Opracowane Zagadnienia z Dydaktyki Języka Polskiego, pkt.37.normy grzecznosci jezykowej, Znaczenie norm „grzeczności językowej” dla komunikacji werbalnej:


37. Znaczenie norm „grzeczności językowej” dla komunikacji werbalnej

A. Okazywanie szacunku partnerowi dialogu.

B. Przejawianie zainteresowania sprawami ważnymi dla partnera.

 

G. Tymiakin Sprawność pragmatyczna młodzieży gimnazjalnej w realizacji aktu przepraszania

Wstęp

Język jest systemem znaków wyrażających pojęcia. Objaśniając jego istotę, F. de Saussure odsyła nas raczej do samej struktury, nie tłumacząc związków z praktycznym użytkowaniem zbioru jednostek kodowych przez konkretną, wyodrębnioną społeczność, która na przestrzeni wieków, posługując się nim, wciąż go doskonali, rozwija, poddaje modyfikacjom, by optymalnie dostosować ten zhierarchizowany i wyczulony na zmiany system do rzeczywistości obyczajowej, kulturowej, politycznej, społecznej.

  1. Społeczne funkcjonowanie języka „wiąże się bowiem z istnieniem określonych reguł jego stosowania. Reguły te mogą mieć charakter uniwersalny, odnosząc się bądź do poziomu struktury języka, bądź też mogą być zrelatywizowane, stanowiąc wzorce społecznych zachowań językowych, a więc i grzecznościowych. Ogół tych ostatnich nazywa się `etykietą językową' sprzężoną z określonym kontekstem (sytuacją pragmatyczną)”.

  2. Schematy zachowań opisywanego rodzaju są podstawą do pozytywnego kształtowania komunikacji międzyludzkiej, w której ważne jest, by zarówno nadawca, jak i adresat mieli świadomość poprawnego mownego działania, w przeciwnym razie dochodzi do załamania kodu grzeczności i wprowadzania struktur językowych niosących prawdopodobieństwo niekulturalnego słownego kontaktu między partnerami interakcji.

  3. K. Ożóg mówi m.in. o istnieniu tzw. modelu grzeczności, który jest „systemem społecznie zaaprobowanych i powszechnie przyjętych w danej społeczności (...)zasad, norm, określających pewien usankcjonowany sposób zachowania, także i werbalnego, członków społeczności w kontaktach między sobą”.

  4. Przypomnijmy, że badaniem zjawiska grzeczności w języku zajmował się również współtwórca lingwistyki pragmatycznej i autor teorii aktów mowy - John Austin, który zwrócił uwagę na wspólną klasę wypowiedzi, za ich podstawowy wyznacznik uznając illokucyjny komponent przekazu, wyrażający różne intencje człowieka obserwowane np. w sytuacjach przepraszania, dziękowania czy powitania. Wymienione rodzaje aktywności werbalnej, co podkreśla wielu uczonych, konstruowane są zwykle w określonych schematach i zawierają elementy języka, odpowiadające konkretnym interakcjom, w jakie mogą wchodzić rozmówcy.

  5. Zagadnieniem tym interesuje się także amerykański lingwista - Paul Grice. Stawia on tezę o funkcjonowaniu w kontaktach międzyludzkich „zasady kooperacji”, proponując jednocześnie cztery maksymy cechujące fortunne zachowania językowe, tzn.: ilości, jakości, odpowiedniości i sposobu, które stanowią wskazówki dotyczące „szczęśliwego” prowadzenia rozmowy, bez konieczności - co przywołany badacz silnie podkreśla - ich jednoczesnego zaistnienia w realizowanym dialogu. Nieprzestrzeganie którejkolwiek z maksym nie zakłóca bowiem zasady nadrzędnej, mówiącej o współdziałaniu interlokutorów podczas dokonywania się aktualnej komunikacji.

  6. Obszerne badania w sygnalizowanym zakresie prowadzone były także przez Penelope Brown i Stephena Levinsona, którzy zwrócili uwagę na zjawisko grzeczności i niegrzeczności oraz przedstawili wachlarz zachowań, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia „strategii pozytywnej i negatywnej”.

  7. W rodzimej literaturze językoznawczej cytowana już wyżej M. Marcjanikwymienia istnienie dwóch (nie tylko chyba mających odniesienie do polszczyzny) norm zasadniczych grzeczności, tj.:

  1. Przywołana badaczka dzieli również wyrażenia językowe, pełniące funkcję grzecznościową, na trzy typy, a mianowicie:

  1. Dla nauczyciela-polonisty istotna staje się więc kwestia dotycząca sposobów wyrażenia grzeczności przez współczesnego ucznia (tu: gimnazjalistę ).

  2. Jeżeli przez sprawność pragmatyczną rozumie się „umiejętność osiągania celu założonego przez nadawcę wypowiedzi” to można by zapytać (precyzując główny problem niniejszego artykułu), jak nastoletni uczeń rozumie pojęcie „przepraszania” i w jaki sposób dokonuje realizacji jednego z wielu aktów wchodzących w skład etykiety

  1. językowej?

1



Wyszukiwarka