SP RP, PRZEBIEG PROCESU USTAWODAWCZEGO


PRZEBIEG PROCESU USTAWODAWCZEGO

Tryb postępowania w Sejmie i Senacie rozpoczynający się od wniesienia projektu ustawy (wykonania prawa inicjatywny ustawodawczej) aż do momentu uchwalenia ustawy i podpisania jej przez Prezydenta.

Postępowanie legislacyjne zmierzające do u chwalenia ustawy rozpoczyna się od złożenia do laski marszałkowskiej projektu ustawy przez uprawniony do tego podmiot. Projekty ustaw zawsze wpływają do Marszałka Sejmu, gdyż postępowanie legislacyjne rozpoczyna się zawsze w Sejmie. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje: posłom (co najmniej 15, a także komisjom sejmowym), Senatowi, Prezydentowi, Radzie Ministrów, a także 100 tyś. obywateli posiadających prawo wyborcze do Sejmu. Projekt musi być złożony w formie pisemnej, a wnioskodawca musi wskazać swego przedstawiciela uprawnionego do reprezentowania go w toku postępowania legislacyjnego. Do projektu dołącza się uzasadnienie, wskazujące cel wydania ustawy, przedstawiające dotychczasowy stan prawny w dziedzinie, która ma zostać unormowana. W uzasadnieniu wymagane jest: wykazanie różnicy między dotychczasowymi unormowaniami a proponowanymi, określenie przewidywanych skutków społecznych, gospodarczych, finansowych i prawnych ustawy, wskazanie źródła finansowania przewidywanych kosztów, przedłożenie założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych. Brak tego rodzaju informacji uprawnia Marszałka Sejmu do zwrócenia projektu ustawy wnioskodawcy.

Projekt nie wzbudzający zastrzeżeń Marszałek Sejmu poleca drukować i doręczyć posłom (przekazuje go także Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i Prezesowi Rady Ministrów). Rozpatrywanie projektu odbywa się w trzech czytaniach. Pierwsze z nich odbywa się na posiedzeniu Sejmu lub komisji, z tym, iż wprost na posiedzenie Sejmu trafiają projekty najważniejszych ustaw: o zmianie konstytucji, budżetowych, podatkowych, dotyczących wyboru Prezydenta, Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także projekty kodeksów. Jeśli pierwsze czytanie odbywa się w komisji, o jego terminie zawiadamia się wszystkich posłów, gdyż każdy z nich ma prawo wziąć w nim udział lub zgłosić uwagi czy propozycje poprawek na piśmie.

Pierwsze czytanie obejmuje uzasadnienie projektu ustawy przez wnioskodawcę, pytania postów wszystkich odpowiedzi wnioskodawcy, a także debatę w sprawie ogólnych zasad projektu. Debata w komisji kończy się przyjęciem sprawozdania, które określa stanowisko komisji w tym przedmiocie. Komisja może proponować: przyjęcie przez Sejm projektu bez poprawek bądź przyjęcie projektu z poprawkami, bądź tez odrzucenie projektu ustawy. Przedstawia także wnioski mniejszości, a więc propozycje poprawek odrzuconych przez komisję. Wybiera też sprawozdawcę, który stanowisko komisji referuje na posiedzeniu Sejmu.

Drugie czytanie rozpoczyna się od przedstawienia sprawozdania komisji o projekcie ustawy, następnie przeprowadza się debatę, w trakcie której mogą być zgłaszane wnioski i poprawki (mogą to czynić: wnioskodawca, posłowie i rząd). Jeśli poprawki takie zostały zgłoszone, wówczas projekt wraca do komisji w celu ich rozpatrzenia.

Trzecie czytanie może się odbyć niezwłocznie, jeśli w trakcie drugiego czytania projekt nie został ponownie skierowany do komisji. Trzecie czytanie obejmuje: przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji, a jeśli takiego nie ma, przystępuje się do głosowania najpierw nad zgłoszonymi poprawkami, a następnie w sprawie przyjęcia ustawy w całości.

Uchwalony tekst zostaje przesłany Marszałkowi Senatu, druga izba ma 30 dni na zajęcie stanowiska. Może więc przyjąć ustawę bez poprawek, może zgłosić poprawki, może też odrzucić w całości rozpatrywany tekst ustawy jeśli Senat zgłosi poprawki lub podejmie uchwałę o odrzuceniu ustawy sprawa wraca do Sejmu, który rozpatrując stanowisko Senatu decyduje ostatecznie o losie ustawy. Poprawki Senatu uważa się za przyjęte, jeśli Sejm nie odrzuci ich bezwzględną większością głosów. Uchwaloną ustawę Marszałek Sejmu przekazuje Prezydentowi do podpisu. Prezydent podpisuje ją i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw (tak się dzieje w ogromnej większości przypadków), ale może ją skierować do Trybunału Konstytucyjnego, jeśli uwiążą, że ustawa jest sprzeczna z Konstytucją. Jeśli tego nie uczyni może ją zawetować, czyli przekazać Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Tak postępuje, gdy do ustawy ma zastrzeżenia natury politycznej. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o zgodności ustawy z Konstytucją, a także ponowne jej uchwalenie przez Sejm (czyli oddalenie weta Prezydenta) zobowiązuje głowę państwa do podpisania ustawy.

chodzi o Sejm ordynacja wyborcza zostawiła 35% miejsc dla bezpartyjnych (w tej przestrzeni rywalizowali przedstawiciele „Solidarności" z innymi kandydatami wskazanymi przez wyborców).

FUNKCJE SEJMU.

Funkcja ustrojodawcza obejmuje określone zasady ustroju politycznego i gospodarczego, organizacji aparatu państwowego, możliwości jego wpływu na życie społeczne oraz status jednostki w państwie. Od strony formalnej oznacza to możliwość uchwalania ustawy zasadniczej. Funkcja ta realizuje się przez stanowienie norm prawnych.

Funkcja ustawodawcza związana jest ściśle z uregulowaniem procedury uchwalania ustaw, by z jednej strony zapewniała wysoką jakość pod względem techniki legislacyjnej oraz możliwość rzeczywistego a nie tylko formalnego decydowania o ich treści przez parlament i tym samym, aby była odbiciem postaw i opinii społeczeństwa.

Zasadniczo w myśl przepisów Konstytucji prowadzeniem polityki państwa powinna zajmować się Rada Ministrów (art.. 146 ust. l). Jednak poprzez niektóre ustawy i inne środki oddziaływania na rząd parlament z pewnością uczestniczy w określeniu kierunków i stopnia aktywności państwa. Zważywszy na to, że Sejm i Senat gospodarują wielkimi funduszami publicznymi i to oni uchwalają budżet państwa.

Jeśli chodzi o funkcje kreacyjną to według mnie odnosi się ona przed wszystkim o decydowaniu o obsadzie personalnej innych struktur państwa. Jednakże kompetencje Sejmu i Senatu nie powinny tu być postrzeganie jako możliwość kierowania i determinowania pracy powoływanych przez nie organów, lecz jako wyraz dążenia do zapewnienia tym ostatni demokratycznej legitymacji poprzez dokonanie aktu powołania przez organy przedstawicielskie. Moim zadnie ta funkcja spełnia jeszcze jedno zadanie a mianowicie ma zabezpieczać wiele instytucji publicznych przed wpływami innych ogniw aparatu państwowego a w szczególności rządu.

Funkcja kontrolna. Sprawują oni kontrolę nad działalnością innych organów państwa. Można w tym przypadku objąć cały zakres działań, polegających na badaniu i analizie określonej sytuacji faktycznej i porównaniu jej ze stanem, który istnieć powinien. Z uwagi na stosowane kryteria wyróżnić można kontrole pod względem legalności, czyli zgodności z prawem i celowości jako jakości i skuteczności działań.

GENEZA SENATU RP

W dawnej Polsce Senat ukształtował się w drugiej połowie XV wieku na gruncie powstałej wiek wcześniej Rady Królewskiej. Od schyłki XV wieku Senat wraz z Izbą Poselską oraz Królem tworzył Sejm. Po drugiej wojnie światowej komuniści potraktowali instytucję senatu dość instrumentalnie. Na podstawie wyników sfałszowanego referendum w 1946 roku w historii określanego jako „cudu nad urną" doszło do ukształtowania jednoizbowego parlamentu - Sejmu. Po prawie półwiekowej nieobecności Senaty został on przywrócony do polskiego prawa ustrojowego na podstawie noweli konstytucyjnej z dnia 7 IV 1989 roku, która zinstytucjonalizowała ustalenia zawarte przy „okrągłym stole". Obecnie według Konstytucji III Rzeczypospolitej z 2 IV 1997 roku Senat jest (obok Sejmu) organem władzy ustawodawczej.

WYBORY W SYSTEMIE POLITYCZNYM RP I ICH PODSTAWOWE ZASADY.

Katalog zasad konstytucyjnych prawa wyborczego wyraża z reguły pięcio lub 4-przymiotnikowy system wyborczy. Zasady te, określane też niekiedy jako przymiotniki, to: równość, powszechność, bezpośredniość i tajność głosowania. Piąta zasada dotyczy podziału mandatów i może ona zakładać model oparty na proporcjonalności lub większościowy, albo także model mieszany. W świetle Konstytucji, wybory do sejmu są 5-przymiotnikowe, oparte są, bowiem na zasadach powszechności, tajności głosowania, równości, bezpośredniości, proporcjonalności. Wybory do Senatu oparte są na zasadach powszechności, bezpośredniości i tajności głosowania. W wyborach prezydenckich stosowane są zasady: powszechności, równości, bezpośredniości i tajności głosowania, a więc brak tu zasady proporcjonalności, co jest rzeczą zrozumiałą, skoro do obsadzenia jest tylko jeden mandat. Wreszcie wybory do organów stanowiących samorządy terytorialnego oparte są na zasadach: powszechności, równości, bezpośredniości tajności głosowania, w odniesieniu zaś do rozdziału mandatów przyjęto model mieszany. W małych gminach (do 20 tyś. mieszkańców) obowiązuje zasada większościowa, a w gminach powyżej 20 tyś. ma zastosowanie zasada proporcjonalności. We wszystkich, zatem wymienionych wyborach obowiązują zasady: powszechności, bezpośredniości i tajności głosowania, pozostałe zaś zasady mają różne zastosowanie. Uwaga ta dotyczy zasada równości, której brak tylko w wyborach do Senatu, a także zasady proporcjonalności, której nie znają ordynacje wyborcze do Senatu i ustawa o wyborze Prezydenta. Artykuł 62 Konstytucji uzależnia posiadanie prawa wyborczego od:

a) ukończenia najpóźniej w dniu głosowania 18 lat

b) posiadania obywatelstwa polskiego

c) dysponowania pełnią praw politycznych

Odróżnia się czynne prawo wyborcze, to jest prawo wybierania posłów, senatorów, Prezydenta, członków organu samorządu terytorialnego, a także brania udziału w referendum ogólnokrajowym czy gminnym, które przysługuje obywatelom od ukończenia 18 lat, od biernego prawa wyborczego. Bierne prawo wyborcze jest uprawnieniem obywatela do kandydowania w wyborach, a więc do ubiegania się o wybór. Aby mieć bierne prawo wyborcze należy dysponować prawem czynnym, czyli spełniać określone warunki. O ile czynne prawo wyborcze jest traktowane jednolicie i obowiązuje jednakowo we wszystkich wyborach, a także w referendum po uzyskaniu pełnoletności, to bierne prawo wyborcze jest zróżnicowane. Granica wieku, od której jego posiadanie jest uzależnione wynosi 21 lat w przypadku ubiegania się o mandat poselski, 30 lat o mandat senatora i 35 lat w wyborach prezydenckich.

Zasada równości może być ujmowana w dwojakim znaczeniu. Rozróżnia się, bowiem równość w znaczeniu formalnym i materialnym. W znaczeniu pierwszym zasada ta oznacza, że każdemu wyborcy przysługuje jeden głos.

Zasada bezpośredniości - oznacza, że wyborca głosuje bezpośrednio na kandydata, że jego głos bezpośrednio decyduje o ostatecznym wyniku wyborów. Taki sposób głosowania można także określić mianem wyborów jednostopniowych, kiedy to już bezpośrednio wola wyborców przesądza o końcowym rezultacie. Zaprzeczeniem takich wyborów są wybory pośrednie. Inaczej zwane 2-lub wielostopniowymi, (przykład wybory prezydenckie w USA). W Polsce wszystkie wybory prowadzone są na zasadzie bezpośredniości.

Zasada tajności głosowania - często błędnie określana jako tajność wyborów. Obejmuje ona wiele etapów, w typ tak ważny jak wysuwanie i zgłaszanie kandydatów, ustalanie list kandydatów, prowadzenie rozwiniętej akcji propagandowej polegającej na popularyzowaniu zgłoszonych kandydatów, a także programów wyborczych różnych ugrupowań. Wszystkie te czynności prowadzone są w sposób jawny, o wielu z nich informują środki masowego przekazu, wybory, więc nie stanowią dla nikogo tajemnicy. Omawiana zasada odnosi się do jednego tylko etapu wyborów, a mianowicie do samego aktu głosowania. Gwarancją zasady tajności jest obowiązek komisji wyborczej zabezpieczenia lokalu, w którym odbywa się głosowanie, odpowiednich pomieszczeń osłoniętych, gdzie wyborca może zapoznać się z otrzymaną kartą do głosowania i postawić znak określający dokonany wybór. Brak miejsc zabezpieczonych kabina w lokalu wyborczym stanowi wyraźne naruszenie przepisów ordynacji wyborczej i może stanowić podstawę do złożenia przez wyborcę protestu wyborczego.

Zasada rozdziału mandatów - może być zastosowana w oparciu dwa sposoby: proporcjonalności albo większości. Zasada proporcjonalności w Polsce stosowana jest przy wyborze posłów, a także w gminach powyżej 20 tyś (wybory samorządowe). Natomiast zasada większości w przypadku wyboru senatorów, prezydenta, oraz w gminach poniżej 20 tyś (wybory samorządowe).

WYBORY W 1991R.

Wybory przeprowadzono na podstawie systemu proporcjonalnego z zastosowaniem formuły Hare - Niemeyera. Było 37 okręgów, od 2 do 17 mandatowych. W wyborach wzięło udział 111 ugrupowań (samodzielne, tworzące listy zblokowane (2) i koalicje wyborcze (6). W wyniku wyborów w Sejmu I kadencji znalazły się 24 ugrupowania. Najsilniej reprezentowane (ilość otrzymanych mandatów) to: Unia Demokratyczna - 62, SLD - 59, Konfederacja Polski Niepodległej -51, PSL - 50, Zjednoczenie Chrześcijańsko - Narodowe - 49,Porozumienie Centrum - 42, Kongres Liberalno - Demokratyczny, „Solidarność" - 27. W dniu rozwiązania Sejmu liczba mandatów ugrupowań przodujących w Sejmie nieznacznie się zmieniła. Mandaty utracił Kongres Liberalne - Demokratyczny, o połowę zmniejszyła się liczba mandatów Porozumienia Centrum, a 59 zachowało SLD(bez zmian).

WYBORY W 1993 R.

Przeprowadzone na podstawie systemu proporcjonalnego, z zastosowaniem formuły d'Honta. Wprowadzono trzy klauzule zaporowe: 5% w skali kraju dla partii politycznych, 8% w skali kraju dla koalicji wyborczych i 7% w skali kraju dla mandatów z listy krajowej. Podział na 52 okręgi, od 2-17 mandatów. Sześć ugrupowań już obecnych w Sejmie zdobyło niewiele ponad 50% głosów, dziewięć ugrupowań prawicowych zdobyło łącznie ponad 33 %, ale nie przekroczyły klauzuli zaporowej. Ogólnopolskich komitetów wyborczych było 11, list zblokowanych 2, koalicji wyborczych 3.

W Sejmie II kadencji znalazło się 11 ugrupowań. Według kolejności mandatów, najliczniej reprezentowane to: SLD -171, PSL-132, Unia Demokratyczna( w trakcie kadencji jednoczy się z KLD - powstaje U. Wolności) - 74, Unia Pracy, 41, Konfederacja Polski Niepodległej -22, Bezpartyjny Blok Wspierania Reform - 16. Na koniec kadencji znikoma utrata mandatów przez większości z tych ugrupowań.

WYBORY PARLAMENTARNE 1997R.

Obowiązuje ta sama ordynacja wyborcza co poprzednio. Przystąpiły 22 komitety wyborcze. Pięć ugrupowań, które otrzymały mandaty do Sejmu zdobyło łącznie 87,23 % - przedłożyło się to na podział mandatów według kolejności: Akcja Wyborcza „Solidarność" - 201 mandatów, SLD - 164,Unia Wolności- 60, Polskie Stronnictwo Ludowe - 27, Ruch Odbudowy Polski - 6. Struktura mandatów zmieniała się nieznacznie w ciągu kadencji. W czerwcu 2001 r. licznie reprezentowane ugrupowania(głównie AWS i UW) utraciły mandaty na korzyść mniejszych. KPN-OP nie otrzymały w 1997r, żadnego , a w 2001r. -6, w podobnej sytuacji było SKL - nic, a na koniec kadencji 17, „Niezależni" nic, na koniec37 mandatów. O tak małej ilości głównych ugrupowań tworzących strukturę Sejmu w 1997 r. zadecydowała konsolidacja przedwyborcza - SLD ( w skład wchodzą 33 mniejsze ugrupowania) i AWS (35 mniejszych ugrupowań).

WYBORY W 2001 R.

Duże zmiany w ordynacji wyborczej. Wprowadzono metodę Sainte - Laque (preferuje przy rozdziale mandatów duże ugrupowania),zniesiono listę krajową, nowy podział kraju na okręgi - 41, od 7 do 19 mandatów. Przystąpiło 15 komitetów. Sojusze wyborcze - SLD - UP, oraz AWSP (musiały przekroczyć 8 % próg). Samodzielnie startowały: Unia Wolności, Samoobrona, PiS, PO, Alternatywa - Ruch Społeczny, Polska Wspólnota Narodowa, , Liga Polskich Rodzin, Mniejszość Niemiecka, Polska Unia Gospodarcza, „Niemiecka Mniejszość Górnego Śląska" Struktura Sejmu IV kadencji: SLD - UP-216 mandatów. Platforma Obywatelska 65, Samoobrona 53, PiS - 44, PSL -42, Liga Polskich Rodzin - 38.

Struktura polityczna Sejmu ma przełożenie na tworzone w jego ramach organy polityczne, którymi są kluby i koła poselskie.

WYBORY PREZYDENCKIE

Kwietniowa nowelizacja konstytucji, przywracającą urząd prezydenta w Polsce, postanawia, że głowa państwa wybierana jest przez Zgromadzenie Narodowe. Nie wysłuchano wówczas postulatu powszechnych wyborów prezydenckich, prezydenckich czym wiąże się wszak zwiększenie autorytetu tego organu i legitymizacji jego władzy. Wybory przez Zgromadzenie Narodowe odbyły się tylko raz -l 9 lipca 19.89 r.

W zmieniających się szybko warunkach społeczno-politycznych pojawił się w 1990 r. postulat zmiany sposobu obsadzania tego stanowiska, wprowadzenia wyboru powszechnego, powszechnego tym samym wcześniejszego zakończenia prezydentury W. Jaruzelskiego. W wyniku podjętej kampanii politycznej doszło do kolejnej zmiany konstytucji (Dz. U. nr 67, póz. 397) i uchwalenia 27 września 1990 r. ustawy o wyborze prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 67, póz. 398). Ustawa ta wprowadziła po raz pierwszy w historii Polski wybory prezydenta oparte na zasadzie powszechności, równości, bezpośredniości i tajności głosowania. Przy wyborze prezydenta obowiązuje zasad bezwzględnej większości głosów oddanych na kandydata. Jeżeli w pierwszej turze głosowania żaden z kandydatów nie uzyska takiej większości, przeprowadza się drugą turę, zostaje do niej dopuszczonych tylko dwu kandydatów, którzy w pierwszej turze otrzymali najwięcej głosów. W 1990 r. do pierwszej tury wyborów (25 listopada) stanęło 6 kandydatów, kandydatów, których żaden nie uzyskał bezwzględnej większości głosów. W tej sytuacji zaszła konieczność przeprowadzenia drugiej tury głosowania (9 grudnia), w której zwyciężył Lech Wałęsa, zostając pierwszym Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej wybranym w wyborach powszechnych. Urząd prezydenta objął 22 grudnia 1990 r. Data objęcia urzędu przez pierwszego prezydenta pochodzącego z wyborów powszechnych i bezpośrednich miała jeszcze jedną dodatkową i symboliczną konsekwencję. Urzędujący dotychczas Prezydent RP na Wychodźstwie uznał, że jego rola dobiegała końca, zjawił się wiec na uroczystości objęcia urzędu przez L. Wałęsę i przekazał mu insygnia władzy oraz pieczęć Rzeczypospolitej.

WYBORY PARLAMENTARNE.

Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym. Sejm składa się z 460 postów.

Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Senat składa się ze 100 senatorów. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają w dniu zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa. Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie.

ODWOŁYWANIE RZĄDU WG.KONSTYTUCJI.

Prezydent jest upoważniony do przyjmowania dymisji Rady Ministrów. Dymisję składa premier w 4 przypadkach :a) na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu, aby umożliwić ukształtowanie się większości parlamentarnej i powołanie rządu w oparciu o nią.b) gdy Sejm nie uchwali rządowi wotum nieufności.c)w przypadku wyrażenia rządowi wotum nieufności.d)czwarty przypadek wynika z istoty instytucji absolutorium. Brak absolutorium zobowiązuje rząd, który ustawę budżetową realizował, do złożenia dymisji, o ile nadal pozostaje u władzy. Dymisję składa premier także wtedy, gdy rezygnuje z pełnienia funkcji, co oznacza ustąpienie całego rządu. Warunkiem istnienia Rady Ministrów jest posiadanie zaufania Sejmu. Sejm może poddać ocenie politykę rządu i w wyniku krytycznej analizy nie udzielić mu zaufania. Negatywna ocena działalności rządu i w konsekwencji odmowa zaufania rodzi po stronie Rady Ministrów obowiązek złożenia dymisji, którą Prezydent ma obowiązek przyjąć.
Z inicjatywą wyrażenia rządowi wotum nieufności występuje opozycja, która dąży do okazania rządowi swej dezaprobaty dla jego polityki. Warunki do spełnienia tego wniosku: a) może go zgłosić co najmniej 46 posłów; b) wniosek musi wskazywać imiennie kandydata na nowego premiera; c) można przeprowadzić głosowanie nad wnioskiem dopiero po upływie 7 dni od daty zgłoszenia; d) do przyjęcia wymagana jest większość ustawowej liczby posłów wynosząca 231 głosów; e) po odrzuceniu wniosku przez Sejm ponowna inicjatywa w tej sprawie może być podjęta dopiero po 3 mieś., chyba że nowy wniosek zgłasza co najmniej 115 postów. Konstytucja nie zna więc zwykłego wotum nieufności, stosowanego w Małej Konstytucji, gdy wystarczyło stworzenie tzw. Większości negatywnej (przeciwników rządu) do obalenia rządu. Otwierało kryzys polityczny i poszukiwania nowej większości, co nie jest łatwe, gdyż większość negatywna rzadko przekształca się w większość pozytywną, zdolną do stworzenia bazy dla rządu. Instytucja wotum nieufności określona w art.158 stanowi odpowiednik niemieckiego konstruktywnego wotum nieufności. Przewiduje ono odwołanie dotychczasowego rządu, ale z jednoczesnym wyborem nowego premiera. Instytucja konstruktywnego wotum nieufności oznacza, że przyjęcie tego wniosku rodzi 2 skutki, l-odwołanie dotychczasowej Rady Ministrów,2-jednoczesny wybór nowego premiera. Wotum nieufności ma zastosowanie tak w przypadku odpowiedzialności solidarnej całego rządu, jak i indywidualnej, wobec poszczególnego członka Rady Ministrów.

RZĄD

W porównaniu z dotychczasowymi rozwiązaniami pozycji gabinetu wobec innych organów państwa została w konstytucji z 1997 r. zdecydowanie wzmocniona. Jako jedynemu organowi władzy wykonawczej przyznano uprawnienie do prowadzenia polityki wewnętrznej i zagranicznej, likwidując tym samym dualizm wprowadzony przez Małą Konstytucję. Ustanowiono również domniemanie kompetencji Rady Ministrów, do której należą wszystkie sprawy polityki państwa, niezastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego ( art. 146, ust. 2). Konstrukcja ta świadczy o wyraźnym przesuwaniu się centrum władzy wykonawczej w stronę gabinetu, zwłaszcza takiego, który posiada poparcie większości parlamentarnej.

PARLAMENT

Najwyższy organ przedstawicielski, sprawujący z reguły funkcje ustawodawcza, wybierany najczęściej w wyborach powszechnych na kilkuletnia kadencje. Podejmuje uchwały w sprawach budżetu, podatków, kontroluje rządu oraz in. naczelnych organów państwowych. Członkowie parlamentu mogą interweniować w każdej sprawie w drodze interpelacji i zapytania.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

W Polsce nie było większego zainteresowania tą instytucją, zarysowało się ono dopiero w latach 1980-198 ł r. Jednak doprowadzenie jej do faktycznego istnienia nastąpiło dopiero wraz z uchwaleniem ustawy z 15 lipca ł987r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Pierwszym Rzecznikiem została Ewa Łętowska. W 1989r. nastąpiło umocnienie pozycji Rzecznika, zmiany ustrojowe i nowela kwietniowa nadały mu rangę konstytucyjną, wprowadzono też pewne zmiany do ustawy z ł987r.

Rzecznik Praw Obywatelskich jest samodzielnym organem konstytucyjnym. Jego zadania są skierowane przede wszystkim na ochronę obywatela i dlatego są one bliskie zadaniom władzy sądowniczej.

Rzecznik jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, jest on powoływany na pięcioletnią kadencję. Może być powołany ponownie jeszcze jeden raz. Przysługuje mu immunitet i nietykalność, wyjątkowo jednak może być zatrzymany w razie ujęcia go na przestępstwie. Nie może brać udziału w kampaniach politycznych i musi cechować się polityczną neutralnością. Może on być odwołany przed upływem kadencji tylko w szczególnych przypadkach. O odwołaniu Rzecznika Praw Obywatelskich decyduje Sejm.

„Podstawowym zadaniem Rzecznika jest stanie na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji"

W aspekcie podmiotowym działalność Rzecznika dotyczy ochrony praw i wolności zarówno obywateli, jak i bezpaństwowców oraz cudzoziemców, tych ostatnich jednak tylko w zakresie tych praw i wolności, jakie im przysługują w Polsce.

W aspekcie przedmiotowym działalność Rzecznika dotyczy ochrony praw i wolności człowieka i obywatela, co jest świadomym nawiązaniem do tytułu rozdziału II Konstytucji.

Nie przysługują Rzecznikowi żadne kompetencje, pozwalające na zmianę, czy zawieszenie wykonania kwestionowanego aktu, może on jedynie sugerować lub zwracać uwagę. Rzecznikowi przysługują też inne środki oddziaływania: może wnosić kasacje w postępowaniu cywilnym, zwrócić się o wszczęcie postępowania przygotowawczego przez uprawnionego oskarżyciela w sprawach o przestępstwo ścigane z urzędu, ma prawo wziąć udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

POJĘCIE TRANSFORMACJI I TRANZYCJI POLITYCZNEJ l DEMOKRATYCZNEJ

TRANSFORMACJA - demokratyczna to etap zmiany reżimu politycznego (systemu politycznego), rozpoczynający się z chwilą upadku poprzedniego reżimu niedemokratycznego, a kończący się wówczas, gdy zostają utrwalone instytucje i towarzyszące im procedury demokratyczne. Transformacja obejmuje wiele jakościowych decyzji, dotyczących m.in. wynegocjowania nowego układu konstytucyjnego, ustalenia zasad proceduralnych umożliwiających przeprowadzenie rywalizacji politycznej, likwidacji starych instytucji, uchwalenie poprzednich regulacji prawnych nie dostosowanych do nowych warunków, w jakich przebiega konfrontacja polityczna. Chodzi proceduralnych zbudowanie formalnych proceduralnych kanonów, umożliwiających prowadzenie „nowego" typu polityki przez elity rządzące i wzajemne komunikowanie w ramach klasy politycznej. Proces transformacji nosi silne piętno elitystyczne i chodzi o dostosowywanie zachowań nowych elit do norm kojarzonych powszechnie z demokracja liberalną.

TRANZYCJA POLITYCZNA - okres przejściowy, dzielący dwa wyodrębnione momenty: początek rozmontowywania określonego reżimu politycznego oraz osiągnięcie stanu konsolidacji nowego reżimu. Jego treścią jest intensywna zmiana polityczna. Za początek tranzycji przyjmuje się moment deklaracji o przeprowadzeniu rywalizacyjnych wyborów. Efektem końcowym jest wprowadzenie reżimu demokratycznego, utożsamianie z odbyciem pierwszych rywalizacyjnych wyborów, pierwszą alternację władzy lub najczęściej z „konsolidacją" demokratycznych reguł gry.

Pomiędzy momentem początkowym a efektem końcowym D. Rustow wyróżnił:

Przebieg procesów demokratyzacyjnych jest zróżnicowany, a poszczególne fazy mogą przybierać różny wymiar czasowy. W literaturze przyjmuje się, że wpływ na charakter tranzycji wywierają przede wszystkim sposób wszczęcia demokracji, charakter przemian, stosunek do przeszłości oraz sposób rządzenia po pierwszych rywalizacyjnych wyborach. Są to główne kryteria typologii tranzycji, pozwalające na wysuwanie wniosków, co do jej efektu końcowego.

TRANZYCJA DEMOKRATYCZNA - założeniem koncepcji demokratycznej tranzycji jest to, że demokracja powstaje w wyniku sekwencji mniej lub bardziej gwałtownych zdarzeń politycznych a jej konsolidację poprzedza okres charakteryzujący się niepewnością tego, co się wydarzy jest, więc odcinkiem czasowym pomiędzy tym, co się skończyło, a tym co się jeszcze w pełni nie ukształtowało, co oznacza, że wynik zmiany stanowi niewiadoma. Zmiana może bowiem prowadzić do konsolidacji reżimu demokratycznego, powrotu do innej formy, autorytaryzmu bądź do rewolucji

Fazy tranzycji demokratycznej:

CECHY POLSKIEJ TRANZYCJI POLITYCZNEJ I ICH WPŁYW NA KSZTAŁTOWANIE MECHANIZMÓW POLITYCZNYCH.

Polska tranzycja rozpoczęła się w charakterystyczny sposób oznaczający zawarcie pierwszego porozumienia politycznego pomiędzy liderami partii dysponującej do tego momentu monopolem władzy a przedstawicielami zjednoczonej w ramach „Solidarności" opozycji. Transakcja zawarta na początku 1989 roku obejmowała różne elementy, których najistotniejsze znaczenia ma otwarcie drogi ku rywalizacyjnym wyborom. Deklaracja odbycia takich wyborów w 1993 roku była czynnikiem przesądzającym zainicjowania tranzycji ku demokracji. Cechami polskiej tranzycji jest to, że:

Choć na polskiej scenie politycznej widoczny jest pewien chaos jednak nie sposób nie zauważyć, że scena ta funkcjonuje. Odbyły się rywalizujące wybory. „ Młoda Demokracja wyszła zwycięsko z kryzysu, jaki narodził się na tle działalności MSW w rządzie J. Olszewskiego. Zmontowana z wielkim trudem siedmiopartyjna koalicja pod przewodnictwem Suchockiej, mimo iż dysponowała niewielką przewaga utrzymała się do 28 maja 1993 roku, zdołała uchwalić budżet w mocno kryzysowej sytuacji. Została ponadto uchwalona „ mała konstytucja" nawiązująca do standartowych rozwiązań demokracji liberalnej.

ROLA ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH W SYSTEMIE

Charakterystyczną cechą polskich stosunków przemysłowych jest fakt, że w schyłkowej fazie istnienia systemu socjalistycznego związki zawodowe, głównie zrzeszone w NSZZ „Solidarność”, oraz niektóre rady pracownicze pełniły funkcje substytucyjną, zastępując instytucje gwarantujące wolność polityczną. Zalążki demokracji przemysłowej stanowiły wstęp w latach 80 tych do zasadniczego przełomu demokratycznego. Początek lat 90 tych - plan Balcerowicza i wdrażanie reform gospodarczych (zw. terapią szokową). U progu przemian także związki zawodowe były zwolennikami „uwolnienia bezrobocia", jako czynnika wspomagającego dyscyplinę i jakość pracy. Gdy obniżał się poziom życia i wzrastała niepewność na rynku pracy, radykalizowały się nastroje w zakładach, które miały poparcie Związków Zawodowych „Kontra" związanych z KPN oraz Solidarność 80. Pojawiło się zagrożenie dla kursu reform 1992 r - liczne strajki. Wtedy wzrosło zainteresowanie rządu H. Suchockiej ideą paktu społecznego. Celem strategicznym paktu była zmiana struktury własności polskiej gospodarki, a celem doraźnym przywrócenie spokoju społecznego. Załogom sprywatyzowanych przedsiębiorstw zaproponowano co najmniej 10 % bezpłatnych akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw. Najważniejsze było jednak powołanie przez sygnatariuszy paktu Trójstronnej Komisji d.s. Społeczno - Gospodarczych Partnerzy społeczni czyli związki zawodowe i organizacje pracodawców czekały na powołanie Komisji rok (rząd Pawlaka - powołano).

Podsumowując - rola związków zawodowych jako grup interesów to partycypowanie z organami państwa (rząd. Sejm) w kształtowaniu polityki społecznej, gospodarczej, płacowej. Może być bardziej lub mniej zinstytucjonalizowane i rozkładać się na osi pomiędzy pluralizmem, a korporatyzmem.

PIERWSZA FAZA ROZWOJU SYSTEMU PARTYJNEGO W POLSCE. PROCES ZMIANY POLITYCZNEJ.

W Polsce można wyróżnić dwie fazy rozwoju systemu politycznego:

l Faza - genetyczna - od 1989 r. (od Okrągłego Stołu) do 1993 r.

II faza- konsolidacji - od 1993 r. do dziś.

Pierwsza faza to faza powstawania-faza genetyczna- rodził się system polityczny w pełni zdemokratyzowany. W kontekście obrad Okrągłego Stołu doprowadzono do układu konsensualnego do strategii konsensualnych.

Ukształtowały się dwa bloki polityczne:

Proces demokratyzacji w Polsce wiązał się ze zmiana istniejącego reżimu politycznego, a nie jak w Europie ze zjawiskiem upowszechniania prawa wyborczego. Cechy dla okresu kształtowania się systemu partyjnego w Polsce;

Druga faza rozwoju systemu partyjnego w Police.

Faza konsolidacji ujawniła sposób rywalizacji i ukształtowała w Polsce system partyjny funkcjonujący do dziś.

Cechy charakterystyczne:

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONSTYTUCYJNA PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ:

obejmuje odpowiedzialność za delikty konstytucyjne, jak również odpowiedzialność za przestępstwa pospolite (odp. karna). Pierwsze dotyczy przestępstw, które zostały popełnione w zakresie swego urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem, mają zawiniony charakter i naruszają konstytucję lub ustawę. Jeżeli chodzi o odpowiedzialność karną Prezydenta, to także odpowiada on przed Trybunałem Stanu, gdyż nie podlega on jurysdykcji rządów powszechnych (żaden sąd powszechny nie może orzekać o odpowiedzialności głowy państwa). W okresie sprawowania urzędu Prezydenta nie biegnie przedawnienie odpowiedzialności karnej za te przestępstwa, za które osoba sprawująca ten urząd nie została postawiona w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PREZYDENTA RP:

Prezydent R.P za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego, podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgrom.Narod. na wniosek co najmniej 140 członków Zgrom.Narod. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta ulega zawieszeniu.

ISTOTA I CHARAKTER SOCJALIZMU REALNEGO

Przez System realnego socjalizmu rozumiemy, bezpośrednie kierowanie gospodarką przez aparat państwowy i partyjny. W wyniku tego zostały upaństwowione nie tylko przedsiębiorstwa, lecz także wszelkie formy działalności gospodarczej. U podstaw koncepcji budowy systemu gospodarczego w krajach komunistycznych leżała idea traktowania gospodarki jako jednego wielkiego przedsiębiorstw, centralne zarządzającego, przy arbitralnych formach sprawowania władzy, posługującej się środkami przymusu.

W następstwie przyjęcia tej koncepcji w krajach włączanych do systemu komunistycznego następowała zasadnicza zmiana relacji między państwem a systemem gospodarczym. Polityka gospodarcza przestała być czymś, co oddziałuje na system gospodarczy z zewnątrz i stała się wewnętrzną jego częścią.

Wykształciła się w ten sposób wieloszczeblowa struktura organizacyjna gospodarki. Jej podstawę tworzyły jednostki elementarne: przedsiębiorstwa jednozakładowe i wielozakładowe. Wyżej w hierarchii były usytuowane jednostki nadrzędne (centrale zarządy, trusty, zjednoczenia, zrzeszenia), jeszcze wyższą pozycje zajmowały ministerstwa.

Cześć małych przedsiębiorstw podporządkowano władzy centralnej za pośrednictwem jej organów terenowych. Tak zwana gospodarka terenowa obejmowała drobny przemysł i usługi, część rolnictwa, handlu, gospodarkę komunalną oraz część usług socjalnych i kulturalnych.

KONSEKWENCJE OKRĄGŁEGO STOŁU

Transformacje ustrojowa oparta została na porozumieniach „okrągłego stołu". Podstawą porozumienia były następujące zasady przyszłego ustroju politycznego:

GABINETY KOALICYJNE.

Wszystkie 9 gabinetów istniejących w Polsce po 89 r. były rządami koalicyjnymi (wyjątek rząd Buzka po 06.2000) l to lata 89-93 mieliśmy do czynienia z 4 gabinetami i w żadnym nie występowały koalicje większościowe. W okresie tym partie związane z komunistyczną przeszłością były skazane na porażkę, co skazywało je na marginalizacje polityczną. Dominującą siła była formacja postsolidarnościowa. Nastąpiła gwałtowna fragmentaryzacja systemu partyjnego. Powstał system partii małych (zdobywających mniej niż 15% głosów). Uniemożliwiało to budową koalicji większościowych. Zasadą stało się tworzenie wielopartyjnych gabinetów od 4 (Olszewskiego) do 7 (Suchockiej). Przeciętna długość trwania gabinetu 8 miesięcy.

l. Rząd Mazowieckiego - koalicja Solidarność, ZSL, SD, PZPR: 2. Bieleckiego - KLD, PC, ZChN, SD, UD: 3. Olszewskiego - PC, ZChN, PL, PChD, 4. Suchockiej - UD, ZChN, KLD, PL, Pcha SLCh, PPG.

II okres zapoczątkowany po wyborach 93 r. do 06.2000 r. wszystkie gabinety opierały się na większościowych koalicjach. Po wyborach koalicja SLD-PSL w momencie powstania dysponowała 303 mandatami. Zasadą stało się tworzenie minimalnie zwycięskich koalicji gabinetowych. SLD dysponowała 37,2% głosów w parlamencie i zmuszona była do szukania koalicjanta a jedyną możliwością był sojusz z PSL. W okresie rządów SLD-PSL utworzono trzy gabinety (średnia trwałość 14 miesięcy), l. Rząd Pawlaka SLD 6 ministerstw PSL 7. 2. Rząd Oleksego SLD 9 PSL 4: 3. Rząd Cimoszewicza SLD 7, PSL 8: SLD 10 PSL 7

Po wyborach w 1997 koalicja rządząca AWS-UW Dysponowała absolutną większością w Sejmie Na czele rządu staje J. Buzek pierwotnie Rada Ministrów liczyła 23 członków! 7 AWS 6 UW. W maju 2000 dochodzi do rozłamu koalicji, z rządu odchodzą ministrowie LJW, a rząd J. Buźka staje się rządem mniejszościowym. W wyborach w 2001 SLD startuje w bloku razem z UP. Wyniki wyborów nie pozwalają na utworzenie rządu większościowego dochodzi do kolejnej koalicji SLD-UP -PSL. SLD- ministerstw, UP- ,PSL . W marcu br. Dochodzi do rozłamu koalicji. W rządzie pozostaje koalicja SLD-UP stając się rządem mniejszościowym.

ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA RADY MINISTRÓW I JEJ EWOLUCJA W LATACH 90- TYCH.

Rada Ministrów jest naczelnym organem władzy wykonawczej. Do Rady Ministrów należy prowadzenie polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa. Konstytucja z 1997 r. zwiększyła rolę ustrojową RM i jej szefa (Prezesa RM).

O składzie liczbowym rządu w znaczny stopniu decyduje parlament, gdyż obowiązuje zasada, że zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określa ustawa. Urząd ministra tworzy się w drodze ustawy. Konstytucja z 1997 r. nie określa liczbowego składu rządu, określa rodzaje członków RM.

Na czele rządu stoi Prezes RM, pełni on rolę kierowniczą w rządzie, a Konstytucja zezwala mu na jednoczesne kierowanie resortem. W skład RM mogą być powoływani wiceprezesi RM, gdyż ustawa zasadnicza dopuszcza ich powoływanie. O ich powołaniu decyduje premier. Konstytucja nie określa liczby wiceprezesów RM. Mogą oni łączyć swe stanowisko z funkcją ministra. O zakresie działania wicepremiera decyduje wyłącznie premier. Wyznacza mu zadania, w tym także związane z funkcją zastępowania szefa rządu. Jeśli nie został powołany wicepremier, to sprawę zastępstwa rozwiązuje premier, powierzając to zadanie jednemu z ministrów. Ministrowie stanowią najliczniejszą grupę członków rządu. Spełniają podwójną rolę. Stanowią część składową RM. Druga rola polega na kierowaniu resortem lub na wypełnianiu zadań powierzonych im przez premiera. W skład RM mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów np. Komitet Badań Naukowych, Komitet Integracji Europejskiej. Przewodniczący komitetów są odpowiednikami ministrów resortowych. Przedstawicielem RM w województwie jest wojewoda, tryb powoływania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa.

W toku prowadzonych w latach 1989 -1997 prac konstytucyjnych zgłaszane propozycje rozwiązań w zakresie systemu rządów koncentrowały się wokół dwu modeli: parlamentarnego więcej prezydenckiego. Zdecydowanie więcej zwolenników zyskał system rządów wyrastający z systemu parlamentarnego. System rządów określony w Konstytucji z 1997 r. przyjął za punkt wyjścia model wprowadzony w Małej Konstytucji z 1992 r. Zaczerpnięto również wzorce z systemu kanclerskiego, stosowanego tradycyjnie w Niemczech. Konstytucja z 1997 r. dokonała uproszczeń w zakresie tworzenia rządu, prawem tym dysponuje Prezydent. Desygnuje on Prezesa RM, który proponuje skład RM. Prezydent RP powołuje Prezesa RM wraz z pozostałymi członkami RM w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej RM. Prezes RM w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta RP, przedstawia Sejmowi program działania RM z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania, które Sejm uchwala bezwzględną większością głosów najmniej obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Rząd w całości, jak też poszczególni ministrowie ustępują na żądanie Sejmu. System rządów określony w nowej Konstytucji zasługuje na określenie go mianem systemu parlamentarnego, choć odbiega on znacznie od klasycznej jego postaci.

Ze względu na charakter i kierunek oddziaływania Rady Ministrów można wyróżnić następujące grupy kompetencji rządu:

INSTYTUCJONALIZACJA PARTII

Z prawnego punktu widzenia oznacza uznanie jej konstytucyjnych funkcji w ramach systemu politycznego. Nas jednak interesuje socjologiczny punkt widzenia.

Instytucjonalizacja jest to przekształcanie stowarzyszeń w mniejszym czy większym stopniu ustrukturyzowanych w organizacje o wyraźnym celu zdobycia i utrzymania władzy. K. Janda definiuje instytucjonalizację posługując się 3 zmiennymi: Pierwsze ustawy o partiach pojawiły się dopiero w latach 60 tych., a w 76 roku pojawiła się nowelizacja Konstytucji PRL w której PZPR zostało uznane przednią siłą w budowie społeczeństwa socjalistycznego. 29 grudnia 89 roku zmieniły się wzmianki o partiach. Odtąd partie mogą się zrzeszać na zasadzie dobrowolności i równości obywateli RP. 27 czerwca 1997 roku powstaje ustawa, która obowiązuje do dnia dzisiejszego. Stwierdza ona, że ewidencje partii prowadzi Sąd Okręgowy w Warszawie. Partia otrzymuje osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru 1000 Obywateli. Statutem partii jest to, że może ona czerpać dochody ze składek, darowizn, spadków, działalności gospodarczej i zbiórek publicznych. Nie mogą jednak istnieć partie odwołujące się do totalitaryzmu, nazizmu, komunizmu i których program zakłada nienawiść rasową i stosowanie przemocy.

LEGITYMIZACJA POLITYCZNA

Pierwszy wymiar legitymizacji politycznej to atrybut władzy politycznej wyrażający uprawnienia rządzących do podejmowania wiążących decyzji przy równoczesnej aprobacie rządzonych.
Max Weber wyróżnił:

Drugi wymiar to proces uzyskiwania aprobaty rządzących dla reguł nabycia i sprawowania władzy oraz dla instytucji i osób ja sprawujących, w państwie demokratycznym legitymizacja personalna ulega cyklicznemu odnawianiu. Według tego władza nie może być zawłaszczona, lecz nabyta.

ZMIENNOŚĆ ELEKTORATU POLSKIEGO 1989 - 2001

Zachowanie elektoratu są wskaźnikiem potencjalnej mobilizacji do zbiorowego działania na rzecz realizacji interesów, celów potrzeb wspólnych dla ludzi oddających głos na tą samą partie. W wyborach 1993 partie lewicy (SLD, UP, PSL) uzyskały większe poparcie ze strony robotników niż w wyborach w 1991 roku. Wybory w 1993 roku wygrane przez Solidarność charakteryzowały się tym, że ludzie o różnym poziomie klasowym głosowały na: inteligencja na Ud, chłopi na PSL, inżynierowie i wyższe kadry menedżerskie na SLD. Jednakże trzeba tu stwierdzić, ze AWS posiadał bardzo zróżnicowany elektorat. W wyborach w 2001 roku do parlamentu nie weszło AWS i UW, bo ich elektorat posiadał niską identyfikację z tymi partiami.

EWOLUCJA STOSUNKÓW MIĘDZY RZĄDEM A SEJMEM RP

Model procesu ustawodawczego w Sejmie ulegał po 1989 r. stosunkowo nieznacznym zmianom.

Jego istota sprowadza się do:

Do najistotniejszych zmian w tym modelu należało odejście w 1992 r. od zasady, że poprawki Senatu mogą być odrzucane przez Sejm większością 2/3 głosów (jak było to w latach 1989 -1992), na rzecz rozwiązania, że zostają one przyjęte, jeśli Sejm nie odrzuci ich większością bezwzględną. Oznaczało to zmniejszenie zagrożenia wystąpienia tzw. pata parlamentarnego, polegającego na niemożności uzgodnienia stanowiska przez obie izby i na konieczności wszczynania prac od nowa.

Nie ulega wątpliwości, że rola Sejmu w procesie ustawodawczym jest kluczowa, a udział pozostałych podmiotów ma charakter pomocniczy. Przede wszystkim należy zaakceptować fakt, że zakres przedmiotowy ustawy jest nieograniczony, co skądinąd jest charakterystyczne dla współczesnego parlamentaryzmu. Ponadto żaden inny organ państwowy niw może wydawać aktu o mocy ustawy, co było przewidziane przez ustawodawstwo polskie w latach 1926 - 1989. Nowa konstytucja znosi także przewidzianą dotychczas możliwość upoważnienia przez Sejm Rady Ministrów do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy. Do obalenia poprawek Senatu wystarcza obecnie bezwzględna większość głosów, a do obalenia weta prezydenta- większość 3/5, co w wypadku istnienia koalicji skupiającej 276 posłów daje możliwości przeforsowania swego stanowiska bez uwzględnienia racji przedstawionych przez głowę państwa czy drugą izbę. Z formalnoprawnego punktu widzenia Sejm jest podmiotem decydującym ostatecznie o treści decyzji podejmowanych w formie ustaw, choć udział innych podmiotów został w postępowaniu ustawodawczym przewidziany. Należy jednak zaznaczyć, że efektywność działania Sejmu uzależniona jest od tego, czy ukształtowała się zdyscyplinowana większość parlamentarna zdolna do jednolitego działania. Tylko w takich bowiem warunkach może on zbagatelizować zastrzeżenia zgłaszane przez innych uczestników procesu ustawodawczego.

Jeśli chodzi o stosunek Sejmu do rządu, to - pozycja parlamentu uległa pewnemu osłabieniu przez nałożenie nań obowiązku uchwalenia konstruktywnego wotum nieufności w przypadku, gdy zamierza doprowadzić do ustąpienia gabinetu. Bez wątpienia czyni to podjęcie takiej decyzji trudniejsze, uzyskanie akceptacji kandydatury nowego premiera wymaga bowiem znacznie większego wysiłku niż utworzenie większości „negatywnej", którą spaja tylko niechęć do aktualnego prezesa Rady Ministrów. Nie uchwalenie konstruktywnego wotum nieufności pozwala przetrwać gabinetowi nimi wyraźnego sygnału o utracie poparcia większości parlamentarnej. Z drugiej strony nie naraża ono Sejmu, jak było to do 1997 r., na niebezpieczeństwo przedterminowego rozwiązania przez prezydenta, co może prowadzić do sytuacji patowych w stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą.


Wyszukiwarka