Wykład nr 1
Ekonomia pochodzi z starożytności .
` Oikosnomikos ` - nauka o gospodarstwie domowym
Ojkos - dom
Nomos - nauka
Mikroekonomia bada gospodarstwo domowe , nauka społeczna pokrewna filozofii .
EKONOMIA - nauka o gospodarowaniu dobrami rzadkimi ( McKenzy )
Ekonomia była nazywana społeczną , polityczną ale od czasu Marshalla mamy samą
ekonomię .
Funkcje ekonomii :
Teoriopoznawcza - wyjaśnienie , określenie różnych zjawisk i ich przebiegu .
Aplikacyjna - próba formułowania wskazówek dla gospodarki .
MIKROEKONOMIA - ta część badań ekonomicznych , która skupia się na badaniu
poszczególnych podmiotów gospodarczych lub poszczególnych rynków .
Narzędzia : cena , popyt podaż , zysk .
MAKROEKONOMIA - badanie i interpretacja zjawisk zachodzących między podmiotami .
Badanie zależności całej gospodarki .
EKONOMIA POZYTYWNA - wypracowanie uniwersalnych narzędzi , polega na dokony -
waniu bezstronnych uogólnień systemów , obiektywizm , brak wartościowania .
EKONOMIA NORMATYWNA - sądy wartościujące , umożliwiające budowę ideologii .
Kierunki ekonomii :
Merkantylizm - ( Montchretien ) utożsamiała gromadzenie bogactwa z gromadzeniem
pieniądza pełnowartościowego .
Fizjokratyzm - ( Quesnay , Keney ) podstawową dziedziną gospodarki jest rolnictwo .
Ekonomia klasyczna - ( Ricardo , Smith , Say ) - apologezja prywatnej własności
i rynku .
Prawo rynków Saya - każdy popyt rodzi swoją podaż , a każda podaż rodzi swój popyt ,
Leseferyzm - okres nie ingerencji państwa w gospodarkę .
Keynesizm - ( twórcą Keynes - twórca interwencjonalizmu państwowego ) ekonomia
popytowa , prawo Saya jest niesłuszne gdyż zdarzają się takie okresy , że
państwo musi pomóc gospodarce , mikroekonomiczna polityka państwa .
Keynes - 1936 -
Neoklasyczna ekonomia - poprawienie klasycznej , synteza neoklasyczna Marshalla .
Ekonomia marksistowska - ( czyli gospodarka rynkowa jest zła ) kładzie nacisk na
sprawiedliwość społeczną , naczelną kategorią jest człowiek i jego potrzeby .
Ekonomia podażowa - co robić aby pobudzać podaż :
Monetaryzm - Milton Friedman
Teoria racjonalnych oczekiwań
Problem ograniczoności zasobów - RZADKOŚĆ
Zjawisko a ) powszechne Luka między potrzebami a
b ) pozytywne możliwościami ich realizacji
wynikającymi z ilości dóbr jakimi
dysponujemy w danym czasie .
Subiektywizm odzwierciedla rzadkość .
POTRZEBA - uczucie braku połączone z chęcią jego zaspokojenia .
POTRZEBA
podstawowe jednorazowe wyższego rzędu powtarzalne
fizyczne duchowe społeczne egzystencjonalne
Trójczłonowa koncepcja podziału człowieka .
CZŁOWIEK
Biosystem Socjosystem Psychosystem
( nie jest sam ) ( człowiek istota
myśląca , podejmuje
samodzielne decyzje )
Geneza powstania potrzeb :
pierwotne ( instynktowne )
społeczne ( nabyte , wyuczone w procesie rozwoju )
Prawo powtarzania potrzeb ( Jevons )
Powietrze ( oddychanie )
Pożywienie
Ubranie
Mieszkanie
Szeroko pojmowana rozrywka
Przedmioty zbytku luksus
Zasady Marshalla :
Pożywienie
Ubranie
Mieszkanie
Zaspakajanie wszelkiej działalności
Cech potrzeb :
Obiektywizm
Subiektywizm i indywidualizm
Konkurencyjność
Substytucyjność
Nieograniczoność co do liczby ( teoria wyboru konsumenta )
Ograniczoność co do pojemności
Odnawialność
Społeczny charakter ( miejsce w strukturze społecznej )
Komplementarność
Historycznie zmienny charakter - wraz ze zmianą ustroju potrzeby ulegają modyfikacji .
PIRAMIDA POTRZEB
potrzeby
samorealizacji
( praca nad sobą )
potrzeby szacunku i poważania wg . Maslowa
( poczucie własnej wartości )
potrzeby społeczne ( poczucie przynależności )
potrzeby bezpieczeństwa ( pewność ochrona )
potrzeby fizjologiczne ( głód , pragnienie , seks )
Nienasyconość człowieka przewyższa tempo możliwości .
DOBRA - wszystkie rzeczy służące do zaspokajania potrzeb .
Dobra gospodarcze - wytworzone przez człowieka .
Dobra konsumpcyjne - służą zaspokajaniu potrzeb bieżących .
Dobra inwestycyjne - konsumpcja na przyszłość .
PRODUKCJA oddziaływanie człowieka na przyrodę w celu uzyskania dobra gospodarczego
W aspekcie ekonomicznym proces produkcji polega na zastosowaniu czynników produkcji
i przetwarzaniu ich w produkt .
Czynniki produkcji - są to wszystkie środki użyte w produkcji .
Czynniki produkcji :
Dobra pierwotne - surowce mineralne , wody , lasy , ziemia ( renta gruntowa ,
czynsz dzierżawny ) , rośliny , zwierzęta .
Praca człowieka
Ekonomiczne dobra produkcyjne ( dobra kapitałowe ) - maszyny , budynki , licencje
znaki firmowe , kapitał pieniężny ( gotówka , akcje , obligacje i należności ) .
Technologia - sposób wytwarzania
Talent przedsiębiorczości - umiejętność łączenia wszystkich czynników produkcji w
jednym procesie wytwarzania dóbr i usług , przynosi maksymalne efekty .
Podstawowe czynniki produkcji - ziemia , kapitał , praca ( zdolności fizyczne i umysłowe
człowieka które może on dać ) .
Krzywa możliwości produkcyjnych
Dobra A
A
C
Dobro B
B
OGRANICZONOŚĆ ZASOBU - dynamiczna teoria zasobów mówi o tym , że zasobów w
gospodarce nie brakuje , brakuje naszych zdolności do ich wykorzystania .
Rzadkość jest czasowa , a zasoby dynamiczne się odnawiają .
Wykład nr 2
ALOKACJA - rozdysponowanie rzadkich zasobów między konkurencyjne cele .
KOSZT ALTERNATYWNY - koszt zaniechanych możliwości , korzyści wynikających z
najlepszego niezastosowanego zasobu .
Aspekt gospodarowania :
pozytywny - osiąganie korzyści
negatywny - ( konieczność ) - straty
KOSZTY :
alternatywne - to co utraciliśmy
rzeczywiste - wyłożenie pewnej ilości kapitału po to aby uzyskać korzyści
Cel naszej pracy - realizacja ma być najlepsza , racjonalna - najlepsze rozwiązanie w
danych warunkach , z punktu widzenie celu ekonomicznego .
GOSPODAROWANIE - jest procesem w którym wykorzystujemy w sposób racjonalny
ograniczone zasoby .
Dwie zasady racjonalnego gospodarowania :
Zasada największego efektu ( wydajności ) - przy danych środkach maksymalizujemy
efekt .
Zasada najmniejszego nakładu ( oszczędność środków ) - osiągnąć cel przy użyciu jak
najmniejszych środków .
RACJONALNOŚĆ :
rzeczywista - jest to wybór maksymalizujący wynik ( korzyści ) - jedno rozwiązanie
proceduralna - dochodzenie do najlepszego rozwiązania , każde lepsze od poprze -
dniego jest racjonalne ( wiele rozwiązań )
RACHUNEK EKONOMICZNY - zespół rachunków symulacyjnych pozwalających nam na
wybór rozwiązania optymalnego czyli najlepszego w danych warunkach .
tylko w jednostkach wartościowych
musi być celowy
musi być dualny ( tylko jedna z zasad racjonalnego działania )
musi być wariantowy - im więcej symulacji tym większe prawdopodobieństwo że
wybierzemy najlepiej
kompletność -musimy uwzględnić jak najwięcej czynników wpływających na dane
zjawisko ( nigdy nie mamy wszystkich czynników )
EKONOMIA to nauka statyczna . Próby prowadzące do wyników , musi być wiele prób ,
im więcej prób tym lepszy wynik przy założeniu błędu statystycznego .
Przedmiot badań ekonomii - proces gospodarowania wszelkie działania w sferze produkcji
dóbr i usług , w sferze podziału i konsumpcji . Motywem działania jest:
zaspokojenie potrzeb ludzkich
uzyskiwanie korzyści z produkcji ( dla producenta )
Sposobem będzie podejmowanie racjonalnych wyborów co , gdzie , kiedy .
METODY BADAWCZE ekonomii :
obserwowanie procesu gospodarczego ( empiria )
dokonujemy uogólnień ( abstrakcja) pomijanie elementów o marginalnym znaczeniu
dla przebiegu zjawiska ekonomicznego , wyodrębnienie podstawowych wiadomości
dla danego zjawiska .
ZJAWISKA GOSPODARCZE , cechy :
Sprężenie zwrotne , skutek - przyczyna
Zjawiska mające miejsce w mikroskali nie zawsze sumują się w makro , po dogłębnym
zbadaniu okazuje się , że zależność nie występuje .
Złudność zależności ekonomicznych .
Jest subiektywna .
Dobór technik i metod badawczych wpływa na wyniki badań ( mogą się różnić )
KONKRETYZACJA - zbliżenie teoretycznej formuły do rzeczywistości .
WERYFIKACJA - sprawdzanie czy formuła jest prawdziwa czy nie .
statystyczna ( badania )
historyczne odnoszenie się do przeszłości
FALSYFIKACJA - ( odwrotna do weryfikacji ) - obalenie hipotezy poprzez wykazanie że w
jakimś przypadku ona nie zachodzi .
Narzędzia pomocnicze w badaniu ekonomii :
logiczne myślenie : indukcja , redukcja , dedukcja .
TEORIA EKONOMICZNA - zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne ,
musi być odpowiednio skomponowana , interpretuje , daje diagnozę gospodarki .
Podstawy do prognozowania przyszłości .
NARZĘDZIA EKONOMICZNE :
Model ekonomiczny - uproszczenie które zawiera wszystkie ważne elementy dla
danego zjawiska , pomija te które nie mają wpływu na dane zjawisko . ( Badania
modelowe są niezbędne , korzystne , bo to jedyny sposób badania rzeczywistości
gospodarczej .
Eksperyment - ( jest wykorzystywany ale wymaga ostrożności ) - stworzenie pewnych
warunków nie występujących w rzeczywistości gospodarczej .
Eksperyment kontrolowany - polega na stworzeniu kilku kontrolowanych prób , w
każdej próbie zmiana jednego czynnika .
SYSTEM SPOŁECZNY - całość związków i zależności występujących w społeczeństwie .
Wszelkie działania w ramach systemu to układ społeczny .
SYSTEM SPOŁECZNY
system polityczny system kulturalny system ekonomiczny -
- bezpieczeństwo - nawyki gospodarczy
zewn. i wewn. - tradycje - całokształt związków
- instytucje - oczekiwania członków i zależności między
społeczeństwa członkami społeczeństwa
wynikających z działania ich
na płaszczyźnie ekonomicznej
decyzyjny motywacyjny
kontrolny koordynacyjny
PRAWA EKONOMICZNE - istotne , konieczne i stale powtarzające się związki zależności
między kategoriami ekonomicznymi . Charakteryzują się statystycznością ,
sprawdzają się w wielu przypadkach , są obiektywne , są historyczne - pojawiają
się tam gdzie mogą i znikają tam nie mają miejsca bycia . Są niezmienne .
Wykład nr 3
Reforma - pewien cykl zmian
TRANSFORMACJA - cykl zmian powodujących przejście systemu od systemu mniej do
bardziej efektywnych
TRANSFORMACJA
modyfikacyjna systemowa
modyfikacje , zmiany rewolucyjne dotyczy systemu ekonomicznego ,
ewolucyjne w systemie ekonomicznym politycznego , kulturowego
( kraje Europy środkowej )
1. od centralnie planowanej do
rynkowej
2. od socjalizmu do demokracji rynkowej
Jak wyglądała gospodarcza organizacja człowieka
GOSPODARKA NATURALNA - podstawowym podmiotem jest gospodarstwo domowe
( jego cel to produkcja i konsumpcja ) , to taki typ organizacji , w której każdy
podmiot wytwarza dobro na zaspokajanie własnych potrzeb .
Nadwyżka była przyczyną do zmiany typu gospodarowania - społeczny PODZIAŁ
PRACY ( grupy - zawody - specyficzne zawody )
SPECJALIZACJA - ukierunkowanie swoich predyspozycji , doskonalenie ich .
Wolność osobista niezbędna do zmian formy gospodarczej , własność prywatna również .
GOSPODARKA RYNKOWA - typ organizacji ekonomicznych człowieka , gdzie podsta -
wową instytucją jest rynek na której dokonuje się wymiana , a motywem
działania jest efektywność , korzyść ( zysk , konsumpcja ) . Pojawił się
producent i wymiana .
Typy wymiany :
Towar za towar - gospodarka towarowa
Towar - ekwiwalent ( pieniądz ) - towar - Gospodarka towarowo - pieniężna
Współczesna gospodarka rynkowa to gospodarka mieszana - dominuje własność prywatna
ale dopuszczalne są inne własności . Głównym narzędziem jest rynek ale dopuszczamy
interwencje państwa .
WŁASNOŚĆ
prywatna publiczna
indywidualna zbiorowa państwowa lokalna ( komunalna )
spółka
spółka akcyjna
Model gospodarki rynkowej
Gospodarka zamknięta - nie ma powiązań z innymi gospodarkami narodowymi bądź
z jakimkolwiek podmiotem pochodzenia zagranicznego .
Gospodarka otwarta - odwrotność , jest eksport i import , jest opcja wejścia i wyjścia .
RYNEK - ( podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej )
Miejsce na którym dokonuje się wymiana .
Całokształt procesów odbywających się między jego uczestnikami czyli podmiotami
gospodarczymi .
Na rynku zachodzą transakcje - proces gdzie spotykają się dwie strony .
TRANZAKCJA
ma procesy negocjacyjne może dotyczyć czasowego jako forma działalności to
dysponowania własnością zmiana formy własności
kredyty
To zespół rynków gdzie zachodzą transakcje
Rodzaje rynków :
lokalne
krajowe
międzynarodowe
światowe ( ostateczny weryfikator )
Rynek dóbr
konsumpcyjnych - nabywca nabywa inwestycyjnych - kupuje dobro by
coś do skonsumowania poddać je obróbce i stworzyć
dobro finalne
RYNEK
otwarty ( raczej ograniczony ) zamknięty
przetarg
formalny - instytucjonalny nieformalny
w ramach swojego rozwoju doprowadziły sprzedawcy na targu gdzie nie ma
do tego , że mają swoją siedzibę ( giełda ) legalizacji ( czarny rynek )
biały szary czarny
RYNEK KONKURENCJI
doskonałej niedoskonałej
pełny monopol oligopol
duopol monopol
PIENIĄDZ - wyłonienie się ekwiwalentu jako pojęcia
Ekwiwalent - muszelki bydło itp. kruszce szlachetne metale ( była ich odpowiednia
ilość , trwałe , łatwe do podzielenia , powszechne ) - monety - prawo bicia pieniądza .
Pełnowartościowy - taki w którym wartość kruszcu odpowiada nominałowi : złoto
i srebro , później tylko złoto .
Banknot - nota bankowa zaświadczenie o złożeniu w banku odpowiedniej ilości kruszcu
Od I wojny światowej przejście do systemu sztabowozłotowego i dewizowozłotowego .
Zaczęto odchodzić od pieniądza pełnowartościowego .
Papierowy - symboliczny ( symbol wartości ) - umowa społeczna , gwarancją wartości
pieniądza jest stabilność gospodarki państwa ( kryzys w Rosji ) .
Funkcje pieniądza :
Miernik wartości
Środek wymiany
cyrkulacji
środka płatniczego ( rozbieżność w czasie między strumieniem pieniądza
a strumieniem towaru - kredyt )
Środek tezauryzacji ( gromadzenie skarbu )
Pieniądz światowy ( SDR - 42% $ + 19% DM + 15% J + 12% Ł + 12% F )
Wykład nr 4
CENA - informuje nas o relacji między produktami
relatywna , informacyjna mówi nam o rzadkości produktu
żywiołowa , administrowana
funkcja agregacyjna - pozwala nam na przejście od systemu ilościowego do
jakościowego
ma zdolność równoważenia popytu i podaży
funkcja kosztowa - wchodzi w skład produktów jako koszt
nie jest wielkością jednorodną :
elementem ceny są koszty nabywania czynników produkcji np. maszyny , surowce
zawiera obciążenia prawne - podatki
zysk
funkcja dochodowa - pokazuje ona wartość naszego dochodu ( możemy za jej pomocą
wyliczyć siłę nabywczą pieniądza - wartość realna - ilość dóbr i usług
które możemy za nią nabyć )
Cena sprawiedliwa - św. Tomasz z Akwinu - powinna być ustalana zgodnie z wartościami
chrześcijańskimi .
Milton Friedman - monetaryzm - Cena jest czynnikiem motywującym do aktywności
gospodarczej . Po to aby można było posiadać pewne produkty -
motywuje do działania .
POPYT - zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców ( rynek
konsumpcji , rynek czynników produkcji )
NABYWCY
KONSUMENCI PRODUCENCI
dobra finalne czynniki produkcji
Rodzaje popytu :
popyt efektywny - popyt poparty siłą nabywczą pieniądza
popyt potencjalny - ( co by było gdyby ) preferencje
popyt na dobra komplementarne - popyt na jedno dobro jest ograniczony popytem
na drugie dobro
popyt na dobra substytucyjne - potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B
popyt złożony - popyt na opony zależy od popytu na samochody
POPYT - elementy regulujące :
Cena dobra
cena substytutów
ceny dóbr komplementarnych
przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości
zjawisko antypacji popytu - wyprzedzanie faktycznego popytu
Dochód - ile mamy i ile możemy wziąć na kredyt - ujęcie statystyczne i dynamiczne
Preferencje popytowe - upodobania indywidualne , tradycje , religia , moda
warunki geograficzne - demograficzne
PODAŻ - ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub
nieokreślonemu nabywcy ( występuje dzisiaj częściej )
Czynniki motywujące podaż :
Cena produktu
cena dóbr substytucyjnych
cena dóbr komplementarnych
statystyczne i dynamiczne badania - kształtowanie się cen
cena czynników produkcji
technologia
ilość przedsiębiorstw w gałęzi - warunki konkurencji
warunki prawne
pomoc państwa ( dotacje , subwencje )
PRAWO POPYTU ( Zależności na rynku konkurencyjnym , produkt jest jednorodny , ilość
produktu jest ograniczona , konsumenci i producenci decydują na
podstawie swoich korzyści . Nabywcy podejmują decyzję niezależnie
od siebie . Rynek dotyczy dóbr konsumpcyjnych , ceteris paribus . )
- mówi ono że , wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub usługi w
sytuacji ceteris paribus spada zapotrzebowanie na to dobro lub usługę .
Funkcja jednoczynnikowa
cena
wg Marshalla
popyt
POPYT :
potencjalny , efektywny
komplementarny
substytucyjny
złożony , ograniczony
Dobra substytucyjne - cena B spada popyt A spada
Dobra komplementarne - cena B rośnie popyt A i B spada
PRAWO PODAŻY ( Celem producentów jest maksymalizacja zysków . Producenci są
niezależni od siebie - rynek konkurencyjny . Producenci są sprzedawcami
ceteris paribus . )
- wraz ze wzrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi oferowana
przez producentów na rynek .
cena
wg Marshalla
podaż
Mechanizm równoważenia rynku - cena , popyt , podaż .
CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ - cena czyszcząca rynek , pozwala ona na uwolnienie
rynku z nadmiernej ilości popytu lub podaży .
RÓWNOWAGA RYNKOWA
cena
C 3 - niedobór popytu , nadwyżka podaży
C 2 - cena równowagi ( punkt przecięcia
E krzywej popytu i podaży )
C 1 - nadwyżka popytu , niedobór podaży
podaż , popyt
Cena równowagi - sytuacja modelowa
Flubturencje - ruch wokół ceny równowagi
Procesy dostosowawcze - krótko lub długo okresowe
Krótki okres czasu - przynajmniej jeden czynnik constans ( technologia ) - podaż jest
mało elastyczna - limituje nas wielkość produkcji
Długi okres czasu - wszystkie czynniki produkcji są zmienne
Bardzo krótki okres czasu - tylko cena się zmienia
Ex - ante -działanie wyprzedzające
Ex - post - działanie po wystąpieniu jakiegoś czynnika
MODEL PAJĘCZYNY - opisuje opóźnione dostosowanie podaży w stosunku do zmian
popytu na rynku ( rolnictwo - opóźnienie jednoroczne )
Dostosowanie ekstrapolacyjne - dostosowanie z opóźnieniem , podaż w danym okresie
dostosowuje się do podaży bazowej ( rok poprzedni ) .
Wykład nr 5
Pieniądz światowy - ( pieniądz kruszcowy , pieniądz narodowy $ )
Pieniądz kreowany SDR ( Special Drawing Rights ) , MFW , ECU , EURO ( wąż walutowy )
Cena absolutna - ilość jednostek pieniężnych przypisywanych danemu przedmiotowi .
Cena relatywna - ilość jednostek dobra A z konsumpcji której musi zrezygnować aby
nabyć jedną jednostkę dobra B ( niezbędna do analizy ekonomicznej )
Dwa mechanizmy cen :
ceny żywiołowe , rynkowe - cena tworzona tylko w oparciu o rynek jako mechanizm
alokacji ( raczej model )
cena administrowana
Podmiot gospodarczy który ma silną pozycję na rynku ( monopol ) .
Państwo jako podmiot gospodarczy może administrować ceną .
Cena administracyjna - socjalizm , cena ustalana nakazowo , od góry .
Gospodarka rynkowa - oddziaływanie na cenę za pomocą podatków , ceł ,oprocentowanie
kredytów , ulgi , subwencje .
ELASTYCZNOŚĆ - miara zmian względnych ( pokazuje nam jak zmienia się dana wielkość
pod wpływem danego czynnika .
Elastyczność POPYTU :
E= % zmiana wielkości popytu / % zmiana wielkości czynnika wpływającego na popyt
Cenowa
Dochodowa ( + dobra normalne , - dobra niższego rzędu )Mieszana ( krzyżowa ) ( + dobra substytucyjne , - dobra komplementarne )
Krzywe popytu przy różnych poziomach elastyczności cenowej .
elastyczny E > 1 jednostkowy E = 1 nieelastyczny E < 1
sztywny E = 0 doskonale elastyczny
AD 1 . Jak zmieni się popyt na dobro A przy zmianie ceny dobra A o jednostkę .
AD 2 . Jak zmieni się popyt na dobro A pod wpływem zmiany dochodu konsumenta
o jednostkę .
AD 3 . Jak zmieni się popyt na dobro X pod wpływem zmiany ceny dobra Y .
Produkty spożywcze - niska elastyczność , mniej niż jednostka
Produkty przemysłowe - wyższa elastyczność , prawie jednostkowa
Usługi - wysoka elastyczność , więcej niż jednostkowa
Elastyczność PODAŻY
Ec = % zmiana wielkości podaży / % zmiana wielkości ceny
cena
ec < 1
ec = 1
ec > 1
podaż
Wzdłuż całej krzywej popytu i podaży nie ma elastyczności takiej samej , może ona się
zmieniać .
Elastyczność :
punktowa
łukowa ( konkretny odcinek krzywej )
Ekspansybilność ceny - jak zmieni się cena jeżeli podaż zmieni się o jednostkę .
Fleksybilność cenowa - jak zmieni się cena jeżeli popyt zmieni się o jednostkę .
PODMIOTY W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Struktura gospodarki rynkowej .
PODMIOTEM GOSPODARCZYM - nazywamy każdą formę organizacji , każdego aktywnego
uczestnika gry rynkowej podejmującego samodzielne decyzje , kierującego się
własnym interesem i związanym z tym ryzykiem .
JANOS KORNAI - wyodrębnił w gospodarce dwa procesy :
Procesy realne ( materialne ) - są tom wszelkie działania w ramach tych procesów
powodujące zmiany czynników produkcji mające na celu wytworzenie dóbr ,
produktów , ich wymianę jak również konsumpcję np. : wytwarzanie ,
przetwarzanie, transportowanie , pakowanie .
Procesy regulacyjne ( myślowe ) są to wszelkie procesy związane z przetwarzaniem
i przekazywaniem informacji jak również z przygotowaniem i podejmowaniem
decyzji ekonomicznych .
Podział gospodarki na sferę realną i regulacyjną .
Sfera realna - przedsiębiorstwa ( producent ) , konsumenci ( gospodarstwa domowe )
BANK komercyjny - podmiot gospodarczy powołany w celu przyjmowania z rynku wolnych
środków pieniężnych i zarządzania nimi ( sfera realna )
NBP , banki narodowe , centralne -podmiot sfery regulacyjnej , obsługuje państwo ,
zarządza budżetem państwa , jest bankiem banków , jest bankiem emisyjnym ,
określa rezerwy obowiązkowe .
Parametry NBP :
Stopa redyskontowa
Stopa lombardowa
Stopa refinansowa
INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE - są powołane do życia w celu przejmowania ryzyka z
podmiotów mniej zdolnych do jego ponoszenia . Są podmiotem rynku kapitałowego
gromadzą duże środki kapitałowe .
GIEŁDA - rynek kapitałowy , ` barometr gospodarki `
PODMIOTY DEMOKRACJI PRZEMYSŁOWEJ - związki zawodowe , zrzeszenia pracodawców
zrzeszenia konsumentów - zadaniem ich jest obrona interesów grup które zrzeszają .
PAŃSTWO - podmiot specyficzny ( superpodmiot ) , podmiot o charakterze władczym ,
może regulować , sterować podmiotami , przestrzega zasad gospodarki rynkowej .
PRZEDSIEBIORSTWO ( producent ) - jest podmiotem gospodarczym realizującym swoje
cele , działa samodzielnie , podejmuje decyzje i ryzyko .
Cechy przedsiębiorstwa :
Odrębność ekonomiczna ( własność )
Odrębność organizacyjna ( np. spółka )
Odrębność prawna ( strona prawna , pełna osobowość prawna )
PRZEBSIĘBIORSTWO
publiczne prywatne
państwowe lokalne indywidualne zbiorowe ( spółki )
GOSPODARSTWO DOMOWE - grupa ludzi , wspólnie zamieszkujący i wspólnie podej -
mujących decyzje co do rozdysponowania posiadanych środków . przynajmniej jedna
z osób musi prowadzić działalność zarobkową .
Funkcje gosp . domowego :
Funkcja konsumpcyjna ( zaspokajanie potrzeb )
Funkcja produkcyjna ( uczestnictwo w rynku czynników produkcji - rynek pracy )
WYBORY konsumenta :
Wybory konsumenta odbywają się zgodnie z jego preferencjami , interesem ( główny
cel - zaspokajanie potrzeb )
Wybory dokonywane są w oparciu o dane informacje ( modelowe - pełna informacja )
Wybiera między dobrami substytucyjnymi
Jest podmiotem racjonalnym
Celem konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji
Ograniczenia :
Dochody ( dochód realny )
Ceny dóbr i usług ( dochód realny )
Uporządkowany system preferencji konsumenta :
Założenie kompletności preferencji .
Założenie przechodniości preferencji .
Nienasyconość zadowolenia konsumenta .
Wykład nr 6
Dobra :
preferowane - najważniejsze dla konsumenta
obojętne - między dobrami można szukać najlepszej kombinacji dóbr ( możliwość
wymiany)
UŻYTECZNOŚĆ - miara zadowolenia konsumenta , pokazuje ile zadowolenia z konsumpcji
jednego dobra bądź usługi ma konsument
Użyteczność jest więc miarą porządkową , coś jest ważniejsze a coś mniej - subiektywizm.
UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA - suma użyteczności konsumowanej ilości dobra.
UC
Ilość dobra Q
Funkcja rosnąca ale o zmiennym tempie przyrostu ( trzeba badać tempo przyrostu ) .
UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA - zadowolenie konsumenta ze zwiększenia ( zmniejszenia )
konsumpcji o jedną jednostkę dobra Q .
UM
nasycenie Ilość dobra Q
Funkcja malejąca przecinająca układ współrzędnych , najcenniejsza dla konsumenta jest
pierwsza jednostka dobra ( bo wtedy najbardziej odczuwa rzadkość , potem wzrasta
uczucie nasycenia danym dobrem ) .
W przypadku konkretnego dobra może dojść do nasycenia - dane dobro nie ma już dla
nas znaczenia .
Ostatnia jednostka przypada na moment gdy UM przecina układ - nasycenie , gdy ilość
dobra jest maksymalna .
UC = max
UM = 0
punkt nasycenia ( odnosi się do jednego dobra )
PRAWO malejącej użyteczności marginalnej - każda następna jednostka danego dobra
daje coraz mniejsze zadowolenie konsumenta .
TEORIA nadwyżki konsumenta ( Marshall ) - z dodatniej różnicy pomiędzy indywidualną
użytecznością jakiegoś dobra dla danego konsumenta a jego ceną rynkową .
KRZYWA OBOJĘTNOŚCI - pokazuje wszystkie kombinacje dwóch dóbr dających
konsumentowi ten sam poziom zadowolenia.
Dobro A
Dobro B
Dla konsumenta jest obojętne czy tyle danego dobra czy tyle innego - dobra wymienne .
Relacja wymienności jest zmienna ( bo przydatność danych dóbr może się zmieniać )
Różna jest substytucyjność dóbr .
PRAWO malejącej marginalnej substytucyjności dóbr - określa jaką ilość dobra A należy
poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji o 1 jednostkę dobra B .
Zależy od ogólnej ilości A i B ( rzadkość )
MAPA OBOJĘTNOŚCI
Dobro A
Każda wyżej położona krzywa symbolizuje
wyższe zadowolenie z konsumpcji .
Dobro B
Krzywe wzajemnie równoległe , nie przecinają układu .
Kombinacja na zasadzie zmniejszania się jednego i
drugiego dobra. Konsumentowi jest wszystko
jedno . Taka krzywa jest niemożliwa ,
ograniczenia finansowe .
DUDŻET KONSUMENTA :
Dochody :
płacowe
pozapłacowe
stałe ( regularne )
sporadyczne ( nieregularne )
Wydatki
konsumpcja bieżąca
oszczędności
Płaca jest najpowszechniejszym dochodem ale nie jest jedynym źródłem .
Źródła pozapłacowe :
działalność państwa : stypendia , renty ,zasiłki , pomoc społeczna
wygrane - gry liczbowe , spadki
oszczędności
Dochody:
regularne - podstawowe : płaca , stypendium , renta , wyniki z ubezpieczeń społ.
sporadyczne - wygrane , spadki
Dochód z okresu T = konsumpcja z okresu T ale istnieje też ograniczenie z konsumpcji
bieżącej na korzyść konsumpcji przyszłej ( oszczędności ) .
Rentier - osoba żyjąca z kapitału , ma dosyć środków na życie .
Transfery rzeczowe - pieniądze trafiające z pomocy społecznej ( Begg ) .
LINIA BUDŻETOWA KONSUMENTA
Dobro A
Pokazuje wszystkie kombinacje dóbr , które wymagają
zaangażowania takich samych środków ( takiej samej
ilości środków ) .
Dobro B
Zakreśla obszar możliwości finansowych konsumenta , ale nie wszystkie kombinacje są
jednakowo ważne dla konsumenta ze względu na indywidualne preferencje .
Optimum konsumenta
Krzywa obojętności jest styczna do linii budżetowej .
Najlepsze wykorzystanie dochodu zgodne z rzeczywistością .
Konsument dąży do maksymalizacji , będzie więc dążył do wzrostu dochodu , żeby był
realny ( nie tylko zgodny z inflacją )
Wykład VII (31.XI.99)
Ograniczenia cenowe
Ograniczenia dochodowe
Funkcja popytu konsumenta:
DDX = f1(PXPY...∆P) Pojedynczy konsument
DDY = f2(PXPY...∆P)
DDX,DDY - popyt konsumenta na dobro X,Y
PX,PY - ceny dóbr
∆P - dochód pieniężny konsumenta
Popyt rynkowy:
i - pojedynczy konsument
Ścieżka dochodowa
Zmiany decyzji konsumenta pod względem zmian dochodu:
Wzrost dochodu przesuwa krzywą popytu w prawo i łagodzi ograniczenia konsumenta. Przyrost dochodu różnie rozkłada się na różne produkty:
dobra normalne: ich konsumpcja wzrasta wraz ze wzrostem dochodu
dobra podrzędne: ich konsumpcja spada wraz ze wzrostem dochodu
Podział ten ma charakter:
subiektywny ( dla różnych konsumentów dobra te mają różny charakter )
należy uwzględnić poziom życia społeczeństwa
zmiany w czasie
Większość dóbr ma charakter dóbr normalnych, czyli struktura konsumpcji wygląda tak, że wraz ze wzrostem dochodu różnie konsumpcja dóbr normalnych
Nie zdarza się przy wzroście dochodów, że konsumpcja wszystkich dóbr maleje, bo przynajmniej jedno z nich jest dobrem normalnym ( i wzrasta na nie konsumpcja)
wpływ zmian dochodu na popyt:
ay
y1 E
y y
ax
x x1 DP1 DP
x x
Ścieżka ekspansji dochodowej konsumenta
Krzywa dochód - konsumpcja
Jest to linia łącząca punkty optimum konsumenta przy założeniu zmian dochodów i niezmienności innych warunków ( jest to wypadkowa sytuacji konsumenta).
ay ay ay
E2
E1 E2
E E1
E
0 ax ax ax
X,Y - są dobrami normalnymi Y- d. normalne X-d. Normalne
X- d. Podrzędne Y-d. Podrzędne
c) Prawo Engla - podział na dobra podstawowe i wyższego rzędu, wraz ze wzrostem dochodu następuje różny relatywny podział
Wraz ze wzrostem dochodu konsument wydaje relatywnie mniej na dobra niższego rzędu, a więcej na dobra wyższego rzędu.
KRZYWE ENGLA
A - dobra podstawowe B - dobra wyższego rzędu
DP DP
DP2 DP2
DP1 DP1
DP DP
X X1 X2 ax X X1 X2 ax
Przyrosty dochodu ∆P są takie Przyrosty dochodu ∆P są takie
same. Przyrosty zakupów dobra same, a przyrosty zakupów
x - ∆x są malejące dobra x - ∆x są rosnące
Krzywa Engla, a klasyfikacja dóbr
DP
DP*
ax
X - jest dobrem normalnym dla 0<DP<DP*
X - jest dobrem podrzędnym dla DP>DP*
Ścieżka cenowa
Zmiany decyzji konsumenta pod względem zmiany cen
czynnikiem zmiennym jest cena dobra
nie zmienia się dochód konsumenta
nie zmieniają się ceny innych dóbr
syt. Preferencji konsumenta są takie same
Ścieżka ekspansji cenowej konsumenta (krzywa cena - konsumpcja)
Jest to linia łącząca wszystkie punkty optimum konsumenta przy założeniu zmiany ceny danego dobra i niezmienności innych warunków
Qy
Krzywa cena - konsumpcja
E``
E`
E
Qx
X1 X2 X3
Przy wzroście ceny mamy coraz bardziej ograniczone możliwości zakupu danego dobra.
Efekt substytucyjności - sytuacja, gdy przy wzroście ceny dobra x konsument zastępuje je innym dobrem substytucyjnym
Efekt dochodowy - obrazuje wpływ spadku siły nabywczej konsumenta na wielkość zakupów dobra X,Y
ay
(Rekowski str. 124)
B
Y2
A
Y C
Y1
X1 X2 X ax
Całkowita decyzja konsumenta jest efektem substytucyjności i dochodowości konsumenta w sytuacji wzrostu cen, doznaje on ograniczenia budżetowego, dlatego szuka innej kombinacji dóbr, bo zmieniła się ich substytucyjność.
Zmieni się substytucyjność czyli i dochodowość, bo zmieni się cena.
W rzeczywistości dwie ścieżki nakładają się na siebie:
Yo
Y2 A B
C
Xo X2 X1
Efekt substytucyjny - wzdłuż krzywej obojętności od A do C
Efekt dochodowy - wzdłuż krzywej ekspansji dochodowej od C do B
Efekt substytucyjny - jest zawsze ujemny
Efekt dochodowy - dodatni dla dóbr normalnych
Ujemny dla dóbr podrzędnych
sytuacja, gdy konsument funkcjonuje w sytuacji niepełnej informacji
koszty transakcji - są to koszty ponoszone w celu zdobywania informacji ( wydatkowane pieniądze i stracony czas )
użyteczność ex-ante - użyteczność, jaką konsument przypisuje produktowi w momencie podejmowania decyzji co do jego zakupu
użyteczność ex-post - użyteczność, jaką dla konsumenta ma faktycznie dana konsumpcja, użyteczność, którą doświadczamy w trakcie używania produktu.
Wykład VIII (7.XII.98)
Konsument konsumuje cały dochód w danym czasie, ale gospodarując dochodem może rozkładać konsumpcje w czasie (konsumpcja bieżąca i k. przyszła)
KONSUMPCJA W CZASIE T = DOCHÓD W CZASIE T
Zwiększanie dochodu w czasie przez konsumenta
Konsument zgłasza popyt na pracę, kierując się:
Efekt substytucyjny na rynku pracy
Efekt dochodowy na rynku pracy
Ad.1
E.S. - zastępowanie wolnego czasu pracą, motywem konsumenta jest większa ilość pracy, praca jest działaniem, które ma zastąpić konsumpcje. Wybór pomiędzy wolnym czasem, a konsumpcją.
Konsument postępuje zgodnie z tym efektem przy relatywnie niskim poziomie dochodów
(Jest to zachowanie typu: mam dużo wolnego czasu, ale moje przychody nie pozwalają na jego racjonalne wykorzystanie, dlatego poświęcam część wolnego czasu na pracę, która zapewni mi większy przychód)
Ad.2
E.D. - odnosi się do wyższych poziomów dochodów, działanie jest tu odwrotne do e.s., motywem jest chęć posiadania większej ilości wolnego czasu, zastępuje się tu pracę
( jej czas ) - czasem wolnym, dobrem wolnym o wyższej użyteczności jest czas wolny ( chce konsumować dochód, który posiada)
praca w nadgodzinach - praca wynagradzana za wyższą płacę
czas wolny użyteczności > użyteczności dodatkowego dochodu - e. Dochodowy
czas wolny użyteczności < użyteczności dodatkowego dochodu - e. Substytucyjny
płaca - dochód pieniężny
dochód gospodarstwa domowego - dochód pieniężny i dochód niepieniężny (wychowanie dziecka - nie korzysta z przedszkola, gotuje, pierze)
ROZŁOŻENIE DOCHODÓW W CZASIE:
Gospodarstwo domowe spełnia 2 rolę na rynku kapitałowym:
pożyczkodawca - wstrzymuje się z wydatkowaniem całego dochodu, oddaje go do dyspozycji w banku, on to może pożyczać innym podmiotom w następnym okresie, zwiększa się konsumpcja przyszła, a ogranicza się konsumpcja bieżąca
pożyczkobiorca - korzysta z rynku kapitałowego, zwiększa konsumpcje bieżącą, kosztem konsumpcji przyszłej
Konsument zdecyduję się być pożyczkobiorcą lub pożyczkodawcą pod wpływem:
stopy wkładów długoterminowych
poziomu dochodów bieżących i przyszłych
dostępności dóbr w okresie bieżącym i przyszłym
(nie zawsze czysto fizycznie, ale może to być relacja cena - dostępność fizyczna dla konsumenta (antycypacja popytu)). Konsument ocenia dostępność produktów w czasie i bada stopę preferencji w okresie bieżącym i przyszłym oraz określa sobie indywidualną stopę preferencji czasowych i na tej podstawie decyduję się, czy opłaca mu się oszczędzać czy nie:
np. 1) może samochody stanieją - warto oszczędzać
2) dobra drożeją szybciej niż oprocentowanie - opłaca się wziąć kredyt
Im wyższy poziom dochodu - tym większe możliwości rozłożenia konsumpcji w czasie
Im niższy poziom dochodu tym mniejsze możliwości
PRODUCENT - zorganizowany w formie przedsiębiorstwa. Powstał w drodze ewolucji. To podmiot sfery realnej. Aktywny uczestnik procesów rynkowych. Realizuje swoje cele i podejmuje ryzyko, cechy:
odrębność ekonomiczna
odrębność organizacyjna
odrębność prawna
Producent może:
obniżać koszty transakcji (pozyskiwanie i przetwarzanie informacji)
odnosić korzyści skali produkcji, przy masowej produkcji, im wyższa produkcja, tym lepiej rozkładają się koszty stałe
odnosić korzyści zespołowego wytwarzania - może zastosować specjalizację, która doprowadza do ciągu produkcyjnego - wyższa efektywność
Funkcje przedsiębiorstwa:
Funkcja podażowa
Funkcja popytowa
Funkcja społeczna
Formy producentów:
PRZEDSIĘBIORSTWO - samodzielny producent prowadzący pełen rachunek ekonomiczny
FIRMA - podmiot charakteryzujący się swoją nazwą i znakiem graficznym ( przedsiębiorstwo staję się firmą, gdy ma swój prawnie chroniony znak i nazwę), na rynku substytutów każdy dąży do odróżnienia od innych wyrobów, należy dążyć do własnego znaku firmowego - aby odróżnić się od innych.
Znak firmowy jest dodatkowym kapitałem, może być zastawem pod kredyt, poręczeniem przy transakcji, podwyższa wartość firmy przy wycenie. Znaki:
respektowane
umowne
kradzione (podszywanie się)
3. ZAKŁAD - część przedsiębiorstwa (które może być jedno lub wielozakładowe), nie jest to jednostka samodzielna, zakład prowadzi część rachunku ekonomicznego w celu przeprowadzenia centralnego rachunku ekonomicznego przez przedsiębiorstwo
Kwestia własności - wiązanie ról - właściciel, a zarządzający (wynajęty, zatrudniony menadżer). Wejściami są kanały wspomagania przedsiębiorstwa.
Szersze otoczenie przedsiębiorstwa - prawo, podatki, technologia, rozwój nauki, przepływ informacji.
Co produkować?
Jak produkować?
Dla kogo produkować? Odpowiedzi są łączne ,z jednej odpowiedzi
Za ile ? wynika druga
Ile produkować?
DZIAŁANIA EKONOMICZNE:
wyznaczenie celów
pozyskiwanie środków
gospodarowanie tymi środkami
Wyznaczenie celów:
cele społeczne - przedsiębiorstwo jest miejscem samorealizacji osób tam pracujących, możliwość zrobienia kariery zawodowej, akceptacja w grupie, tworzenie warstw społecznych
cele ekonomiczne - zysk, ale istnieją kontrowersje, co do celu przedsiębiorstwa, zyski (nadwyżki) mogą być celem do osiągnięcia celów, przedsiębiorstwo może się powiększać, zagospodarowywać coraz większą część rynku.
Małe przedsiębiorstwo - wygospodarowanie nadwyżki
PŁYNNOŚĆ - zdolność przedsiębiorstwa do regulacji wszystkich bieżących zobowiązań
wewnętrzne (wobec pracowników)
zewnętrzne (wobec kontrahentów, banków itd.)
Jeżeli przedsiębiorstwo ma problemy z płynnością, wówczas celem podstawowym jest właśnie zysk.
Działalność przedsiębiorstwa musi być finansowana. Następuje:
gromadzenie majątku
istnienie źródeł środków finansowych
Ważna jest w zarządzaniu przedsiębiorstwem:
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ - specyficzny sposób zarządzania przedsiębiorstwem, taki sposób postępowania, który zapewnia najefektywniejsze z możliwych czynności produkcji. Sprowadza się do poszukiwania takich konstrukcji kierowania produkcją, które dadzą lepsze efekty, od innych form zastosowania danych czynników:
zmiana technologii
wprowadzanie nowych produktów
poszukiwanie nowych rynków
Za wyższym zyskiem idzie ryzyko, dlatego przedsiębiorczość musi zaakceptować pojęcie ryzyka
Źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa:
wewnętrzne
zewnętrzne
Wewnętrzne źródła (środki wygospodarowane przez przedsiębiorców. Cechą jest fakt iż nie tworzą one żadnej zależności firmy od osób 3-ich czyli zewnętrznych)
część zysku przeznaczona na rozwój przedsiębiorstwa, na inwestycje rozwojowe
fundusz amortyzacyjny:
środki obrotowe
środki trwałe bilans
aktywa - pasywa źródło finansowania
fundusz amortyzacyjny dotyczy majątku trwałego i wiążę się z umażaniem - obniżaniem wartości majątku trwałego w czasie przez amortyzacje
sprzedaż części własnego majątku
dobrowolne (sam się decyduje, sprzedają stare, aby móc kupić nowe - restrukturyzacja, unowocześnienie)
przymusowe (aby móc zrealizować płynność, musi pozyskać gotówkę)
Zewnętrzne źródła:
kredyty i pożyczki
zobow. Wobec pracowników i kontrahentów środki zewn.
druk papierów wartościowych (akcje i obligacje) ale kapitał
dotacje i subwencje własnybezpośrednie inwestycje
Wykład IX (14.XII.98)
Część zysku przedsiębiorstwa może być rozdysponowana na wynagrodzenia dla pracowników (13-sta pensja, nagrody) lub akumulacje (rozwój przedsiębiorstwa)
Składniki majątku przedsiębiorstwa:
Składniki trwałe (długi okres używania)
Środki obrotowe (niższa cena, krótki okres używania, zazwyczaj zużyte w jednym procesie produkcyjnym)
Przedsiębiorstwo:
wytwarza
sprzedaje
dostaje pieniądze ze sprzedaży
kupuje materiały
wytwarza i cykl się powtarza
Formy finansowania zewnętrznego:
LEASING - forma dzierżawy, czyli finansowanie zewnętrzne, sięga się na rynek po kapitał. Po raz 1-szy zastosował go IBM, jako „full service”, czyi firma dostarcza i zapewnia obsługę oraz dokonuje wymiany. Na świecie leasing obejmuje 25% transakcji jako metoda finansowania. W Polsce tylko parę procent, bo jest to umowa „nie nazwana” i różnie traktowana przez prawo, ma znamiona konsumpcji luksusowej, a nie inwestycji
LEASING
Środki produkcji środki konsumpcji
Dzierżawa bezpośrednia Dzierżawa pośrednia
(wyłącznie tow. Leasingowe)
Leasing operacyjny Leasing finansowy (krótkookresowy 3-4 lata) (długookresowy nawet 30lat)
Equipment leasing Plant leasing
Leasing pośredni
raty
Tow. Leasingowe Dzierżawca
umowa
zapłata dostarczenie
ceny przedmiotu
zakupu dzierżawy
Producenci
Cechy towarzystwa leasingowego:
poważne zasoby kapitału
znajomość rynku
Leasingodawcami mogą być też banki
LEASING
|
Operacyjny |
Finansowy |
Okres umowy |
Krótszy od ekonomicznego zużycia się obiektu |
Zbliżony do okresu ekonomicznego zużycia się obiektu |
Koszty utrzymania i remontu |
Ponosi leasingodawca |
Ponosi leasingobiorca, jeśli leasingod. To za dodatkową opłatą |
Opłaty leasingowe |
Nie pokrywają ceny obiektu |
Pokrywają pełną amortyzację obiektu |
Odstępstwo od umowy |
Możliwe przed jej wygaśnięciem |
Wymaga zapłaty odszkodowania leasingowego |
Kredyt
Transfer na rzecz przedsiębiorstwa o charakterze:
zwrotnym
odpłatnym
na określonych warunkach
na określony czas
Subwencje, mogą one być:
rzeczowe i finansowe
bezpośrednie i pośrednie (np. cło - dogodniejsze warunki dla producentów krajowych lub preferencyjne stopy opodatkowania. Czyli są to warunki udogadniające)
Zobowiązania:
wobec pracowników
wobec dostawców
wobec banków itd.
wobec państwa (są to wymuszone subwencje, bo firma zwleka z płatnością i w końcu nie płaci)
Drukowanie papierów wartościowych
obligacje - papier dłużny, potwierdzenie podwyżki
akcje - potwierdzenie własności, uprawnienie do udziału w zyskach ( zwiększenie ilości właścicieli)
FORMY ORGANIZACYJNO PRAWNE
Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela
Jest to każda forma aktywności gospodarczej gdzie właścicielem majątku jest 1 osoba.
Jest to zazwyczaj mała firma, dla właściciela jest to kumulacja ryzyka, bo odpowiada on całym swoim majątkiem. Podejmuje decyzję jednoosobowo.
Czas „życia” takiego przedsiębiorstwa jest ograniczony śmiercią właściciela bardzo znaczący wyznacznik.
Podział spółek z „zeszytu finansów”
odpowiedzialność
ryzyko aspekty ekonomiczne funkcjonowania,
kreacja pieniądza a nie prawne
Akcje
Rodzaje akcji
Imienne (nie są przeznaczone na rynek)
Na okaziciela (są przeznaczone na rynek)
Kurs akcji
Akcje zwykłe, uprzywilejowane
Kontrolny pakiet akcji
Korporacja ponadnarodowa (zarządzanie menadżerskie)
W gospodarce otwartej przedsiębiorstwa zaczęły się rozszerzać, nastąpiło przenoszenia kapitału za granicę np. pewne firmy są dofinansowane poprzez przenoszenie aktywów.
Wykład 10
Decyzje mikroekonomiczne producenta
co do zasobów
co do czynników produkcji
co do planowania itd.
Podstawową funkcją produkcji jest analiza ekonomiczna , która musi być dwusektorowa :
technologiczna ( jakie technologie wytwarzania są możliwe do wyboru ), każde przedsiębiorstwo opracowuje współczynniki technologiczne , czyli dokonuje tzw. optymalizacji technologicznej która polega na poszukiwaniu najlepszej technologii , czyli lepszej bardziej efektywnej , pozwalającej na zaoszczędzenie przynajmniej jednego czynnika produkcji , jednak zazwyczaj zmieniają się proporcje co do wykorzystania pewnych czynników produkcji
przedsiębiorstwo jest ograniczone finansowo , czyli musi prowadzić analizę finansową , jest to optymalizacja ekonomiczna , czyli ile kosztują te czynniki produkcji ( nowe produkcje mogą być bardzo kapitałochłonne )
Przedsiębiorstwo komponuje funkcje produkcji
Jednoczynnikową - mówimy o wpływie jednego czynnika na wielkość produkcji
Wieloczynnikową - badamy wpływ wielu czynników na wielkość produkcji
a = f ( F1 , F2 , ... , Fn ) - ogólna postać funkcji produkcji
a - wielkość produkcji F = czynnik produkcji
a = f1 /L/ a = f2 /K/ - jednoczynnikowa postać produkcji
L - siła robocza K - kapitał
a = f /L , K - wieloczynnikowa postać produkcji
Analiza może być - krótkookresowa
- długookresowa
Krótkookresowa analiza to taki okres , gdzie przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały ( np. czynnik technologii ) i niezmienny .
Czynnik technologiczny w krótkim okresie nie jest możliwy do zmiany , zmienia się on tylko w długim okresie .
Dlatego inaczej dany czynnik wygląda w analizie krótkookresowej , a inaczej w długookresowej . W każdym przedsiębiorstwie dokonuje się obu naraz .
Funkcja produkcji typu Cobba - Douglasa
Y - wielkość produkcji K - wielkość zaangażowanego kapitału
L - wielkość nakładu pracy A , alfa , beta - szacowane statystycznie parametry
Jest to zależność przyczynowo skutkowa , czyli jaki będzie efekt w zależności od nakładu .
1. Nieproporcjonalne przychody z czynnika - gdy mamy doczynienia z
czynnikami stałymi i zmiennymi .
Ricardo badał jak wpływa zmiana jednego czynnika na wielkość produkcji ( zrobił to w oparciu o rolnictwo ) . Zjawisko to polega na tym , iż gdy wykorzystamy zmienny nakład tylko jednego czynnika to trafimy na barierę efektywności przychodów z tego czynnika . Została wykorzystana fizyczna zdolność produkcji , czyli barierą efektywności działania jest wielkość czynników stałych ( np. pracownicy pracują 8h oraz maszyny pracują 8h - jest o.k. , można przez pozostały czas remontować maszyny i pracownicy odpoczywają , ale gdy pracuje się więcej to powstaje bariera fizyczna wykorzystania tego czynnika co powoduje mniejsze przyrosty , a nawet ujemne )
W długim okresie możemy zmieniać kilka czynników :
ilość maszyn , urządzeń
jakość aparatury
ilość zatrudnionych pracowników
wielkość zasobów itd.
Możemy kształtować wielkość produkcji i wielkość proporcji .
Proporcjonalne przychody z czynnika - aby zmienić kilka czynników , aby zmieniały się proporcjonalne nakłady danych czynników . Jest to sytuacja gdy powołujemy do życia nowe przedsiębiorstwo to wtedy możemy wykorzystać różne kombinacje danych czynników . Otwierając nowe przedsiębiorstwo wprowadzamy to co chcemy , natomiast stare przedsiębiorstwo jest ograniczone pewnym stanem posiadania , nie można go całkowicie zmienić ( np. nie stać go na wyrzucenie wszystkich starych maszyn i zakup nowych , gdy maszyny nie zużyły się , nie możemy ich wyrzucić ) .
GRAFICZNA ANALIZA PRODUCENTA
A ) Wybór ilościowy - czyli ile czynników produkcji zaangażować
IZOKWANTA - Krzywa jednakowego produktu
Kapitał
A
B
L - praca
A - technologia kapitałochłonna
B - technologia pracochłonna
Krzywe te mogą mieć różne nachylenie , zależy to od sybstytucyjności czynników produkcji . Nie są one doskonale substytucyjne , gdyż nie można całkowicie wyeliminować jednego czynnika ( krzywa nigdy nie styka i nie przecina się z
układem ) np. nie można pracować bez odpowiednich narzędzi , co z tego że mamy robotników jeśli nie posiadamy zasobów lub kapitału oraz odwrotnie - nie można nic zrobić bez robotników choćbyśmy mieli bardzo dużo kapitału - nic się nie zrobi samo.
Czyli , im mniej jakiegoś czynnika angażujemy tym trudniej jest go wyeliminować . Powstaje pytanie ile trzeba zaangażować danego czynnika aby otrzymać daną wielkość produkcji .
Produkt przeciętny / PP /
L - czynnik pracy , czynnik zmienialny
Ilość produkcji przypadająca na jednostkę czynnika zmiennego w danym czasie .
Produkt marginalny / PM /
Przyrost produkcji osiągnięty z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego .
Graficzny obraz produktu całkowitego
PC
L
Graficzny obraz PM i PM
PP PM
PP
PM L
Nałożenie dwóch funkcji
PP PM PC
B
PC
A
PP
0 PM L
A - jest to sytuacja idealna , najkorzystniejsza , ale przedsiębiorstwo może dalej angażować czynnik , ponad punkt A , czyli efektywność wchodzi w fazę wzrostu produkcji , mamy przyrost efektu .
B - zaangażowanie ostatniego czynnika daje zerowy wzrost , zerową efektywność , dalej już przedsiębiorstwo musi dopłacać , nie mamy zysku ale możemy zapłacić za wszystkie czynniki produkcji
B ) Ograniczenia finansowe
K Izokoszta - krzywa jednakowego kosztu , zakreśla obraz
finansowych możliwości przedsiębiorstwa ,
ponad krzywą jest to niemożliwe ( bo przedsięb .
nie ma źródeł finansowania , dlatego sięga po
kredyty itp. ; aby zapewnić sobie możliwość
rozszerzenia działalności .
L
C ) Nałożenie technologii ilościowej (A) i finansowej (B)
K
A
0 L
Pełny rachunek ekonomiczny musi być techniczno - finansowy , czyli wybieramy technologię , a potem szacujemy jej ewentualne koszty ( Nasiłowski )
Zanim powstanie jakakolwiek produkcja , to najpierw powstają koszty ( produkcja kosztów , dlatego koszty są bardzo ważne dla każdego przedsiębiorstwa .
Przedsiębiorstwo powinno wybrać punkt A , bo jest to optimum producenta ( styczność izokwanty z izokosztą ) - pojawia się tu zasada racjonalnego gospodarowania . Jest to sytuacja statyczna .
Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk , i nie usatysfakcjonowane , dąży wiec by osiągnąć coraz większe zyski , przy odpowiednio nowej kombinacji czynników , dąży by osiągnąć coraz wyższe punkty styczności ( przechodzi na wyższe izokwanty )
Ścieżka ekspansji przedsiębiorstwa
K
Krzywa łącząca punkty będące
optymalną kombinacją czynników
0 L
Ciągle jest to taki sam proporcjonalny nakład , jest to sytuacja umowna bo sytuacja dostępności pewnych czynników się zmienia np. gdy NBP ogłasza zmianę oprocentowania i wtedy zmieniają się nasza możliwość pozyskania kapitału jako czynnika i inaczej będzie wyglądać wybór czynników technologicznych , jest to inny koszt czynników produkcji .
Wykład nr 11
Koszty rzeczywiste - koszty które faktycznie ponosimy dla uzyskania korzyści .
Negatywny aspekt gospodarczy - utrata pewnych korzyści
Pozytywny aspekt gospodarczy - możliwość uzyskania pewnych korzyści .
Koszty ekonomiczne ( koszty rzeczywiste i koszty alternatywne )
Koszty alternatywne implicite + koszty rzeczywiste explicite = zysk ekonomiczny
Rachunek wyników - określa rachunek strat i zysków
Strata - nakłady przewyższają koszty - koszt ryzyka biznesowego
Koszty alternatywne i koszty rzeczywiste ponoszone są przez przedsiębiorstwo .
Koszty prywatne działalności ( indywidualne koszty działalności ) - koszty rzeczywiste i koszty alternatywne .
Praktyczny koszt wytworzenia jest wyższy od społecznego kosztu wytworzenia .
Koszty społeczne - koszty wytwarzania produktu ponoszone przez społeczeństwo np:
Budowa infrastruktury
Koszty zanieczyszczenia środowiska
Odpowiedzialność personalna - płaci ten kto doprowadził do straty .
Krótki okres - występowanie kosztów stałych i kosztów zmiennych
Długi okres - analiza dotyczy tylko kosztów zmiennych .
Koszty stałe - koszty , których wysokość ( wielkość ) nie ulega zmianie pod wpływem produkcji .
Koszty zmienne - koszty , których wysokość związana jest ze zmianą produkcji. Koszty te rosną wraz ze wzrostem produkcji .
Koszty produkcji
Koszty stałe Koszty zmienne
- Płace pracowników administracji i usług - Płace pracowników produkcyjnych
- Koszty użytkowania ziemi - Koszty surowców , materiałów ,
- Koszty zużywania środków półfabrykatów
- Kredyty - Koszty mediów ( energia elektryczna
- Niektóre podatki woda
Suma kosztów stałych i zmiennych = koszt całkowity ( w krótkim okresie )
Koszt całkowity
koszty
Kc(s+z)
funkcja kosztów całkowitych
Kz jako zależność kosztów stałych
i kosztów zmiennych .
Ks
produkcja
Koszt całkowity zależy od kształtowania się kosztu zmiennego .
Koszt stały przeciętny ma tendencję malejącą wraz ze wzrostem produkcji .
Wraz ze wzrostem produkcji koszty będą rosły - efektywność zastosowania czynnika maleje .
Koszt marginalny - jaki będzie przyrost kosztu całkowitego przy wzroście produkcji o jednostkę .
Koszt marginalny - mówi o efektywności działania przedsiębiorstwa .
Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych .
koszty
K3
spadek wzrost produkcja
( korzyści ) ( niekorzyści )
Korzyści skali rosnącej - nakłady czynników rosną wolniej niż produkt całkowity osiągany przy pomocy tego czynnika .
Korzyści skali malejącej - nakład czynników przyrasta szybciej niż produkt całkowity
Stałe korzyści skali - proporcjonalny przyrost nakładu czynników i przyrostu
Wewnętrzne korzyści skali produkcji - obniżenie przeciętnych nakładów na produkcję w wyniku korzyści związanych ze wzrostem produkcji . Wewnętrzne korzyści :
Możliwość pogłębiania specjalizacji w danym przedsiębiorstwie
Lepsza absorbcja nowych technologii
Zewnętrzne korzyści :
Przedsiębiorstwo konkurencyjne
Analiza kosztów przedsiębiorstwa :
Wskaźnik płynności przedsiębiorstwa
Wskaźnik aktywności przedsiębiorstwa
Wskaźnik zyskowności przedsiębiorstwa
Wskaźnik zadłużenia przedsiębiorstwa
Wycena przedsiębiorstwa - wycena aktywów przedsiębiorstwa
Wycena dochodowa
Koszty
wartość sprzedaży
KC
zysk
Próba P
rentwn.
przed. strata
koszty stałe
0 A B produkcja sprzedana w sztukach
Wykład nr 12
KONKURENCJA
Konkurencja eliminuje grupy słabsze z rynku , objawia się obniżeniem poziomu życia grup , warstw i krajów najsłabszych . Konkurencja zapewnia postęp , ale nie zawsze daje efekty pożądane . Rynek jest narzędziem efektywnościowym , nie zapewnia stabilizacji , równowagi długookresowej .
Państwo musi działać ( ingerować ) bo mechanizmy rynkowe nie zawsze mogą
funkcjonować same , pewne problemy nie mogą być rozwiązane przez konkurencje .
Jakie to problemy :
Demografia ( konieczność regulowania demografii )
Bogactwo ( konieczność regulowania aby nie tworzyły się dwa bieguny - bieda i bogactwo )
Opieka nad krajami słabszymi
Gospodarka dostarcza takich mechanizmów konkurencyjnych , które nie zawsze są uczciwe .
Konkurencja nieuczciwa - cena dobra niższa od kosztów ich wytworzenia ( urząd
ochronny konsumenta )
Konkurencja jest narzędziem pożądanym , bo jest narzędziem innowacyjnym , pobudzającym gospodarkę .
Warunki istnienia konkurencji :
Muszą być co najmniej dwa podmioty w danej dziedzinie ( gałęzi )
Cele tych podmiotów muszą być wykluczające się , antagonistyczne
Między podmiotami musi istnieć wolna konkurencja
Jeżeli trzeci warunek nie jest spełniony ( nie ma konkurencji 0 to powstaje kooperacja , współpraca , firmy nie chcą ze sobą konkurować i zawierają porozumienia .
Zrzeszenia monopolistyczne nie zawsze są dopuszczalne .
Jeżeli drugi warunek nie jest spełniony , to powstaje sytuacja neutralności .
SYTUACJA KONKURENCJI
Konkurencja cenowa ( narzędziem konkurencji jest cena )
Konkurencja niecenowa - strategia marketingowa
promocja
reklama
serwis
usługi
Cenodawca - podmiot który dzięki swej sile ekonomicznej ustala cenę
Cenobiorca - podmiot , który musi akceptować cenę , dla niego cena jest wielkością zewnętrzną , dlatego musi ją przyjąć .
MONOPOL
Naturalny ( związana np. z surowcami , czyli uwarunkowany czynnikami naturalnymi , geograficznymi , klimatycznymi )
Państwowy ( państwowo - administracyjny ) związany z uwarunkowaniami prawnymi , uzasadniony prawem
Techniczny , ekonomiczny lub techniczno - ekonomiczny ( wynika z działalności przedsiębiorstwa , dzięki szybszemu zdobyciu siły technicznej lub ekonomicznej )
Rynek od strony podaży ( sprzedający ) Rynek od strony popytu ( kupujący )
czysta konkurencja czysta konkurencja
konkurencja konkurencja monopolistyczna monopolistyczna
oligopol oligopson
monopol pełny monopson
( wyłączność sprzedawcy ) ( wyłączność nabywcy )
Monopol bilateralny - monopol natrafia na monopson , jedynym narzędziem
działania jest tu negocjacja między podmiotami .
A - konkurencja doskonała
B - konkurencja niedoskonała
oligopol
oligopson
monopol
monopson
Koncepcja ( zmienności ) intensywności konkurencji
konkurencja potencjalna
konkurencja efektywna
Potencjalna intensywność konkurencji , to rozpatrywanie konkurencji przy założeniu, że procesy konkurencji na rynku nie podlegają zakłóceniom , ani ograniczeniom ze strony uczestników tego rynku , ani innych podmiotów gospodarczych .
Efektywna intensywność konkurencji - w analizie bierze się pod uwagę zakłócenia występujące w procesach konkurencji , pochodzące od samych podmiotów bądź innych uczestników rynku .
Intensywność
konkurencji
duopol wąski szeroki polipol
oligopol oligopol
Polipol - jest to rynek doskonały
Wykład nr 13
KONKURENCJA DOSKONAŁA I MONOPOL PEŁNY
I Konkurencja doskonała
Jednorodność produktu
Pełna mobilność czynników
Duża liczba sprzedających i kupujących
Pełna , doskonała informacja o rynku
Siła wielu producentów jest wyrównana . Produkt nie różni się cechami jakościowymi wyrób jest standaryzowany , wybierany na podstawie ceny ( konkurencja cenowa )
Podmioty ( producent , sprzedawca ) pełnią role cenobiorcy , także kupujący pełni rolę cenobiorcy . Cenodawcą jest rynek . Każdy podmiot przyjmuje , akceptuje cenę która jest wynikiem gry rynkowej .
Nie każdy produkt może być spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia się model konkurencji .
Doskonała informacja o rynku jest założeniem modelowym , bo nigdy nie ma pełnej informacji . Gdy jest dużo podmiotów , to traci się możliwość dostania informacji o wszystkich produktach i podmiotach .
Dlaczego musi być konkurencja ?
Łączenie firm jest zbyt kosztowne , jest to mniej opłacalne .
Mniejsze koszty ponosi się przy działaniu samodzielnym , niezależnym , czyli przy pełnej mobilności , swobodzie przenoszenia kapitału .
Są to firmy , które nie wymagają dużych nakładów , nie są kapitałochłonne , niższe wymagania kwalifikacyjne pracowników . Dlatego decyzyjnym czynnikiem przenoszenia kapitału jest zysk , czyli rentowność .
Jeżeli cena się obniża , obniża się też rentowność , zmniejsza się opłacalność i następuje odpływ kapitału do innych gałęzi rynku . Alokacja dokonywana jest w zależności od efektywności działania kapitału .
Pełna konkurencja w ekonomii zapewnia najefektywniejsze wykorzystanie zysku .
Cena jest wielkością daną , dlatego aby zwiększyć zysk , przedsiębiorstwo nie zmienia ceny lecz zwiększa produkcję ( do wysokości swych możliwości )
Jeżeli zwiększymy cenę , ponad cenę rynkową to przedsiębiorstwo wypadnie z rynku bo wyprzedzi go konkurencja . Natomiast cena znacznie poniżej ceny rynkowej wskazuje na nieefektywne działanie .
Przedsiębiorstwo może zwiększać produkcje do chwili , gdy koszt marginalny równa się przychodowi marginalnemu .
PM = KM
Czyli koszty pokryły zyski ( jest to długoterminowy warunek efektywnego działania przedsiębiorstwa , minimalna akceptowana stopa zysku = 0 )
To była strategia maksymalizacji zysku .
Inna strategia - minimalizacja straty , jest to strategia naprawcza firmy
( krótkoterminowy warunek )
PUNKTY GRANICZNE RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA
cena
koszt KCP
KM
KZP
E P max zysk
P
E' P' min strat
P'
zamknięcie przedsiębiorstwa
a
E - graniczny punkt opłacalności
E ` - punkt zamknięcia przedsiębiorstwa
Cena P zapewnia zysk zerowy . Każda cena powyżej ceny P zapewnia strategię maksymalizacji zysku . Każda cena poniżej ceny P zapewni strategię min strat .
Od P do P' możemy prowadzić strategię min strat . Poziom odtworzenia kosztów poniżej P' nie funkcjonuje , dotarcie do punkt E' powoduje tzw. zamknięcie przedsiębiorstwa .
Zamkniecie przedsiębiorstwa ( koszty likwidacji ) jest bardzo złożone , należy zatrudnić prawników , kosztorysantów , rzeczoznawców . Należy upłynnić majątek , sprzedać go , zazwyczaj po niskich cenach .
Wtedy przedsiębiorstwo musi dokonać decyzji czy opłaca mu się zamknąć przedsiębiorstwo czy może dalej prowadzić strategię naprawczą ( min strat ) .
RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA WOLNOKONKURENCYJNEGO
koszty
utarg KM
KCP
A B
P P = PP = PN
C
A C B wielkość produkcji
A - zysk minimalny P - cena
B - optimum ekonomiczne
Z równowagi pojedynczego przedsiębiorstwa można wyprowadzić równowagę w gałęzi ( bo produkty są jednorodne , jest to konkurencja cenowa , inne czynniki nie mają wpływu )
RÓWNOWAGA GAŁEZI
W WARUNKACH WOLNEJ KONKURENCJI
koszty KM
utarg KCP
B
C = PP = PM
C - cena B - równowaga gałęzi / minimum KCP /
Ta sytuacja jest najkorzystniejsza ( najbardziej pożądana - niewystępująca ) na rynku z punktu widzenia makroekonomicznego .
Jest to równowaga idealna , czyli wszystkie czynniki zostały wykorzystane w sposób pełny . Nie ma kosztów monopolizacji .
Model konkurencji doskonałej został opisany przez ekonomie klasyczną ( Smith ) - opisy modelowe nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości gospodarczej .
II Monopol pełny
Jeden sprzedawca , wielu kupujących
Jednorodna lub zróżnicowana produkcja ale bez bliskich substytutów
Brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol
Doskonała informacja o rynku
Jest to odwrotność modelu konkurencji doskonałej . Brak tu koncepcji gałęzi . Jest jeden producent który stanowi gałąź .
Produkt zróżnicowany różni się cechami jakościowymi , czyli powstaje konkurencja pozacenowa ( możemy wprowadzić różne narzędzia konkurencyjne )
Producent jest pełnym cenodawcą ( narzuca cenę ) , nabywca może tylko przyjąć tę cenę lub zrezygnować z danego dobra .
Zdarzają się t.z.w. sytuacje pozorowane ( mimo że jest jeden producent pojawia się konkurencja )
Przy monopolu pełnym są bariery wejścia / wyjścia na rynek , mogą one miec charakter administracyjny .
Konkurencja pozacenowa :
reklama
promocja
usługi dodatkowe
serwis
Taka pozycja na rynku jest pożądana . Firma realizująca strategię maksymalizacji zysku może optymalizować swą sytuację posługując się kombinacją cena - wielkość produkcji . Te dwie wielkości nie są niezależne . Nie możemy dowolnie zmieniać jednej bez wpływu na drugą . Nie można zwiększyć np. tylko produkcji bo wtedy zmieni się krzywa popytu i zmieni się cena . Można wykorzystać te narzędzia ale trzeba pamiętać że są one ze sobą powiązane .
CENA MONOPOLOWA
koszty
przychody KM
cena
cena
monopolowa
zerowy zysk
krzywa popytu
DD = P = PP
0 Q wielkość produkcji
Cena wyznaczona przez monopol jest ukształtowana przez kombinację
cena - wielkość produkcji ( poprzez popyt )
ZYSK DODATNI MONOPOLU
cena
koszty
KM
KCP
P C
B
A DD = P = PP
PM
0 Q e Q
Skąd biorą się zyski przedsiębiorstwa monopolowego ?
Może ono stosować dyskryminację cenową - której istotą jest przejmowanie nadwyżki konsumenta przez producenta . nie zawsze ono może to robić . Może wtedy gdy konsument potrafi oddzielić na sztywno rynki ( czyli aby nie było przepływu miedzy rynkami ) , musi również wyodrębnić rynki o różnych elastycznościach .
Warianty dyskryminacji cenowej :
Ten sam produkt sprzedawany różnym odbiorcom po różnych cenach ( bilety PKP i autobusowe )
Temu samemu odbiorcy różne jednostki produktu sprzedawane po różnej cenie (taryfy - korzystanie z usług o różnych porach )
Dyskryminacja doskonała - producent przejmuje całą nadwyżkę konsumenta
( wynikającą z użyteczności ) , producent doskonale zna rynek
STRATA MONOPOLU
cena KM
koszty A C
KCP
P B
PM DD = P = PP
0 Qe Q
Sytuacja wynika z ingerencji rządu na rynku monopolowym np. :
Cena minimalna - skup żywca ( rolnictwo )
Cena maksymalna - światło , prąd, gaz (aby było stać każdego na podstawowe dobra )
Wykład nr 14
KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA
I MODELE KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ
Wielu sprzedających i kupujących
Produkty zróżnicowane i posiadające bliskie substytuty
Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go
Pełna informacja
Produkty zróżnicowane - jest to znaczenie kardynalne gdyż każdy dąży do wyróżnienia swego produktu , chęć przyciągania klienta do danego produktu . Pojawia się konkurencja niecenowa , przejawem takie działania jest wszechobecność reklamy - duże znaczenie strategii marketingowej ( wykreowanie swego produktu )
Ograniczenia wejścia na rynek mają charakter ekonomiczny a nie administracyjny .
Są to rynki ukształtowane na zasadzie substytucyjności produktów , każdy producent stara się jednak odróżnić swój produkt od innych , nadaje mu pewne cechy , dlatego jest to daleko idąca substytucja bo jednak te produkty mogą zaspokoić różne potrzeby .
Są dwie sytuacje ruchu cen :
Kiedy firma zmieni cenę może to spowodować zmianę ceny rynkowej (inne też zmienią)
Firma zmienia ale inni nie
Jeżeli inna firma obniża cenę to my obawiając się , że przejmą naszych klientów też obniżamy cenę . Istnieje także przyzwolenie ( lojalność ) klienta do danej marki . Kupujemy coś bez względu na to czy cena rośnie czy spada . Nasza użyteczność indywidualna sprawia że przyzwyczajamy się do produktu . Ta lojalność zmienia elastyczność cenową - zmniejsza ją .
PROCESY DOSTOSOWAWCZE NA RYNKU KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ
P dd - krzywa popytu przedsiębiorstwa
D DD - krzywa popytu w sytuacji gdy wszyscy
d zmienią cenę
B - wielkość popytu po obniżeniu ceny
P1 A
B C
P2
D d
Q1 Q2 Q3 Q
Obniżenie ceny zawsze przesunie krzywą popytu na prawo ( popyt rośnie ) i firma może sprzedać więcej . Klienci pozostają z nimi mimo że inni też obniżają cenę .
RÓWNOWAGA PRZEDSIEBIORSTWA W WARUNKACH KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ
P d D
KM
PE AE
D
CE PME d
0 QE Q
RÓWNOWAGA DŁUGOOKRESOWA PRZEDSIĘBIORSTWA W KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ
P d D KCP
P1
P2
D d
0 Q1 Q2 Q
Długookresową sytuacją optimum jest sytuacja zerowego zysku ( minimalny akceptowany poziom zysku ) , czyli przedsiębiorstwo może zapłacić za wszystkie czynniki .
Krzywa popytu DD w długim okresie zmienia się pod wpływem zmiany ilości przedsiębiorstw w gałęzi .
Narzędzia konkurencji niecenowej - ( NKN ) różnicują produkt . Jest to różnicowanie pozorowane ( np. proszki - ten sam proszek w różnych opakowaniach ) lub rzeczywiste . W różnicowaniu pozorowanym używa się reklamy , a w rzeczywiste może doprowadzić do zmian jakościowych .
W każdej konkurencji niecenowej najpierw pojawiają się koszty . Graniczny warunek PM = PK , np . dzięki reklamie muszę przynajmniej tyle przychodów dostać ile poniosłem na nią nakładów . Jest to strategia krótkookresowa . NKN nie są bezpiecznymi narzędziami .
Racjonalny konsument powinien być skłonny ( przygotowany do zapłacenia wyższej za lepszy produkt , czy za lepszą jakość ) . Czasami konsument nie chce kupić produktu z wyższą jakością gdy jest wyższa cena , ale nawet jeśli jakość spada wraz z ceną to konsument też rezygnuje z kupna dobra ( dlatego pojawiają się problemy )
Na rynku konkurencji doskonałej producent może tylko zwiększać produkcję , a na rynku konkurencji monopolistycznej może narzucać cenę monopolistyczną
( produkuje mniej a ceny są wyższe ) , nie musi dochodzić do bariery wykorzystania zdolności produkcyjnej .
Wg Chamberliana powstają duże firmy , produkują lepiej , sprzedają więcej , monopolizacja nie przynosi kosztów społecznych .
II OLIGOPOL
Produkty jednorodne lub zróżnicowane
Niewielka liczba sprzedających ( ekstremalnie 2 - duopol ) duża liczba kupujących
Ograniczony dostęp do rynku
Pełna informacja
Na różnych rynkach jest różna liczba firm . Górną granicą nie jest liczba firm ale są to bardzo duże firmy ( istnieje daleko idąca przejrzystość rynku bo jest mało firm w gałęzi ) Zależność firm na rynku opiera się na zasadzie akcji - reakcji .
Istnieje tendencja do rezygnacji z konkurencji , mogą używać konkurencji niecenowej ale to kosztuje . Dlatego lepiej przejść z sytuacji konkurencji do kooperacji . Firmy współpracują aby dzielić korzyści .
Istnieją poważne bariery wejścia na rynek ( o charakterze ekonomicznym ) . Firmy istniejące już na rynku są duże , nowoczesne ( duży postęp techniczny ) , aby mała firma mogła wejść na rynek musi być lepsza od już istniejących . Jest to bardzo trudne . Ale istnieją sytuacje , że można wejść na rynek - teoria rynków spornych , czyli rynki działają tam na zasadzie swobodnej konkurencji .
Krzywa popytu na rynku oligopolu - Model Suiziego
P
D
d
P0 E
PM1
PM2
Q
Q1
Ceny nie reagują na zmianę kosztów
Maksymalizacja zysku
d KM2
KM1
P0 E
Q0
Model Suiziego obejmuje model produktów zróżnicowanych . Nie odnosi się do zachowań oligopolistów .
Modele przywództwa :
Przywództwo firmy dominującej
Firmy muszą dostosować się do firmy lidera . Lider obniży cenę do momentu , kiedy kombinacja wielkość produkcji a cena będzie maksymalizować zysk .
Przywództwo firmy efektywnej
Na rynku liderem zaczyna być firma , która ma najniższe koszty produkcji . Może ona zmieniać cenę .
48
Wyszukiwarka