, by ukryć różne twórcze zmiany modelu wyjściowego, z jakimi wiąże się rzekome naśladownictwo
reformy instytucji, przeprowadzane pochopnie i w zbyt szerokim zakresie, mogą szybko wyczerpać poparcie zainteresowanych grup lub zwieść oczekiwania - wzbudzone przez sam proces reform - że szybka transformacja oznacza też szybkie wyniki
powodzenie i zdolność przetrwania nowo budowanych instytucji zależy bardziej od zaufania społeczeństwa, jego gotowości dostosowania się i cierpliwości, z jaką ponosi koszty transformacji, niż od jakości sposobu zaplanowania samych instytucji
instytucji, przeprowadzane pochopnie i w zbyt szerokim zakresie, mogą szybko wyczerpać poparcie zainteresowanych grup lub zwieść oczekiwania - wzbudzone przez sam proces reform - że szybka transformacja oznacza też szybkie wyniki
powodzenie i zdolność przetrwania nowo budowanych instytucji zależy bardziej od zaufania społeczeństwa, jego gotowości dostosowania się i cierpliwości, z jaką ponosi koszty transformacji, niż od jakości sposobu zaplanowania samych instytucji
instytucje skopiowane i przeniesione, którym brakuje infrastruktury moralnej i kulturowej, na jakiej może się oprzeć instytucja oryginalna, mogą przynieść bardzo różne wyniki, nierzadko sprzeczne z oczekiwaniami
elementy infrastruktury kulturowej, na jakich muszą opierać się instytucje, wymagają nie tylko dłuższego czasu do konsolidacji, ale podobnie długiego czasu, by zostać wyeliminowane
Porażka integracji społecznej - upadek socjalizmu państwowego nastąpił wskutek niezdolności jego instytucji do stworzenia spójnego systemu motywacji lub przynajmniej ograniczenia niespójności istniejącego systemu
Porażka integracji systemowej - upadek socjalizmu nastąpił, również z powodów funkcjonowania systemu planowania, alokacji i dystrybucji środków i zasobów, dlatego, że brakuje mu odpowiednika mechanizmu rynkowego, pozwalającego na sprawne, ciągłe i anonimowe eliminowanie nieefektywnych konfiguracji czynników produkcji
Jeśli instytucje wykazują ułomność w jednym obszarze, drugi może być w stanie skompensować to niepowodzenie - brak wyników równoważony jest przez duży zapas lojalności, nadziei, cierpliwości, optymistycznych oczekiwań, które mogą odsunąć bądź uniknąć perspektywę załamania; rosnąca produkcja może ograniczać niezbędność lojalności.
Wyzwania, rozpad i strategie przetrwania:
Rozpad instytucji:
nie są w stanie zaszczepić norm i preferencji, które stanowią warunek lojalności członków
pojawienie się alternatyw pozwalających na zaspokojenie potrzeb i pełnienie funkcji, w stosunku do których instytucja miała wcześniej monopol
oczywista niemożność pełnienia funkcji, za które instytucje odpowiadają
w pewnych warunkach największą szkodą jaką można wyrządzić systemowi instytucjonalnemu, jest podjęta publicznie próba przeprowadzenia działań naprawczych na szeroką skalę
Strategie przetrwania:
zmiana celów
zmiana klienteli
zmiana stosowanych środków
Krytyka:
próbować zakwestionować przesłanki normatywne, na jakie powołuje się instytucja (systemy emerytalne)
starać się wykazać, że owe przesłanki normatywne, jeżeli zachowują ważność, mogą również być realizowane przez alternatywne rozwiązania instytucjonalne
dowodzić, że rezultaty na jakie powołują się zwolennicy danego schematu instytucjonalnego nie są, po rozważeniu wszystkich za i przeciw, tak bezwarunkowo pożądane, jak to przedstawiają obrońcy