POLITYKA, POLITYKA [gr

POLITYKA [gr.], ogół działań związanych z dążeniem do zdobycia i utrzymania władzy państw. (tj. dysponującej legalnymi środkami przymusu fiz.), jej wykonywaniem oraz z wytyczaniem kierunku rozwoju państwa w różnych dziedzinach (polityka społeczna, polityka zagraniczna itp.); polit. sferę życia społ. tworzą: system organów państw., system partyjny, system prawny, ideologie polit. i nar., kultura polit. społeczeństwa; potocznie często przez politykę rozumie się: 1) program albo kierunek działalności państwa lub określonego polityka; 2) sztukę kierowania sprawami publ., zwł. umiejętność działania w granicach istniejących możliwości; 3) grę partyjną lub samą walkę o władzę i związane z nią korzyści. W szerszym znaczeniu terminu polityka używa się także na oznaczenie konsekwentnego stosowania przez kierownictwo zorganizowanych grup (rzadziej jednostek) zespołu zasad i metod zmierzających do osiągnięcia określonych celów (polityka mieszkaniowa, polityka personalna itp.).

W nauk. refleksji najczęściej są spotykane 2 ujęcia polityki. W pierwszym, szerszym polityka jest określana jako rządzenie i kierowanie sprawami wspólnoty, państwa (prawno-adm. koncepcja polityki). Polityka to sfera wzajemnych oddziaływań między państwem a zorganizowanymi grupami społ., dotyczących celów i środków działalności państwa. Państwo nie tylko reguluje współżycie ludzi należących do zbiorowości (stanowiąc i stosując prawo), ale także organizuje i kieruje działalnością różnych instytucji usługowych i produkcyjnych, np. świadomie wpływa na kierunek rozwoju życia społ., m.in. przez zapewnienie porządku wewn. i bezpieczeństwa zewn., reprezentowanie nar. interesów polit. i ekon. na arenie międzynar., popieranie postępu techn. itp.; państwo wpływa na życie gosp. przez tworzenie jego ram prawnych i przez podatki oraz planowanie budżetu; poglądy i postulaty odnoszące się do tej sfery w dużej mierze determinują kształt życia politycznego. Państwo harmonizuje interesy partykularno-grupowe z interesem ogólnospoł. w warunkach współdziałania, współzawodnictwa i walki różnych grup społecznych. Źródłem polityki jest bowiem sprzeczność i rozbieżność interesów oraz aspiracji grupowych, wynikająca ze zróżnicowania społeczeństwa (na grupy zaw., klasy i warstwy, obozy polit. itp.). Ogólnospołeczna doniosłość polityki polega na integrowaniu społeczeństwa pluralistycznego, na tworzeniu warunków do zorganizowanego współdziałania obywateli. W tej koncepcji zaciera się granica między polit. a ekon. sferą życia społ., ponadto między działaniami administracji państw. w sensie ścisłym (tj. odwołującym się przynajmniej potencjalnie do środków legalnego przymusu fiz.) a administrowaniem w skali całego społeczeństwa (np. między kierowaniem edukacją nar. a stosowaniem przymusu szkolnego). W węższym rozumieniu polityka jest określana jako prawomocne stosowanie środków publ. regulacji (legalnego przymusu fiz.). Polityka to: działania ludzi, które polegają na wyznaczaniu sfery stosowania przemocy publ. w społeczeństwie, na kierowaniu sposobem jej stosowania przez stanowienie i egzekwowanie prawa (parlament i rząd), działania ludzi bezpośrednio obsługujących środki przymusu (policja, wojsko, służba celna, aparat fiskalny) oraz działania osób określających rodzaj i wymiar stosowanego przymusu (wymiar sprawiedliwości). Przemoc fiz. ma charakter publ., m.in. dlatego, że jej środki nie są obiektami własności prywatnej, lecz publ.; ma charakter monopolistyczny, a zakres i sposób jej stosowania jest uregulowany prawnie. Środki przymusu są stosowane do zapewniania bezpieczeństwa zewn., utrzymywania ładu wewn. oraz instytucjonalnych ram własności. Każdy obywatel jest podmiotem polityki w omawianym ujęciu, przede wszystkim przez udział w wyborach i referendach, a ponadto za pośrednictwem swych reprezentantów w najwyższych organach władzy państw. oraz udział w ruchach politycznych. Posługiwanie się przez specjalną grupę ludzi środkami publ. regulacji stanowi specyficzną cechę polityki. Zgodnie z tą koncepcją uprawianie polityki polega na czynieniu użytku z uprawnień władzy: stanowieniu prawa na mocy kompetencji prawodawczej, wydawaniu aktów adm., wymierzaniu sankcji (m.in. Th. Hobbes, J. Locke, K. Marks, M. Weber, F. Znaniecki). Nie ma ona nic wspólnego z deprecjacją roli praworządności i demokracji polit. w życiu społecznym.