Joanna Raatz, 1 rok EEiT
Matrix - przez jednych zachwalany, przez innych krytykowany. Jaki naprawdę jest film Andy'ego i Larry'ego Wachowskich? Jaką ma wartość edukacyjną? Te i wiele innych pytań stawia sobie nauczyciel na początki XXI wieku.
To już było! Nakręcony z rozmachem film według scenariusza dwóch braci z Sydney swą premierę miał w 1999 roku. Od tamtej pory nagrodom nie było końca. Główna nagroda MTV Movie Awards w kategorii Film Roku, „statuetka” dla Keanu Reeves'a za najlepszą rolę męską oraz za najlepszą walkę z Laurence'm Fishburne'm (Neo i Morfeusz w programie treningowym). Polski magazyn „Machina” przyznał Matrixowi nagrodę w kategorii Film masowy Machiner '99. Czytelnicy miesięcznika „Film” nagrodzili go Złotą Kaczką, a American Cinema Editors - nagroda za najlepiej zmontowany film w 1999 roku. I następne sukcesy, między innymi cztery nominacje do Oskara: za efekty specjalne, dźwięk, montaż filmu i montaż efektów dźwiękowych. Czy to nie imponujący sukces? Na pewno tak, a przyczyniła się do tego cała ekipa filmowa. Zachwycaja nas zdjęcia Bill'ego Pope'a, nietypowe techniki fotograficzne, zwłaszcza słynny „bulle time”. Dźwiękowcy, wspaniali kaskaderzy, autorzy efektów specjalnych, autorzy futurystycznej scenografii i choreograficznych układów walki wprowadzili nas w klimat wirtualnej rzeczywistości. I oczywiście wspaniała obsada: wspomniany już Keanu Reeves (Neo), Larry Fishburne (Morfeusz), Carrie-Anne Moss (Trinity). Połączenie talentu aktorskiego i efektów specjalnych dało wspaniałe efekty.
Czego dotyczą te efekty? Ponurej wizji świata przyszłości. Film opowiada o zmaganiach przeciętnego urzędnika, Andersena (pseudonim Neo), który w dzień pracuje jako programista w wielkiej firmie, a w nocy jako haker „buszuje” po sieci w poszukiwaniu prawdy o tajemniczej matrycy (ang. Matrix), czegoś, co steruje życiem wszystkich ludzi.
Szuka kontaktu z legendarnym hakerem Morfeuszem, któremu udało się zgłębić tajemnice Matrixa. Pewnej nocy piękna nieznajoma, Trinity, pokazuje mu drogę do innego świata, w którym spotyka Morfeusza i dowiaduje się prawdy: świat, w którym żyje, jest jedynie programem komputerowym, a żyjący w nim nieświadomi niczego ludzie są sterowani przez bezduszne maszyny. Odtąd życie Neo diametralnie się zmienia, rozpoczyna wraz z Trinity i Morfeuszem walkę o życie, walkę o prawdziwą rzeczywistość, która istnieje poza Matrix. Zadanie jest tym trudniejsze, że mieszkańcy planety nie chcą przyjąć do wiadomości, że ich życie jest sztuczne, ponieważ przyzwyczaili się do wygodnego życia.
Film, jego sukcesy, a także realizowane a także realizowane już dwa kolejne sequele nie pozwalają na pominięcie go w pracy dydaktycznej. Nie możemy jako pedagodzy pozostawać w tyle za nowościami i skupiać się jedynie na dziełach klasycznych. Komputerowa iluzja wkracza wielkimi krokami także w nasze codzienne życie. Musimy o niej mówić z młodymi odbiorcami, aby ich uchronić przed zgubnymi skutkami alienacji i zaawansowanej atomizacji. Życie w społeczeństwie, wzajemne relacje interpersonalne to całkowite przeciwieństwo proponowanych w grach komputerowych jednostkowych zwycięstw, którymi napawają się nasi uczniowie. Matrix, film kultowy, zawiera ostrzeżenie przed problemem, który może nas wkrótce dotyczyć. Istotne jest wiec, by pomóc młodemu człowiekowi i dostrzec zagrożenia i przezwyciężać je. Film jest trudny, wymaga dogłębnego, całościowego odbioru, nastawionego na percepcje warstwy audytywnej i ikonicznej, na zaangażowanie emocjonalne i intelektualne. I to jest wyzwanie dla edukacji medialne.
Żyjemy głównie przeszłością, również w aspekcie kształcenia filmowego. Grunwald i Krzyżacy. Mickiewicz i Pan Tadeusz - wielkie dzieła literacki i filmowe. Dobre, bo należą do klasyki, bo stanowią o naszym dziedzictwie kulturowym. Ale gdzie w tym wszystkim jest nasz uczeń, który fascynuje się innym rodzajem kina? Pamiętajmy ,że nie wszystko nowe jest złe! Ważne by każde z wykorzystywanych w pracy z dziećmi i młodzieżą dzieło niosło dla człowieka jakieś ważne przesłanie, by stanowiło jakąś wartość, by w końcu mieściło się w upodobaniach naszych uczniów. Analizie wiec winniśmy poddawać filmy nowatorskie, stanowiące zwiastun czegoś, co będzie decydowało m.in. o ewolucji gatunku. Takim dziełem jest właśnie Matrix. Nowy typ filmu fantastycznego, zwany cyberpunkiem, wymaga dodatkowego wyjaśnienia. To jaskółka filmów przyszłości, filmów postmodernistycznych, ukazujących rzeczywistość nieistniejącą, tworzących kopie bez oryginałów, nie mających odniesienia w życiu. Ale czy na pewno?