UCZENIE SIĘ PRZEZ PRZYSWAJANIE (metoda podająca)
W SKRÓCIE O NAUCZANIU PODAJĄCYM:
Model nazywany czasem metodą organizującej zapowiedzi - wymaga on, aby nauczyciel, nim przystąpi do podawania nowych informacji, dostarczył uczniom organizującej zapowiedzi (podając nowe inf., wzbogacając myślenie uczniów)
Zakładane efekty: pomaga uczniom przyswoić, włączyć do posiadanej wiedzy i zapamiętać nowe wiadomości, poszerzyć struktury pojęciowe i utrwalić pewne sposoby przyjmowania wiadomości mówionych oraz myślenia o nich
Bieg lekcji: nauczanie podające jest ześrodkowane na nauczycielu. Tok lekcji przechodzi 4 kolejne fazy:
przedstawienie głównych celów lekcji i wywołanie w uczniach nastawienia do uczenia się
wypowiedź organizująca (podaje nauczyciel)
nowe wiadomości (podaje nauczyciel)
sprawdzenie, czy uczniowie zrozumieli nowe wiadomości i rozwijanie myślenia uczniów
Poza ostatnia fazę, to nauczyciel działa aktywnie jako źródło wiadomości, uczniowie zaś są aktywnymi słuchaczami.
Struktura środowiska dydaktycznego: w sensie materialnym środowisko dydaktyczne musi wspomagać podawanie i słuchanie, także przy użyciu nowoczesnych środków technicznych.
Dzięki organizującej zapowiedzi, wiadomości nabierają dla ucznia sensu. Treść tej wypowiedzi jest bardziej ogólna od następujących po niej wiadomości. Organizującą wypowiedź pomaga wykorzystać wiedzę uprzednią (patrz: doniesienia z badań 7.1.- Ausubel- ten radzi, aby organizująca zapowiedź była bardziej abstrakcyjna od podawanego materiału).
Planowanie i prowadzenie lekcji podających.
PLANOWANIE
Mówić, to nie znaczy jeszcze nauczać!!!!!!!
Należy:
Ustalać cel i dobrać treść
Uwzględniamy zasady pojemności i ekonomiczności w zależności od zaplanowanej lekcji
ZASADA POJEMNOŚCI- nauczać należy jedynie pojęć ważnych, nie zaś choćby interesujących, czy mało znaczących
ZASADA EKONOMICZNOŚCI- „nie zaśmiecać” przekazu nadmiarem słów
W decydowaniu, czego nauczać pomaga mapa logiczna (w celu jej sporządzenia identyfikuje się kluczowe pojęcia)
Ustalić wiedzę uprzednią uczniów
Dobra zapowiedź zawiera wypowiedź znaną uczniom, np. „Za chwilę podam Wam wiadomość o .....Przedtem jednak powiem Wam coś, co pomoże Wam zrozumieć, co to takiego są....”
Wybrać odpowiedni czynnik organizujący materiał oraz sposoby wywoływania nastawienia
Zaplanować wykorzystanie czasu i przestrzeni
Ma duże znaczenie dla efektywności podawania. Młodzi nauczyciele często nie doceniają ilości czasu potrzebnego na nauczenie czegoś dobrze i nie zawsze planują dość czasu na sprawdzenie czegoś podczas lekcji
PROWADZENIE LEKCJI
SYNTAKSA- ogólny bieg lekcji
4 fazy:
wyjaśnienia celów i wywołania nastawienia, np. poprzez krótkie przypomnienie poprzednich zajęć
wstępne uporządkowanie (sprawdzenie, czy przewidziany materiał wiąże się z wiedzą uprzednią uczniów)
podanie materiału (logiczny porządek)
Technika podawania inf.: ważna jest klarowność: przywołanie wcześniejszych rezultatów to efekt planowania, ważne są łączniki i przykłady- „dlatego”, „ponieważ”, „po to, żeby”, „więc”- uwypuklenie związków logicznych
Układy podawania wiadomości:
reguła- przykład- reguła
Markery słowne: „To jest główna sprawa”, sygnalizowanie zmian metodycznych.
Zapał okazywany przez nauczyciela wpływa na wyniki uczenia się.
wzbogacanie i intensyfikacja procesów myślowych (dyskurs, stawianie pytań, uczniowie
w trakcie zajęć mogą umownie sygnalizować nauczycielowi, ze czegoś nie rozumieją)
Organizacja środowiska dydaktycznego.
Względnie sztywna struktura środowiska. Rozmowy uczniów w trakcie prowadzenia zajęć są nie na miejscu (zakaz rozmów, gdy nauczyciel tłumaczy)
Lekcja podająca załamie się, gdy traci tempo, rzeczy toczą się ospale.
KONTROLA I OCENA.
Najważniejsze są zadania pozalekcyjne. Najlepsza metoda sprawdzania wiedzy przy tej metodzie- proste testy. Należy jednak pamiętać, że nauczyciel musi sprawdzać wszystkie poziomy wyników nauczania, nie zaś poprzestawać na zwykłym przypomnieniu wiadomości należy wyraźnie zakomunikować uczniom, co będzie przedmiotem sprawdzianu, sprawdzać częściej niż tylko raz na semestr.
Cel nauczania podającego:
Należy umożliwić uczniom przyswojenie wiadomości, włączać ich do struktur poznawczych i zapamiętania.
MODEL NAUCZANIA PODAJĄCEGO OPIERA SIĘ NA SILNYCH PODSTAWACH NAUKOWYCH.
UCZENIE SIĘ PRZEZ DZIAŁANIE (M.TRENINGOWA)
Inne nazwy:
model nauczania bezpośredniego
model szkoleniowy
aktywne nauczanie
nauczanie wprost
Model nauczania bezpośredniego opracowany został z myślą o uczeniu się wiedzy wyraźnie ustrukturalizowanej, możliwej do nauczenie krok po kroku. Jest to model ześrodkowany na NAUCZYCIELU (PODOBNIE JAK W NAUCZANIU PODAJĄCYM). Składa się z 5 faz:
wywołanie nastawienia - cele powinny być wypisane na tablicy lub powielone i wręczone uczniom
objaśnienie i pokaz - wymaga od nauczyciela gruntownej wiedzy i umiejętności w danym zakresie. Ważne jest wcześniejsze przećwiczenie wszystkich elementów pokazu.
ćwiczenie pod kierunkiem
Zasady prowadzenia ćwiczeń: zadawaj niewielkie, sensowne ćwiczenia ; należy doprowadzić do przeuczenia (automatyzacja czynności) ; pamiętanie o zaletach i wadach ćwiczeń zmasowanych (przebiegają jednym ciągiem, dobre przy okazji nabywania nowych umiejętności) i ćwiczeń rozłożonych w czasie (zagrożenie: nuda) ; nadzorowanie wstępnej części ćwiczeń
dostarczenie informacji zwrotnej- dostarcz inf. zwrotną najszybciej, jak możesz, inf. zwrotna powinna być konkretna, zwracaj uwagę na czynności, a nie na intencje ; dostosuj sprzężenie zwrotne do stopnia zaawansowania ucznia ; kładź nacisk na pochwały ; jeśli decydujesz się na ujemne sprzężenie zwrotne, pokaż prawidłowe wykonanie czynności ; skieruj uwagę uczniów na proces wykonywania zadania, zamiast na wykonywanie czynności ; wyjaśnij uczniom, jak oceniać własne osiagnięcia.
rozbudowa ćwiczeń samodzielnych
Planowanie zajęć:
WIEDZA DEKLARATYWNA - WIEDZA O CZYMŚ
WIEDZA PROCEDURALNA - WIEDZA, JAK COŚ ZROBIĆ
Model nauczania bezpośredniego został zaprojektowany z myślą o wiedzy proceduralnej.
Przy opracowywaniu lekcji tą metodą najlepsze jest korzystanie ze schematu Magana:
cel - działanie - wynik (model liniowy)
ANALIZOWANIE ZADAŃ.
Prosta dla metoda dla nauczycieli dobrze znających swój przedmiot. Analiza zadań umożliwia precyzyjne określenie, co musi umieć uczeń, by wykonać daną umiejętność. Jest to proces złożony z 4 etapów:
ustalenie, co robi człowiek w trakcie posługiwania się umiejętnością, którą doskonale opanował
podział tej umiejętności na umiejętności składowe
nadanie tym umiejętnością logicznej kolejności
opracowanie procedury nauczania każdej umiejętności składowej
Analiza zadań może przyjąć formę schematu organizacyjnego.
PLANOWANIE CZASU I WYKORZYSTANIE PRZESTRZENI.
Bardzo ważne. Nauczyciel musi mieć pewność, że jest dość czasu, że ilość czasu jest dostosowana do zdolności uczniów, że uczniom wystarczy motywacji na całe zajęcia. To nauczanie potrzebuje też dobrze zorganizowanej przestrzeni. Lepiej, gdy uczniowie siedzą bliżej nauczyciela, ponieważ ta metoda jest również ześrodkowana na wykładowcy.
ORGANIZACJA SRODOWISKA DYDAKTYCZNEGO.
Jest niemal tak samo ważne, jak przy nauczaniu podającym. Nauczyciel nadaje środowisku dydaktycznemu sztywną strukturę, zakładając, że uczniowie będą uważnie obserwować i słuchać. Ze specjalną uwagą nauczyciele powinni podejść do ćwiczeń samodzielnych, czyli do pracy domowej. Zasady:
zadawaj pracę, którą uczeń potrafi wykonać dobrze
poinformuj rodziców na jaki ich udział liczysz
dostarcz inf. zwrotnej o wykonanej pracy
KONTROLA I OCENA.
Kontrola powinna polegać na testach praktycznych, sprawnościowych, mniej przydatne są testy wiedzy deklaratywnej. Model nauczania bezpośredniego, teoretyczne podstawy zawdzięcza behawioryzmowi, teorii społecznego uczenia się i badaniom nad efektywnością nauczania.
NAUCZANIE PROBLEMOWE (METODA POSZUKUJĄCA)
Inna rola nauczyciela niż w wypadku poprzednich metod. Zadania nauczyciela:
podawanie wiadomości i demonstrowanie umiejętności
stawianie problemów
zadawanie pytań
wspomaganie badań i dialog
budowa rusztowania- konstrukcja do prowadzenia dociekań i rozwoju umysłowego
uczenie się przez odkrywanie i uczenia się we współpracy
Sedno nauczania problemowego sprowadza się do zetknięcia uczniów z autentyczną i problemową sytuacją,
Charakterystyczne cechy nauczania problemowego:
nadrzędne pytania lub problem (elementem organizującym nie jest ani zasada, ani umiejętność, ale pytania problemowe)
interdyscyplinarność- uczniowie mają sięgać do rozmaitych przedmiotów nauczania
autentyczne badanie- formułowanie hipotez
produkowanie wytworów i eksponatów (np. symulacje debaty)
współpraca
UMIEJETNOSCI MYŚLENIA I ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW
Myślenie jest procesem, na który składają się takie czynności, jak:
Indukcja, dedukcja, klasyfikacja i wnioskowanie.
Proces myślenia polega na abstrahowaniu i odkrywaniu podstawowych zasad.
Nauczanie problemowe pomaga uczniom uczyć się samodzielnie i osiągnąć szczebel uczenia się samokierowanego.
W tym modelu nauczanie jest problemowe, sytuacja dydaktyczna nie powinna być sztywna, uczniom przypada rola aktywna.
PLANOWANIE I PROWADZENIE LEKCJI PROBLEMOWEJ
Idea nauczania problemowego jest prosta i nietrudno uchwycić, o co w nim chodzi. Trudniej za to realizować je skutecznie.
Drobiazgowe planowanie jest błędem, jednak wymaga wiele pracy. Cele to jeden z trzech najważniejszych przedmiotów planowania. Celem zajęć jest rozwój umiejętności myślenia i działania, osiągniecie samodzielności w nauce. Najczęściej przy planowaniu zajęć uwzględnia się jeden, najwyżej dwa cele.
ZAPROJEKTOWANIE SYTACJI PROBLEMOWEJ
Założenie: zaskakującą i niedookreślona sytuacja problemowa wzbudzi ciekawość uczniów i wciągnie ich w badanie. Zaplanowanie właściwej syt.problemowej ma krytyczne znaczenie.
Sytuacja ma być;
autentyczna
niedookreślona
mieć znaczenie dla uczniów
problem powinien być dostatecznie szeroki
problem powinien zyskiwać na pracy grupowej
WYPOSAŻENIE I ORGANIZACJA
Przy nauczaniu problemowym można wykorzystać najrozmaitsze materiały i narzędzia. Zorganizowanie dostępu do nich to jedno z najw. zadań nauczyciela.
Prowadzenie lekcji
5 faz nauczania problemowego:
nakieruj uczniów na problem- omówienie celów, przedstawienie ważniejszych wymagań, motywowanie
przygotuj uczniów do nauki - pomoc w zdefiniowaniu i uporządkowaniu zadań związanych z problemem
samodzielne i grupowe badania - zachęta i pomoc w zbieraniu inf., prowadzenie eksperymentów, poszukiwanie wyjaśnień i rozwiązań
wytwarzanie i prezentowanie produktów i eksponatów- pomoc w projektowaniu i przygotowaniu produktów w rodzaju nagrań, modeli, wspomaganie współpracy
analiza i ocena procesu rozwiązywania problemów- pomoc w poddaniu procesu badawczego i użytych technik krytycznej i systematycznej refleksji
ORGANIZACJA ŚRODOWISKA DYDAKTYCZNEGO
sytuacje wielozadaniowe- wiele zadań dydaktycznych jednocześnie, skuteczni nauczyciele prowadzą system sygnalizacyjny- za pomocą ustalonych reguł nauczyciel kieruje uwagę uczniów w odpowiednim kierunku
różne terminy kończenia zadań- dla uczniów, którzy kończą zadania wcześniej, nauczyciel powinien przewidzieć odpowiednie lektury, gry dydaktyczne etc.
Ważna jest umiejętność nadzorowania i kierowania pracą uczniów
KONTROLA I OCENA
Należy znaleźć niekonwencjonalne metody.
Produkty pracy uczniów doskonale podpadają pod zadania praktyczne., wiedza deklaratywna „wiem, że..” nie jest tutaj głównym celem. Nie można więc stosować jedynie testów pisemnych. Nauczanie problemowe powinno sięgać dalej niż nauczanie podstawowych wiadomości na jakiś temat, ma wyrabiać względnie skomplikowane zrozumienie problemów i otaczającego świata.
Nauczanie problemowe wymaga przedstawienia uczniom sytuacji problemowej i podjęcia przez nich samodzielnych badań prowadzących do samodzielnych rozwiązań.
Cele nauczania problemowego:
wyrobić w uczniach umiejętności badawcze
dać uczniom okazję do odegrania ról dorosłych
umożliwić uczniom zyskanie wiary we własne możliwości
Środowisko dydaktyczne nauczania problemowego charakteryzuje otwartość, aktywność uczniów, atmosfera intelektualnej swobody.