Józef Tischner „Myślenie według wartości”- sztuka etyki

• wpływ nauk technicznych (celem: takie poznanie świata by dzięki niemu stworzyć maszyny niezbędne do opanowania go) na myślenie etyczne

• widzenie istoty człowieka w jego działaniu, mocy, zdolności panowania

• formułowanie powszechnych „norm działania” człowieka - pomijanie wewn. stosunku człowieka do własnej działalności

• myślenie etyczne jest odrywane od swych doświadczalnych źródeł

• w najlepszym razie człowieka można pouczyć o tym jak ma w poszczególnych syt. udawać moralność

• pytanie o źródła ludzkiej wrażliwości etycznej

Etyka i doświadczenie

• dla zaistnienia etyki konieczna jest jakaś wartość i antywartość (dobro i zło) oraz obiektywizm w myśleniu

• źródłowym dośw. dla ludzkiej samowiedzy etycznej jest doświadczenie drugiego człowieka - jest fundamentem podstawowych wartości etycznych, podstawą obiektywizmu, źródłem odpowiedzialności za świat zewn.

• „trzeba” coś zrobić w obliczu drugiego człowieka - poczucie powinności -„odpowiedzialność” - egzystencjalna tragiczność bytu ludzkiego -wołanie drugiego zawsze wołaniem o ratunek

• ostateczną podstawą wezwania etycznego, płynącego od strony drugiego, jest przejawiająca się w nim dobroć woli (nawet gdy się postępuje źle to szuka się w tym jakiegoś dobra)

• wołanie dobroci ludzkiej o ratunek jest sposobem istnienia człowieka w świecie - mocno zobowiązuje

• adresat wołania -dobra wola w nas - ratunek drugiego jest jednocześnie ratunkiem nas samych (jego - z tragiczności; nas - z zagrożenia niebezpieczeństwem winy)

• doświadczenie drugiego człowieka oznacza otwarcie dla nas etycznego horyzontu naszego myślenia -istotą dialog dobrej woli, w którym chodzi o wartość i antywartość; sprzężenie dobra drugiego z naszym dobrem - wspólnota

• dobro = nieobłudna prawda

• tylko drugi człowiek jest w stanie wyprowadzić nas z obsesji skierowanej do nas samych

• wierność wobec zasad ma zastąpić wierność, jaką jesteśmy winni człowiekowi

Norma i wartość

• co jest podstawową troską człowieka, który słyszy wezwanie drugiego?

• twórcze operowanie normą - konieczność dostrzegania tragiczności; skuteczne - posługiwanie się wyobraźnią

• warunkiem istnienia normy jest intuicja/wyczucie wartości

• spotkanie drugiego w jego tragiczności otwiera naszą świadomość na świat obiektywnego dobra i zła”

• „style etyczne” w różnych wiekach - próby nakłaniania etyki do świadczenia temu co aktualnie dobre np. ethos pracy wyzwolonej

• najważniejsze w etyce powinno być rozwijanie w ludziach sztuki odkrywania, dopiero później trzeba szukać środków zaradczych

• „trzeba” - podjąć to, co powinno być podjęte tu i teraz i co ja mam podjąć, bo jeśli nie podejmę to wina mnie dosięgnie

• czas niesie ze sobą szansę dojrzałości -trafniejszych odpowiedzi na stare i nowe tragedie człowieka

Sposoby bycia

• etyka technologiczna -ludzki „ethos” rozważany przede wszystkim od strony ludzkiego działania

• wezwanie do autentyzmu - skrajności: faryzeizm (dobre uczynki ale złe kiepskie intencje) i pięknoduchostwo (dobre intencje, marne uczynki)

• „sposób bycia” jako bezpośredni przejaw tego, kim człowiek jest = uczynki + wszystkie przejawy wewnętrznej prawdy człowieka właściwe konkretnej sytuacji w jakiej ów człowiek się znalazł

• ideał prawodawstwa - zbudowanie zewnętrznego ładu między członkami ludzkich społeczności

• ideał etyki - zaprowadzenie wewnętrznego ładu w samym człowieku

• myślenie etyczne jako odzwierciedlenie pragnienia bycia sobą

• skupienie wokół samego siebie = przepajanie całego swojego jestestwa mocami i światłami własnej dobrej woli

Etyka i sztuka

• etyka jako wiedza o sztuce - bo wyzwalanie dobroci woli, ocalanie jej i umacnianie jest Sztuką - największą ze wszystkich sztuk

• naturalnym żywiołem człowieka jest środowisko etosu

• etyka - wiedza o sztuce tworzenia

• najbliższy etyce jest język odsłaniający - etyka jako sztuka celnych odsłonięć

• język świadczy o prawdziwej naturze dobra, które jest diffusivum sui = raz odkryte i odczute, nie potrzebuje dodatkowego napędu, lecz samo z siebie dąży do wcielenia

1