Samorząd terytorialny w krajach UE


Samorząd terytorialny w krajach UE

Wykład I

Pojęcie władzy publicznej - za organy władzy publicznych można uznać wszystkie te instytucje, które mają ustawowe prawo do podejmowania decyzji wiążących obywateli i inne podmioty prawa.

Władza publiczna - władze państwowe.

Państwo a samorząd:

- o. hierarchiczna

- o. scentralizowana

- poziomy podział kompetencji

- o. niehierarchiczna

- zdecentralizowana

- pionowy podział

Subsydiarność 3 cechy:

- autonomii

- dynamiki

-proporcjonalności

W Polsce:

- decentralizacja

- subsydiarność

- unitarny charakter państwa

Samorząd terytorialny - to mieszkańcy to my.

Samorząd a inne instytucje społeczeństwa obywatelskiego.

I Sektor Państwo

II Sektor samorząd

III Sektor Społeczeństwo obywatelskie (fundacje, stowarzyszenia)

Geneza europejskich modeli samorządu terytorialnego:

- niecentralizacja (Anglia, Szwecja)

- decentralizacja (Niemcy, Francja)

Podstawowe kwestie wspólne samorządów europejskiego:

- szczeble samorządu terytorialnego nie tworzą hierarchii

- nadzór na zasadzie legalności

- co najmniej 2 szczeble

- ogólnoeuropejskie standardy samorządu terytorialnego

- nieustająca reforma administracji terytorialnej.

Wykład II

Cechy wspólne:

- jednostki podstawowe w podziale terytorialnym we wszystkich państwach członkowskich UE mają charakter wspólnot lokalnych o statusie samorządowym

- w niektórych państwach samorząd funkcjonuje na dwóch szczeblach poniżej poziomu regionalnego

- zwykle jednostki samorządu terytorialnego nie znajdują się w stosunkach wzajemnej zależności

- relacje między nimi i ich kompetencje są bezpośrednio opisane w przepisach prawa

- wyższe jednostki władzy lokalnej o charakterze samorządowym wypełniają często funkcje szczebla regionalnego np. prowincje Belgii.

- w niektórych krajach w jednostkach wyższego podziału terytorialnego występuje dualizm władzy - czyli działanie na tym terenie jednocześnie administracji samorządowej i rządowej.

- np. departamenty we Francji gdzie obok organu samorządu terytorialnego funkcjonuje prefekt (jako reprezentant rządu i podległe mu rozbudowane struktury administracji rządowej)

- organ administracji rządowej działają też w tych jednostkach samorządu terytorialnego gdzie nie ma dualizmu władzy - funkcjonują organy rządowe, które nie mają właściwości ogólnych.

- np. w Portugalii rząd nie może w każdym samorządowym regionie powołać swego przedstawiciela, którego zakres działania obejmuje również kontrolę jednostek władzy lokalnej

- np. na Węgrzech w odniesieniu do Budapesztu, gdzie pełnomocnicy rządu wykonują działania kontrola w zakresie przestrzegania prawa przez samorząd.

- mogą istnieć we wspólnotach lokalnych jednostki pomocnicze nieposiadające osobowości prawnej np. w Polsce - sołectwo, dzielnica, np. w Portugalii - zgromadzenie parafii - organ podstawowej jednostki samorządu, może tworzyć z własnej inicjatywy lub na wniosek mieszkańców, organizacje osób zamieszkałych na obszarze mniejszym niż parafia.

- ludność

- finansów własnych

- możliwości organizacyjne i ekonomiczne

- powszechne jest tworzenie obok jednostek terytorialnych (ziemskich) jednostki miejskie (zwane często grodzkimi) dotyczy to zwłaszcza największych jednostek miejskich w tym miast stołecznych.

- konstytucyjne gwarancje samodzielności jednostek terytorialnych są powszechne

- zwykle podstawowe zasady: decentralizacji, pomocniczości

- w państwach federalnych kompetencje do określenie samodzielności funkcjonowanie władz lokalnych maja organy podmiotów federacji.

Status jednostek samorządu terytorialnego UE jest zróżnicowany, elementy wspólne:

- osobowość prawna

- autonomia budżetowa

- posiadanie praw majątkowych

- możliwość nakładania podatków i opłat lokalnych

- prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własną odpowiedzialność

- możliwość zrzeszania się

- przeważa zasada ustawowego określenia statusu jednostki samorządu terytorialnego

Układ kompetencji w relacjach jednostek lokalnych z centrum i regionami:

- podział na zadania własne i zlecone

- zadania własne - lokalne zagospodarowanie przestrzenne, edukacja, drogi (zwykle kompetencje te określone sa w sposób otwarty - domniemanie kompetencji)

- zadania zlecone- sprawy przekazane w trybie ustawy lub na podstawie ustawy w trybie porozumienia.

- organ zlecający zadania jest zobowiązany do przekazania środków finansowych.

Organy i urzędy na poziomie lokalnym:

- kolegialne organy stanowiące - zawsze wybierane przez mieszkańców.

- organy wykonawcze - ich status jest niejednolity.

Organy stanowiące:

- wybierane w wyborach powszechnych

- liczba członków łączy się z liczbą mieszkańców danej jednostki wynosi od kilku do ponad stu.

- specyficznym uregulowaniem np. Szwecja jest instytucją zastępczą radnego - wyręcza radnego w pełnieniu obowiązków w razie jakichkolwiek utrudnień

- zwykle organy kadencyjne - kadencje od 3 do 8 lat.

- 3 lata na Malcie

- 4 lata: Bułgaria, Czechy, Polska, Węgry, W. Brytania, Dania, Finlandia, Grecja, Holandia, Litwa, Łotwa, Portugalia, Rumunia, Szwecja, Słowacja, Słowenia

- 5 lat: Cypr, Estonia, Irlandia, Włochy

- 5/6 lat: w Austrii

- 4/8 lat w zależności od kraju w Niemczech

Prezydium:

- w Bułgarii na Cyprze w gminach wiejskich

- w Czechach, Danii, Francji - w gminach i departamentach

- w gminach w Grecji i Hiszpanii, Irlandii, Litwie, Łotwie, Malcie, Niemczech, Polsce, Szwecji, W. Brytanii.

Wykład III

SAMORZĄD TERYTORIALNY WE FRANCJI

Francja jest największym i najbardziej zróżnicowanym.

Ustrój polityczny - Francja opiera się na konstytucji, która głosi, że państwo francuskie jest niepodzielna laicką demokratyczną oraz socjalna republiką.

Reforma decentralizacji państwa 1982- 1985

Trzy jednostki samorządu terytorialnego:

- gmina

1982 - bardziej zdecentralizowana

02.03.1982 - Ustawa o prawach i swobodach gmin.

Centralnym organem będą rady wybierane w wyborach powszechnych.

Organizacje polityczne Francji:

- państwo

- 26 regionów (4 regiony zamorskie)

- 96 departamentów (4 zamorskie)

- 36.700 gmin zarządzanych przez radę.

Gminy - występuje jednolity model gmin, wybierane w wyborach powszechnych na 6 lat w jednakowym terenie. W systemie proporcjonalnym i większościowym.

W gminach do 3500 tys. Mieszkańców głosowanie większościowe, a do 2000 tys mieszkańców dopuszczane jest głosowanie na pojedyncze kandydatury lub listy niekompletne.

W gminach powyżej 3500 tys. Mieszkańców są 2 tury podział mandatów. Jeżeli jakaś lista lub partia polityczna w pierwszej turze wyborów uzyskała absolutną większość to otrzymuje ona połowę miejsc w radzie, natomiast reszta miejsc została podzielona pomiędzy pozostałymi listami proporcjonalnie do liczby otrzymanych głosów. Gdy rada z list nie uzyska większej ilości wtedy jest 2 tura.

Bierne prawo wyborcze - 18 lat, obywatelstwo, zasada domicylu, nie mogą to być etatowi urzednicy gminy lub państwowi. Mandat wygasa w razie śmierci, rezygnacji z członkowstwa rady oraz w przypadku rozwiązania całej rady.

Liczba radnych od 9 (powyżej 100 mieszkańców) do 96 (ponad 300000 mieszkańców)

Lyon - 73 radnych

Marsylia - 101 radnych

Paryż - 163 radnych

Rady maja obowiązek przeprowadzania posiedzeń plenarnych raz na kwartał. Do Rady gminy należą obowiązku mający charakter lokalny. Domniemanie kompetencji gminy i Rady.

Obowiązki rady:

- zarządzanie własnością gminy

- utrzymywanie dróg gminnych

- zatwierdzenie budżetu rocznego

- reglamentacja zatwierdzona oraz organizowanie pracy w gminie

- zapewnienie ładu i porządku publicznego.

Organem wykonawczym jest mer. Wybierany przez Radę na pierwszym posiedzeniu. Większością głosów. Dwie tury głosowania w razie braku większości bezwzględnej jest 3 tura zwykła. Jest mer wybierana przez radę. Trwa kadencja 6 lat.

Kandydaturę na mer zgłasza partia lub ugrupowanie, które wygrało wybory samorządowe. Po dokonaniu wyboru mera rada nie ma możliwości odwołania go przed upływem kadencji. Prawo przewiduje tylko zawieszenie lub odwołanie mera w przypadku popełnienia przez niego poważnego błędu przez realizację jego zadań i funkcji. Odwołanie wymaga dekretu, a zawieszenie czasu dłuższego niż miesiąc.

Wraz z mery wybierani są jego zastępcy:

- przygotowuje

- przewodniczy radom

- przygotowuje i wykonuje uchwały rady

- wykonanie określonych kompetencji rady na podstawie udzielonej przez nią delegację

- kompetencje własne (władztwo personalne)

- wykonywanie w charakterze przedstawiciela państwa funkcji zlewnych z zakresu administracji rządowej dotyczących:

Apartamentem pomocniczym mer jest Urząd. W jego skład wchodzą pracownicy w liczbie od kilku w małych gminach do kilkunastu w większych.

DEPARTAMENTY

Na czele departamentu stoi prefekt (organ wykonawczy), który jest organem administracji centralnej oraz rady generalne

Departamenty dzielą się na mniejsze okręgi arrondissement, na czele, których stoją podprefekci.

Organem uchwałodawczym jest Rada.

Nazwa departamentów wywodzą się od nazw geograficznych. Są to nazwy rzek, gór.

Na każdy okręg wyborczy przypada jeden radny. Kadencja trwa 6 lat. Po upływie 3 lat jest rotacja. Rada wybiera na 3 lata przewodniczącego i od 4 do 10 zastępców. Przewodniczący przygotowuje projekty uchwał rady i czuwa nad wykonaniem.

Urzędnicy departamentów są wieloletnimi pracownikami państwowymi. Ich zwierzchnikami jest przewodniczący Rady Gminy.

Zadania departamentów:

- budowa i utrzymanie dróg

- utrzymanie miejskiej kolei

- ochrona socjalna młodzieży.

07.01. oraz 22.07. 1983 podzieliły państwowe zadania:

- szkolnictwo wyższe

- transport i komunikacja

- gospodarka mieszkaniowa

- budownictwo

Organem administracji państwowej na poziomie departamentu jest kawram republiki. Posiada on funkcje nadzorcze nad samorządem terytorialnym. Ponadto jest to organ wykonawczym wykonującym zadania które nie zostały przekazane samorządowi. Komisarz ma prawo wejść na sesje rady głównej z prawem głosu.

Przewodniczący Rady składa roczne sprawozdanie z działalności radzie.

Komisarz republiki wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza generalnego, szefa organu administracji specjalnej, urzędników przybocznych oraz ogromnego sztabu urzędników.

Regiony - najwyższy szczebel podziału administracji 1972 powołano nowe regiony od 2 do 8 departamentów w regionie. Ich granice i normy często nawiązują do nazw historycznych.

Każdy z regionów dzieli się na pozostałe jednostki (departamenty, kantony oraz gminy).

We Francji 22 regiony.

Organ uchwałodawczy - Rada Regionu na 6 lat. Na czele przewodniczący wybierany spośród radnych i przygotowuje on uchwały.

Najważniejszym organem w regionie jest rada regionalna.

Perfekt - koordynuje działania rządu w departamentach. Jest dualizm władzy. Korsyka ma inny status niż pozostałe regiony.

Są trzy komisje doradcze:

- do spraw gospodarczych i socjalnych

- do spraw kultury i wychowania

- pożyczkowa.

Regiony mają zadania z zakresu gospodarczego, socjalnego, zdrowotnego, kulturowego, naukowego rozwoju wspólnoty.

Regiony zamorskie:

- Gwadelupa

- Martynika

- Gujana Francuska

- Reunion.

Wykład IV

NIEMCY - samorząd terytorialny

Współczesna Republika Federalna Niemiec jest państwem federacyjnym o daleko posuniętej autonomii krajów (landach) wchodzących w skład państwa jako związku system RFN jest na 5 zasadniczych normach konstytucyjnych, zgodnie z którym Niemcy są:

Początki samorządu

- początków niemieckiego samorządu należy szukać jeszcze w czasach średniowiecznych, kiedy to miasta cieszyły się wolnością.

- faktycznie kształt jednostki samorządu choć nie zupełnie demokratycznego jeszcze datuje się na rok 1808 gdy na obszarze Prus wprowadzono ustawę o ustroju miast.

- w 1918 wprowadzono powszechne i jawne lokalne prawo wyborcze

- natomiast prawdziwa demokratyzacja samorządu niemieckiego rozpoczęła się dopiero 1945.

Konstytucyjna pozycja samorządu.

Po zakończeniu działań wojennych bezwarunkowej kapitulacji Niemiec w maju 1945 podzielono terytorium Niemiec na :

- brytyjską

- amerykańską

- francuską

- radziecką

- związek (federacja) - Bund

- kraje (landy) - Londer

- powiaty (kreise) i miasta wyłączone z powiatów miasta powinny mieć nie mniej niż 100 mieszkańców i nie więcej niż 500 tys.

- gminy Gemeinde

Landy mogą decydować o typie ustroju samorządu terytorialnego w ramach tego samego modelu ustrojowego status też nie jest taki sam nawet w sąsiednich landach. Pierwszym szczeblem są gminy , drugim powiaty , dodatkowo wyodrębnione są w strukturze okręgi w Bawarii.

Gmina jako zasadnicza jednostka w strukturze sam. Ter. Niemiec.

W RFN istnieje 16 krajów, które mogą w ograniczonym zakresie zawierać układy międzynarodowe.

Gmina jest najmniejszą i podstawową jednostką podzieloną terytorialnie i administracji pomocniczej.

USTROJOWA POZYCJA SAMORZĄDU GMINY

- na rzecz gminy przemawia domniemanie kompetencji

- zasada obligatoryjnego wyboru przez społeczności lokalne ich przedstawicieli organów uchwałodawczych na zasadzie powszechności.

- osobowość cywilnoprawna i publicznoprawna poszczególnych krajów.

GMINA

- gminy wyposażone są w osobowość prawną

- mają zdolność prawną

- mają zdolność do czynności prawnych

Gmina jako korporacja terytorialna jej mieszkańców opiera swoja autonomię:

- autonomia terytorialna i administracja która przejawia się w możliwości sprawowanych władzy na danym obszarze.

- władztwo organizacyjne swobodą organizowanych, wnętrz gmin (statut)

- możliwość stanowienia prawa miejscowego

- kwestie związane z zatrudnienia pracowników samorządowych

- odrębne przepisy dotyczące prac samorządu

- autonomia finansowa

- autonomia w dziedzinie planowania przestrzennego oraz rozwoju gospodarczego.

Wyróżniamy następujące typy gmin:

- funkcjonuje magistrat urzędniczy wybierany przez

- magistrat - składa się z burmistrza oraz rządów miejskich i tak jak u nas zarząd

- duża rolę odgrywają komisje złożone w różnych częściach z członków rady magistratu i fachowo przygotowanych obywateli.

- członkowie magistratu maja równa pozycje jak burmistrz.

- podział zadań na radę i burmistrza, mieszkańcy wybierają radę a rada burmistrza.

- burmistrz kieruje radą razem z administracją gminy- w kraju Saary burmistrz nie jest traktowany w pełni jako radny nie przysługuje mi prawo głosu.

- burmistrz sprawuje władzę monokratycznie brak zarządu

- Rada wybierana przez mieszkańców

- rada wybiera przewodniczących - burmistrza oraz dyrektora gminy który kieruje administracją gminy jest dla rady organem wykonawczym.

- rada wybierana przez mieszkańców

- rada jest organem uchwałodawczym i wykonawczym

- burmistrz wybierany jest w wyborach bezpośrednich przez obywateli przewodniczy radzie i wykonuje jej uchwały

- model ten polega na podziale kompetencji decyzyjnych pomiędzy organy gminy radę i burmistrza.

- w tym modelu występuje równoważenie pozycji organu przedstawicielskiego i administracyjnego.

Organem stanowiącym gminy jest Rada

*Czynne prawo wyborcze:

- każdy obywatel który posiada obywatelstwo niemieckie

- ukończył 18 rok życia

- co najmniej od trzech miesięcy mieszka na terenie gminy.

*Bierne prawo wyborcze posiadają wszyscy obywatele (z wyjątkiem osób ubezwłasnowolnionych oraz sądownie pozbawionych prawo wyborczych bądź praw do zajmowania Urzędu publicznego.

KOMISJE

Duża część uprawnień rad jest realizowana przez komisję które mają charakter doradczy, opiniodawczy w niektórych sytuacjach maja uprawnienia władcze, rozstrzygające. W skład komisji Rady wchodzą bardzo często osoby spoza rady, wynika to z ustawodawstwa bądź z przyjętych zwyczajów.

System wybierania rad jest zróżnicowany:

- proporcjonalny (głosowanie na partię a nie na kandydata).

- kumulowany (każdy ma tyle głosów ilu wybieranych jest kandydatów, można jednemu dać 3 głosy.

- pomaszerowany - polegający na przyznaniu głosów kandydatom z różnych list, tworzy w ten sposób własna listę.

- mieszany - (większościowo- proporcjonalny) 50% z wyborów proporcjonalnych , 50% z wyborów większościowych.

ORGAN WYKONAWCZY

- jest organem kadencyjnym bądź monokratyczny. Burmistrz w zależności od landu. W większości landów organem gminy jest organ kolegialny. W mniejszych gminach zwłaszcza wiejskich burmistrz określany jest burgmester W gminach miejskich oberburgermajster (nadburmistrz)

- wyjątkowo funkcję organu wykonawczego może wykonywać dyrektor gminy.

Kompetencje organu wykonawczego:

- kieruje administracją gminy

- przewodniczy najczęściej Radzie i komisjom

- przygotowuje uchwały Rady.

- odpowiedzialny jest za wykonanie uchwał

- wykonuje bieżące sprawy gminy

- wykonuje zadania niezastrzeżone do wyłącznych kompetencji Rady

- reprezentuje gminę na zewnątrz

* druga pozycja różni się od polskich kompetencji.

Zadania gminy:

  1. Zadania własne: realizuje samodzielnie pod nadzorem …..

- obowiązkowe - które gminy wykorzystuje samodzielnie, lecz są to zadania nałożone na miasto

- dobrowolne - może wykonywać w ramach swojej kreatywności organu i możliwości finansowych, technicznych, …………..

2. Zadania zlecone - powierzone przez państwo które zasadniczo należą do……

Obowiązkowe:

- opieka socjalna

- opieka nad młodzieżą

- szkolnictwo podstawowe

- budowa i utrzymanie dróg

- zaopatrzenie w wodą

- odbiór i oczyszczanie ścieków

- ochrona przeciwpożarowa

- zakładanie i utrzymanie cmentarzu

Dobrowolne:

- zakładanie i utrzymanie domów dziecka

- zakładanie i utrzymanie szpitali, kapitał terenów rekreacyjnych, bibliotek, …….. użyteczności publicznej.

Samorząd powiatowy

W Niemczech jest 323 powiaty różne ilości w różnych landach.

W miastach - krajach Berlin, Brema, Hamburg powiaty nie występują

Zadania:

  1. własne i obowiązkowe (przekraczające możliwości gminy)

  2. Przekazane (zlecone) przez organy państwowe.

Modele ustrojowe powrotu

*Ustrój południowoniemiecki

- zróżnicowana pozycja starosty (różna kadencyjność)

- starosta może być wybierany w wyborach bezpośrednich i przez radę powiatu z możliwości ponownego wyboru), może być też przewodniczącym rady w komisji i kreujejednoosobowo. Bieżącymi sprawami powiatu.

*Ustrój komisji powiatowe - najmniejsze uprawnienia

- rola starosty bardzo ograniczona

- w wyborach bezpośrednich lub pośrednich

- możliwość ………………

- nie ma prawa ……….

* Ustrój dyrektorski

- starosta pochodzi z wyborach bezpośrednich

- jest przewodniczącym rady

- reprezentuje a zewnątrz

- posiada prawo głosu w radzie

- wykonuje uchwały rady.

ORGANY POWIATU

*Rada powiatu

- organ kolegialne

- pochodzące z wyborów bezpośrednich

- kadencja 5 lat.

Kompetencje:

- uchwalanie budżetu

- stanowienie prawa miejscowego

- decydowanie o tworzeniu, przekształcaniu bądź likwidacji przedsiębiorstw komunalnych.

* Komisje powiatowe poszczególnych krajach nowe funkcje

- Jest organem kolegialnym i uchwałodawczym

- pełni funkcje komisji głównej której zadaniom jest przygotowanie uchwał rady oraz koordynowanie Komisji fachowych

- kolegialny organ administracji powiatu składających się z członków zawodowych oraz honorowych

* Starosta

- organ monokratyczny

- wybierany bezpośrednio

- wybierany przez radę

- mianowany przez organy państwowe.

Anglia ( wpisuje się w teorie)

Specyfika Samorządu Wielkiej Brytanii

- adm. Angielska kształtowała się przez wiele stuleci w sposób odmienny od kontynentu

- ma charakter pierwotny i niezbywalny

- nie wywodzi się z monopolu władzy

- tworzy się oddzielnie

- szeroki zakres uprawnień …………., różnorodność jego instytucji i niezależności od adm. Rządów, nadzór nad samorządem sprawowany jest przez sądy

- brak dualizmu władzy w terenie (jak w samorządzie kontynentalnym)

Tradycja i historia samorządu terytorialnego

Od samego początku istniał podział na hrabstwa. Początkowo hrabstwa te nazywały się Shires obecnie counties. Na czele hrabstwa stał urzędnik zwany Sheriff (od X wieku). Przewodniczył on zgromadzeniu hrabstwa, które składało się z panów feudalnych. Zgromadzenie hrabstwa pełniło funkcję sądu hrabstwa. Hrabstwa dzieliły się na okręgi zwane hundreds, były to obszary zamieszkiwane przez 100 rodzin. Okręgi te przetrwały aż do XIX w. Na czele okręgu stał reeve, później szefem okręgu był Bailife (królewski przedstawiciel okręgu).

W poł. XIV w. administracja lokalna i sądownictwo zostało powierzone sędziom pokoju (Justices Of The Peace). Sędziom pokoju powierzono rozległe kompetencje: budowa więzień, opieka nad ubogimi, budowanie mostów.

Nazywani oni byli sędziowskimi zwierzętami pociągowymi lub administracyjnymi dziewczynami do wszystkiego. Podlegali kontroli ze strony korony, która była sprawowana przez tajną radę.

Po rewolucji w 1688r. przyjęto, że adm. lokalna powinna być wolna od kontroli politycznej ze strony korony. Przez następne 200 lat władzę hrabstwa objęli sędziowie hrabstwa.

Sędziowie pokoju mogli m.in.: nakładać podatki lokalne.

Hrabstwa dzieliły się na parafie, które były jednostkami organizacyjnymi kościoła anglikańskiego. Zarządzającymi parafiami byli również sędziowie pokoju.

Stopniowo parafie zaczęły przybierać charakter świecki. Oprócz parafii istniały na terenie hrabstwa tzw. BOROUGHTS czyli mniejsze miasta tworzone na podstawie dokumentów królewskich. Dokumenty te nosiły nazwę ROYAL CHARTES. Specyfika małych miast polegała na tym, że w tych miastach można było wybierać swoich własnych sędziów, można było organizować własne targi, gromadzenia majątku oraz zarządzania tym majątkiem. Miasta te miały własną reprezentację w parlamencie z radami (councils).

Nowoczesny samorząd terytorialny zaczyna funkcjonować dopiero w XIX w. na mocy 2 aktów z 1834 i 1835 roku. Samo rządzenie odbywa się za pomocą wybieralności. Od 1888 wydano THE LOCAL GOVERMENT ACT, ustanowiono rady, którym przekazano uprawnienia sędziowskie. Większe miasta powyżej 50 tys. mieszkańców uzyskały odrębny status.

W 1894r. na mocy kolejnego aktu THE LOCAL GOVERMENT ACT hrabstwa zostają podzielone na dystrykty miejskie i wiejskie. W dystryktach wiejskich organem stanowiącym (uchwałodawczym) jest zebranie parafialne, a w dystryktach miejskich organem stanowiącym jest rada.

Wprowadzono dwustopniowy podział: hrabstwa, które dzielą się na dystrykty - podział ten istnieje do dziś. System samorządu terytorialnego co do zasady jest dwustopniowy, ale istnieje też podział trójstopniowy: hrabstwa, dystrykty i parafie.

Organami administracji lokalnej są Rady, które są organami adm. wykonawczej - wykonują pewne zadania ustanowione na szczeblu centralnym. Mają one zarządzać, wykonywać prawo a nie stanowić je. Radni pochodzą z wyboru.

Rady funkcjonują na zasadzie ULTRA VIRES co oznacza poza zakresem uprawnień. Rada może robić tylko to do czego uprawnia ją ustawa.

Status prawny nie jest zagwarantowany w konstytucji, gdyż w Anglii nie ma konstytucji lecz w ustawach zwykłych, a także zasadami wynikającymi z common-lav.

Anglia nie ratyfikowała Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego.

Współczesność

Obecnie na mocy THE LOCAL GOVERMENT ACT z 1972. Anglia jest podzielona na hrabstwa, (których jest 39) i dystrykty administracyjne, (których jest 296).

Niektóre dystrykty na mocy Royal Chartes mogą otrzymać specjalną nazwę BOROUGHS, mogą też dzielić się na parafie. Na parafie dzielą się te dystrykty, które wcześniej miały charakter wiejski. Część z istniejących parafii dysponuje Radą Parafialną. Istnieje również 6 hrabstw metropolitarnych - to duże aglomeracje podzielone na dystrykty metropolitarne. Każda z jednostek podziału terytorialnego ma swoje rady- organ stanowiący. Rada zarządza danym terytorium.

Przykładowe zadania Rad Hrabstwa:

Rady Dystryktów zajmują się:

Rady Parafialne zajmują się:

Ustrój adm. lokalnej w Anglii

Ustrój czyli sposób działania Rad Hrabstw czy Dystryktów są jednakowe.

Skład Rady:

Na czele Rady stoi przewodniczący wybrany spośród radnych, z-ca przewodniczącego oraz pozostali radni (COUNCILLORS). W dystrykcie (BOROUGHS) na czele rady stoi burmistrz.

Przewodniczący wybierany jest corocznie spośród radnych, może być on wybrany ponownie. Do przewodniczącego należy zwoływanie posiedzeń Rady i kierowanie przebiegiem tych posiedzeń. Takie posiedzenia zwoływane są z własnej inicjatywy przewodniczącego bądź z inicjatywy co najmniej 5 radnych. Wice przewodniczący rady ma uprawnienia przewodniczącego lecz realizuje je gdy przewodniczący jest nieobecny. Pozostali radni: ich liczba nie jest stała, zależy od liczby okręgów. W hrabstwach Rada liczy od 60-100 osób, w dystryktach Rada liczy od 30-60 osób.

Rada Parafialna:

Przewodniczący Rady Parafialnej wykonuje swe funkcje 1 rok. Cała rada funkcjonuje przez okres 4 lat. W skład Rady Parafialnej wchodzi co najmniej 5 osób. Dokładną liczbę Rady Parafialnej ustala Rada Dystryktu. Rada Parafialna musi się zebrać co najmniej 4 razy w roku.

Jeżeli w danej parafii nie ma rady parafialnej, organem uchwałodawczym jest ciało nazywane PARISH TRUSTEES, w skład którego wchodzi przewodniczący zebrania parafialnego (PARISH MEETING), określona osoba z Rady Dystryktu (czyli radny rady dystryktu).

Zebranie parafialne tworzą wszyscy mieszkańcy parafii, uprawnieni do głosowania wybierają przewodniczącego do PT. Zebranie takie musi być zwołane przynajmniej 1 raz w roku.

Organy administracji lokalnej (RADY) mogą wykonywać swoje zadania wspólnie z innymi organami, mogą też w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych powoływać organy wspólne (telekomunikacja, transport).

PRAWA WYBORCZE:

Wybory są wspólne na okres 4 lat (wszyscy radni), w niektórych hrabstwach i dystryktach radni w 1/3 składu są wymieniani co rok.

Wybory radnych w hrabstwach odbywają się w okręgach 1-mandatowych, a w parafiach lub dystryktach w okręgach 1 lub wielomandatowych.

Radnym jest ten, kto uzyska najwyższą liczbę głosów. Jeżeli 1 lub kilku radnych otrzymało tę samą ilość głosów, wówczas wybiera się go przez losowanie

Mandat radnego może wygasnąć:

SAMORZĄD TERYTORIALNY W HISZPANII

Tradycje samorządowe w Hiszpanii sięgają początków XIX wieku, jednak o samorządzie w znaczeniu współczesnym można mówić dopiero od 1978 r.

Po pokojowym usunięciu reżimu F. Franco w trybie rozporządzenia konstytucyjnego, tak zwanego Constitucio Espanola z 29 grudnia 1978 r., struktura państwa hiszpańskiego w wyniku zmiany ustroju na monarchię parlamentarno - demokratyczną poddana została głębokiemu procesowi przemian.

W konstytucji Hiszpanii z 1978 r. znalazły się przepisy odnoszące się do zasad funkcjonowania samorządów terytorialnych.

Wśród elementów konstytucyjnej koncepcji samorządu gminnego należy wymienić:

Podstawę prawną współczesnego samorządu terytorialnego w Hiszpanii stanowi ustawa o podstawach administracji lokalnej z 1985 r. Na jej podstawie zbudowano jednolitą strukturę organów gminnych w całym kraju.

GMINY

* Organy gminy stanowią:

* Radni pełnią swój urząd w zasadzie honorowo i utrzymują zwrot poniesionych nakładów (diety).

Ustawa przewiduje również mandat zawodowy. W takich przypadkach należy zapewnić radnym płacę oraz opłacić składki specjalne, według dokładniejszych ustaleń budżetu gminy.

W gminach o tradycjach oraz miejscowościach liczących do 100 mieszkańców utrzymano zebranie gminne.

* Jako hiszpańską osobliwość należy wskazać prowadzony „rejestr interesów”, w których należy zapisać dane o dochodach i majątku oraz wszelkie zajęcia zawodowe radnych, ze względu na inkompatybilia oraz obowiązek wyłączenia się od rozstrzygania. W postępowaniu w radzie obowiązuje szeroki katalog wymogów większości kwalifikowanej z art.47 ustawy, który wiąże ważne rozstrzygnięcia ze zgodą dwóch trzecich radnych (np. w razie zmiany obszaru gminy) albo z większością absolutną ustawowej liczby radnych (dla uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego).

* Burmistrz wybierany zgodnie z art.140 konstytucji hiszpańskiej w wyborach pośrednich bądź prawyborach. Urząd sprawuje zawodowo lub honorowo (nie będąc na etacie). Zgodnie z hiszpańską tradycją stanowi on „najwyższy autorytet w gminie”. Burmistrz przewodniczy radzie gminnej oraz kieruje lokalną administracją. Burmistrz wyznacza spośród radnych samodzielnie swych zastępców, którym może przekazywać wykonywanie określonych spraw administracyjnych. W miastach liczących powyżej 5 tysięcy mieszkańców burmistrza wspomaga powołana przez niego rada administracyjna.

Natomiast w miejscowościach liczących poniżej 100 mieszkańców i w gminach ze szczególnymi tradycjami lokalnymi utrzymano system zebrania gminnego; tutaj zamiast rady istnieje zebranie wszystkich mieszkańców uprawnionych do głosowania.

* Do właściwości gmin należą:

  1. sprawy, które zawsze winny należeć do kompetencji gmin,

  2. sprawy, które należy przekazać gminie ze względu na specyfikę zadania publicznego oraz zdolność do ich wykonania.

Zakres zadań gmin zależy od wielkości gmin. Wyróżnić można zadania realizowane przez wszystkie gminy, gminy liczące więcej niż 5 tysięcy mieszkańców, więcej niż 20 tysięcy mieszkańców oraz 50 tysięcy mieszkańców.

* Obok zadań własnych gminy realizują zadania zlecone przez administrację państwową lub wspólnot autonomicznych dobrowolnie w drodze delegacji ustawowej. Przekazanie zadań samorządom lokalnym wymaga oprócz unormowania prawnego, zapewnienia środków finansowych. Realizacja zadań zleconych podlega kontroli organu, który zadanie przekazał.

* Prawa i obowiązki obywateli gmin

Prócz czynnego i biernego prawa wyborczego, pozwalającego wyłonić radę gminną jako element demokracji bezpośredniej, można wymienić możliwość przeprowadzenia wśród mieszkańców konsultacji ludowych w określonych sprawach o szczególnym znaczeniu. Mogą mieć one tylko charakter konsultatywny. Szczególną formą bezpośredniego udziału obywateli są też zrzeszenia obywatelskie użyteczności publicznej, których tworzenie powinno być popierane przez korporacje komunalne i które są skierowane na reprezentację interesów obywateli w określonych dziedzinach (np. sport, kultura).

Art.18 g ustawy podstawowej formułuje wreszcie prawo i obowiązek obywatela gminy używania urządzeń komunalnych oraz korzystania ze świadczeń komunalnych.

* Finansowe wyposażenie gmin

Bliższe ukształtowanie komunalnego władztwa podatkowego i finansowego nastąpiło w ustawie z końca 1988 r. o państwowym komunalnym prawie budżetowym, wydanej na podstawie art.142 konstytucji hiszpańskiej i tytułu VIII (art.105 i n.) ustawy podatkowej.

Zgodnie z tymi ustaleniami normatywnymi wpływy gmin składają się w większości z udziałów w podatkach państwowych i wspólnot autonomicznych. Ponadto istnieje możliwość pobierania danin komunalnych. Gminy nie posiadają prawa do tworzenia nowych podatków.

Komunalna ustawa budżetowa przewiduje zasadniczo trzy rodzaje bezpośrednich podatków gminnych:

Jako fakultatywne podatki komunalne ustawa określa ponadto daniny na lokalne przedsięwzięcia budowlane i jeden podatek z tytułu wzrostu wartości nieruchomości w obszarze centralnym miejscowości.

Ustawa formułuje dla wszystkich rodzajów podatków bardzo szczegółowe metody ich obliczania, najczęściej są stopniowane według ludności.

PROWINCJE

* W Hiszpanii drugi szczebel samorządu lokalnego stanowią prowincje. Jest ich 50. Prowincja posiada status korporacji prawnej będącej zrzeszeniem gmin oraz kręgiem administracyjnym dla realizacji zadań państwowych.

Rozwiązania prawne obowiązujące w Hiszpanii przewidują szczególne gwarancje dotyczące terytorium i zakresu kompetencji prowincji. Zmiana granic oraz kompetencji wymaga uchwalenia większością 2/3 ustawy organicznej przez Kortezy Generalne.

* Organami prowincji są:

  1. rada prowincjonalna złożona z delegatów wybranych przez rady gmin jako organ stanowiący;

  2. prezydent i zastępcy oraz zarząd jako organ wykonawczy.

Dwa terytoria hiszpańskie: Wyspy Kanaryjskie oraz Baleary posiadają rady wysp.

* Zakres kompetencji - tzw. Władztwo samorządowe prowincji obejmuje:

  1. Władztwo planistyczne - zdolność do kształtowania lokalnego życia zbiorowego według sformułowanych przez siebie kryteriów;

  2. Władztwo organizacyjne - wolny wybór form zarządzania lokalnymi sprawami i na własną odpowiedzialność;

  3. Władztwo podatkowe i finansowe

Należy zwrócić uwagę na brak konstytucyjnej i ustawowej ochrony władztwa osobowego gmin oraz prowincji.

Administracja państwowa posiada wpływ na obsadę najważniejszych lokalnych funkcji administracyjnych (prowadzenie rejestrów, finansowe, wydział prawny). Osoby zatrudniane w powyższych działach przechodzą specjalistyczne szkolenia w Madrycie.

* Prowincje pełnią dwie funkcje:

  1. Okręgów administracyjnych do realizacji państwowych i regionalnych zadań administracyjnych;

  2. Funkcje komplementarne (wspierające) wobec zakresu działania gmin.

* Kompetencje organów administracji państwowej i regionalnej ograniczone są do prawa zakwestionowania działań samorządu lokalnego. Wówczas organ nadzoru przekazuje zakwestionowaną uchwałę do sądu administracyjnego, który podejmuje ostatecznie rozstrzygnięcie.

* Zadania zlecone gminom przez organy państwowe i regionalne podlegają nadzorowi pod względem legalności i celowości działań lokalnych. Środki nadzoru - ustalone w ustawach szczególnych, aktach wykonawczych oraz porozumieniach - są zróżnicowane i zalezą od możliwości wydania wytycznych i poleceń administracyjnych, delegowania komisarza rządowego, możliwości zakwestionowania aktu prawnego aż do odwołania zlecenia zadań i cofnięcia kompetencji wykonawczych.

REGIONY AUTONOMICZNE

* Regiony autonomiczne stanowią trzeci szczebel samorządowy w Hiszpanii. Regiony są korporacjami terenowymi wyodrębnionymi z organizacji centralistyczno państwowej. Oprócz szerokiego władztwa organizacyjnego i administracyjnego wyposażone są we własne uprawnienia legislacyjne.

Wspólnoty autonomiczne wyposażone w parlament, rząd oraz autonomiczną administrację różnią się od państw członkowskich w klasycznym państwie federacyjnym jedynie brakiem władzy konstytucyjnej.

* Status prawny regionów określa konstytucja Hiszpanii oraz statuty autonomiczne przyjmowane przez regiony. Statut autonomiczny zawiera:

Regiony autonomiczne mogą wpływać na określanie i wykonywanie kompetencji gmin oraz prowincji w zakresie:

* Zasada podziału kompetencji między regiony, prowincje a gminy, jest ważniejsza w Hiszpanii od struktury hierarchicznej samorządu lokalnego. Samorząd realizuje również zadania zlecone przez administrację państwową oraz regionalną.

W regionie autonomicznym funkcjonują cztery stopnie administracji:

17


Wyszukiwarka