PIERWOTNIAKI

(PROTOZOA)

1. ŚWIDROWIEC GAMBIJSKI (TRYPANOSOMA GAMBIENSE)

1. Występowanie:

Afryka środkowa i zachodnia; pasożytuje w krwi, chłonce, płynie mózgowo rdzeniowym

2. Żywiciele:

Pośredni: mucha tse-tse

Ostateczny: człowiek (forma trypomastigota), antylopy, bydło, świnie, owce, kozy

3. Choroba i objawy:

Śpiączka afrykańska

I faza - dreszcze, gorączka, bóle głowy i stawów, powiększona wątroba, śledziona, węzły chłonne, niedokrwistość, utrata wagi

II faza - zaburzenia psychiczne, pobudzenie na przemian ze śpiączką, następnie śmierć

4. Droga zakażenia:

Ugryzienie przez zakażoną muchę tse-tse, przejście świdrowca od matki do płodu

5. Leczenie:

W I fazie farmakologiczne, w II podaje się arsen (mało skuteczny, większość przypadków kończy się śmiercią)

f) Profilaktyka:

niszczenie różnych postaci muchy tse-tse, moskitiery, chemioprofilaktyka

2. RZĘSISTEK POCHWOWY (TRICHOMONAS VAGINALIS)

1. Występowanie:

U kobiet w pochwie, dalej przechodzi do szyjki macicy, gruczoły Bartholina, Skenego i cewce moczowej

U mężczyzn w napletku, żołędzi, cewce moczowej, gruczoł krokowy, najądrza

b) Żywiciele:

człowiek (forma trofozoit)

c)Choroba i objawy:

Rzęsistkowica

u kobiet: pieniste żółte lub zielonkawe upławy, świąd, pieczenie, rozsiane czerwone plamki w pochwie i szyjce macicy, częstomocz, bóle w podbrzuszu lub przebiega bezobjawowo

u mężczyzn: świąd, pieczenie, kłucie, ból wzdłuż przebiegu cewki moczowej, częstomocz, obrzęk, zaczerwienienie, ropna lub śluzowa wydzielina z cewki lub przebiega bezobjawowo

d) Droga zakażenia:

stosunek seksualny, używanie wspólnych ręczników, pościeli, bielizny, ciepłe wody solankowe

e) Leczenie:

farmakologiczne

6. Profilaktyka:

Posiadanie stałego partnera seksualnego, higiena osobista, nie używanie cudzych przyborów toaletowych

3. GIARDIA JELITOWA (GIARDIA DUODENALIS)

1. Występowanie:

Jelito cienkie

2. Żywiciele:

Człowiek (forma trofozoit i cysta), mucha domowa

3. Choroba i objawy:

Lamblioza

Nudności, wymioty, biegunka, spadek masy ciała, zanik mięśni, senność, upośledzone wchłanianie witamin, niedokrwistość, leukocytoza lub przebiega bezobjawowo

4. Droga zakażenia:

Przez jamę ustną pod postacią cysty, zakażona fekaliami woda

5. Leczenie:

Farmakologiczne

6. Profilaktyka:

Ochrona żywności i wody przed owadami i zanieczyszczeniem ludzkimi odchodami, okresowe badania kału u pracowników ochrony zdrowia, gastronomii

4. ZARODZIEC RUCHLIWY (PLASMODIUM VIVAX)

1. Występowanie:

Afryka, Azja, Grecja, Turcja; w miąższu wątroby, śródbłonkowego i erytrocytach

2. Żywiciele:

Pośredni: człowiek

Ostateczny: widliszek

3. Choroba i objawy:

Malaria (zimnica)

Dreszcze, uczucie zimna, gorączka, nadmierne pocenie się, bóle głowy, wymioty, biegunka, zaburzenie czynności serca, opryszczka wargowa, niedokrwistość, leukopenia

4. Droga zakażenia:

Ugryzienie przez samicę widliszka, przejście zarodźca od matki do płodu, przetaczanie krwi

5. Leczenie:

Farmakologiczne, chinina

6. Profilaktyka:

Niszczenie postaci rozwojowych komarów, likwidowanie zbędnych zbiorników wodnych lub ich zarybienie, moskitiery, środki odstraszające owady, dokładne badanie dawców krwi, chemioprofilaktyka

5. TOXOPLAZMA GONDI (TOXOPLASMA GONDII)

1. Występowanie:

Wewnątrzkomórkowo

2. Żywiciele:

Pośredni: człowiek, gryzonie, ptaki, psy, przeżuwacze (forma cysta, sporocysta, endozoit)

Ostateczny: kot

3. Choroba i objawy:

Toksoplazmoza

Bezobjawowo lub powiększenie węzłów chłonnych, bóle brzucha, wysypka, zapalenie płuc, serca, wątroby, opon mózgowych, mózgu, siatkówki, naczyniówki

U dzieci matek zarażonych w okresie ciąży: wodogłowie, zapalenie siatkówki, żółtaczka, zaburzenia psychiczne, opóźnienie w rozwoju, zmiany w gałce ocznej

d) Droga zakażenia:

spożycie surowego mięsa, krew, dospojówkowo, przenikanie toksoplazmozy od matki do płodu, ręce zanieczyszczone cystami, brak higieny w kontaktach ze zwierzętami

e) Leczenie:

Farmakologiczne

f) Profilaktyka:

używanie rękawic podczas pracy w ogródku, higiena przy kontaktach ze zwierzętami, zabezpieczanie piaskownic przed kałem kotów, dokładne gotowanie mięsa i innych produktów spożywczych

6. PEŁZAK CZERWONKI (ENTAMOEBA HISTOLYTICA)

1. Występowanie

Jelito grube

2. Żywiciele:

Człowiek, mucha

3. Choroba i objawy:

Pełzakowica jelitowa

Owrzodzenia z martwiczym dnem (butelkowaty kształt), krwinkotok, krwotoki, biegunka z dużą ilością śluzu, krwawe biegunki, bóle brzucha, nudności, wzdęcia, gorączka, bolesne parcie na stolec, odwodnienie, może wystąpić pełzakowe zapalenie lub ropień wątroby, śmierć przez ostrą niewydolność krążenia, masywny krwotok lub przebicie owrzodzenia jelita do otrzewnej

4. Droga zakażenia:

Przez jamę ustną postacią cysty

5. Leczenie:

Farmakologiczne, izolacja chorych i niszczenie cyst występujących w ich kale

6. Profilaktyka:

Higiena osobista i urządzeń sanitarnych, ochrona żywności i wody przed zanieczyszczeniem odchodami i dostępem owadów, gotowanie i filtrowanie wody, badania parazytologiczne osób wracających z krajów strefy tropikalnej

7. PEŁZAK OKRĘŻNICY (ENTAMOEBA COLI)

1. Występowanie:

Jelito grube

2. Żywiciele:

Człowiek

3. Choroba i objawy:

brak

4. Droga zakażenia:

Przez jamę ustną postacią cysty

5. Leczenie:

Farmakologiczne (rzadko zalecane ze względu na nieszkodliwość pełzaka)

6. Profilaktyka:

Higiena osobista i otoczenia, ochrona żywności i wody przed zanieczyszczeniem odchodami i dostępem owadów

PŁAZIŃCE

( PLATHELMINTHES )

1. MOTYLICA WĄTROBOWA (FASCIOLA HEPATICA)

1. Występowanie:

Przewody żółciowe wątroby

2. Żywiciele:

Pośredni: błotniarka moczarowa

Ostateczny: człowiek, przeżuwacze, świnia, dzik...

3. Choroba i objawy:

Fascioloza

Zapalenie wątroby, żółtaczka, gorączka, leukocytoza, bóle mięśni i stawów, wymioty, anemia, powiększenie śledziony

4. Droga zakażenia:

Przez jamę ustną - zakażone mięso, woda i rośliny

e) Leczenie:

Farmakologiczne, odrobaczanie zarażonych zwierząt

f) Profilaktyka:

Niszczenie ślimaków na terenach pastwiskowych, środki ślimakobójcze, właściwe kompostowanie nawozu, dokładne gotowanie mięsa, nie branie do ust źdźbeł trawy zerwanych na łące

1. TASIEMIEC UZBROJONY (TAENIA SOLIUM)

1. Występowanie:

Jelito cienkie

2. Żywiciele:

Pośredni: świnia

Ostateczny: człowiek

3. Choroba i objawy:

Tasiemczyca

Bezobjawowo lub bóle brzucha, nudności, osłabienie, zaburzenia łaknienia, chudnięcie, niedrożność jelita

Wągrzyca

Mózgowa: zmiany ogniskowe, epilepsja, wzrost ciśnienia śródczaszkowego, zaburzenia widzenia, zaburzenia psychiczne, wodogłowie wewnętrzne

d) Droga zakażenia:

Spożycie pokarmu zanieczyszczonego jajami lub członem macicznym

e) Leczenie:

Farmakologiczne

f) Profilaktyka:

Likwidacja zakażonych świń, higieniczne warunki chowu świń, dokładne gotowanie mięsa, przestrzeganie zasad higieny ogólnej, badanie mięsa na obecność larw

1. TASIEMIEC NIEUZBROJONY (TAENIA SAGINATA)

1. Występowanie:

Jelito cienkie

2. Żywiciele:

Pośredni: bydło

Ostateczny: człowiek

3. Choroba i objawy:

Tasiemczyca

Takie jak u uzbrojonego

4. Droga zakażenia:

Zjedzenie mięsa wołowego z jajami

5. Leczenie:

Farmakologiczne

6. Profilaktyka:

Badanie mięsa wołowego, mrożenie, solenie lub gotowanie mięsa

1. TASIEMIEC BĄBLOWCOWY (ECHINOCOCCUS GRANULOSUS)

1. Występowanie:

Jelito cienkie, wątroba, płuca

2. Żywiciele:

Pośredni: człowiek, owca, koza, świnia, koń, zając

Ostateczny: pies, lis, kot, wilk

3. Choroba i objawy:

Bąblowica

Bezobjawowo lub ślepota, śmiertelny wstrząs anafilaktyczny przy pęknięciu pęcherza bąblowcowego, powikłania zapalne wątroby i płuc

4. Droga zakażenia:

Kontakt z wełną lub sierścią zanieczyszczoną jajami,

e) Leczenie:

Zabieg operacyjny lub farmakologicznie

5. Profilaktyka:

Odrobaczanie psów, nie karmienie psów i lisów odpadkami poubojowymi, higiena podczas kontaktów ze zwierzętami

1. BRUZDOGŁOWIEC SZEROKI (DIPHYLLOBOTHRIUM LATUM)

1. Występowanie:

Jelito cienkie

2. Żywiciele:

Pośredni I: oczlik

Pośredni II: szczupak, okoń, pstrąg, łosoś...

Ostateczny: człowiek, niedźwiedź, foka, pies

3. Choroba i objawy:

Difylobotrioza

Bruzdogłowcowa anemia złośliwa (erytrocyty jądrzaste, erytrocytopenia, spadek poziomu hemoglobiny, bladość, zakłócenie krwiotwórczej pracy szpiku), zaburzone wchłanianie witaminy B₁₂,

4. Droga zakażenia:

Zjedzenie niedogotowanej ryby

5. Leczenie:

Farmakologiczne

6. Profilaktyka:

Gotowanie, solenie itp ryb, zabezpieczanie zbiorników wodnych przed zanieczyszczeniem ludzkimi odchodami

OBLEŃCE

(NEMATHELMINTHES)

1. GLISTA LUDZKA (Ascaris lumbricoides)

1. Występowanie:

Organizm kosmopolityczny z wyjątkiem krajów zimnych i bardzo suchych, w jelicie cienkim i płucach

2. Żywiciele:

Człowiek

3. Choroba i objawy:

Glistnica

Leukocytoza, eozynofilia, miejscowy odczyn zapalny, nacieki tkanki płucnej, brak łaknienia, wymioty, nudności, zaparcia na przemian z biegunką, niedrożność jelita, u dzieci opóźnienie lub zahamowanie rozwoju psychicznego i fizycznego, bezsenność, zmiany skórne, obrzęk twarzy, kaszel, nieżyt nosa

4. Droga zarażenia:

Przez jamę ustną z pokarmem lub wodą z jajami

5. Leczenie:

Farmakologiczne, dieta uboga w węglowodany a bogata w białko

6. Profilaktyka:

Mycie rąk, niestosowanie kału jako nawozu, dokładne mycie owoców i warzyw, dbanie o czystość wody używanej do picia, unikanie zanieczyszczenia ziemią produktów spożywczych

2. WŁOSIEŃ KRĘTY (TRICHINELLA SPIRALIS)

1. Występowanie:

Żołądek, jelito cienkie, serce, płuca, mięśnie

2. Żywiciele:

Człowiek, świnia, pies, niedźwiedź, lis, dzik

3. Choroba i objawy:

Włośnica

Bezobjawowo lub biegunka, nacieki limfoidalne na mięśniach, zanikanie poprzecznego prążkowania, gorączka, zapalenie serca, przykurcz mięśni, obrzęk twarzy, krwawe podspojówkowe wybroczyny, wysypka, eozynofilia, leukocytoza

4. Droga zakażenia:

Zjedzenie zakażonego mięśnia

5. Leczenie:

Farmakologiczne i hospitalizacja

6. Profilaktyka:

Badanie mięsa i jego dokładne gotowanie

3. OWSIK LUDZKI (ENTEROBIUS VERMICULARIS )

1. Występowanie:

Jelito grube

2. Żywiciele:

Człowiek

3. Choroba i objawy:

Owsica

Bezobjawowo lub zmiany nieżytowe błony śluzowej w jelicie ślepym, zmiany zapalne i martwicze wyrostka robaczkowego, niespokojny sen, zmiany wypryskowe odbytu, u kobiet podniecenie płciowe lub zapalenie sromu i pochwy

4. Droga zakażenia:

Samozarażenie, droga kropelkowa, przez jamę ustną przez wkładanie rąk lub przedmiotów do ust, które są pokryte jajami

5. Leczenie:

Farmakologiczne, odpowiednia dieta, podmywanie się po każdym wypróżnieniu, codzienne pranie i prasowanie bielizny i pościeli

6. Profilaktyka:

Mycie rąk, nie ogryzanie paznokci, nie wkładanie do ust różnych przedmiotów

4. ANIZAKIS (ANISAKIS SP.)

1. Występowanie:

Głównie Skandynawia i Japonia, żołądek i jelito cienkie

2. Żywiciele:

Pośredni I: Skorupiak

Pośredni II: śledź, makrela, łosoś..

Ostateczny: człowiek, delfin, foka, morświn

3. Choroba i objawy:

Anisakioza

Uszkodzenie ścian żołądka, zwężenie światła jelita cienkiego, w miejscu przywarcia ziarniniak eozynofilowy, nudności, wymioty, silny kaszel, silna reakcja anafilaktyczna

4. Droga zarażenia:

Zjedzenie półsurowej lub niedowędzonej ryby

5. Leczenie:

Farmakologiczne, niekiedy interwencja chirurgiczna

6. Profilaktyka:

Unikanie jedzenia półsurowych ryb morskich lub odpowiednie ich przygotowanie

5. TOXOCARA PSIA (TOXOCARA CANIS )

1. Występowanie:

Wątroba, płuca

2. Żywiciele:

Pośredni: człowiek, gryzonie

Ostateczny: pies, wilk, lis

3. Choroba i objawy:

Toksokaroza

Powiększenie wątroby, eozynofilia, hipergammaglobulinemia, ziarniniaki eozynofilowe, gorączka, leukocytoza, przy przejściu do innych narządów śródmiąższowe zapalenie płuc, zmiany w mózgu, uszkodzenie oczu

4. Droga zakażenia

Skażony pokarm, gleba, kontakt z zarażonymi zwierzętami lub ich odchodami

5. Leczenie:

Farmakologiczne

6. Profilaktyka:

Higiena podczas kontaktów z psami i ich odrobaczanie, dokładne mycie owoców i warzyw

6. TOXOCARA KOCIA (TOXOCARA CATIS )

1. Występowanie:

Wątroba

2. Żywiciele:

Pośredni: człowiek, mysz

Ostateczny: kot

3. d) e) f) jak w przypadku toxocary psiej

STAWONOGI

(ARTHROPODA)

1. KLESZCZ PASTWISKOWY (IXODES RICINUS )

1. Występowanie:

Europa, Afryka północna i zachodnia, występuje na skórze żywiciela

2. Żywiciele:

Człowiek, zwierzęta leśne i domowe

3. Choroba i objawy:

Kleszcze są rezerwuarem i przenosicielem różnych zarazków np: wirus kleszczowego zapalenia mózgu, pałeczka tularemii, borelioza

4. Droga zakażenia:

Ugryzienie

5. Leczenie:

Farmakologiczne, miejsce ugryzienia trzeba posmarować spirytusem

6. Profilaktyka:

Stosowanie środków odstraszających kleszcze, przed założeniem obozowiska należy usunąć i spalić ściółkę, ubranie powinno być przewiązane przy kostkach i nadgarstkach, nogi zabezpieczone butami

2. ŚWIERZBOWIEC LUDZKI (SARCOPTES SCABIEI)

1. Występowanie:

W wydrążonych w skórze korytarzach

b) Żywiciele:

Człowiek

c) Choroba i objawy:

Świerzb

Świąd, różowe ślady na skórze, krwawienie, wyciekanie płynu surowiczego, zakażenia bakteriami ropotwórczymi, pęcherzyki i grudki, obrzęk skóry

4. Droga zakażenia:

Kontakt ze skórą chorych

5. Leczenie:

Farmakologiczne, kąpiel z użyciem dużej ilości mydła i miękkiej szczoteczki

6. Profilaktyka:

Przestrzeganie higieny osobistej, unikanie kontaktu z chorymi

3. WESZ LUDZKA (PEDICULUS HUMANUS)

1. Występowanie:

Na skórze głowie i na odzieży

2. Żywiciele:

Człowiek

3. Choroba i objawy:

Wszawica

Świąd, pieczenie, powstanie kołtuna lub liszajca, drapanie się, objawy alergiczne, wesz odzieżowa przenosi zarazki duru plamistego

4. Droga zakażenia:

Kontakt z chorymi, zarażenie durem plamistym przez rozgniecenie wszy na zranionej skórze, dostanie się kału wszy do rany skóry lub na śluzówkę

5. Leczenie:

Farmakologiczne, prasowanie gorącym żelazkiem i gotowanie bielizny

6. Profilaktyka:

Szczepionka przeciwdurowa, higiena ciała i odzieży, unikanie kontaktu z chorymi

4. WESZ ŁONOWA (PTHIRUS PUBIS)

1. Występowanie:

Włosy łonowe lub rzęsy

2. Żywiciele:

Człowiek

3. Choroba i objawy:

Wszawica łonowa

Podrażniona skóra, drapanie się, świąd, miejsce ugryzienia jest niebieskie, na rzęsach może powodować zapalenie brzegów powiek i niemożność otwarcia oczu

4. Droga zakażenia:

Stosunek seksualny, za pośrednictwem ubrania lub pościeli

5. Leczenie:

Farmakologiczne

6. Profilaktyka:

Posiadanie stałego partnera seksualnego, nie używanie cudzych ubrań, ręczników i bielizny

5. PCHŁA LUDZKA (PULEX IRRITANS)

1. Występowanie:

Na skórze

2. Żywiciele:

Człowiek, świnia

3. Choroba i objawy:

Może przenosić dur endemiczny i dżumę

Reakcja typu alergicznego, świąd

4. Droga zakażenia:

Kontakt z chorymi

5. Leczenie:

Farmakologiczne, zmywanie i pastowanie podłóg (niszczy larwy)

6. Profilaktyka:

Unikanie kontaktu z chorymi, użycie środków odstraszających pchły (olejek goździkowy), impregnacja ubrań

6. PCHŁA SZCZURZA ( XENOPSYLLA CHEOPIS )

1. Występowanie:

Kraje o cieplejszy klimacie, na skórze

2. Żywiciele:

Szczur śniady, wędrowny, mysz, człowiek

3. Choroba i objawy:

Może przenosić zarazki dżumy, duru endemicznego, gorączki rzecznej i Gór Skalistych

4. Droga zakażenia:

Kontakt z chorymi lub kontakt ze szczurami

5. Leczenie:

Farmakologiczne

6. Profilaktyka:

Odszczurzanie, stosowanie środków farmakologicznych od odpchlenia szczurów

8

---