Prezydent w konstytucjach, Konstytucja marcowa 1921


Konstytucja marcowa 1921

Prezydent był wybierany na 7-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe bezwzględną większością głosów. Miał on prawo odwołać rząd, zwoływać sesje sejmowe, obsadzać funkcje wojskowe, posiadał najwyższą zwierzchność nad siłami zbrojnymi, nie był natomiast dowódcą naczelnym w czasie wojny, mógł jednak wypowiedzieć wojnę i zawrzeć pokój za uprzednią zgodą Sejmu. Prezydent posiadał także prawo darowania i łagodzenia kar, pełnił funkcję reprezentacyjną (w stosunkach międzynarodowych także akceptująca i koordynującą). Akt prawny podpisany przez prezydenta nabierał mocy po podpisaniu go także przez premiera i odpowiedniego ministra (kontrasygnata). Prezydent nie miał żadnych uprawnień ustawodawczych. W razie popełnienia przestępstwa, prezydent mógł być sądzony tylko na wniosek Sejmu przez Trybunał Stanu. Prezydenci, którzy byli wykonawcami tej konstytucji to: Gabriel Narutowicz, Stanisław Wojciechowski i Ignacy Mościcki (po śmierci Narutowicza i ustąpieniu Wojciechowskiego obowiązki Prezydenta dwukrotnie pełnił Marszałek Sejmu Maciej Rataj).

Nowela sierpniowa 2 sierpnia 1926

Uchwalona po przewrocie majowym dała prezydentowi władzę rozwiązania Sejmu (i zarazem Senatu), prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy (Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej), zatwierdzane przez Sejm, pozbawiła Sejm prawa samorozwiązania się oraz ustanowiła, że budżet nie uchwalony przez Sejm w terminie ustanawiać ma rząd projektem rządowym, który będzie obowiązywał.

Konstytucja kwietniowa 24 kwietnia 1935

Prezydent otrzymał władzę zwierzchnią względem parlamentu i rządu - jednolitą i niepodzielną, był "odpowiedzialny przed Bogiem i historią". Konstytucja nadała mu prerogatywy niewymagające kontrasygnaty odpowiednich ministrów. Mógł mianować premiera i ministrów, zwoływać i rozwiązywać Sejm i Senat, wyznaczać terminy ich sesji, powoływać 1/3 senatorów. Posiadał także prawo wskazania następcy na czas wojny, kandydata na prezydenta, mianowania lub odwołania Naczelnego Wodza. Dysponował prawem łaski, wydawania dekretów w czasie wojny, zarządzenia powszechnego głosowania. Za kontrasygnatą odpowiednich organów prezydent mógł wydawać dekrety o stanie wojny lub pokoju, mianować ministrów, wstrzymywać ustawy (veto zawieszające) oraz powoływać Sejm i Senat w zmniejszonym składzie. Pełnił funkcję reprezentacyjną w stosunkach międzynarodowych i posiadał zwierzchność nad siłami zbrojnymi. Ponadto prezydent miał przywilej nieodpowiedzialności za wydane przez niego akty urzędowe. Dodatkowo za czyny nie związane ze sprawowaniem władzy nie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności w czasie pełnienia urzędu.

Wybory prezydenckie

Organem wybierającym prezydenta RP było Zgromadzenie Elektorów, składające się z:

* 5 wirylistów (mężowie zaufania):

- Marszałka Sejmu

- Marszałka Senatu

- Premiera,

- Pierwszego prezesa Sądu Najwyższego,

- Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych,

* 75 elektorów wybranych "spośród obywateli najgodniejszych" w 2/3 przez Sejm i w 1/3 przez Senat.

Jednak, jeśli ustępujący prezydent zgłosi swojego kandydata, wówczas następuje głosowanie powszechne. Kadencja długości 7 lat. Brak jakichkolwiek zapisów na temat tego, czy dana osoba może dostąpić reelekcji.

Przysięga prezydencka

Świadom odpowiedzialności wobec Boga i historii za losy Państwa, przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, w Trójcy Świętej Jedynemu, na urzędzie Prezydenta Rzeczypospolitej: praw zwierzchnich Państwa bronić, jego godności strzec, ustawę konstytucyjną stosować, względem wszystkich obywateli równą kierować się sprawiedliwością, zło i niebezpieczeństwo od Państwa odwracać, a troskę o jego dobro za naczelny poczytywać sobie obowiązek. Tak mi dopomóż Bóg i Święta Syna Jego Męka. Amen.

Prezydenci, którzy byli wykonawcami tej konstytucji to Ignacy Mościcki, Bolesław Wieniawa-Długoszowski, Władysław Raczkiewicz, August Zaleski, Stanisław Ostrowski, Edward Bernard Raczyński, Kazimierz Sabbat i Ryszard Kaczorowski

Nowela kwietniowa

Prezydent był wybierany na 6-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe. Pierwszym i jedynym Prezydentem PRL został gen. Wojciech Jaruzelski.

Uprawnienia prezydenta

Odpowiedzialność prezydenta

Konstytucja PRL 22 lipca 1952

Funkcja prezydenta została zastąpiona Radą Państwa. W Roku 1989 przywrócono urząd prezydenta.

Prezydent Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

Urząd utworzony jako rezultat porozumień Okrągłego Stołu w 1989 roku. Zespół do spraw reform politycznych uznał, że należy zlikwidować Radę Państwa, pełniącą od 1952 roku rolę kolegialnej głowy państwa i w jej miejsce powołać urząd Prezydenta PRL.

7 kwietnia 1989 Sejm uchwalił zmiany Konstytucji, w których znalazły się odpowiednie przepisy dotyczące Prezydenta. Został on określony jako najwyższy przedstawiciel Państwa Polskiego w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych. Zadaniem Prezydenta było czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji, stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium oraz przestrzegania międzypaństwowych sojuszy politycznych i wojskowych. Prezydent był wybierany przez Zgromadzenie Narodowe (połączone izby parlamentu) na 6-letnią kadencję, z możliwością jednokrotnego ponownego wyboru. Na Prezydenta przeszły co do zasady te kompetencje Rady Państwa, które nie zostały zastrzeżone dla innych organów (w stosunku do Rady Państwa, jego kompetencje uległy zmniejszeniu).

Prezydent PRL:

Prezydent miał prawo weta ustawodawczego, które mogło być uchylone przez Sejm większością 2/3. Mógł także rozwiązać parlament, jeśli w terminie 3 miesięcy nie powoła rządu, nie przyjmie budżetu lub uchwali ustawę lub uchwałę uniemożliwiającą prezydentowi wykonywanie jego konstytucyjnych uprawnień.

Jedynym prezydentem PRL był Wojciech Jaruzelski. Wybory odbyły się 19 lipca 1989 r., w tym dniu też Prezydent objął urząd. Jedynym zgłoszonym kandydatem był Jaruzelski. W głosowaniu wzięło udział 544 posłów i senatorów. 270 głosowało za kandydaturą, 233 było przeciwnych, 34 wstrzymało się od głosu, a 7 oddało głos nieważny. Wymagana większość wynosiła 269 głosów. Po zmianie ustroju politycznego i nazwy państwa z dniem 31 grudnia 1989, Wojciech Jaruzelski stał się zarazem pierwszym Prezydentem III Rzeczypospolitej Polskiej.

Należy dodać, że wybór osoby Jaruzelskiego na Prezydenta był wynikiem porozumienia oddającej władzę partii PZPR z dotychczasową opozycją demokratyczną, o podziale władzy, wyrażonego spopularyzowanym w tym okresie hasłem: "wasz prezydent - nasz premier".

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 2 kwietnia 1997

Zgodnie z Konstytucją, najwyższy przedstawiciel polskich władz, gwarant ciągłości władzy państwowej, najwyższy organ państwa w zakresie władzy wykonawczej, zwierzchnik Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej istnieje nieprzerwanie od 1922, po 1939 depozytariuszami tego urzędu byli prezydenci Polski na Uchodźstwie w Londynie. W Polsce Ludowej urząd ten powołano w 1947 i istniał do 1952. W 1989 został przywrócony na skutek porozumień Okrągłego Stołu. Ponieważ ówczesna oficjalna nazwa państwa brzmiała: Polska Rzeczpospolita Ludowa, wybrano jedynego w historii prezydenta PRL. W 1990 nastąpiło przekazanie insygniów prezydenckich II Rzeczypospolitej przez Ryszarda Kaczorowskiego, ostatniego prezydenta na Uchodźstwie nowo wybranemu prezydentowi III Rzeczypospolitej Lechowi Wałęsie. Datę tę uważa się za faktyczne przejęcie sukcesji prezydenckiej.

Od 23 grudnia 2005 roku Prezydentem RP jest Lech Kaczyński.

Kadencja

Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz. Kadencja prezydenta rozpoczyna się w dniu złożenia przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym według roty wyznaczonej w Konstytucji. Nowo wybrany prezydent-elekt obejmuje urząd w ostatnim dniu urzędowania ustępującego Prezydenta Rzeczypospolitej. Przed 9 czerwca 2000 prezydent elekt obejmował urząd nazajutrz po ostatnim dniu kadencji ustępującego prezydenta.

Uprawnienia Prezydenta RP

Uprawnienia Prezydenta są ściśle określone w V rozdziale Konstytucji RP. Prezydent:


Wyszukiwarka