1. Przedsiębiorstwo.

Przedsiębiorstwo to podstawowa jednostka gospodarki, wyodrębniona od względem organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym, realizująca zasadę maksymalnej efektywności gospodarowania.

2. Przedsiębiorca.

Przedsiębiorca to człowiek aktywny i ekspansywny, który tworzy przedsiębiorstwo lub obejmuje nad nim kontrolę, która dostrzega sprzyjające interesom okazje i wykorzystuje je, oraz jest siłą motoryczną zmian i postępu gospodarczego.

3. Przedsiębiorczość.

Przedsiębiorczość to dążność (zdolność) do pomnażania kapitału w drodze podejmowania i rozwiązywania w sposób twórczy i nowatorski nowych problemów, materializująca się w postaci innowacji, umiejętności wykorzystania pojawiających się szans i okazji, unikania zagrożeń oraz elastycznego przystosowania się do zmieniających się warunków.

4. Firma.

Firma to:

1. Umowna nazwa przedsiębiorstwa zawierająca często nazwiska właścicieli przedsiębiorstwa, a nawet określająca jego charakter (np. sp. z o.o., S.A.) i rodzaj działalności.

2. Samo przedsiębiorstwo przemysłowe lub handlowe.

3. Przenośnie - ustalona reputacja, renoma lub opinia.

5. Innowacja.

Innowacja to odkrywanie lub wymyślanie oraz wprowadzanie do użytku czegoś nowego. Nie każda zmiana jest innowacją. Istotą innowacji jest nowość, oryginalność (przekształcenie twórczego pomysłu w nowy wyrób, usługę lub metodę działania).

6. Wyróżniki przedsiębiorcy.

Wyróżniki przedsiębiorcy:

• prywatna własność produkcji, czyli posiadanie własnego kapitału,

• motyw działania, którym jest usilne dążenie do wzbogacenia się, czyli do pomnożenia kapitału,

• mechanizm działania polegający na inwestowaniu posiadanych lub pożyczonych pieniędzy w określone przedsięwzięcia, najczęściej w produkcję dóbr i usług, na kierowaniu tymi procesami i sprzedaży wytworów,

• generowanie zysku (krótko i długoterminowego), a więc dodatniej różnicy między kwotą uzyskaną ze sprzedaży (dochód, obrót, utarg) a poniesionymi kosztami.

• niepewność zysku wiążąca się z ryzykiem inwestowania zasobów, grożąca stratami, które pokrywa się z własnego kapitału.

7. Klasyfikacja form spółek.

Klasyfikacja form spółek z punktu widzenia:

1. Podstawy ekonomicznej utworzenia i związanego z nią zakresu odpowiedzialności wspólników za zobowiązania:

• spółki kapitałowe:

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.),

• spółka akcyjna (S.A.).

• spółki osobowe:

• spółka cywilna (S.C.),

• spółka partnerska,

• spółka jawna,

• spółka komandytowa,

• spółka komandytowo - akcyjna.

• Źródła prawa regulującego powstanie i funkcjonowanie:

• spółki handlowe:

• spółka partnerska,

• spółka jawna,

• spółka komandytowa,

• spółka komandytowo - akcyjna,

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

• spółka akcyjna.

• spółki cywilne.

Spółki osobowe: konstrukcja oparta jest na osobowości uczestników. Biorą oni bezpośredni udział w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, angażują bowiem nie tylko swój majątek, ale także osobistą pracę. Liczba uczestników takiej spółki jest niewielka, a ryzyko związane z uczestnictwem znaczne, wspólnicy bowiem odpowiadają całym swym majątkiem za zobowiązania spółki.

Do charakterystycznych atrybutów spółek osobowych zalicza się m. in.:

• trwałość składu osobowego wspólników,

• prawo i obowiązek współdziałania wszystkich wspólników do osiągnięcia wspólnego celu (występuje nawet wynikający stąd obowiązek lojalności wobec spółki,

• prawo każdego wspólnika do prowadzenia i kontroli spraw spółki,

• równe prawa i obowiązki każdego wspólnika,

• brak osobowości prawnej i w konsekwencji wspólny charakter majątku spółki oraz osobista odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.

W spółkach kapitałowych osoby wspólników schodzą na drugi plan, a na pierwsze miejsce wysuwa się udział w kapitale zakładowym. W tego rodzaju spółkach uczestnicy nie są zobowiązani do osobistej pracy na rzecz spółki. Przedsiębiorstwo mogą prowadzić niektórzy z nich lub osoby obce. Nie będąc tak ściśle związanym ze spółką, udziałowcy ponoszą odpowiedzialność do wysokości sumy reprezentowanej przez posiadanie akcji, a w sp. z o.o. do wysokości udziałów.

Charakterystyczne cechy spółek kapitałowych:

• zmienny skład osobowy,

• brak obowiązku współdziałania dla osiągnięcia wspólnego celu oraz obowiązku lojalności wobec spółki (obowiązek ten dotyczy członków zarządu tych spółek),

• wspólnicy są odsunięci od bezpośredniego prowadzenia spraw spółki i pozbawieni prawa do bezpośredniej jej kontroli,

• prawa i obowiązki wspólników mogą być zróżnicowane,

• kapitał jest zmienny,

• posiadają osobowość prawną.

8. Formy organizacyjno prawne przedsiębiorstw w Polsce.

FORMY ORGANIZACYJNO PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW

PODMIOTY GOSPODARCZE NIE POSIADAJĄCE OSOBOWOŚCI PRAWNEJ

PODMIOTY GOSPODARCZE POSIADAJĄCE OSOBOWOŚĆ PRAWNĄ



Y

FIRMA JEDNOOSOBOWA		S.C.		SPÓŁKA KOMANDYTOWA	Sp. z o.o.	S.A.	PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE
SPÓŁKA JAWNA	SPÓŁKA PARTNERSKA		SPÓŁKA KOMADYTOWO - AKCYJNA		SPÓŁDZIELNIA		INNE (FUNDACJE, ZAKŁADY BUDŻETOWE)

9. Podmiot gospodarczy.

Podmiot gospodarczy to osoba fizyczna, zorganizowana grupa osób fizycznych lub osoba prawna prowadząca w zorganizowany sposób działalność gospodarczą - przeważnie dochodową - polegającą na produkcji dóbr lub świadczeniu usług, na podstawie obowiązujących przepisów prawnych, mająca podmiotowość prawną z przypisaniem jej własności i odpowiedzialności i ryzyka za skutki działania oraz posiadająca lub nie osobowość prawną.

10. Podstawowe akty prawne regulujące działalność poszczególnych form

podmiotów gospodarczych.

19. XI. 1999 Prawo działalności gospodarczej - firma jednoosobowa.

23. IV. 1964 Kodeks cywilny - S.C.

15. IX. 2000 Kodeks spółek handlowych - spółka jawna, partnerska, komandytowa,

komandytowo - akcyjna, sp. z o.o. S.A.


25. IX. 1981 Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych


25. IX. 1981 Ustawa o samorządzie załogi przed. państw. przedsiębiorstwa państwowe

30. VIII. 1996 Ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji P. P.

16. IX. 1982 Prawo spółdzielcze - spółdzielnie

11. Cechy charakterystyczne podmiotów gospodarczych.

Przedmiot regulacji	Spółka cywilna	Spółka jawna	Spółka partnerska	Spółka komandytowa	Spółka komandytowo-akcyjna	Spółka z o.o.	Spółka akcyjna
Podstawa prawna działalności	Kodeks cywilny art. 860-875	Kodeks spółek handlowych art. 22-85	Kodeks spółek handlowych art. 86-101	Kodeks spółek handlowych art. 102-124	Kodeks spółek handlowych art. 125-150	Kodeks spółek handlowych art. 151-300	Kodeks spółek handlowych art. 301-490
Status spółki	Nie ma osobowości prawnej	Nie ma osobowości prawnej, lecz dzięki m.in. firmie i wpisowi do rejestru może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana				Ma osobowość prawna, którą nabywa z chwilą wpisu do rejestru
Charakter spółki	Spółka osobowa, której podstawą jest głównie współdziałanie osób (wspólników), a nie złączenie kapitału			Spółka osobowa oraz w pewnej części - w odniesieniu do komandytariuszy -kapitałowa	Spółka osobowa oraz w pewnej części - w odniesieniu do akcjonariuszy -kapitałowa	Spółka kapitałowa, w której pierwszoplanowe są powiązania kapitałowe
Tryb zawiązania spółki	Zawarcie umowy na piśmie i dokonanie wpisu do rejestru przedsiębiorców		Zawarcie umowy spółki w formie aktu notarialnego oraz dokonanie wpisu do rejestru przedsiębiorców		Sporządzenie statutu oraz innych dokumentów w formie aktu notarialnego i dokonanie wpisu do rejestru przedsiębiorców	Zawarcie umowy spółki w formie aktu notarialnego oraz dokonanie wpisu do rejestru przedsiębiorców	Sporządzenie statutu oraz innych dokumentów w formie aktu notarialnego i dokonanie wpisu do rejestru przedsiębiorców
Kapitał zakładowy	Kapitał prawnie nie określony; majątek stanowi współwłasność łączną; każdy wspólnik jest właścicielem majątku jako niepodzielnej całości (ma zastosowanie prawo niepodzielnej ręki)			Wkład komandytariuszy (suma komandytowa) jest w umowie spółki określony i wydzielony, majątek stanowi współwłasność łączną	Wkład akcjonariuszy (kapitał zakładowy) jest w umowie spółki określony i wydzielony, majątek stanowi współwłasność łączną, minimalny wymagany przez prawo kapitał zakładowy powinien wynosić co najmniej 50000 zł	Minimalny wymagany przez prawo kapitał zakładowy powinien wynosić co najmniej 50000 zł; majątek spółki prawnie i księgowo wyodrębniony	Minimalny kapitał zakładowy powinien wynosić co najmniej 500000 zł; majątek spółki prawnie i księgowo wyodrębniony
Odpowiedzialność spółki za zobowiązania	Spółka ze wspólnikami odpowiada za zobowiązania		Spółka odpowiada tylko z partnerem, którego zobowiązania dotyczą (umowa może stanowić inaczej)	Spółka z komplementariuszami odpowiada za zobowiązania		Spółka odpowiada całym swoim majątkiem
Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki	Pełna i solidarna odpowiedzialność całym majątkiem osobistym		Każdy partner odpowiada swoim majątkiem osobistym tylko za swoje zobowiązania	Komplementariusze - pełna i solidarna; komandytariusze -do wysokości wniesionego wkładu	Komplementariusze - pełna i solidarna; akcjonariusze -do wysokości akcji	Ograniczona do wysokości udziałów lub akcji
Stosunki wewnętrzne, zarządzanie	Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki; każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku, bez względu na rodzaj i wartość wkładu; umowa spółki może jednak różnicować prawa i obowiązki wspólników		Partnerzy nie odpowiadają wzajemnie za swoje zobowiązania, każdy partner ma prawo reprezentować spółkę, możliwe jest prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki przez zarząd	Sprawy spółki prowadzą komplementariusze - komandytariusze mają jedynie prawo kontroli działalności spółki; uczestnictwo wspólników w zyskach i stratach określa umowa spółki	Organami spółki są: walne zgromadzenie a także można ustanowić radę nadzorczą; jeżeli liczba akcjonariuszy przekracza 25 osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe, sprawy spółki prowadzą komplementariusze	Obligatoryjnie tworzonymi organami spółki są: zgromadzenie wspólników i zarząd, w spółkach o kapitale zakładowym powyżej 500000 zł i liczbie wspólników powyżej 25 osób obowiązkowe jest utworzenie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej	Organami spółki są: walne zgromadzenie, rada nadzorcza oraz zarząd; kompetencje organów określa statut zgodnie ze stosownymi przepisami kodeksu handlowego
Podstawowa zaleta	Prosty tryb zawiązania spółki i duża swoboda w kształtowaniu jej ustroju wewnętrznego		Prosty tryb zawiązania spółki, duża swoboda w kształtowaniu jej ustroju wewnętrznego a także brak odpowiedzialności za zobowiązania innych partnerów	Możliwość zaangażowania w działalność spółki majątku osób, które nie są zainteresowane bezpośrednim prowadzeniem spraw spółki	Duży poziom bezpieczeństwa majątkowego akcjonariuszy, łatwy obrót akcjami, możliwość pozyskania przez komplementariuszy dodatkowego kapitału	Duży poziom bezpieczeństwa majątkowego wspólników ze względu na ograniczenie ich odpowiedzialności za zobowiązania spółki do wysokości wniesionych udziałów lub wykupionych akcji
Podstawowa wada	Niski poziom bezpieczeństwa majątkowego wspólników w związku z pełną i solidarną odpowiedzialnością wszystkich wspólników za zobowiązania spółki		Odpowiedzialność partnerów za swoje zobowiązania majątkiem osobistym	Niski poziom bezpieczeństwa komplementariuszy		Skomplikowany i kosztowny tryb zawiązania i prowadzenia spraw spółki

12. Formy konstrukcji kapitału i integeacji organizacyjnej przedsiębiorstw.

12.1. Spółka joint venture (joint venture w dosłownym tłumaczeniu oznacza wspólne ryzyko).

Spółka joint venture jest prawnie wyodrębnionym podmiotem (ma osobowość prawną), powstałym w wyniku połączenia kapitałów dwóch lub więcej: niezależnych od siebie partnerów podmiotów gospodarczych z różnych krajów w celu realizacji określonego przedsięwzięcia gospodarczego w dłuższym okresie.

Partnerzy tworzący spółkę joint venture wspólnie nią zarządzają i wspólnie - w relacji do wniesionych udziałów - ponoszą odpowiedzialność za jej działalność.

Joint venture jest jedną z form organizacyjno - prawnych międzynarodowego aliansu (porozumienia) strategicznego przedsiębiorstw oraz rodzajem zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

Wspólne przedsięwzięcia typu joint venture mają z reguły na celu poszerzenie posiadanych rynków zbytu, zapewnienie dostępu do tańszych, źródeł zaopatrzenia, wspólne opracowanie i wymianę technologii, a także pokonanie barier celnych i administracyjnych ustanowionych przez kraj jednego z partnerów.

12.2. Koncern.

Tworzenie koncernu polega na wykupywaniu akcji lub udziałów innych przedsiębiorstw, co umożliwia sprawowanie nad nimi nadzoru i koordynację ich działalności.

Dobór do koncernu może odbywać się w kierunku poziomym lub pionowym. W pierwszym przypadku łączy się przedsiębiorstwa tej samej lub pokrewnych dziedzin działalności (produkcji), natomiast w przypadku integracji pionowej włącza się do koncernu przedsiębiorstwa uzupełniające się w ramach określonego procesu produkcji lub stanowiące kolejne fazy procesu technologicznego (np. kopalnie rudy żelaza, huty, przedsiębiorstwa przemysłu maszynowego).

System zarządzania koncernem obejmuje z reguły wszystkie obszary działalności podporządkowanych przedsiębiorstw, a nie tylko pewne procesy czy funkcje. Oddziaływanie kierownictwa koncernu na przedsiębiorstwa jest intensywne i bezpośrednie, przez co koncern staje się niejako jednym zintegrowanym przedsiębiorstwem. Charakterystyczne dla koncernowego zgrupowania przedsiębiorstw jest to, że funkcje kierowania koncernem realizuje z reguły jedno z przedsiębiorstw dominujących (macierzystych), które nie tylko spełnia tę funkcję, lecz również prowadzi działalność operacyjną (produkcyjną lub handlową). Czasem "jednostka nadrzędna" koncernu staje się czystą spółką kierowniczą, której jedynym zadaniem jest kierowanie koncernem, a nie zajmowanie się produkcją lub sprzedażą. W takim przypadku koncern przybiera posiać holdingu.

Kierownictwo koncernu dąży do maksymalizacji zysku zintegrowanej całości.

12.3. Holding.

Holding jest zgrupowaniem spółek kapitałowych ("spółka spółek"), w ramach którego spółka wiodąca (tzw. matka) posiada wszystkie lub większość akcji spółek podporządkowanych (tzw. córek), dzięki czemu zajmuje nadrzędną pozycję w strukturze zarządzania. Holding ma strukturę dwuszczeblową, którą tworzą:

• szczebel pierwszy - spółka holdingowa, która, dzięki dysponowaniu kontrolnymi pakietami akcji lub udziałów innych spółek, zarządza ich funkcjonowaniem; nie prowadzi ona działalności operacyjnej (produkcyjnej lub usługowej), lecz jedynie realizuje funkcje zarządcze, których zakres i treść zależą od typu holdingu,

• szczebel drugi - spółki zależne, które są własnością spółki holdingowej i często również innych inwestorów, prowadzą one działalność operacyjną i są traktowane jako tzw. centra zysków (lufa kosztów); pod względem prawnym są samodzielnymi podmiotami gospodarczymi (mają osobowość prawną) i zajmują wobec siebie równorzędne pozycje.

W zależności od roli, jaką pełni spółka holdingowa wyróżnić można trzy modele holdingów:

• operacyjny holding zarządzający, w którym spotka "matka" kontroluje na bieżąco nie tylko finanse strategię podległych spółek, lecz także ich działalność operacyjną (bieżącą),

• strategiczny holding zarządzający, gdzie rola spółki holdingowej ogranicza się do kontroli finansów i działalności strategicznej podległych spółek,

• holding finansowy, gdy kierownictwo spółki holdingowej nadzoruje jedynie przepływy finansowe, nie ingerując w działalność operacyjną i strategiczną spółek podporządkowanych.

Całe ugrupowanie holdingowe traktowane jest jako jeden płatnik podatku.

12.4. Kartel.

Kartel i syndykat są porozumieniami zawieranymi między przedsiębiorstwami tej samej branży (np. kartel cukrowniczy, cementowy itp.) w celu ograniczenia lub zlikwidowania konkurencji i zapewnienia pozycji monopolistycznej w danym segmencie rynku.

Kartele powstają w wyniku zawierania tzw. umów kartelowych między wszystkimi lub przynajmniej najważniejszymi przedsiębiorstwami danej branży. Przedsiębiorstwa tworzące kartel zachowują swoją samodzielność (osobowość) prawną. Przystąpienie do kartelu zobowiązuje ich jedynie do przestrzegania norm określonych w umowie kartelowej. Są to z normy zobowiązujące do stosowania jednolitych cen (cen kartelowych), utrzymywania ilości produkcji i sprzedaży na uzgodnionym poziomie (kontyngenty) lub do obsługiwania wydzielonego terytorialnie rynku zbytu.

12.5. Syndykat.

Syndykat jest silniejszą formą porozumienia kartelowego. Pojawia się on wówczas, gdy przedsiębiorstwa wchodzące w skład kartelu tworzą dodatkowo oddzielne, specjalne przedsiębiorstwo, którego przedmiotem działania jest sprzedaż produktów wytwarzanych przez przedsiębiorstwa kartelu.

12.6. Trust.

Trust stanowi połączenie kilku przedsiębiorstw w jedno nowe przedsiębiorstwo, powstałe w miejsce dotychczas istniejących. Powstaje najczęściej poprzez opanowywanie jednego przedsiębiorstwa przez inne, np. przez skup jego akcji lub udziałów.

Zintegrowanie przedsiębiorstw w truście jest mocniejsze niż w koncernie, ponieważ tracą one swoją samodzielność i osobowość prawną, stając się typowymi zakładami. Dzięki temu pozycja kierownictwa naczelnego (tzw. rady wykonawczej) trustu jest bardzo mocna, co umożliwia przeprowadzenie nawet bardzo radykalnych zmian racjonalizujących działalność pod

porządkowanych zakładów (np. zmianę profilu działalności, zamknięcie zakładów deficytowych, redukcję zatrudnienia itp.).

12.7. Konsorcjum.

Konsorcjum jest grupą (zrzeszeniem) przedsiębiorstw produkcyjnych, handlowych lub banków, które zawierają okresowe porozumienie, aby zgodnie z nim wspólnie realizować duże przedsięwzięcie gospodarcze lub określoną operację handlową czy finansową wymagającą dużych nakładów finansowych.

---