ROZDZIAŁ VIII - ATRAKCYJNOŚĆ I MIŁOŚĆ
Atrakcyjność interpersonalna to pozytywna postawa w stosunku innego człowieka.
2 składniki :
sympatia, którą grupują takie zmienne jak lubienie i chęć przebywania z daną osobą,
szacunek, grupujący takie zmienne jak podziw i poszukiwanie opinii tej osoby.
I. TEORIE ATRAKCYJNOŚCI
Dwie grupy koncepcji :
Pierwsza zakłada, iż nasz stosunek do innego człowieka jest uzależniony od bilansu nagród i kar dostarczanych nam przez tego człowieka, druga grupa koncepcji odwołuje się do równowagi poznawczej, jaką zapewnia nam ów człowiek.
Teoria kar i nagród => lubimy jakąś osobę, jeżeli jest ona skojarzona z nagrodami ( zdarzeniami przyjemnymi ) zaś nie lubimy osób skojarzonych z karami ( zdarzeniami nieprzyjemnymi ). U podstaw tych oczywistych zależności leży prosty mechanizm klasycznego warunkowania reakcji emocjonalnej : zaczynamy kogoś lubić bądź nie znosić dlatego, że na tę pierwotnie obojętną osobę przenosi się nasza reakcja emocjonalna z pozytywnych bądź negatywnych bodzców skojarzonych z tą osobą. Na atrakcyjność wpływają jedynie takie cechy innego człowieka czy sytuacji, które są w stanie wywołać u nas reakcję uczuciową afektywną. Nasza sympatia do kogoś rośnie zarówno wtedy, gdy nas chwali jak i wtedy, kiedy osoba jest ładna, zaś maleje, gdy dana osoba jest brzydka lub nas gani. Terminy nagroda i kara są więc wygodną nazwą sposobu oddziaływania jakiś zdarzeń czy bodzców drugiego człowieka, ale samo w sobie nie wystarczają do wyjaśnienia dlaczego dane zdarzenie działa tak a nie inaczej
Teorie zgodności => Zgodność taka oznacza harmonię między różnymi wyznawanymi przez nas poglądami i postawami bądź też między poglądami i zachowaniem.
Dwie najważniejsze koncepcje :
teoria dysonansu poznawczego ( rozdz. 1);
teoria równowagi poznawczej;
zawierają szereg przewidywań co do wyznaczników atrakcyjności.
II. WYZNACZNIKI ATRAKCYJNOŚCI
Najważniejsze wyznaczniki atrakcyjności dotyczą częstości kontaktów z inną osobą, jej zalet, atrakcyjności fizycznej, podobieństwa do nas oraz zachowań, jakie osoba ta na nas kieruje.
1. Częstość kontaktów => Lubimy osoby często spotykane. Istotna jest jednak nie tyle sama bliskość przestrzenna, ile częstość kontaktów. Także sama zapowiedz kontaktu z nieznanym człowiekiem czyni bardziej pozytywnym sposób jego widzenia, nawet jeżeli osobisty z nim kontakt nie dojdzie do skutku. Duża częstość kontaktów budzi sympatie , co jest przejawem ogólniejszego zjawiska samej ekspozycji polegającego na tym, że im częściej eksponowany jest nam jakiś obiekt, tym bardziej go lubimy. Nawet negatywne kontakty rodzą lubienie czy przywiązanie, jeśli tylko są częste.
Usuwanie niepewności - wszelkie nowe obiekty budzą naszą niepewność i to tym bardziej, im bardziej są one aktywne.
Responsywność - partner jest responsowany w kontakcie o tyle, o ile to co on mówił i robił stanowi odpowiedz na nasze działania. Responsywność partnera jest tym większa, im większa jest szansa ,że odpowie on na nasze próby komunikowania się z nim; wstępny warunek uzyskiwania od partnera różnych dóbr; potwierdzenie zdolności wpływania na przebieg zdarzeń umożliwiając powstanie poczucia kontroli nad tym co się dzieje oraz przekonanie o skuteczności własnych działań. Częstość kontaktów nasila więc dowolną emocję początkowo przeżywaną w stosunku do spotykanego człowieka a w podobny sposób oddziaływuje też bliskość przestrzenna - jeżeli ktoś zachowuje się w miły sposób bardziej go lubimy gdy siedzi raczej blisko nas niż daleko.
2. Zalety => Lubimy ludzi charakteryzujących się zaletami : życzliwych, towarzyskich, uczciwych, inteligentnych, o wysokim prestiżu i dużych umiejętnościach społecznych, wiedzących jak się zachować i wrażliwych na potrzeby innych.
Lubienie partnera zależy nie tylko od jego zalet, ale i od jego wad a wady i zalety nie są swoim lustrzanym odbiciem, bowiem wady odgrywają ważniejszą rolę niż zalety. Wykrycie wada ma bardziej nieodwracalne skutki niż wykrycie zalety. Co jest zaletą a co wadą silnie zależy od kontekstu, przede wszystkim celów z uwagi na które kształtuje się nasza relacja z innym człowiekiem. Moralność drugiego człowieka jest zwykle bezwarunkowo istotna dla naszych losów, podczas gdy jego sprawność jest korzystna jedynie w zależności od moralnych zamiarów. Co i jak dalece jest zaletą innego człowieka zależy od tego, jak jego cechy wpływają na naszą własną samoocenę.
3. Podobieństwo => To co stanowi zaletę, a co wadę partnera zależy w pewnym stopniu od nas. Ogólnie rzecz biorąc, im bardziej sądzimy, że sami posiadamy jakieś cechy, tym wyżej je cenimy i uważamy za cechy ogólnie ważne.
Najsilniej wpływa na sympatię podobieństwo poglądów, postaw i opinii. Dzieje się tak z co najmniej trzech powodów:
po pierwsze, podobny tyle co pozytywny;
drugi powód jest taki, że podobieństwo samo w sobie jest nagradzające, ponieważ jego napotkanie potwierdza własne racje i poglądy;
trzeci powód, dla którego podobieństwo budzi sympatię, wiąże się z naszym oczekiwaniem, że ludzie podobni do nas będą nas również lubili.
Zależność podobieństwo-atrakcyjność obowiązuje tylko w pewnych granicach. Jedną z nich wyznacza ludzkie pragnienie zachowania własnej odrębności.
Inne możliwe ograniczenie zależności podobieństwo-atrakcyjność wiąże się z hipotezą komplementarności potrzeb. Komplementarność oznacza układ, w którym partnerzy mają potrzeby przeciwne, lecz dopasowane w taki sposób, że realizacja potrzeb jednego z partnerów prowadzi do równoczesnego zaspokojenia potrzeb pozostałego.
4. Atrakcyjność fizyczna => Liczne dane podsumowane przez Hatfield i Sprecher (1986) przekonują, że osoby ładne w przeciwieństwie do brzydkich:
spostrzegane są jako cechujące się wieloma zaletami ducha sprzyjającymi ich lubieniu, jak serdeczność wrażliwość, zrównoważenie, towarzyskość, bycie miłym i interesującym;
uważane są za szczęśliwe i mające większe szanse na szczęście także w przyszłości;
jako dzieci w szkole podstawowej uzyskują lepsze stopnie, a przez nauczycieli są uważane za mądrzejsze, grzeczniejsze i rokujące większe nadzieje na przyszłość;
lepiej są traktowane przez bliżnich;
obciążeni są mniejszą odpowiedzialnością za swoje naganne uczynki;
częściej uzyskują pomoc innych, choć rzadziej są o nią proszone;
jeżeli są mężczyznami zaczynają pracę od wyższych pensji i wyżej zachodzą w karierze zawodowej;
jeżeli są kobietami, częściej i szybciej wychodzą za mąż, w dodatku za lepiej zarabiających i wykształconych mężczyzn;
mają więcej do powiedzenia w swoim małżeństwie niż ich partnerzy.
Wszystkie te różnice są rezultatem złudzenia, że piękne jest dobre.
Efekt aureoli - fizyczna atrakcyjność jest sama w sobie przyjemna, powoduje więc skłonność do ogólnie pozytywnej oceny danej osoby i ta ocena promieniuje na wszystkie pozostałe cechy tej osoby powodując ich zawyżoną ocenę.
Stereotyp osoby atrakcyjnej oznaczony jest ogólnie pozytywną reakcją afektywną i składa się z cech przede wszystkim dodatnich. Zidentyfikowanie jakieś osoby jako atrakcyjnej prowadzi zatem do automatycznego przeniesienia na nią tej reakcji afektywnej i przypisania jej zawartych w stereotypie cech, tak jak ma to miejsce w przypadku każdego spostrzegania stereotypowego. Wygląd spostrzeganego człowieka jest zródłem jego pozytywnego bądź negatywnego oznakowania afektywnego, funkcjonującego jako wstępna hipoteza na temat tego człowieka sprawdzana w dalszym procesie jego spostrzegania.
5. Komplementy, przysługi i zachowania wiążące => osoby, które człowieka chwalą są przezeń bardziej lubiane od osób, które go ganią bądź pozostają neutralne, co jest traktowane jako brak pochwał bardziej niż brak nagan. Jednak aby komplementowany człowiek polubił nie tylko komplementy, ale i ich autora muszą być spełnione 2 warunki :
osoba komplementowana musi być niepewna własnej wartości, albo ogólnie albo przynajmniej w dziedzinie, której komplement dotyczy; pochlebstwa są najbardziej skuteczne wtedy, gdy odnoszą się do własności komplementowanej osoby, które ona chciałaby mieć, ale nie jest pewna czy je ma.
Pochlebstwo, aby było skuteczne musi być wiarygodne
Zdrowy rozsądek podpowiada, że im więcej ktoś nam wyrządza przysług, tym bardziej go lubimy, zaś im więcej wyrządza nam szkód, tym bardziej jest dla nas antypatyczny. Niewątpliwie prawdziwa jest tylko druga część stwierdzenia. Zgodnie z reguła wzajemności przysługa obliguje odbiorcę do odpłaty tym samym. Po drugie, odbiorca przysługo może dojść do wniosku, że uzyskanie tej właśnie sympatii jest jedynym powodem działań sprawcy.
Po trzecie niektóre przysługi mogą być bolesne lub poniżające dla ich odbiorcy, sugerują bowiem, że ten nie jest sam w stanie poradzić sobie, w najgorszym przypadku może być tej wielkości bądź rodzaju, że nie pozostawia odbiorcy możliwości rewanżu.
Istnieją wreszcie takie zachowania, których główną lub jedyną funkcją jest budowanie i podtrzymywanie więzi społecznej - zachowanie wiążące .
III. MIŁOŚĆ I BLISKIE ZWIĄZKI
Miłość jest czymś odmiennym niż zwyczajna atrakcyjność interpersonalna. Jej wyjaśnienie wymaga więc odrębnych teorii, z których najważniejsze są teoria przywiązania i trójskładnikowa teoria miłości.
PRZYWIĄZANIE
U małych dzieci obserwuje się bardzo charakterystyczną sekwencję reakcji na rozłączenie z matką czy innym stałym opiekunem. ( faza protestu, rozpaczy, negacji przywiązania )
Badania nad przebiegiem spontanicznych kontaktów matek z dziećmi wykazały istnienie trzech stylów przywiązania:
bezpieczny,
nerwowo-ambiwalentny,
unikający.
To zróżnicowanie stylów skłoniło do postulowania trzech stylów przywiązania przez osoby dorosłe w budowanych przez nie bliskich związkach. Styl przywiązania w dorosłych związkach romantycznych jest do pewnego stopnia powtórzeniem stylu relacji z rodzicami we wczesnym dzieciństwie. Największą zdolność do budowania trwałych bliskich związków mają osoby o bezpiecznym stylu przywiązania. Najmniej satysfakcjonujące związki budują osoby o stylu unikającym, głównie z powodu zaprzeczania własnej potrzebie więzi i nieufności.
2.
3 składnikowa teoria miłości => 3 składniki o odmiennej naturze i dynamice ( Sternberg)
* INTYMNOŚĆ to łagodne ,pozytywne uczucia i towarzyszące im działania wyrażające przywiązanie, bliskość i wzajemną zależność partnerów od siebie. Uczucia te wynikają z umiejętności komunikowania się, wzajemnego zrozumienia i wspierania., rośnie w trakcie trwania związku
* NAMIĘTNOŚĆ jest konstelacją silnych emocji zarówno pozytywnych jak i negatywnych ( zachwyt, radość, pożądanie, niepokój, zazdrość, tęsknota ) ; przejawy namiętności to pragnienie i poszukiwanie fizycznej bliskości, dotykanie, uczucie podniecenia, kontakty seksualne, obsesja, marzenia na jawie, pragnienia erotyczne; jest poza kontrolą
Dynamika intymności jest łagodna, namiętności - dramatyczna.
* ZOBOWIĄZANIE - decyzje i działania ukierunkowane na przekształcenie relacji miłosnej w trwały związek oraz na jego utrzymanie pomimo przeszkód, podatne na kontrolę ze strony kochających się ludzi, świadome decyzje.
DYNAMIKA BLISKIEGO ZWIĄZKU
Jeśli przyjąć opisywane wyżej zróżnicowanie przemian intymności, namiętności i zobowiązania oraz założyć, że wszystkie te składniki miłości zaczynają się w tym samym momencie , to wynika z tego -
6 fazowa koncepcja dynamiki całego związku dwojga ludzi.
zakochanie ( wszystkie 3 składniki rozwijają się jednocześnie )
romantyczne początki ( zakochanie z wzajemnością, rozwój intymności )
miłość kompletna ( współzależność partnerów )
miłość przyjacielska ( najdłuższa spośród faz, zanik namiętności, pozostaje intymność i zobowiązanie )
związek pusty ( zanik intymności, niski poziom satysfakcji, zobowiązanie )
rozpad ( zanika zobowiązanie )
Przemiany miłości są nieuchronnie wpisane w samą jej istotę. Miłość zmienia się z powodu zróżnicowanej dynamiki jej składników.
Rodzaje miłości
* STORGE - przeżywanie miłości jako uczucia spokojnego , łagodnego i kojącego, wiele intymności i troski o partnera
* EROS - namiętna fascynacja kochaną osobą, silna intymność i zobowiązanie, bezpieczny styl przywiązania
* LUDUS - miłość jako zabawa, zaangażowanie przeszkodą, unikanie przywiązania, współwystępuje z dużym poziomem konfliktu między partnerami
* AGAPE - całkowite trwałe, pełne oddanie się partnerowi , troska , cierpliwość, poświęcenie własnych interesów, mało konfliktów, zw. z bezpiecznym stylem przywiązania
* PRAGMA - miłość z rozsądku, uzasadniona racjonalnie lokata uczuć, nie wiąże się z 3 składnikową koncepcją miłości
* MANIA - miłość obsesyjna, całkowite pochłonięcie partnerem, wzrost namiętności ale nie intymności i zobowiązania, u osób o nerwowo- ambiwalentnym stylu przywiązania.
=> jedyną koncepcją mogącą pretendować do miana ogólnej teorii atrakcyjności jest teoria kar i nagród.