I Uwarunkowania polityki zagranicznej państwa
Polityka zagraniczna jest kształtowana w systemie wewnętrznym państwa, ale jest realizowana w systemie mnd. |
Uwarunkowania wewnętrzne obiektywne
a) środowisko geograficzne państwa
- istotne znaczenie ukształtowania geograficznego,
- już Monteskiusz wskazywał na zależność pomiędzy temperamentem politycznym a „naturą klimatu i ziemi”
- Napoleon: „Polityka państwa zależy od ich geografii”
- na początku XXw. Geopolityka spełniała usługową funkcję uzasadnienia ekspansji politycznych.
- Lebensraum- przestrzeń życiowa
- obecnie teorie determinizmu geograficznego tracą zwolenników
- w XIXw. Friedrich Ratzel stworzył teoretyczne podwaliny geografii politycznej
- determinizm geograficzny- przecenianie roli i wpływu klimatu oraz zajmowanego terytorium (wielkość,
Ukształtowanie terenu, sieć wodna, charakter granic)
b) potencjał ludnościowy
- istotna liczba ludności państwa, gęstość zaludnienia, tempo przyrostu naturalnego, struktura wieku, skład
narodowościowy
- największy potencjał ludnościowy: ChRL, Indie, USA, Indonezja, Brazylia, Pakistan, Bangladesz
- najgęściej zaludnione regiony: Europa Zachodnia (Holandia 392/ 1km2), Japonia (338/ 1km2)
- teorie presji demograficznej oraz ideologiczne uzasadnienie przeludnieniem agresywnej polityki III Rzeszy/ Japonii
- istnienie dużych mniejszości narodowych i etnicznych może stanowić zagrożenie
- problem Polski z mniejszością niemiecką w latach 1918- 1939
- rozwiązanie ZSRR i rozpad Jugosławii
- zjawiskiem niekorzystnym jest fala emigracji
- w przypadku ludzi młodych i wysoko wykwalifikowanych mówimy o „drenażu mózgu”
- „bomba demograficzna”- wysoki przyrost naturalny, głównie w Azji
c) potencjał gospodarczy i naukowo- techniczny
- potencjał gospodarczy- element siły państwa
- potrzeby ekonomiczne stwarzają uwarunkowania celów i zadań polityki zagranicznej państwa
d) system społeczno- polityczny
- mechanizm instytucjonalny polityki zagranicznej (organu państwa kreujące i realizujące politykę zagr.)
- struktura prawna państwa (państwo unitarne lub federalne)
- struktura społeczna
- w systemie demokratycznym szerokie kręgi społeczne mają wpływ na politykę zagr.
- wg. neoliberalistów- państwa demokratyczne nie walczą ze sobą
Uwarunkowania wewnętrzne subiektywne
a) percepcja środowiska mnd. przez własne społeczeństwo i państwo oraz postawy społeczne wobec innych
państw
- subiektywne postrzeganie wizerunków innych podmiotów i zjawisk mnd.
- coraz większy profesjonalizm w obserwacji środowiska mnd.
- istotna kultura polityczna oraz stopień wykształcenia społeczeństwa
- wiedza o środowisku zewnętrznym pozwala również określić nowe cle lub zmodyfikować istniejące
-istotna rola doświadczenia historycznego, np. stosunki polsko- rosyjskie
b) koncepcje polityki zagranicznej
- koncepcja- przemyślany stan rzeczy, który zdaniem autorów powinien stać się realny
- rząd realizuje daną koncepcję (plan działania), ale jej nie ujawnia
- obywatele poznają jedynie doktrynę polityki zagr.- cele podstawowe
- problemem braku konsensusu między głównymi siłami politycznymi np. spory na linii PO- PIS
- opowiedzenie się części elit za integracją ze strukturami europejskimi, a innych za zbliżeniem z Federacją Rosyjską
c) jakość oraz aktywność własnej służby zagranicznej i dyplomatycznej
- czynnik ludzki- kwalifikacje i predyspozycje polityków lub urzędników
- ważny jest również system organizacyjny służby zagr.
- największy wpływ mają przywódcy, szefowie rządów, szefowie MSZ
- czasami „szyła się” na placówki tych, którzy wyeliminowani z życia politycznego w państwie lub w nagrodę za
zasługę na rzecz danej siły politycznej (patologie)
Uwarunkowania zewnętrzne obiektywne
a) trendy ewolucji najbliższego danemu państwo środowiska mnd.
- w Europie w okresie międzywojennym ewolucja sts, mnd. wyznaczana była przez ścierające się tendencje do
obrony i podważenia ładu wersalskiego
- Polska musiała uwzględnić owe tendencję we własnej polityce zagr.
- obecnie w Europie istnieje tendencja do likwidowania starych podziałów, demokratyzacji i poszerzania struktur
współpracy
- stopień uzależnienia od trendów zależy od siły państwa i jego wpływu na inne państwa
- np. Millosevic nie uwzględniał trendów
b) pozycja państwa w systemie stosunków i ról mnd.
- miejsce kluczowe, centralne lub peryferyjne
- pozycja państwa w systemie powiązań militarnych
- istotna jest też rola w powiązaniach ekonomicznych, pozycja rozwoju technicznego, siła kultury
c) struktura i zasięg umownych powiązań mnd. państwa oraz obowiązujące prawo mnd.
- traktaty zawarte z innymi państwami zwłaszcza dotyczące zabezpieczeń (traktaty sojusznicze) np. państwo
członkowskie NATO może więcej niż państwa niezaangażowane
- swoboda państwa ograniczona przez zawarte umowy- pacta sunt servanda
- kto narusza daną normę, musi liczyć się z adekwatną odpowiedzią
- rola imperatywnych norm prawa mnd. (ius cogens)
- rośnie znaczenie mnd. ochrony praw człowieka
Uwarunkowania zewnętrzne subiektywne
a) międzynarodowa percepcja danego państwa i narodu oraz oczekiwania i wymagania stawiane danemu państwu
przez inne państwa
- w procesie postrzegania kształtuje się wizerunek państwa
- stereotypy i uprzedzenia kształtują się w dłuższych okresach historycznych
- można je łagodzić, ale nie sposób wyeliminować
b) koncepcja polityki zagranicznej innych państw
- interesy państwowe innych aktorów mnd.
- ważna jest ich możliwie największa znajomość oraz odpowiednie wnioskowanie
- istotna jest rola wywiadu
- możliwe pola konfliktu
c) jakość oraz aktywność służby zagranicznej i dyplomacji innych państw
- aktywność partnerów oraz rywali wpływa na kształtowanie polityki zagr.
- dyplomacja wielostronna, np. w ramach ONZ
- ważny jest profesjonalizm służb dyplomatycznych akredytowanych w danym państwie, brak prowokacji itp.
II Cele polityki zagranicznej państwa
Czym jest cel polityki zagranicznej?
- cel pożądany stron spraw, do którego dąży dane państwo, podejmując określone działania
- cele stanowią wyraz dążeń rządów
- cele są projekcją stanu spraw korzystnego dla danego państwa
- cele stanowią dyrektywy polityki zagranicznej państwa
- cele są adresowane do środowiska mnd., gdyż zakładają wywieranie wpływu na inne państwa
- cele są pochodną interesów państwa- Georg Modelski (?)
Typologie celów polityki zagranicznej (wg Wolfersa, Holsti'ego, Kukułki)
według Arnolda Wolfersa:
a) cele narodowej ekspansji- dążenie do zmiany status quo
b) cele narodowego zabezpieczenia- ochrona status quo
c) cele narodowej abnegacji- samowyrzeczenie, promocja podziału mnd, prawa ustalane tylko przez pewne grupy-
tylko państwa skrajnie silne lub słabe
według Kalevi Holsti'ego:
a) cele podstawowe- „twarde jądro” interes narodu, najważniejsze wartości i interesy
b) cele średniookresowe- rozmaite żądania wysuwane pod adresem innych państw
c) cele długofalowe- nieokreślony horyzont czasowy, wizje, plany dotyczące systemu mnd.
- bezpieczeństwo, integralność, suwerenność
- PL- Rosja/ Gruzja/ Osetia; sprawa Steinbach
- kwestia potencjału i możliwości, PL nie prowadzi takiej polityki
według Józefa Kukułki:
a) cele egzystencjalne- przetrwanie, bezpieczeństwo, rozwój
b) cele koegzystencjalne- przynależność, łączność, współpraca, potrzeba uznania
- kwestia tarczy antyrakietowej
c) cele funkcjonalne- zaspokojenie potrzeb w dziedzinie mnd. informacji, decyzji sprawności, skuteczności
- łagodzenie konfliktów, itd.
Podstawowe cele polityki zagranicznej
- bezpieczeństwo państwa
- wzrost siły państwa
- wzrost pozycji i prestiżu państwa
- kształtowanie reguł funkcjonowania środowiska mnd. reforma ONZ (problem)
III Środki polityki zagranicznej państwa
a) środki polityczne
- oświadczenia i deklaracje polityczne
- szeroko pojęta działalność dyplomatyczna
- dyplomatyczne środki rozwiązywania sporów mnd.
b) środki ekonomiczne
- produkty materialne, usługi, kapitał
- uwarunkowania gospodarcze
- sankcje gospodarcze
- pomoc gospodarcza
c) środki wojskowe
- zbrojenia i wojna
- zagraniczna obecność wojskowa
- pomoc wojskowa
d) środki kulturowo- ideologiczne
- kultura i dyplomacja kulturalna
- ideologia
e) inne środki
- wywiad
- udział państwa w wielostronnych operacjach pokojowych
IV Funkcje polityki zagranicznej państwa
Rodzaje funkcji polityki zagranicznej państwa:
a)Funkcja adaptacyjna
- adaptacja poprzez dostosowywanie się do zmian w otoczeniu, np. sprawa Steinbach
- adaptacja poprzez oddziaływanie
- polityka nieprzejednania, pro motywowania lub zachowawcza
b) Funkcja ochronna
- zagwarantowanie państwu i społeczeństwu wieloaspektowego bezpieczeństwa
- zapewnienie przetrwania państwa
- niemożliwe jest jednostronne zagwarantowanie bezpieczeństwa
- obecnie wzrasta rola bezpieczeństwa ekonomicznego, zwłaszcza energetycznego
- bezpieczeństwo ekologiczne
- opieka dyplomatyczna nad obywatelami
c) Funkcja informacyjno - reprezentacyjna
- zapewnia kontakty państwa z innymi
- reprezentacja symboliczna (misje)
- intencjonalne przekazywanie informacji i opinii
- kształtowanie wizerunku państwa
d) Funkcja koordynacyjna
- nadanie spójności aktywności państwa na arenie mnd.
- harmonizacja działań podejmowanych przez różne ministerstwa
- misje dyplomatyczne muszą się dostosować do wytycznych z MSZ
e) Funkcja negocjacyjno - organizatorska
- inicjowanie, organizowanie i wykorzystywanie kontaktów mnd.
- zapewnienie możliwie najlepszego kontekstu działań państwa na arenie mnd.
- zawieranie umów dwu- i wielostronnych
f) Funkcja integracyjna
- tworzenie, utrzymywanie wspólnoty,
- „naród jest codziennym plebiscytem”
- umacnia grupową mentalność „my-oni”
V Proces decyzyjny w polityce zagranicznej państwa
Proces podejmowania decyzji w polityce zagr. państwa służy adaptacji systemu politycznego do żądań i wymagań jego środowiska geopolitycznego Decyzje w polityce zagr. są ukierunkowane na osiągnięcie celów polityki zagr., danego państwa. |
Kategorie analizy decyzyjnej
a) strategia decyzyjna
b) ośrodek decyzyjny
c) proces decyzyjny
d) decyzja polityczna
e) implementacja polityczna
b) Ośrodek decyzyjny
Kręgi decyzyjne wg. Rogera Wilsmana:
A wewnętrzny krąg decyzyjny- elita decyzyjna
- szef rządu/ głowa państwa oraz szef rządu- rdzeń decyzyjny- ogólne kierunki polityki zagr.
- osobiści doradcy szefa rządu
- eksperci
- przedstawiciele służb specjalnych i wojska
- nie więcej niż 20 osób w danej sprawie
B drugi krąg decyzyjny
- zaplecze administracyjne
- personel MSZ
- służby wywiadowcze
- ciągłość i stałość procesu decyzyjnego
- zapewnienie właściwych warunków technicznych
C trzeci krąg decyzyjny
- partie polit., ruchy społeczne, grupy nacisku, opinia publiczna
c) Fazy procesu decyzyjnego wg Alexandra George'a
Faza badania- pozyskiwanie i wymienianie się ważnymi informacjami
- wypełniana przez personel dyplomatyczny, wywiad, wojsko oraz analityków MSZ
- kodowanie informacji, klasyfikowanie, interpretowanie, magazynowanie lub przekazywanie dalej
Faza analizy- proces oceny związków pomiędzy dostępnymi informacjami oraz ewaluacja różnorakich opcji w
odniesieniu do celów i wartości
- decydenci analizują otrzymane informacje
- na ich podstawie, przy pomocy ekspertów, formułują możliwe opcje (scenariusze)
Faza wyboru- wybór jednaj opcji
- implementacja
- ewaluacja skutków podjęcia decyzji
Założenie racjonalności w polityce zagranicznej
Zdaniem Grahama Allisona duża większość analityków stosunków mnd. wyjaśnia i stara się przewidywać zachowanie państwa na podstawie modelu racjonalnej polityki.
- model racjonalnego aktora- dokładna informacja, spójny system celów i wartości poprawna ewaluacja i kalkulacja
pomiędzy celami i środkami
Czy decydenci są zawsze racjonalni?
- gen. Franco trzymał na biurku dwa pudełka: „problemy, które czas rozwiąże” i „problemy, które czas
rozwiązał” ograniczał się do przekładania dokumentów z jednego do drugiego
VI Kształtowanie polityki zagranicznej II RP 1918-1920
Tworzenie podstaw polityki zagranicznej II RP
- odzyskanie niepodległości po 123 latach było wynikiem korzystnej koniunktury mnd.
- 11 listopada 1918r. Rada Regencyjna przekazała Piłsudzkiemu władzę wojskową
- 22 listopada Piłsudzki zastał Tymczasowym Naczelnikiem Państwa
- Leon Wasilewski był pierwszym szefem MSZ
Struktura MSZ październik- listopad 1919r.
Minister
Biuro Prac Kongresowych
Sekcja polityczna Sekcja techniczno- komunikacyjna Sekcja ogólna
- już w grudniu 1919r. w sektorze MSZ zatrudnione były 252 osoby z czego ponad połowa w sekcji politycznej
- obsada stanowisk, także w placówkach zagr., zależała głównie od sympatii Piłsudzkiego
- większość z zatrudnionych pracowała przedtem w strukturach austro- węgierskiej służby dyplomatycznej
- pozycja Piłsudzkiego na arenie była słabsza od pozycji Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu
- KNP Dmowskiego uznany został za „oficjalną organizację polską” przez rządy Francji, UK, Włoch i USA
- sytuacja zmieniła się do utworzeniu rządu Ignacego Paderewskiego 16 stycznia 1919r. Funkcje szefa MSZ pełnił
do grudnia tego roku
- jednak do kwietnia 1919r. funkcje MSZ wypełniał bardziej KNP w Paryżu niż centrala MSZ w Wawie (dualizm w
polityce zagr.)
- lewicowa wizja rządu w Wawie kontra prawicowa KNP; sytuacja zmieniła się dzięki dobrej polityce
Paderewskiego
- najważniejszym zadaniem polskiej polityki zagr. było nadanie państwu trwałego i zapewniającego bezpieczny byt
kształtu terytorialnego
- w listopadzie 1918r. władze polskie kontrolowały jedynie Królestwo Kongresowe, Małopolskę Zachodnią, Śląsk
Cieszyński oraz Lwów
- Piłsudzki luty 1919r.- „ W tej chwili Polska jest właściwie bez granic i wszystko, co możemy w tej mierz zdobyć
na Zachodzie zależy od Ententy, o ile zachce ona ścisnąć Niemcy. Na Wchodzie to inna sprawa- tu są drzwi, które
się otwierają i zamykają i zależy, kto i jak szeroko siłą je otworzy.”
- 27 grudnia 1918r.- rozpoczęło się powstanie Wielkopolskie
- 9 stycznia 1919r. Naczelna Władza Ludowa przejęła władzę w Wielkopolsce, nie uznając zwierzchnictwa Wawy,
by nie ograniczać pola manewru polskiej delegacji w Paryżu
- 16 lutego 1919- rozejm w Trewirze- linia zawieszenia ognia
- 18 stycznia 1919r.- rozpoczęła się konferencja w Paryżu- Komisja ds. Polskich. Polskę reprezentowali w Paryżu
J. Paderewski oraz R. Dmowski
- Polska stawiała na Francję, która dążyła do maksymalnego osłabienia Niemiec. Przeciwnie UK, która obawiała się
wzmocnienia Francji poprzez sojusz z Polską.
- R. Dmowski- punktem wyjścia granice sprzed I rozbioru
- Paderewski walczył głównie o przyznanie Polsce Gdańska, „sprawa Gdańska jest dla mnie kwestią życia i śmierci”
- 28 czerwca 1919r. podpisano traktat wersalski. Ze strony polskiej podpisy złożyli Paderewski i Dmowski
- Polska uzyskała bez plebiscytu ponad 45 tys. km2
- z winy Lloyd George'a Polska uzyskała znacznie mnie aniżeli proponowała to komisja ekspercka
- na wyniki plebiscytów czekano na Górnym Śląsku, Warmii i Mazurach, Powiślu
- Gdańsk stał się Wolnym Miastem pod Kontrolą Komisarza Ligii Narodów
- delegacja polska zrobiła wszystko, co było w jej mocy
- siedzibą MSZ do 1939r. był Pałac Bruhla
Polityka zagraniczna II RP po Wersalu do 1923 roku (II RP)
- na mocy uchwały sejmu z 1 października 1919r. Wlkp. Stała się formalnie częścią II RP
- komisja plebiscytowa na Śląsku Cieszyńskim wyraźnie sprzyjała Czechosłowacji
- po Wersalu rozpoczął się etap walki dyplomatycznej i zbrojnej o kształt granicy wschodniej
- obszar byłej Rosji carskiej- dwie koncepcje- federalistyczna i inkorporacyjna
- federaliści twierdzili, że nowe państwa Wschodnie ze względów bezpieczeństwa, dążyłyby do utworzenia
federacji, w której kluczową rolę odgrywałaby Polska (w planach federacja z Ukrainą, Litwą i Białorusią)
- od samego początku przeciwne tej koncepcji była inteligencja litewska, obawiająca się zagrożenia ze strony
polskiej kultury
- była to koncepcja antyrosyjska- przeciwko „białym „ i „czerwonym”
- koncepcja inkorporacyjna- zajęcie możliwie największych obszarów i wcielenie ich do Polski
- jej zwolennikami byli członkowie obozu narodowodemokratycznego, twierdzili, że nie istnieją narody: ukraiński,
białoruski czy litewski
- wcielenie ziem wschodnich do Polski oraz ich stopniowa polonizacja
- wspólna granica z Rosją- popierano obóz białych
- po cudzie nad Wisłą w sierpniu 1920r. Polsce udało się odeprzeć ofensywę rosyjską i zachować niepodległość;
szefem MSZ był Eustachy Sapiecha
- sytuacja wpłynęła na przegrane plebiscyty na Warmii i Mazurach (2,2% głosów na Polskę) oraz na Górnym Śląsku
- słabość Polski wykorzystała Czechosłowacja
- wojska polskie wyparły Armię Czerwoną w kierunku Wileńszczyzny- zajęcie Litwy Środkowej, które parlament 1822r. ogłosił przyłączenie II RP (przy sprzeciwie Republiki Litewskiej)
- rozmowy pokojowe w Rydze - 1920r.- Polska wyraziła zgodę na pominięcie delegacji ukraińskiej- ostateczny
koniec koncepcji federalistycznej
- pokój ryski 18 marca 1921r.- granica pokrywała się z tzw. Linią Dmowskiego z 1919r. Odszkodowanie dla Polski:
30 mln rubli w złocie- nigdy nie zostało wypłacone
- koniec koncepcji federalistycznej- Piłsudzki do ukraińskich oficerów: „Ja was przepraszam, ja was bardzo
przepraszam”
- 9 listopada 1920r.- konwencja paryska dot. Wolnego Miasta Gdańska- mniej korzystna niż postanowienia
wersalskie
- polski obszar, ale gdańscy celnicy
- prawo obrony wojskowej Gdańska
- przedstawiciel dyplomatyczny RP w Gdańsku (Komisarz Generalny RP)
- magazyny na Westerplatte
- traktat mniejszościowy
- plebiscyt na Górnym Śląsku (40% za Polską)
- III powstanie Śląskie- maj 1921r. rząd polski oficjalnie się od niego odciął, ale nieoficjalnie wspierał powstańców
- Rada LN w 1921r. przyznała Polsce 29% Śląska z 46% ludności, a w tym 75% kopalń i 59% odlewni żelaza
- w 1923r. (konferencja Ambasadorów)- uznanie przebiegu granicy polsko- sowieckiej
- koniec formowania granic- 388tys.km2 z 27mln ludności
- polska dyplomacja przestawiała się z działań dotyczących gwarancji granic na działania związane z
zapewnieniem bezpieczeństwa i rozwoju IIRP
- częste zmiany ministrów spr. zagr.
- od listopada 1918r. do maja 1923r. było aż 9 ministrów
- duża rotacja w placówkach dyplomatycznych
- brak ogłady czołowych polityków, np. Stanisław Wojciechowski, premier Wincenty Witos
VII Proces tworzenia sojuszy przez II RP
Sojusz z Francją
- po I WŚ Francja stała się najsilniejszym państwem w Europie
- osłabione Niemcy, zaniepokojona UK
- W 1921r. w Paryżu zawarty został układ polityczny oraz tajna umowa wojskowa. Polskę reprezentował Piłsudzki,
szef MSZ Sapiecha oraz minister spraw wojskowych Kazimierz Sosnkowski
- Polska żądała gwarancji pomocy na wypadek agresji, ale Francja nie wyraziła zgody- zawarto jedynie
porozumienie w sprawie ochrony
- każdy nowy sojusz Polski w Europie Środkowo- Wschodnie miał uzyskać akceptację ze strony Francji
(ograniczenie polskiej polityki zagr.)
- konwencja wojskowa- pomoc w razie agresji Niemiec, ale nie z Wolnego Miasta Gdańska
- formy pomocy:- wysyłka materiału wojennego i kolejowego, ale nie francuskich sił zbrojnych
- w razie ataku ze strony bolszewickiej Rosji, Francja miała zapewnić bezpieczeństwo Polsce os strony Niemiec
- organizacja armii polskiej na wzór francuskiej; Francuzi chcieli silnej armii polskiej na wypadek wojny francusko-
niemieckiej
- dodatkowa umowa handlowa- pomoc w rozbudowie Gdyni, linii kolejowych i floty
- umowy weszły w życie w czerwcu 1922r.
- niekorzystne postanowienia, ale i tak był to polityczny sukces II RP- związał Polskę z silnym partnerem
- w praktyce obowiązały aż do umów lokarneńskich w 1925r.
Sojusz z Rumunią
- w 1919r. Rumunia wspierała Polskę w działaniach wojennych w Małopolsce Wschodniej
- Rosja bolszewicka postrzegana, jako główne zagrożenie. Rumunii zajęli Besarabię w 1918r.
- Francja naciskała by polska przystąpiła do Małej Ententy (Czechosłowacja, Rumunia, Jugosławia), ale w 1920r.
rząd polski podjął decyzję, ze zwiąże się z Rumunią, na podstawie układów bilateralnych
- w 1921r. w Bukareszcie podpisana została Konwencja w Sprawie Przymierza Dorocznego
- zobowiązanie do wypowiedzenia wojny agresorowi, gdyby któraś ze stron została zaatakowana.
- tajna konwencja wojskowa
- sojusz miał charakter defensywny, chronił głównie przed możliwą agresją ze strony Rosji
- był obliczony na utrzymanie terytorialnego statusu quo
- przewidywał konsultacje odnośnie innych sojuszy
VIII Sytuacja międzynarodowa Polski w latach 1922 - 1926
- kwiecień- maj 1922 konferencja genueńska poświęcona unormowaniu sytuacji gospodarczej w Europie- zwłaszcza
uznania długów carskiej Rosji przez nowe władze
- podczas tej konferencji Niemcy i Rosja podpisały w Rapallo traktat w sprawie uznania stosunków przyjacielskich i
handlowych
- traktat wywołał duże zaniepokojenie UK, Francji i Polski
- po Rapallo Rosja Sowiecka wydostała się z izolacji i zaczęła stopniowo rosnąć w siłę- osłabienie syst. wersalskiego
- Rapallo przyczyniło się również do kryzysu politycznego w Polsce, upadł rząd Antoniego Ponikowskiego, a wraz z
nim odszedł szef MSZ Konstanty Skimont (?)
- Nowym szefem MSZ został Gabriel Narutowicz
- nieoczekiwane napięcie w stosunkach polsko- sowieckich zaczęło stopniowo spadać. Rosjanie zaprosili nawet
delegację polską na konferencję rozbrojeniową Moskwy
- we wrześniu 1922r. nowa konwencja wojskowa z Rumunią- wyraźny obowiązek przystąpienie do wojny jednej ze
stron w wypadku agresji.
- w sierpniu 1923r. polski Sztab Generalny przyjął założenie, że wojna z którymkolwiek z wielkich sąsiadów
pociągnie za sobą wystąpienie przeciwko Polsce drugiego wielkiego sąsiada- stąd próba połączenia w jeden sojuszy
z Francją i Rumunią.
- Francja skupiła się jednak na Niemczech, jako źródle zagrożenia, podczas gdy Polska za głównego wroga
postrzegała Związek Radziecki.
- W kwietniu 1924r. wojskowi Francji, Rumunii i Polski analizowali w Wawie „wariant R+ N”- francuscy wojskowi
zadeklarowali udział w ewentualnej wojnie z ZSRR po uprzednim pokonaniu Niemiec. Miesiąc później Francja
wycofała się z tego zobowiązania.
- ostatecznie Francja obiecała zachowanie neutralności w razie wojny polsko- radzieckiej. Francuskie władze zajęły
podobne stanowisko, co UK- ustępstw wobec Niemiec.
- zbliżenie francusko- angielskie nie leżało w interesie Polski, ze względu na proniemiecką politykę brytyjską.
- UK dążyła do utworzenie regionalnego paktu bezpieczeństwa w Europie Zachodniej
- Wkrótce UK, Francja i Włochy oficjalnie uznały ZSRR
- Gen. Sikorski uratował konwencję wojskową z Francją
- w 1925r. rozpoczęła się polsko- niemiecka wojna celna
- Niemcy przestały być zobowiązane do bezcłowego przyjmowania polskiego węgla w 1925r (konwencja
górnośląska) . W odpowiedzi Polska zabroniła importu szeregu artykułów niemieckich.
- Niemcy podwyższyły cła na wszystkie towary z Polski, a wkrótce stosunki handlowe uległy zamrożeniu
- 10 lutego 1925 r. w Rzymie podpisany zastał konkordat między Stolicą Apostolską, a Polską uprawnienia
nuncjusza apostolskiego w Polsce zostały rozciągnięte na terytorium Wolnego Miasta Gdańska.
- groźba porzucenia wschodnich sojuszników przez Francję przybliżyła Polskę i Czechosłowację, ale bez
wymiernych efektów- Czesi nie czuli się tak zagrożeni przez Niemców jak Polscy.
- ZSRR zaproponował Polsce w 1925r. pakt o nieagresji, ale Aleksander Skrzyński postawił warunek przystąpienia
Rumunii i państw bałtyckich- sprzeciw ZSRR.
- w Październiku 1925r. konferencja w szwajcarskim Locarno- parafowanie 7 umów
- układy lokareńskie zostały podpisane w grudniu 1925r. w Londynie.
- minister Skrzyński się mógł zapobiec zbliżeniu Francji, UK i Niemiec, ponieważ Polska nie miała w zamian nic do
zaoferowania
- niepowodzenie w Locarno powetowane jedynie przedłużeniem sojuszu z Rumunią na 5 lat w 1926r.
- w kwietniu 1926r. w Berlinie radziecko- niemiecki traktat o przyjaźni i neutralności
- przełom lat 1925- 26 stanowił w dziejach Europy ważną cenzurę historyczną.
- Francja przestała być europejskim hegemonem, a Niemcy wychodziły z izolacji.
- układy lokareńskie stwarzały Niemcom możliwość wysuwania postulatów rewizji granic z Polską.
- wyjątkowa niestabilność w polskiej polityce zagranicznej- 15 szefów MSZ od 1918 do 1926r.
- zamach majowy 1926r. był również próbą odnowy i poprawy pozycji mnd. Polski
IX Polityka zagraniczna II RP w latach 1926 - 1939
Polityka zagraniczna II RP po zamachu majowym 1926
- zamach majowy wpłynął na zmianę ekipy rządzącej oraz dotychczasowej polityki zagranicznej II RP
- poprawiła się koniunktura gospodarcza- Polska czerpała coraz większe zyski ze sprzedaży węgla
- w latach 1926- 29 Polska odnotowała jeden z najlepszych na świecie wyników we wzroście produkcji
przemysłowej
- poważną przeszkodą stał się światowy kryzys gospodarczy w latach 1929- 33 ( Polsce od 1935r.)
- Piłsudzki zachował dla siebie wpływ na politykę zagraniczną oraz wojsko
- w stronę polityki równowagi między Niemcami a ZSRR
- w latach 1926- 39 tylko 2 ministrów spraw zagr.
August Zaleski (1883- 1972) szef MSZ (1926- 1932), uznawany z min. ugodowego, wyważonego
Józef Beck (1884-19) szef MSZ (1932- 1939) miał opinię ”jastrzębia”, człowieka wiernego
Piłsudzkiemu. Miał bardzo złą opinię zgłasza we Francji (liczne afronty,
nawet oskarżenie o współpracę z niemieckim wywiadem, na świecie
uznawano go za człowieka o złych manierach.
- 1938r.- 9 ambasad, 41 poselstw, 203 konsulaty, w MSZ ponad 1200 pracowników umysłowych
2. Stosunki ze Związkiem Radzieckim
- propozycja podpisania paktu o nieagresji wysunięta przez Zaleskiego w 1926r.
- na przeszkodzie stanął zamach w Wawie na radzieckiego posła Piotra Wojkowa w 1927r. (zamachowiec Borys
Kowenda, rosyjski emigrant)
- Moskwa zerwała negocjacje (do 1931r.) i obarczyła Polskę odpowiedzialnością za zamach.
- W 1929r. Polska podpisała w Moskwie tzw. protokół Litwinowa, dokument o charakterze paktu o nieagresji
(wykorzystanie paktu Brianda- Kellogga; wejście w życie od razy po ratyfikacji)
- układ wielostronny z udziałem ZSRR, Polski, Rumunii, Łotwy i Estonii
- później do protokołu dołączyły Litwa, Turcja i Persja
- 25 lipca 1932r. podpisany w Moskwie pakt o nieagresji (na 3 lata); w 1934- przedłużony do 1945r.
- obie strony zobowiązały się do wyrzeczenia się wojny oraz wstrzymania się od udziału w porozumieniach
przeciwko partnerowi
- dzięki temu paktowi Piłsudzki mógł ostro zareagować na zwycięstwo Hitlera w Niemczech
Stosunki z Niemcami/ III Rzeszą
- po zwycięstwie wyborczym, Hitler zażądał zwrotu Pomorza
- odpowiedz z Wawy w 1933r.: „znajdujemy się w przededniu wojny między Niemcami a Polską.”
- Polska była wzmocniona paktem z ZSRR, a Niemcy były zbyt słabe- nadal izolowane i słabe militarnie, dlatego
Hitler zmienił sposób postępowania wobec Polski
- zwycięstwo faszystów w Niemczech zbliżyło ponownie Paryż i Londyn do Wawy
- wojujący komunizm Hitlera oddalał go również od ZSRR (znikła „zmora Rapallo”)
- dzięki temu Piłsudzki zainicjował tzw. politykę równowagi- utrzymywany zarówno z ZSRR i Niemcami
- Polska stanowiła barierę między wrogimi państwami
- Hitler nie dążył do likwidacji Polski, ale do jej uzależnienia od Niemiec, by zabezpieczyć się przed atakiem ZSRR i
mieć wolną rękę na Zachód
- 26 stycznia 1934r. podpisanie w Berlinie paktu o nieagresji z III Rzeszą. Pakt znacznie poprawił stosunki i
przyczynił się do zakończenia wojny celnej. Józef Piłsudzki dostrzegał potencjalne zagrożenie i podpisane pakty
traktował, jako przejściowe
- eksperci oceniali, ze dobre stosunki z Rzeszą utrzymają się najwyżej do 1938r.
- okres odprężenia się w stosunkach z sąsiadami mógł zostać wykorzystany na wzrost obronności Polski, lecz
brakowało środków, a ponadto Piłsudzki był niechętny wobec nowinek technicznych w armii
- pakt wypowiedziany przez Rzeszę w 1939r.
W stronę wojny - polityka zagraniczna Polski w latach 1935 - 1939
- pozycja Polski zaczęła słabnąć po śmierci Piłsudzkiego w 1935r. (dekompozycja obozu sanackiego)
- inwestycje obronne planowano dopiero na lata 1939- 43
- rosły w siłę i Niemcy i ZSRR
- w 1934r. Polska odrzuciła propozycję udziału w Pakcie Wschodnim- francuskiemu projektowi sojuszu
skierowanemu przeciwko III Rzeszy
- J. Beck odrzucił propozycję ponieważ zamierzał nadal normalizować stosunki z Niemcami
- ponadto Polska wsuwała nadal roszczenia wobec Czechosłowacji (Śląsk Cieszyński)
- szef polskiego MSZ Beck zaproponował w 1936r. Francji pomoc, gdyby chciała przeciwstawić się demilitaryzacji
Nadrenii oraz zniesieniu ograniczeń zbrojeniowych przez Niemcy.
- Francja nie zajęła stanowiska, dlatego Beck, dostrzegł niezdecydowanie zachodu i postanowił kontynuować dobre
stosunki z Niemcami. Jednak takie postępowanie zagroziło polityce równowagi, preferując Berlin kosztem Moskwy
(wynik słabości ZSRR po kolektywizacji i czystkach w kadrach)
- początkowo postawienie na Niemcy przyniosło efekty- wzmocnieniu uległa pozycja Polski, co doceniła Francja w
1936r. ponownie szukając zbliżenia z Wawą.
- Hitler rozbijał układ wersalski, w czym Beck mu nie przeszkadzał, szukając korzyści dla Polski
- Polska nie protestowała przeciwko przyłączeniu Austrii do III Rzeszy w 1938r.
- Polska wykorzystała tą sytuację do postawienia ultimatum Litwie, wymuszając nawiązanie stosunków.
- żądanie Hitlera Polska wykorzystała do postawienia Czechosłowacji ultimatum w sprawie zwrotu Zaolzia
(800km2, 250 tys. ludzi- głównie Polaków, najważniejszy okręg przemysłowy Czechosłowacji). Manewr ten uczynił
z polski sojusznika Rzeszy w rozbiorze Czechosłowacji
- w 1938r. Joachim von Ribbentrop przedstawił propozycję ogólnego rozwiązania problemów pomiędzy Polską a
Niemcami (przyłączenie Gdańska do Rzeszy, połączenie eksterytorialne przez Pomorze do Prus Wschodnich oraz
przystąpienie Polski do paktu antykominternowskiego)
- Polska miała, zdaniem Hitlera, stanowić wał obronny przeciwko ZSRR- chciał podporządkować sobie Polskę i
zaatakować zachodnich sąsiadów.
- II RP „języczkiem u wagi”- jej alians z Hitlerem mógł przesądzić o udanym podboju Europy przez Rzeszę.
- Beck podejrzliwy, w styczniu 1939r. z Mościckim i Rydzem- Śmigłym odrzucili niemiecką propozycję.
- Rydz- Śmigły polecił przyspieszyć prace nad planem obronnym
- Hitler nadal jednak liczył na podporządkowanie Polski, w czym miał pomóc spektakularny pokaz sił- zajęcie Czech
i Moraw w marcu 1939r. (Słowacja proklamowała niepodległość, uzależniając się od Rzeszy)
- Ribbentrop ponowił propozycję, ale tym razem już kategorycznie
- 26 marca 1939r. zostały one odrzucone przez Polskę, również dzięki zachęcie ze strony UK.
- 6 kwietnia gwarancje brytyjskie dla Polski, a 13 kwietnia uroczyście potwierdzono układ z Francją z 1921r.
- Hitler wiedział już, że Polska nie zachowa neutralności w razie ataku Niemiec na zachód.
- 6 kwietnia 1939r. dyrektywa o ataku Wermachtu na Polskę.
- wystąpienie Becka w sejmie 5 maja 1939r.: „Polska od Bałtyku odepchnąć się nie da”.
-polsko- francuski protokół o współpracy wojskowej- w razie ataku Francja obiecała naloty, a 3 dni później działania
lądowe przeciwko Rzeszy.
- kluczowa pozycja ZSRR, Hitler nie obawiał się zbliżenia Polski z Londynem i Paryżem
- w 1939r. Moskwa zażądała od Francji i UK zgody na zajęcie Galicji i Wileńszczyzny w zamian na wystąpienie
przeciwko Rzeszy- sojusznicy przekazali ją Beckowi, z sugestią ratowania pokoju, ale szef MSZ ją odrzucił.
- pakt Ribbentrop- Mołotow- Stalin liczył na zyski oraz udział w podziale Europy, nawet w przypadku klęski Rzeszy
na zachodzie (tajna klauzula dotycząca rozbioru Polski)
- Hitler planował uderzenie na Polskę 26 sierpnia, ale zmienił decyzje po podpisaniu układu polsko- brytyjskiego 25
sierpnia (uderzenie przełożono na 1 września).
X Uwarunkowania polityki zagranicznej Polski 1945 - 1989
Uwarunkowania wewnętrzne oraz zewnętrzne
a) zewnętrzne:
- decyzje wielkich mocarstw dotyczące Polski
- zimnowojenny podział Europy (Świata)
b) wewnętrzne:
- przejęcie władzy w Polsce przez komunistów
- koncepcje polityki zagranicznej PRL
Koncepcje polityki zagranicznej PRL (1945- 1989)
- konieczność redefinicji celów polityki zagranicznej Polski po 1939r.- zasada wszystkich ugrupowań politycznych
- Polska Partia Robotnicza w 1943r. walka o niepodległość przy jednoczesnym wyzwoleniu społecznym.
Współdziałanie z ZSRR i innymi państwami słowiańskimi
- PPR- deklaracja programowa „O co walczymy?” (1943) potrzeba powojennego sojuszu z ZSRR oraz bratnimi
narodami słowiańskimi
- PPR: granica wschodnia wg. kryterium etnograficznego, natomiast zachodnia wzdłuż Odry i Nysy
- konkretyzacja tej koncepcji po utworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego 22 lipca 1944r.
- obrona przed niemieckim ekspansjonizmem
- politykę kontynuował Rząd Tymczasowy po 1 stycznia 1945r.
- koncepcję tę przejął też Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej- także postulat solidarności słowiańskiej, sprzeciw
wobec blokowego podziału państw świata.
- od połowy lat. 50. działania na rzecz przełamywania zimnowojennego podziału oraz kreowanie mnd. odprężenia
- Polska aktywnie wspierała proces dekolonizacyjny na całym świecie
- po październiku 1956r. „trzy główne kierunki polskiej polityki zagranicznej:
1) wobec najbliższego otoczenia (sojusznicy)
2) wobec państw kapitalistycznych
3) wobec krajów rozwijających się
- znowelizowana konstytucja PRL z 1976r. zakreślała politykę zagraniczna opartą na:
1) interesach narodu polskiego
2) solidarności z państwami socjalistycznymi
3) pokojowym współistnieniu i współpracy z państwami o odmiennych systemach
W latach 70. zainteresowanie stosunkami z państwami 3go świata zeszło na dalszy plan.
- dopiero w 1981 r. powrócono do klasycznej formuły „3 zasad”:
- po wprowadzeniu stanu wojennego pogorszyły się stosunki z państwami Zachodu
- zmiana nastąpiła dopiero wraz ze zmianami w ZSRR (pierestrojka)
- dialog polityczny Wschód- Zachód, Polska wychodziła z izolacji mnd.
- Deklaracja PZPR z lipca 1986r. „w sprawie bezpieczeństwa i współpracy w Europie”
a) umacnianie sojuszu z państwami socjalistycznymi,
b) działania na rzecz odprężenia
c) popieranie narodów walczących o wolność
d) umocnienie ONZ
e) rozbrojenie
f) współpraca gospodarcza z wszystkimi partnerami
g) propagowanie polskiej kultury i dobre relacje z Polonią
- podjęta prze ekipę gen. Jaruzelskiego koncepcja socjalistycznej odnowy była uzależniona od rozwoju stosunków z
państwami zachodnimi, a te z kolei od dialogu władz PRL z opozycją
- program polityki zagranicznej z 1986r. obowiązywał tylko do 1989r.
XI PRL w stosunkach międzynarodowych 1945 - 1989
Stosunki z państwami socjalistycznymi
- priorytetowy kierunek polityki zagr. PRL
- jakość tych stosunków była uzależniona od stanowiska ZSRR
- najważniejsze stosunki bilateralne z ZSRR
- pod wpływem ZSRR zamrożone zostały stosunki dwustronne z ChRL (1962- 86)
- 3 etapy:
etap 1, 1945- 56: budowa i ograniczanie stosunków w latach stalinizmu
etap 2, 1956- 81: nacjonalizacja i rozbudowa stosunków
etap 3, 1981-86: spadek pozycji Polski w obozie socjalistycznym i próby jej odbudowy
- ustalenie przebiegu granic z ZSRR (sierpień 1945)
- idea solidarności słowiańskiej
- układ polsko- czechosłowacki (marzec 1947)
- układ z Bułgarią, Rumunią, Jugosławią i Węgrami
- uznanie KRL- D w 1947r.
- stosunki dyplomatyczne z ChRL od 1949r.
- RWPG- 1949r.
- Polska- NRD (układ zgorzelecki 1950r.)
- powstaje Układ Warszawski - 1955r.
- unormowanie stosunków z ZSRR (zadłużenie, obecność wojsk radzieckich w Polsce)
- rozwój współpracy z Czechosłowacją i NRD (sts. handlowe, kredyty z NRD, łączenie rodzin niemieckich- 1957r.)
- od 1964r. (wybór Breżniewa) wzrosła lojalność Polski względem ZSRR
- druga seria układów sojuszniczych: 1965- 70
- interwencja w Czechosłowacji w 1968r.
- zmiany mechanizmów w ramach UW i RWPG
- stan wojenny w Polsce 13 grudnia 1981- 22 lipca 1983r.
- zaniepokojenie bratnich państw
- napięcia w stosunkach z ZSRR
- „szczyt” RWPG i UW w Warszawie w 1985r.
- spór z NRD (Zalew Szczeciński 1985- 89)
- odnowienie sts. z państwami komunistycznymi na Dalekim Wschodzie, w tym z ChRL (gen. Jaruzelski 1986)
- pierwsza wizyta przedstawicielstwa państwa UW na tak wysokim szczeblu w Chinach od 1962r.
- Obrady Okrągłego stołu- 1989r.
- początek demontażu obozu socjalistycznego
Stosunki z państwami Zachodu
- miały charakter dwurzędy
- zasadnicze ograniczenia: rywalizacja międzyblokowa
- 3 etapy:
etap 1, 1945-55: dialektyka odbudowy i ograniczania stosunków
etap 2, 1955- 81: rozwój stosunków w warunkach odwilży i odprężenia mnd.
etap 3, 1981- 89: regres i próba odbudowy
- początkowo najlepsze relację z Francją
- próby zawarcia układu polsko- francuskiego- nieudane z powodu nacisków na Francję
- niechęć UK i USA w stosunku do nowych władz w Polsce, pomimo tego Polska została objęta programami
pomocowymi, np. UNRRA
- zachodni alianci nie chcieli uznać zachodniej granicy- źródło napięć
- UK utrzymywała z Polską ożywione kontakty handlowe (1945-47), pożyczki
- ustawa Kongresu USA z 1951r. - embargo ekonomiczne wobec Polski (tzw. Battle Act)
- zimnowojenna konfrontacja od momentu przyjęcia RFN do NATO i UZE w 1954r.- sprzeciw Polski
- układ handlowy z UK z 1953r.- pierwszy z państw bloku wschodniego po 1949r.
- napięcie- kryzys sueski 1956r.
- układ z USA 1960r.- odszkodowanie dla obywateli USA w zamian za amerykańskie nadwyżki rolne
- wizyta de Gaulle'a w Polsce w 1967r.
- układ PRL- RFN- Warszawa 7 grudnia 1870r- problem interpretacji nienaruszalności granicy zachodniej- różne
wizje
- gwałtowny wzrost obrotów handlowych z zachodem w latach 1972- 76 (Francja, RFN)
- wizyty Nixona (1972), Forda (1975) i Cartera (1977) w Polsce
- załamanie w przededniu stanu wojennego- sytuacja mnd. i wewnętrzna w Polsce
- ogłoszenie stanu wojennego - zaskoczenie dla Zachodu - sankcje amerykańskie
- izolacja PRL na arenie międzynarodowej
- Polskie władze prowadzą antyamerykańską kampanię: przeciwdziałanie restrykcjom
- wizyty Andreasa Papandreu w Polsce - 1984r.
- straty gospodarcze PRL przyniosły ok. 15 mld USD
- złagodzenie stanowiska - ustawy amnestyjne (IX 1986), ale stosunki z USA nadal napięte
- negatywny stosunek w sprawie „europeizacji kwestii niemieckiej” za rządów Helmuta Kohla
- odwilż po spotkaniu Gorbaczow-Reagan w Rejkiawiku (X 1986); normalizacja stosunków z Francją, Włochami i
Wielką Brytanią (Margaret Thatcher w Polsce, 1988)
Stosunki z państwami rozwijającymi się
- aktywne wspieranie procesu dekolonizacji
- Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych w Korei 1953 - udział Polski; także w Wietnamie 1954r.
- uznanie Izraela w 1948 - oczekiwania, że Izrael stanie się państwem socjalistycznym
- wspieranie ruchów narodowowyzwoleńczych
- pozytywna ocena konferencji w Bandungu - 1955r.
- PRL liczyła na poparcie ze strony nowych państw w ONZ dla jej propozycji rozbrojeniowych oraz kwestii
niemieckiej
- działania na rzecz międzynarodowej izolacji RPA
- wyraźne wsparcie dla Algierii, Konga, Angoli
- zerwanie stosunków dyplomatycznych z Izraelem - 1967r.
- wsparcie dla państw arabskich
- znaczący wzrost kontaktów handlowych po 1960r.
- szef MSZ Stefan Olszowski wraz z szefem MSZ Kanady M. Sharpem, był współprzewodniczącym Konferencji
paryskiej w sprawie Wietnamu w 1973r.
- wsparcie materialne dla OWP po wojnie 1973r.
- do 1980r. studia w Polsce ukończyło 2 tys. Obywateli państw rozwijających się
- ograniczenie współpracy podczas stanu wojennego, ale brak krytyki władz PRL ze strony tych państw
- przeszkoda w kontaktach z państwami arabskimi, próby zbliżenia z Izraelem od 1984r., ale stosunki dyplomatyczne
z tym państwem dopiero w 1990r., już po zmianach
XII Polityka zagraniczna III RP
- rząd Mazowieckiego expose, w którym podkreśla, że Polska nie jest przeciwko nikomu
- zmiana nazwy państwa - XII 1989
- kwestia kluczowa - odzyskanie suwerenności
- 1-szym szefem MSZ - Krzysztof Skubiszewski (od IX 1989 do X 1993)
- przemówienie szefa MSZ w ZO ONZ (25 IX 1989r.) („polska polityka zagraniczna oparta na zewnętrznej
suwerenności oraz wewnętrznej niepodległości”, „Obszary bezpieczeństwa nie mogą być utożsamianie ze strefami
wpływów”)
- hasło powrotu do Europy - orientacja prozachodnia zauważalna w wypowiedziach T. Mazowieckiego oraz K.
Skubiszewskiego
- 1-cześnie wciąż obawiano się reakcji ZSRR
- z tego powodu cele względem Zachodu były ujawniane stopniowo w miarę rozwoju sytuacji
- opcja politycznej neutralności nie była rozważana - obawa przed utworzeniem strefy buforowej w Europie Śr.
- dążenie do wyeliminowania ideologii ze stosunków międzynarodowych
- podstawa siły państwa - gospodarka
- prawica naciskała na możliwie najszybsze przystąpienie do NATO, lewica wskazywała na konieczność
utrzymywania kontaktów na wschodzie
- problem granicy z Niemcami - układ potwierdzający przebieg granicy z 14 XI 1990r.
- dążenie do rozwiązania Układu Warszawskiego (VII 1991r.) oraz wycofanie radzieckich sił zbrojnych z Polski
(porozumienie z 22 V 1992r.) ostatni żołnierz wyjechał z Polski 16 IV 1993
Odzyskanie suwerenności 1989 - 1992
- przełom - Jesień Ludów 1989
- system komunistyczny był niereformowalny
- strukturalny kryzys komunizmu
- interakcja pozytywna - wspieranie zmian w państwach socjalistycznych przez państwa Zachodu
- obrady Okrągłego Stołu w Polsce - zakończone w IV 1989; wybory w Vi 1989r. (sukces Solidarności)
- powstaje rząd T. Mazowieckiego (12 IX)
- podobne zmiany w NRD, na Węgrzech, Czechosłowacji i Rumunii
- ZSRR uznaje kierunek przemian - stopniowo tracił wpływy w regionie
Droga Polski do Unii Europejskiej
- przebudowa stosunków z Niemcami
- traktat RFN-RP o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy (17 VI 1991): nadzieje na niemieckie poparcie na
drodze do UE
- Francja obawiała się, że po ewentualnym rozszerzeniu UE, nowe państwa będą wspierać stanowisko Niemiec
- 1-sza oficjalna wizyta premiera T. Mazowieckiego w Brukseli (I-II 1990r.)
- Wspólnoty Europejskie - „twarde jadro dążeń do jedności europejskiej”
- w IV 1991 prezydent Wałęsa apelował o otwartość Wspólnot
- podpisanie układu stowarzyszeniowego z 16 XII 1991: sukces polityczny i dyplomatyczny Polski (krótki czas
przygotowania); ratyfikacja w X 1992r., w życiu - 1 I 1993r.
- przyśpieszenie i pogłębienie procesu integracji europejskiej po Maastricht, wzmacniało pozycję Polski na arenie
międzynarodowej
- członkostwo w Radzie Europy od 26 XI 1991r.
- Trójkąt Weimarski (Komitet Wspierania Współpracy Francusko-Niemiecko-Polskiej) utworzony w 1991r. (1-n ze
szczytów w Poznaniu - 1998r.)