VIII. ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE

1. Definicja organizacji międzynarodowej.

Pojęcie organizacji międzynarodowej (organizacje międzyrządowe)

• organizacja międzynarodowa (rządowa) to forma współpracy państw, ustalona w wielostronnej u.m., obej­mująca względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów;

• współpraca państw → w wyjątkowych przypadkach inne podmioty, którym przysługuje z reguły jakiś zakres podmiotowości prawnomiędzynarodowej;

• współpraca stała, zinstytucjonalizowana;

• u.m. stanowi statut organizacji;

• względnie stały zakres uczestników, względnie gdyż z mogą do niej przystąpić nowe podmioty albo wystąpić;

• stałe organy, które zapewniają ciągłość i instytucjonalizację współpracy;

• wspólne cele, ale też forum ścierania się poglądów i koncepcji

organizacja międzynarodowa - zrzeszenie państw bądź innych osób prawnych (najczęściej krajowych związków lub stowarzyszeń) lub osób fizycznych z różnych krajów, powołane do życia dla realizowania zadań określonych w statucie

2. Klasyfikacja organizacji międzynarodowych.

podział organizacji międzynarodowych (ze względu na skład członkowski i charakter prawny statutu):

• organizacje rządowe - członkami są państwa. Państwa w tej organizacji są reprezentowane przez rządy lub pełnomocników rządowych. Powołanie do życie takich organizacji oraz przyjęcie statutu następuje na drodze zawarcia umowy międzynarodowej

• organizacje pozarządowe - członkami są osoby prawne lub fizyczne z różnych krajów. Nie powstają na drodze zawarcia umowy

ze względu na kryterium terytorialne dzieli się organizacje międzynarodowe na:

• organizacje uniwersalne - organizacje należące do systemu ONZ

• organizacje regionalne - rozwinęły się głownie w rejonie Europy, Ameryki i Afryki

ze względu na zakres podmiotowy:

• organizacje powszechne

• organizacje partykularne

ze względu na zakres działalności:

• organizacje uniwersalne (o kompetencjach ogólnych) - rozwijają działalność we wszystkich ważniejszych dzie­dzinach stos. m., np. ONZ, OPA, LPA, UA

• organizacje funkcjonalne (o kompetencjach wyspecjalizowanych) - kompetencje ich są ograniczone do określonych, specjalnych dziedzin stos. m. np. Wspólnoty Europejskie i wszystkie tzw. organizacje wyspecjalizowane związane z ONZ;

• najważniejsze stanowisko ma ONZ, gdyż jej celem jest osiągnięcie pokoju, a cele innych organizacji uzależnione są od pokoju na świecie/regionie

ze względu na stopień ingerencji organizacji w wewnętrzny porządek prawny członków:

• organizacje klasyczne (tradycyjne) - koordynują i uzgadniają działalność państw, oparte na zasadzie suwerenności państw członkowskich

• organizacje ponadnarodowe (ponadpaństwowe) - mają kompetencje ograniczające suwerenność państw członkowskich, głównie poprzez podejmowanie niektórych decyzji jako wiążących większością głosów, np. WE;

• szczególna sytuacja w przypadku organizacji operacyjnych (powołane do celów operacyjnych, np. m. instytucje finansowe i organizacje zapewniające łączność satelitarną) → podejmują decyzje i ustalają normy dla wszystkich państw, które w nich uczestniczą lub chcą z nich korzystać

ze względu na możliwość przystąpienia:

• organizacje otwarte

• organizacje półotwarte

• organizacje zamknięte

ze względu na cele i skutki działalności:

• organizacje koordynacyjne - koordynują i uzgadniają działalność państw, oparte na zasadzie suwerenności państw członkowskich

• organizacje integracyjne - swoim działaniem prowadzą do przemian strukturalnych w systemie prawnym i ekonomicznym państw członkowskich. Budują wspólny organizm gospodarczy, który obejmuje zrzeszane państwo

ze względu na posiadanie lub brak specjalnych więzów łączących z innymi organizacjami:

• wyspecjalizowane w ramach określonej rodziny organizacji

• nieposiadające takiego statusu

ze względu na rolę w stosunkach międzynarodowych:

• o dużym znaczeniu

• o małym znaczeniu

• nieaktywne (martwe)

obecnie przyjmuje się, że współczesne państwo posługuje się do realizacji zadań swej polityki zagranicznej nie tylko służba dyplomatyczną, ale również działalnością w organizacjach międzynarodowych, uważany jest obok kanału dyplomatycznego za drugi kanał, w którym toczą się kontakty polityczne

po zakończeniu zimnej wojny wszystko wskazuje na to, że współpraca międzynarodowa będzie coraz bardziej zinstytucjonalizowana, czego następstwem jest wzrost liczby i zakresu kompetencji organów międzynarodowych

3. Międzynarodowe organizacje pozarządowe - pojęcie, charakterystyka, rola.

Rozwój historyczny

• najdłuższą i najbogatszą historię wśród organizacji międzynarodowych o charakterze ideologicznym mają kościoły i związki religijne największe znaczenie Stolicy Apostolskiej

• znacznie mniejszymi możliwościami działania na terenie międzynarodowym dysponują kościoły protestanckie i niekatolickie - ich wspólną organizacją jest Światowa Rada Kościołów, która zebrała się po raz pierwszy w 1948 roku

Funkcje organizacji pozarządowych

• funkcja pacyfistyczna i humanitarna np.:

• Światowa Federacja Przyjaciół ONZ (WFUNA)

• Unia Międzyparlamentarna

• funkcje społeczno-kulturalne i społeczno-gospodarcze np.:

• Międzynarodowy Związek Kobiet

• Międzynarodowy Związek Studentów

• YMCA (Chrześcijańskie Stowarzyszenie Młodych Mężczyzn)

• funkcje gospodarcze

• funkcje polityczne:

• wszelkie międzynarodówki i inne organizacje tego typu

• cztery główne kierunki oddziaływania tych organizacji na stosunki międzynarodowe i politykę poszczególnych państw:

• działanie na rzecz promocji i ochrony praw człowieka

• wpływ na rozwój prawa międzynarodowego

• wpływ na rozwój współpracy naukowej

• działalność na rzecz pokoju

Organizacje pozarządowe

• członkowie → nie państwa, a związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych państw mające wspólne interesy czy zainteresowania;

• nie działają na podstawie u.m, lecz na podstawie porozumień nieformalnych i wewnętrznoprawnych, co wg Rady Gosp.-Społ. jest podstawową cechą odróżniającą je od organizacji rządowych;

• wg Karty NZ Rada Gosp.-Społ. może nawiązywać stosunki z pozarządowymi organizacjami celem konsultacji, stąd niektóre organizacje uzyskały status konsultacyjny (uczestniczą w posiedzeniach Rady jako obserwatorzy, itp.), dzięki czemu mają pośredni wpływ na państwa;

• lista wszystkich organizacji w Yearbook of International Organizations (wydawany przez Unię Międzynarodowych Stowarzyszeń) → 500 rządowych, 5000 pozarządowych w 2003 r.;

• należą do nich min.: Światowa Federacja Związków Zawodowych, Liga Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, Instytut P.M., Stowarzyszenie P.M. (ILA) i in.

4. Międzynarodowe organizacje rządowe a NGO-s.

Organizacje rządowe

organizacja międzynarodowa (rządowa) to forma współpracy państw, ustalona w wielostronnej u.m., obej­mująca względnie stały zakres uczestników i której podstawową cechą jest istnienie stałych organów o określonych kompetencjach i uprawnieniach, działających dla realizacji wspólnych celów;

• współpraca państw → w wyjątkowych przypadkach inne podmioty, którym przysługuje z reguły jakiś zakres podmiotowości prawnomiędzynarodowej;

• współpraca stała, zinstytucjonalizowana;

• u.m. stanowi statut organizacji;

• względnie stały zakres uczestników, względnie gdyż z mogą do niej przystąpić nowe podmioty albo wystąpić;

• stałe organy, które zapewniają ciągłość i instytucjonalizację współpracy;

• wspólne cele, ale też forum ścierania się poglądów i koncepcji

Organizacje pozarządowe

• członkowie → nie państwa, a związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych państw mające wspólne interesy czy zainteresowania;

• nie działają na podstawie u.m, lecz na podstawie porozumień nieformalnych i wewnętrznoprawnych, co wg Rady Gosp.-Społ. jest podstawową cechą odróżniającą je od organizacji rządowych;

• wg Karty NZ Rada Gosp.-Społ. może nawiązywać stosunki z pozarządowymi organizacjami celem konsultacji, stąd niektóre organizacje uzyskały status konsultacyjny (uczestniczą w posiedzeniach Rady jako obserwatorzy, itp.), dzięki czemu mają pośredni wpływ na państwa;

• lista wszystkich organizacji w Yearbook of International Organizations (wydawany przez Unię Międzynarodowych Stowarzyszeń) → 500 rządowych, 5000 pozarządowych w 2003 r.;

• należą do nich min.: Światowa Federacja Związków Zawodowych, Liga Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, Instytut P.M., Stowarzyszenie P.M. (ILA) i in.

5. Klasyfikacja organizacji międzynarodowych ze względu na możliwość przystąpienia nowych członków.

ze względu na możliwość przystąpienia:

• organizacje otwarte - organizacja, do której może przystąpić każde państwo

• organizacje półotwarte - taka do której mogą przystąpić tylko państwa spełniające określone kryteria selekcji. Kryteria te bywają rozmaicie sformułowane. Często spotykanym kryterium jest położenia w danym regionie geograficznym. Równie często spotyka się warunki w postaci prowadzenia określonej produkcji na świadomie określonych usług. Mogą to być także kryteria ustrojowe

• organizacje zamknięte - taka do której nie można przystąpić, a więc jest to organizacja, która z założenia ma zrzeszać tylko członków założycieli, albo taka do której przystąpili już wszyscy spełniający określone warunki

6. Struktura organizacyjna organizacji międzynarodowych.

organizacje międzynarodowe są instytucjami powołanymi do życia przez umowy międzynarodowe, a jednocześnie są jedną z form stosunków międzynarodowych

często (zwłaszcza w pracach prawniczych) przez organizacje międzynarodowe rozumie się tylko organizacje rządowe wśród elementów składających się na definicję organizacji rządowych wymienia się: zrzeszenie się suwerennych państw w liczbie co najmniej trzech, zawarcie wielostronnej umowy międzynarodowej mającej charakter statutu, określenie w tej umowie celów i sposobów funkcjonowania organizacji, a w szczególności powoływanie organów o wyznaczonych kompetencjach

najczęściej występują następujące struktury:

• zebranie przedstawicieli wszystkich państw członkowskich noszące nazwę Zgromadzenia Ogólnego (np. ONZ) czy Konferencji Ogólnej (np. w MOP). Organ ten zbiera się rzadko, raz do roku lub raz na kilka lat

• Rada lub Komitet zbierający się kilka razy do roku; składa się z ograniczonej liczby członków wybieranych na zebraniu przedstawicieli wszystkich państw członkowskich (w organizacji z dużą liczbą państw) lub składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich (w organizacjach mniej licznych)

• organ administracyjny pod nazwą Sekretariatu lub Biura

Organy i struktura organizacji międzynarodowych

• org. działają za pomocą odpowiednich organów, a struktura tych organów różnych org. ma cechy wspólne:

• organ typu zgromadzenia ogólnego - reprezentowani wszyscy członkowie, kompetencje ogólne, zbiera się rzadko;

• organ typu rady - węższy zakres, kompetencje wykonawcze, zbiera się częściej, w przerwach między sesjami;

• sekretariat czy biuro - składa się z funkcjonariuszy m., urzęduje permanentnie i spełnia gł. czynności techniczne oraz biurowe;

• liczne odchylenia, np. ONZ posiada 3 rady i własny organ sądowy; WE - Komisja ma bardzo szerokie kompetencje, a składa się z funkcjonariuszy m., istnieje też organ o charakterze parlamentarnym;

• próba klasyfikacji wg różnych kryteriów:

→ wg składu:

• organy składające się z państw → państwa reprezentowane są przez swych przedstawicieli, którzy otrzymują od swoich rządów instrukcje i wytyczne, a ich oświadczenia przypisywane są państwu;

• organy plenarne - w ich skład wchodzą wszyscy członkowie organizacji, np. ZO ONZ;

• organy o ograniczonym skła­dzie - w ich skład wchodzą tylko niektórzy członkowie organizacji, np. Rada Bezpieczeństwa - 5 wielkich mocarstw i 10 państw wybranych przez ZO ONZ;

• organy składające się z osób fizycznych → osoby te działają we własnym imieniu, a gdy są funkcjonariuszami m. to mają obowiązek niezależnego wykonywania swoich funkcji, są to głównie sekretariaty organizacji, organy sądowe i inne organy rozstrzygania sporów oraz niektóre inne organy (jak np. Komisja P.M. ONZ);

→ miejsce w strukturze organizacji

• organy główne → przewidziane są w statucie organizacji;

• organy pomoc­nicze → przewidziane w statucie albo tworzone w miarę potrzeby przez organy główne;

• powołując je należy określić ich skład, kompetencje (w ramach kompetencji organu przekazującego) i stosunek do organu głównego (z reguły podporządkowane + sprawozdania);

→ czas na jaki są powołane

• organy stale → z reguły organy główne;

• organy czasowe (organy ad hoc) → organy pomocnicze mogą być stałe i czasowe;

→ funkcja (wg Z.M. Klepackiego)

• decydujące o wszystkich ważniejszych sprawach (organy polityczne, deliberujące) - organy naczelne;

• organy wykonawcze (zarządzające organizacją w oparciu o decyzje organu naczelnego);

• organy administracyjne, pełniące funkcje administracyjno-usługowe i tech­niczne (np. sekretariaty);

• organy kontrolne;

• organy pokojowego załatwiania sporów;

• organy konsultacyjne i doradcze.

7. Charakter członkowstwa w organizacjach międzynarodowych.

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych i jego rodzaje.

Członkostwo pełne, i niepełne.

W ramach członkostwa pełnego rozróżnia się:

- członków pierwotnych - państwa, które założyły daną organizację, tzn. uczestniczyły w konferencji założycielskiej oraz podpisały i ratyfikowały statut przed jego wejściem w życie i ukonstytuowaniem się organizacji;

- członkostwo nabyte - posiadają je państwa, którym nie przysługiwało prawo członkostwa pierwotnego i które zostały przyjęte do organizacji po jej ukonstytuowaniu się

Najbardziej zaawansowaną członkostwa niepełnego jest członkostwo stowarzyszone. Oznacza ono mniej niż członkostwo pełne, a więcej niż status obserwatora.

Rodzaje członkostwa w Organizacjach rządowych można podzielić na kilka rodzajów.

W większości organizacji międzynarodowych występuje członkostwo pełne lub niepełne.

Członkostwo pełne może być pierwotne, czyli takie które posiadają je państwa założycielskie daną organizacje. Rozumieć przez to należy, iż uczestniczyły w konferencji założycielskiej oraz podpisały i ratyfikowały statut przed jego wejściem w życie i ukonstytuowaniem się organizacji.

Członkostwo może być również nabyte, posiadają je państwa przyjęte do organizacji po jej ukonstytuowaniu się, na mocy decyzji większości lub jednomyślnej decyzji wszystkich członków organizacji.

Członkostwo niepełne - najbardziej zaawansowaną formą tego członkostwa jest członkostwo stowarzyszone. Może to znajdować swoje zastosowanie w odniesieniu do wybranych dziedzin lub do wszystkich dziedzin właściwych dla danej organizacji.

Państwo będące członkiem może zostać zawieszone w prawach członkowskich oczywiście w określonych ściśle sytuacjach . W ostateczności może zostać nawet wykluczone na podstawie odpowiedniej klauzuli statutu.

Każde państwo posiada również możliwość samodzielnego wystąpienia z organizacji , najczęściej kwestię tą reguluje odpowiednia klauzula wystąpienia, w przypadku gdy taka nie istnieje państwo może wystąpić z tytułu ich suwerenności .

Obok wcześniej wymienionych kategorii istnieje również status obserwatora.

Daje prawo do posiadania oficjalnych przedstawicieli przy siedzibie organizacji oraz do ich uczestniczenia w sesjach i posiedzeniach jej organów. Państwom tym przysługuje prawo do zabrania głosu lub rozprowadzenie informacji w formie pisemnej jako oficjalnych dokumentów organizacji. Status ten daje również prawo do dostępu do oficjalnej dokumentacji organizacji międzynarodowej. Ważne jest to by pamiętać, że obserwatorem może być nie tylko państwo, ale także organizacje międzynarodowe lub nawet organizacje krajowe, których działalność ma znaczenie w sprawach należących do kompetencji danej organizacji międzynarodowej.

8. Funkcje rządowych organizacji międzynarodowych.

pierwsza klasyfikacja funkcji:

• funkcja regulacyjna - ustanowienie norm i wzorców o charakterze moralnym, politycznym lub prawnym

• funkcja kontrolna - kontrolowanie postępowania państw z ustalonymi wzorcami i normami

• funkcja operacyjna - polegająca na świadczeniu usług na postawie własnych decyzji przy użyciu zasobów ludzkich i materiałowych znajdujących się w dyspozycji danej organizacji

druga klasyfikacja funkcji:

• organizacja międzynarodowa typu „forum” - tzn. organizowanie różnych spotkań, dyskusji. Zajmuje się tym głównie UNCTAD - Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju oraz GATT (Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu)

• organizacje typu „usługowego” - ok. 90% wydatków w Światowej Organizacji Zdrowia przekazywane jest na funkcje usługowe

trzeci podział funkcji:

• funkcje w zakresie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• funkcje w zakresie pokojowego załatwienia sporów

• funkcje w dziedzinie gospodarczej, komunikacyjnej, nauki i kultury

Funkcje organizacji międzynarodowych (typy działalności organizacji zmierzające do realizacji celów)

• wg W. Morawieckiego podstawowa funkcja każdej współczesnej organiza­cji międzynarodowej polega na politycznym procesie:

• ujawniania zakresu zgod­ności interesów państw członkowskich;

• osiągania ogólnego porozumienia w sprawach wspólnych zadań odpowiadających zakresowi zgodności interesów;

• osiągania porozumienia w sprawie środków realizacji takich wspólnych zadań;

• Morawiecki tą podstawową funkcję dzieli w zależności od różnych typów procesu politycznego na:

• funkcje regulacyjne - to proces ustanawiania norm i wzorców o charakterze moralnym, politycznym i prawnym, mających na celu kształtowanie postępowania uczestników stos. m.;

• funkcje kontrolne - to proces ustalania stanu faktycznego oraz konfrontowania go z treścią norm i wzorców w celu przystosowania do nich postępowania uczestników stos. m.;

• funkcje operacyjne - to proces bezpośredniego świadczenia przez organizację różnych usług zgodnie z jej własnymi decyzjami oraz za pomocą ludzi i zasobów materialnych znajdujących się w jej dyspozycji.

• też inne funkcje, np. rozjemcze, arbi­trażowe i sądowe, zarządzające (administracyjne), a nawet pewne funkcje władcze (np. Organizacja Dna Morskiego)

9. Charakter prawny i rodzaje uchwał podejmowanych przez organy organizacji międzynarodowych.

Charakter prawny uchwał

• w związku z podejmowaniem przez organy organizacji międzynarodowych uchwał, powstało kilka problematycznych zagadnień:

• jaki jest charakter prawny tego typu rodzaju uchwał?

• część autorów przyjmuje prawotwórczy charakter uchwał organy uchwalające na mocy kompetencji przyznanym im w umowach międzynarodowych (a takimi są statuty międzynarodowych organizacji rządowych) tworzą na podstawie porozumienia państw nowe normy prawne. Stanowią one specjalny rodzaj umów międzynarodowych zawieranych przez państwo w drodze pośredniej poprzez organy organizacji międzynarodowych

• inna część określa działalność organizacji międzynarodowych jako prawotwórczą o charakterze szczególnym

• jeszcze inna redukuje znaczenie uchwał do roli niewiążących zaleceń

• w jakim zakresie są one obowiązujące dla państw członkowskich?

• np.: w odniesieniu do uchwał Rady Bezpieczeństwa ONZ są one wiążące dla państw członkowskich ale nie oznacza to, by decyzje wszystkich organów organizacji międzynarodowej były obowiązujące dla rządów, które nie przyjęły tych decyzji

• uchwały Zgromadzenia Ogólnego ONZ mają charakter zaleceń, które rodzą dla państw obowiązki prawne

• czy można te uchwały uznać za prawo międzynarodowe?

• uchwały organizacji międzynarodowych nie mogą pretendować na równi z umową i zwyczajem do rangi źródła prawa międzynarodowego.

Rodzaje uchwał

• wiele uchwał, w szczególności Zgromadzenia Ogólnego ONZ zawiera powtórzenie dosłowne czy tez odmiennymi słowami norm prawa międzynarodowego obowiązującego jako prawo umowne lub zwyczajowe; to samo odnosi się do uchwał Zgromadzenia Ogólnego zawierających interpretację Karty NZ. Czerpią one moc obowiązującą z przepisów Karty i dlatego tego rodzaju uchwała „przyjęta jednomyślnie jest prawnie obowiązująca dla członków ONZ”

• uchwały organizacji międzynarodowych zwane „prawem wewnętrznym” danej organizacji przyjęcie uchwał dotyczących ściśle wewnętrznych spraw organizacji. Uchwały te są wiążące dla członków danej organizacji

• uchwały mogące wyjaśniać i konkretyzować obowiązujące normy prawne (secundum legem)

• uchwały mogą obejmować dziedziny nie objęte dotychczas normami prawa międzynarodowego (praeter legem) Uchwały tego rodzaju nie mają mocy obowiązującej

• uchwały Zgromadzenia Ogólnego ONZ oddziałują silnie na proces tworzenia prawa międzynarodowego i jego kodyfikację

Uchwały i ich charakter prawny

• z punktu widzenia adresata:

• uchwały przeznaczone pro foro externo - dot. postępowania państw poza organizacją, a ich adresatami są państwa członkowskie;

• uchwały przeznaczone pro foro interno - dot. zagadnień związanych z wewnętrzną strukturą i funkcjonowaniem organizacji, a ich adresatami są zwykle organy org. m., a państwa tylko w zakresie ich działalności w danej organizacji;

• taki wyraźny podział był w RWPG → decyzje (sprawy organizacyjne i proceduralne) oraz zalecenia (sprawy dot. współpracy gosp. i naukowo-technicznej);

• z punktu widzenia skutków prawnych:

• uchwały prawnie wiążące - albo w formie decyzji dot. konkretnych sytuacji albo w formie ustalenia norm postępowania;

• uchwały nie mające mocy prawnie wiążącej - zalecenia, życzenia, propozycje czy sugestie, choć mogą mieć duże znaczenie polityczne

10. Funkcjonariusze międzynarodowi.

Funkcjonariusze międzynarodowi

• funkcjonariusze m. → osoby zatrudnione w org. m., o funkcjach względnie stałych i wyłącznych (tzn. nie mogą oni równocześnie wykonywać innych stałych zajęć zawo­dowych), wykonywanych w interesie całej org. (obowiązek lojalności względem org.), w swojej działalności niezależni od władz państwowych (swojego i państwa siedziby);

• przywileje i immunitety - określone w statutach i umowach dwu- i wielostronnych (zwłaszcza między org. a państwem siedziby);

• np. Konwencja dot. przywilejów i immunitetów NZ z 1946 r. czy Konwencja o przywi­lejach i immunitetach organizacji wyspecjalizowanych ONZ z 1947 r.;

• z reguły charakter funkcyjny (dot. działalności urzędowej), ale najwyżsi funkcjonariusze (np. Sekretarz Generalny ONZ i jego zastępcy) z reguły osobowy;

• najwyżsi funkcjonariusze zazwyczaj mianowani i odwoływani przez organy org. m. (np. SG ONZ przez ZO ONZ na zalecenie RB), a inni przez najwyższego funkcjonariusza (zazwyczaj istnieją pewne reguły ich powoływania, głównie dla zapewnienia sprawiedliwego podziału stanowisk);

ze względu na immunitet w zakresie działalności urzędowej z reguły istnieją organy sądowe, np. tzw. Trybunał Administracyjny ONZ - spory między pracownikami Sekretariatu a ONZ; też Trybunał Administracyjny przy Międzynarodowej Organizacji Pracy

11. Geneza ONZ.

ONZ - uniwersalna organizacja międzynarodowa, z siedzibą w Nowym Jorku, powstała 24 października 1945 r. w wyniku wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych. ONZ jest następczynią Ligi Narodów.

ONZ stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka.

Idea powołania nowej organizacji, powstała jeszcze w czasie trwania II wojny światowej, na konferencji w Teheranie w 1943. Jej głównym pomysłodawcą był prezydent USA Franklin Delano Roosevelt, a jej nazwę zaproponował premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill (określenie "narody zjednoczone" w trakcie wojny stosowano nieraz dla Aliantów).

W drugiej połowie 1944 przedstawiciele Francji, Chin, Wielkiej Brytanii, USA oraz ZSRR spotkali się w Waszyngtonie, gdzie przedyskutowano zakres, cele i sposoby działania nowej organizacji.

25 kwietnia 1945 roku zwołano pierwszą konferencję ONZ w San Francisco, w której uczestniczyło 50 państw z całego świata - pierwszych członków organizacji. Za członka ONZ od założenia uznawana jest też Polska, której przedstawiciele z powodów politycznych nie mogli uczestniczyć w konferencji w San Francisco. Podczas konferencji, 26 czerwca, podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych, akt prawny regulujący działalność ONZ.

Organizację Narodów Zjednoczonych powołano do życia 24 października 1945, kiedy postanowienia konferencji ratyfikowało pięciu przyszłych stałych członków Rady Bezpieczeństwa (Chiny, Francja, ZSRR, Wielka Brytania i USA), oraz większość pozostałych państw członkowskich. Powołanie ONZ położyło jednocześnie kres działalności Ligi Narodów, która rozwiązała się formalnie 18 kwietnia 1946, przekazując pełnienie swej misji nowej organizacji.

Karta Narodów Zjednoczonych

• podstawą istnienia i działania ONZ jest jej Karta Podpisana w San Francisco 26 czerwca 1945 r. Karta jest umową obejmującą 111 art., załącznikiem do Karty jest Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości

• „Karta” (charter) - w języku angielskim oznacza dokument szczególnej wagi, konstytucję lub deklarację o podstawowym znaczeniu; sporządzona po angielsku, chińsku, francusku, hiszpańsku i rosyjsku, przy czym wszystkie teksty są jednakowo autentyczne

• poprawki do Karty Narodów Zjednoczonych uchwała Zgromadzenia Ogólnego przyjęta większością 2/3 głosów oraz ratyfikacja tych poprawek przez 2/3 członków, w tym wszystkich stałych członków Rady Bezpieczeństwa

• do tej pory 3 poprawki do tekstu Karty”:

• 1963 poprawka do art. 23, 27, 61

• 1965 poprawki do art. 109

• 1973 zwiększono liczbę Rady Gospodarczo-Społecznej do 54 członków

• przepisy Karty dotyczące mocy obowiązującej mają pierwszeństwo przed postanowieniami innych umów międzynarodowych, zajmują one wyższe miejsce w hierarchii przepisów prawnych art. 103 „[…] w razie sprzeczności między zobowiązaniami członków ONZ, wynikającymi z niniejszej Karty, a ich zobowiązaniami wynikającymi z jakiejkolwiek innej umowy międzynarodowej, zobowiązania wynikające z Karty mają pierwszeństwo”

12. Cele i zasady ONZ.

Cele i zasady ONZ

• cele (zadania) ONZ w art. 1:

• nadrzędny to zapewnienie trwałego pokoju przez stosowanie skutecznych środków zbio­rowych w celu zapobieżenia zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienie aktów agresji, załatwianie sporów w drodze pokojowej według zasad sprawiedliwości i p.m.;

• roz­wijanie przyjaznych stosunków między państwami oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów (wg C. Berezowski to „konsolidacja pokoju powszechnego”);

• popieranie współpracy m. w dziedzi­nie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, humanitarnej oraz poszanowania praw człowieka;

• harmonizowanie działal­ności m. zmierzającej do w/w celów;

• zasady działania ONZ w art. 2 (to jednocześnie zasady p.m.):

• suwerenna równość → po raz pierwszy użyte w Deklaracji Moskiewskiej z 1943 r.;

• nieinterwencja → wynika z w/w zasady, dodatkowo ONZ nie jest upoważniona do ingerencji w sprawy, które należą do kompetencji wew.;

• wykonywanie zobowiązań międzynarodowych → przyjętych zgodnie z Kartą, w dobrej wierze - potwierdzenie zasady pacta sunt servanda;

• pokojowe załatwianie sporów → zasada ta została wprowadzona do p.m. paktem paryskim z 1928 r. (pakt Brianda-Kelloga);

• wyrzeczenie się siły → zobowiązanie do powstrzymania się od użycia siły lub groźby jej użycia, też wprowadzona paktem paryskim, a jej realizacja jest podstawowym celem ONZ;

• bezpieczeństwo zbiorowe → obowiązek członków udzielania ONZ wszelkiej pomocy w każdej akcji, podjętej zgodnie z Kartą oraz obowiązek wstrzymania się od udzielania pomocy jakiemukolwiek pań­stwu, przeciwko któremu ONZ podjęła akcję zapobiegawczą lub przymusową;

• ONZ ma zapewniać, by wszystkie państwa (też nie-członkowie) postępowali zgodnie z w/w zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania m. pokoju i bezp.;

Cele i zasady Narodów Zjednoczonych

• we wstępie (preambule) do Karty, rozpoczynającym się od słów „My, ludy Narodów Zjednoczonych”, członkowie Organizacji wyrazili swą wolę:

1) uchronienia przyszłych pokoleń od klęski wojny oraz zjednoczenia swych sił dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

2) przywrócenia wiary w podstawowe prawa człowieka, godność i wartość jednostki, równość praw mężczyzn i kobiet oraz narodów wielkich i małych

3) popierania postępu społecznego i poprawy warunków życia w większej wolności,

4) postępowania tolerancyjnego i utrzymywania dobrosąsiedzkich stosunków,

5) stworzenia warunków do przestrzegania sprawiedliwości i poszanowania zobowiązań międzynarodowych,

6) korzystania z organizacji międzynarodowych w celu popierania gospodarczego i społecznego postępu wszystkich narodów

• art. 1 Karty NZ wymienia cztery cele, jakim ma służyć ONZ:

• utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

• rozwijanie przyjaznych stosunków miedzy narodami, opartych na poszanowaniu zasady równości praw i samostanowienia narodów,

• rozwiązywanie w drodze współpracy zagadnień międzynarodowych o charakterze społecznym, gospodarczym, kulturalnym i humanitarnym oraz w zakresie ochrony praw człowieka,

• stanowienie ośrodka uzgodnienia działalności międzynarodowej, zmierzającej do osiągnięcia wymienionych wyżej wspólnych celów

• w art.2 Karty NZ podano zasady, według których postępować powinna organizacja i jej członkowie:

• Zasada nr 1 - zasada suwerennej równości wszystkich jej członków

• Zasada nr 2 - członkowie organizacji powinni wykonywać w dobrej wierze zobowiązania przyjęte zgodnie z niniejszą Kartą

• Zasada nr 3 - zasada załatwienia sporów międzynarodowych środkami pokojowymi

• Zasada nr 4 - wszyscy członkowie powstrzymują się w swych stosunkach międzynarodowych od groźby użycia siły lub użycia jej przeciwko całości terytorialnej lub niezawisłości politycznej któregokolwiek z państw

• Zasada nr 5 - zasada zobowiązująca państwo członkowskie do udzielania pomocy organizacji w akcji podjętej zgodnie z Kartą i powstrzymania się od udzielania pomocy państwu wobec któremu ONZ zastosowało środki zapobiegające

• Zasada nr 6 - organizacja zapewni by państwa, które nie są jej członkami , postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• Zasada nr 7 - żadne postanowienia niniejszej Karty nie upoważnia Narodów Zjednoczonych do ingerencji w sprawy, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa

• Członkostwo Polski w ONZ.

Polska należy do grona państw założycielskich ONZ. Jest wiec tzw. członkiem pierwotnym. Choć nie została zaproszona na konferencję założycielską w San Francisco, to jednak, aby umożliwić Polsce wejście do grona tych państw zmieniono art. 3 Karty NZ. Pozwoliło to przedstawicielowi Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, ministrowi spraw zagranicznych Wincentemu Rzymowskiemu, na podpisanie Karty - 15 października 1945 roku.

Polska od samego początku brała aktywny udział w pracach ONZ. Przejawem tego zaangażowania było występowanie z licznymi inicjatywami na forum Zgromadzenia Ogólnego. Do najważniejszych polskich propozycji w zakresie rozbrojenia należą: tzw. „Plan Rapackiego” z 1957 roku, dotyczący utworzenia w Europie Środkowej strefy bezatomowej, a w 1964 roku plan Gomułki, dotyczący zamrożenia zbrojeń w Europie Środkowej. Polska zaproponowała też w 1964 roku odbycie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. W zakresie problematyki społecznej inicjatywa polska, to zaproponowana w 1959 roku „Deklaracja praw dziecka”, 1990 rok - „Konwencja praw dziecka”, w 1994 roku ogłoszono „Międzynarodowy Rok Rodziny”. W zakresie problematyki prawnej w 1968 roku - „Konwencja o nieprzedawnianiu zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości”, a w 1996 roku „Konwencja o zwalczaniu międzynarodowej przestępczości zorganizowanej”.

Polska brała i bierze udział w misjach pokojowych ONZ. Od 1953 roku aktywnie uczestniczyliśmy jako kraj w takich operacjach pokojowych, jak: udział w misji obserwatorów pokojowych w ramach Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych w Korei, w latach 1954 - 1975 polscy żołnierze uczestniczyli w podobnych operacjach w Wietnamie, Laosie, Kambodży. Od 1973 roku Polska brała też udział w operacjach sił pokojowych ONZ na półwyspie Synaj, a w roku następnym weszła w skład Sił Obserwacyjnych ONZ na wzgórzach Golan. Nasi żołnierze uczestniczyli także w operacji „Pustynna Burza” w latach 1990 - 1991, będącej efektem rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ zezwalającej na użycie siły wobec Iraku, na wypadek gdyby nie wycofał się z okupowanego Kuwejtu w wyznaczonym terminie. W operacji brała udział koalicja 25 państw a na jej czele stały Stany Zjednoczone. W latach 1994 - 1995 Polska brała udział w operacji na Haiti (polska jednostka „Grom” ochraniała demokratycznie wybrany rząd Haiti). Na początku 2001 roku prawie 2000 żołnierzy polskich oraz personelu cywilnego służyło w 15 operacjach pokojowych na całym świecie, w tym w 8 prowadzonych przez ONZ.

14. Członkostwo w ONZ.

karta rozróżnia 2 kategorie członków:

• pierwotnych: dzielimy jeszcze na 2 kategorie:

• państwa, które uczestniczyły w konferencji w San Francisco, podpisały i ratyfikowały Kartę NZ

• państwa, które podpisały Deklarację Narodów Zjednoczonych z 1 stycznia 1942 r. oraz podpisały i ratyfikowały Kartę NZ

• warunek ten został stworzony dla Polski, gdyż Polska nie uczestniczyła w konferencji w San Francisco ale podpisała deklarację Narodów Zjednoczonych

do ONZ można być przyjęte każdy państwo miłujące pokój, które przyjmie zobowiązania zawarte w Karcie i zdaniem organizacji zdolne jest i pragnie zobowiązania te wykonywać.

przyjęcie następuje w drodze uchwały Zgromadzenia Ogólnego powziętej na zlecenie Rady Bezpieczeństwa - obecnie do ONZ należą 192 państwa

Karta nie zawiera żadnego postanowienia w sprawie wystąpienia z ONZ

Karta przewiduje:

• zawieszenie członka (art. .5) może mieć miejsce w stosunku do członka przeciwko, któremu Rada Bezpieczeństwa zastosowała środki zapobiegawcze lub przymusu

• wykluczenie z ONZ - wykluczony może zostać członek, który uporczywie łamie zasady Karty NZ

• wykluczenia lub zawieszenia dokonuje Zgromadzenie ONZ na wniosek Rady Bezpieczeństwa; do tej pory nie było jednak jeszcze takiej sytuacji

Członkostwo w ONZ

Członkowie pierwotni

• to państwa, które bądź uczestniczyły w konferencji w San Francisco, bądź uprzed­nio podpisały deklarację NZ z 1942 r. oraz podpisały i ratyfikowały Kartę → 51 państw (50 z konferencji + Polska, która nie brała udziału w konferencji na skutek sprzeciwu mocarstw zachodnich na zaproszenie przedstawiciela Rządu Tymczasowego, a Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej powstał dopiero w 1945 r.) → ten drugi warunek tylko po to by Polska stała się członkiem pierwotnym (podpisała Kartę w 1945 r.);

• szczególna pozycja - 5 wielkich mocarstw - stali członkowie RB, mają szczególne obowiązki w zakresie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, oraz szczególne prawa (uchwały RB, ratyfikacja Karty)

Nowi członkowie

• przyjmowani uchwałą ZO ONZ (2/3 za) na zalecenie RB;

• warunki jakie musi spełnić państwo:

• musi być państwem miłującym pokój,

• musi przyjąć zobowiązania zawarte w Karcie,

• musi być zdolne i zdecydowane zobowiązania te wykonywać (ocena należy do ONZ);

• w 2002 r. było już 192 członków, a największe rozszerzenie doprowadziło do zmiany układu sił, gdyż większość nowo przyjętych to państwa trzeciego świata, a w okresie zimnej wojny trawł impas, gdyż państwa zachodnie nie chciały przyjmować państw socjalistycznych i dopiero w 1955 r. podczas odprężenia w stosunkach Wschód-Zachód, 16 z 18 państw oczekujących stało się członkami, ale najdłużej blokowano wejście NRD i RFN (1973 r.)

Reprezentacja państwa w ONZ

• zasada → każde państwo powinno być reprezen­towane w ONZ przez rząd, który sprawuje efektywnie władzę na jego terytorium i który tym samym może realizować prawa i obowiązki wynikające z Karty;

• sprawa Chin → po rewolucji ludowej z 1949 r. aż do 1971 r. reprezentacja ChRL nie była właściwa, gdyż utrzymywano fikcję reprezentacji Chin przez rząd kuomintangowski z Tajwanu, pomimo, że poza Tajwanem nad całym terytorium Chin miał efektywną władzę rząd ChRL → 1971 r. uchwała ZO ONZ przywróciła ChRL jej wszystkie prawa i uznała jej przedstawicieli jako jedynych legalnych reprezentantów Chin to nie było przyjęcie Chin, gdyż od początku Chiny były członkiem pierwotnym i stałym członkiem RB, a jedynie przywrócenie wszystkich praw;

Utrata członkostwa

• 2 sposoby:

• wystąpienie z ONZ → choć Karta milczy na ten temat, to na konferencji w San Francisco uznano, że jest to suwerenne prawo państwa, co potwierdziła praktyka, gdy w 1965 r. Indonezja postanowiła wystąpić z ONZ (z powodu wybrania Malezji na członka RB, z którą była w konflikcie → 1966 r. Indonezja oświadczyła, że pragnie powrócić do ONZ i nie zastosowano procedury przyjęcia nowego członka, tylko przywrócono jej dawne prawa członkowskie)'

• wykluczenie z ONZ → z powodu uporczywego łamania zasad Karty, w drodze uchwały ZO (2/3 głosów), na zalecenie RB → do tej pory żadnego nie wykluczono, choć były państwa, które w przeszłości uporczywie łamały zasady Karty (np. RPA)

Zawieszenie w prawach członkowskich

• gdy RB podejmie akcję zapobiegawczą lub przymusową względem jakiegoś państwa → na zalecenie RB ZO ONZ może uchwałą zawiesić w wykonywaniu praw i przywilejów takiego członka ONZ → RB może przywrócić wykonywanie tych praw i przywilejów;

• zaleganie ze składkami → powyżej 2 lat może utracić prawo głosu w ZO, ale ZO może zezwolić na głosowanie, gdy uzna, że zaległość jest niezależna od państwa;

09.2002 r. - ZO ONZ uchwałą odebrało prawo głosu Irakowi, Kirgistanowi, Vanuatu, Nigerowi, Liberii i Republice Środkowo­afrykańskiej z powodu uporczywego niepłacenia składek

15. Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego.

Zgromadzenie Ogólne:

• uczestniczą w nim przedstawiciele wszystkich państw członkowskich każde państwo może posiadać nie więcej niż 5 przedstawicieli

• uchwały Zgromadzenia ogólnego w ważnych sprawach:

• utrzymania pokoju

• wybór członków Rady

• spraw członkowskich

• spraw budżetowych

• uchwały te zapadają większością 2/3 głosów

kompetencje Zgromadzenia Ogólnego:

• omawianie wszelkich zagadnień i spraw wchodzących w zakres działalności Organizacji lub dotyczących funkcji lub kompetencji któregokolwiek organu ONZ

• wydawanie zaleceń we wszystkich tych sprawach pod adresem państw członkowskich organów ONZ

Zgromadzenie Ogólne

• składa się z wszystkich członków i zbiera się raz do roku na sesję zwyczajną, a w razie potrzeby na sesję nadzwyczajną;

• sesja zwyczajna → (regulamin) od 3 wtorki września do połowy grudnia; wybiera swego przewodniczącego oraz zastępców, potem debata generalna;

• powołuje 7 komisji głównych (w ich skład wszyscy członkowie ONZ):

• Polityczna i Bezpieczeństwa;

• Gospodarcza i Finansowa;

• Społeczna, Humanitarna i Kulturalna;

• Powiernictwa i Obszarów Niesamodzielnych;

• Administracyjna i Budżetowa;

• Prawna

• Specjalna Komisja Polityczna;

• podejmuje uchwały bezpośrednio lub na podstawie sprawozdania komisji;

• sesja nad­zwyczajna → zwoływana przez SG na żądanie RB lub większości członków ONZ;

Funkcje i kompetencje Zgromadzenia Ogólnego

• może omawiać wszelkie zagadnienia lub sprawy wchodzące w zakres Karty albo dotyczące kompe­tencji i funkcji któregokolwiek organu oraz (z zastrzeżeniem nienaruszalności kompetencji RB) może ono udzielać zaleceń członkom ONZ i RB;

• uprawnienia szczegóło­we:

• inicjowanie badań i wydawanie zaleceń w celu:

• współpraca polityczna;

• popieranie rozwoju p.m. i jego kodyfikacji;

• popierania współpracy w dziedzinach gosp., społ., kulturalnej;

• przyczyniania się realizacji praw człowieka

• bada i uchwala budżet;

• analizuje sprawozdania pozostałych organów;

• decyduje min. o wyborze członków rad, przyjmowaniu nowych członków, sprawach budżetowych i finansowych;

• MTS w opinii doradczej z 1971 r. w sprawie skutków prawnych dalszej obecności RPA w Namibii stwierdziła, że ZO w określonych przypadkach, w granicach swoich kompetencji może podejmować uchwały mające cel operacyjny;

Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego w zakresie utrzymania między­narodowego pokoju i bezpieczeństwa

• może rozważać ogólne zasady współpracy nad utrzymaniem m. pokoju i bezp. (też zasady rozbrojenia i regulowania zbrojeń) + zalecenia członkom ONZ i RB;

• może omawiać konkretne sprawy dot. utrzymania m. pokoju i bezp. oraz współ­działać w załatwieniu sporów międzynarodowych → ograniczone w zaleceniach i przeprowadzaniu akcji (robi to RB);

• płaszczyzna merytoryczna tego ograniczenia → ZO każdą sprawę w związku z którą konieczne jest przeprowadzenie akcji przekaże RB (po lub przed omówieniu) - art. 11 ust. 2;

• płaszczyzna proceduralna tego ograniczenia → gdy RB wykonuje w związku z jakimkolwiek sporem lub sytuacją funkcje powierzone jej przez Kartę, ZO nie może w związku z tym udzielać zaleceń, chyba że RB tego zażąda - art. 12

• Kompetencje Rady Bezpieczeństwa.

Rada Bezpieczeństwa:

• składa się z 15 członków. Stali członkowie - Rosja, USA, Chiny, Wielka Brytania, Francja. Pozostałe 10 państw Zgromadzenie Ogólne wybiera na okres 2 lat (przy czym co rok ustępuje połowa). Wybierane są państwa, które mają największy wkład w utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa , duże znaczenie ma podział geograficzny i sytuacja międzynarodowa

• obecnie trwa dyskusja dotycząca poszerzenia składu Rady Bezpieczeństwa obok RFN i Japonii kandydatami jest też wiele państw rozwijających się

• wg uchwały z roku 1963 na 10 niestałych członków, 5 - powinno reprezentować państwa afroazjatyckie, 2 - państwa Ameryki Łacińskiej, 1 - państwa Europy Wschodniej, 2 - państwa Europy Zachodniej i inne

zasady głosowania w Radzie Bezpieczeństwa:

• w sprawach proceduralnych - większością głosów dziewięciu członków

• we wszystkich innych sprawach - większością głosów dziewięciu członków, włączając w to głosy wszystkich stałych członków, z tym jednak zastrzeżeniem, że w sprawach dotyczących pokojowego załatwienia sporów strona w sporze wstrzymuje się od głosowania

• stałym członkom przysługuje prawo veta

• w ostatnich latach w organach ONZ coraz częściej stosuje się podejmowanie decyzji bez głosowania, czyli na podstawie tzw. konsensu prowadzenie rokowań przez bezpośrednio zainteresowane strony aż do uzgodnienia formuły możliwej do przyjęcia dla wszystkich, co stwarza najwięcej szans na pełną realizację podjętej uchwały

kompetencje Rady Bezpieczeństwa:

• art. 24 Karty: „członkowie nakładają na Radę Bezpieczeństwa główną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz uznają, że Rada Bezpieczeństwa przy wykonywaniu swych obowiązków wynikających z tej odpowiedzialności działa we wspólnym ich imieniu”

• szerokie kompetencje w sprawach dotyczących pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego

• opracowanie przy pomocy Wojskowego Komitetu Sztabowego planów ustanowienia systemu regulowania zbrojeń w celu przedstawienia ich państwom członkowskim,

• rozpatrywanie sporów i sytuacji zagrażającym pokojowi,

• podejmowanie decyzji w sprawie zastosowania sankcji

Funkcje i kompetencje Rady Bezpieczeństwa

• działanie w celu utrzymania m. pokoju i bez­. i za to ponosi główną odp., działając we wspólnym imieniu państw członkowskich ONZ (= delegacja władzy);

• do jej kompetencji należą:

• pokojowe załatwianie sporów;

• podejmowanie akcji w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i aktów agresji;

• popieranie układów regionalnych w celu utrzymania pokoju;

• spełnianie pewnych funkcji w stosunku do okręgów strategicznych obszarów powierniczych;

• opracowanie planów systemu regulowania zbrojeń;

• też inne szczegółowe uprawnienia wynikające z Karty min. związane z członkostwem, wyborem sędziów MTS, powołaniem SG

17. Sankcje w Karcie NZ.

rodzaje sankcji przewidziane w Karcie Narodów Zjednoczonych:

• sankcje nie pociągające za sobą użycia sił zbrojnych, które „mogą obejmować całkowite lub częściowe zerwanie stosunków gospodarczych oraz komunikacji kolejowej, morskiej, lotniczej, pocztowej, telegraficznej, radiowej i innej, jak również zerwanie stosunków dyplomatycznych” (art. 41)

• sankcje gospodarcze, a także embargo na dostawy broni i uzbrojenia były wymierzone w stosunku do Rodezji, RPA, Iraku, Jugosławii, Afganistanu, Somalii, Ruandy, Liberii)

• sankcje zbrojne, które mogą obejmować „demonstracje, blokadę i inne operacje sił zbrojnych powietrznych, morskich lub lądowych członków ONZ” (art. 42)

• wobec Korei Północnej w 1950 r. oraz wobec Iraku w 1991 r.

akcja sanacyjna pociąga za sobą wiele konsekwencji politycznych, prawnych i gospodarczych dla państw członkowskich Karta nakłada na członków ONZ obowiązki:

• postawienie do dyspozycji Rady Bezpieczeństwa sił zbrojnych, udzielenie niezbędnej pomocy i ułatwień, a także prawa przejścia oraz utrzymywanie w stanie gotowości do natychmiastowego użycia kontyngentów swoich sił lotniczych przeznaczonych do zastosowania zbiorowych środków przymusu

• obowiązek udzielania sobie nawzajem pomocy w wykonywaniu akcji mającej charakter sankcji, postanowionej przez Radę Bezpieczeństwa

18. Operacje pokojowe ONZ.

są to operacje zmierzające do utrzymania pokoju lub przeciwdziałania rozszerzeniu się konfliktu zbrojnego, często przy udziale oddziałów wojskowych. Operacje pokojowe są podejmowane na podstawie:

• uchwały Zgromadzenia Ogólnego

• uchwały Rady Bezpieczeństwa

• decyzja Sekretarza Generalnego

finansowane albo przez zainteresowane strony (np. w konflikcie dotyczącym Zachodniego Iranu - Holandia i Indonezja), albo pokrywano je z budżetu zwyczajnego ONZ (gdy były niewielkie) lub z dodatkowych składek członków ONZ

cele pokojowych operacji ONZ:

• militarne - rozdzielenie stron konfliktu, rozminowanie obszaru objętego konfliktu, nadzór nad przestrzeganiem sankcji i procesu rozbrojeniowego

• cywilne - ochrona ofiar i uchodźców, nadzór nad realizacją porozumień pokojowych, organizacja i sprawowanie kontroli nad wyborami

Karta nie zawiera żadnych wskazówek co do charakteru i zakresu tego rodzaju działalności; operacje pokojowe nie wchodzą w zakres sankcji: wymagają one zawsze zgody państwa, na terenie którego są przeprowadzane

WIĘCEJ => ROZDZIAŁ X - pytanie 6

19. Tryby podejmowania uchwał w Zgromadzeniu Ogólnym.

Procedura podejmowania uchwał (głosowanie)

• każdy członek ma 1 głos → 2 procedury podstawowe + 2 procedury szczególne:

• zasada ogólna → większością głosów obecnych i głosujących (zwykła większość głosów), przy czym „głosujących” = głosujących za lub przeciw;

• sprawy ważne → 2/3 obecnych i głosujących, przy czym sprawy ważne to:

• zalecenia dot. utrzymania m. pokoju i bezp.;

• wybór niestałych człon­ków RB;

• wybór członków Rady Gosp.-Społ. oraz Rady Powierniczej;

• przyjmowanie nowych członków ONZ;

• zawieszanie członków w prawach i przywilejach członkowskich;

• wykluczanie członków;

• sprawy dot. funkcjonowania systemu powiernictwa i sprawy budżetowe;

• nie jest to katalog wyczerpujący, gdyż ZO zwykłą większością może ustalić taki wymóg dla innych spraw;

• wybór sędziów MTS → bezwzględna większość;

• poprawki (zmiany) Karty → 2/3 wszystkich członków

Charakter uchwal i ich moc prawna

• prawnie wiążące → uchwały ZO dot. zagadnień związanych z wewnętrzną strukturą i funkcjonowaniem ONZ (np. uchwały organizacyjne, proceduralne, budże­towe) → więc wybór SG ONZ, przyjęcie nowych członków, wybór niestałych członków RB;

• charakter zaleceń → uchwały dot. postępowania państw poza ONZ zgodnie z zasadą suwerenności państw, więc ZO nie jest „parlamentem świata” czy „rządem światowym”;

• jednak uchwały mają duże znaczenie polityczne i moralne, zwłaszcza jednomyślnie podjęte;

mogą przyczyniać się do rozwoju p.m. poprzez wyrażenie wspólnego przeświadczenia państw dot. zasad p.m. lub gdy ZO uchwala projekt u.m. i zaleca jego przyjęcie

20. Tryby podejmowana uchwał przez Radę Bezpieczeństwa.

Procedura podejmowania uchwal (głosowanie)

• każdy członek RB ma jedne głos, a większość uchwał zapada większością 9 głosów, ale:

• w sprawach proceduralnych - 9 jakichkolwiek członków;

• w sprawach merytorycznych - przy zachowaniu jednomyślności 5 mocarstw;

• „sprawa proceduralna” → częściowa odp. w V rozdz. Karty „Procedura” → decydowanie o posiedzeniach RB poza siedzibą, powoływanie or­ganów pomocniczych, uchwalanie regulaminu, zapraszanie do udziału w dyskusji strony sporu, która nie należy do RB, a nawet do ONZ;

• wstępna decyzja RB rozstrzygająca czy dane zagadnienie ma charakter proceduralny, czy merytoryczny nie jest sprawą merytoryczną (wg 4 mocarstw zapraszających na konferencję w San Francisco);

• zasada jednomyślności członków stałych (art. 27 ust. 3) uchwały zapadają większością głosów dziewięciu członków Rady, włączając w to zgodne głosy wszystkich członków stałych → stąd czasem nazywana prawem weta;

• wstrzymanie się od głosu → nie jest traktowane jako sprzeciw (praktyka) → potwierdził MTS w opinii doradczej z 1971 r. (w sprawie Namibii), że praktyka taka była stosowana i powszechnie akceptowana w ONZ;

• jest to zasa­da ustrojowa ONZ (podstawa struktury i działania ONZ) oraz ma ona wielkie znaczenie polityczne;

• podczas okresu zimnej wojny zasada te nie pozwoliła przekształcić ONZ w koalicję państw przeciwko państwo socjalistycznym i jednocześnie zmusza ona 5 wielkich państw do współpracy i konsensusu;

• szczególna procedura podczas wyboru sędziów MTS → bezwzględna większość członków (8) bez konieczności zachowania jednomyślności

Moc wiążąca uchwal Rady Bezpieczeństwa

• niektóre prawnie wiążące dla zapewnienia skuteczności wykonywania podstawowego zadania → wynika z art. 25, wg którego członkowie ONZ zgadzają się przyjmować i wykonywać decyzje RB (nie zalecenia podejmowane w formie uchwał), przy czym Karta określa kiedy RB może podejmować decyzje:

gdy RB stwierdza istnienie zagrożenia lub naruszenia po­koju bądź aktu agresji może udzielać zaleceń albo decydować o środkach jakie należy użyć, uchwały w spr. pokojowego załatwiania sporów to zalecenia

zasady głosowania w Radzie Bezpieczeństwa:

• w sprawach proceduralnych - większością głosów dziewięciu członków

• we wszystkich innych sprawach - większością głosów dziewięciu członków, włączając w to głosy wszystkich stałych członków, z tym jednak zastrzeżeniem, że w sprawach dotyczących pokojowego załatwienia sporów strona w sporze wstrzymuje się od głosowania

• stałym członkom przysługuje prawo veta

• w ostatnich latach w organach ONZ coraz częściej stosuje się podejmowanie decyzji bez głosowania, czyli na podstawie tzw. konsensu prowadzenie rokowań przez bezpośrednio zainteresowane strony aż do uzgodnienia formuły możliwej do przyjęcia dla wszystkich, co stwarza najwięcej szans na pełną realizację podjętej uchwały

21. Uchwały RB.

Rada przyjmuje uchwały większością 9 głosów spośród 15 członków. Wśród uchwał wyróżnia się uchwały dotyczące spraw proceduralnych oraz uchwały dotyczące innych spraw. W przypadku spraw innych do ważności uchwały wymagane są zgodne głosy członków stałych. Jednak w drodze zwyczaju wykształciła się zasada, że uchwała zostaje przyjęta także w wypadku, gdy żaden z członków stałych nie wyrazi sprzeciwu (pierwszy przypadek takiej interpretacji, niezgodnej z literalnym brzmieniem art. 27 Karty Narodów Zjednoczonych, miał miejsce w 1950 r. w związku z interwencją ONZ w Korei). Do zawetowania rezolucji potrzeba więc determinacji jednego z członków stałych lub 7 głosów innych państw. Ten sposób głosowania jest powszechnie krytykowany, swą słabość ujawnił m.in. w trakcie kryzysu irackiego 2003, proponuje się więc, by wprowadzić tzw. podwójne weto (co najmniej 2 członków permanentnych musiałoby zagłosować przeciw, by decyzja nie weszła w życie).

Rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ - uchwały jednego z sześciu głównych organów Organizacji Narodów Zjednoczonych. Szczególne znaczenie mają rezolucje Rady Bezpieczeństwa dotyczące utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, a zwłaszcza decyzje o zastosowaniu sankcji nie wymagających użycia siły zbrojnej (art. 41. Karty) oraz decyzje o sankcjach zbrojnych (art. 42 Karty). Jako jedyne spośród rezolucji uchwalanych przez organy ONZ, mają moc prawnie wiążącą dla państw - na mocy art. 25 Karty Narodów Zjednoczonych. Ich legalność nie może być kwestionowana, nie podlegają także kontroli sądowej ze strony Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.

22. Skład i kompetencje Rady Gospodarczej i Społecznej.

Rada Gospodarczo-Społeczna:

• składa się z 54 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata; co rok ustępuje 1/3 składu

• podział miejsc między grupami regionalnymi:

• 14 miejsc dla Afryki

• 11 miejsc dla Azji

• 6 miejsc dla Europy Wschodniej

• 10 miejsc dla Ameryki Łacińskiej

• 13 miejsc dla Europy Zachodniej i innych

realizacja działań w dziedzinie gospodarczej i społecznej; w ramach tej funkcji w Radzie występują komisje:

• funkcjonalne do spraw transportu i komunikacji, narkotyków, praw człowieka, spraw społecznych, zagadnień ludnościowych

• ekonomiczne dla Europy (w Genewie), dla Azji i Pacyfiku, dla Afryki, dla Ameryki Łacińskiej i Karaibów, dla Zachodniej Azji

w dziedzinie społecznej doszło dzięki pracom Rady Gospodarczo-Społecznej do opracowania i uchwalenia aktów normatywnych:

• m.in. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) i Deklaracja Praw Dziecka (1959)

działalność Rady Gospodarczo-Społecznej polega na współdziałaniu w rozwiązywaniu problemów ekonomicznych i społecznych z innymi organizacjami międzynarodowymi

• współdziałanie z organizacjami rządowymi - bardziej ogólne, wiąże się z kwestią właściwego ułożenia stosunków między organizacją międzynarodową, mającą za zadanie rozwój wszechstronnej współpracy międzynarodowej, a organizacjami zajmującymi się poszczególnymi działami tej współpracy

państwa nie wyraziły zgody na podporządkowanie ONZ specjalistycznych organizacji międzynarodowych - Karta NZ przewiduje powiązanie z ONZ pewnej liczby organizacji rządowych, a mianowicie tzw. organizacji wyspecjalizowanych poprzez zawarcie układów między tymi organizacjami a ONZ (art. 57 i 63 Karty)

• skład → 54 państwa (wcześniej 18 → 27), wybierane przez ZO na 3 lata, a co rok wybiera się 1/3 składu (18), nie ma zastrzeżeń do ponownej wybieralności (wielkie mocarstwa cały czas zasiadają w niej);

• kompetencje → zagadnienia gospodarcze, kulturalne, wychowaw­cze, zdrowia publicznego oraz poszanowania i przestrzegania praw człowieka;

• uprawnienia → badanie, zalecanie oraz inicjatywa prawotwórcza;

• zalecenia do ZO, do członków ONZ i do organizacji wyspecjalizowanych;

• inicjatywa to opracowywanie projektów umów i przedstawianie ich ZO;

• może zwoływać konferencje międzyrządowe;

• koordynacja działalności ONZ i innych organizacji międzynarodowych „systemu ONZ” → może zawierać umowy z org. wyspecjalizowanymi, które podlegają zatwierdzeniu przez ZO o warunkach współpracy; wydawać im zalecenia i odbywać z nimi konsultacje, też może otrzymywać od nich sprawozdania oraz zapraszać ich przedstawicieli na swoje zebrania (bez prawa głosowania);

• może zawierać porozumienia w spr. zasię­gania opinii organizacji pozarządowych (z zakresu jej działania)

głosowanie → każdy członek ma jeden głos, a uchwały zwykłą większością, a moc wiążącą mają jedynie uchwały dot. spraw organizacyjnych i proceduralnych, natomiast uchwały adresowane do państw mają charakter zaleceń

23. Terytoria powiernicze i obszary niesamodzielne w Karcie NZ.

po I wojnie światowej powołano instytucję mandatu międzynarodowego, którą objęto kolonie i terytoria odebrane państwom zwyciężonym. Terytoria te oddano w zarząd niektóry państwom (najwięcej Anglii, Francji) System ten wyróżniał trzy kategorie mandatów (A, B, C) w zależności od stopnia rozwoju danego terytorium i jego znaczenia dla innych krajów

Karta Narodów Zjednoczonych zastąpiła mandaty międzynarodowe instytucją powiernictwa i powołała do życia Radę Powierniczą. W związku z procesem dekolonizacji wszystkie terytoria powiernicze uzyskały niepodległość

Rada Powiernicza z uwagi na zakończenie powiernictwa (nad wyspami O. Spokojnego w 1994 r.) i przyjęcie ich jako 185 członka ONZ w 1995 r. wypełniła misję powierzoną jej przez Kartę Narodów Zjednoczonych

„obszary niesamodzielne” są to obszary nad którymi państwa kolonialne mają sprawować „święte posłannictwo”, czyli do szanowania interesów tej ludności, popieranie postępu w dziedzinie gospodarczej, społecznej. Państwa kolonialne mają obowiązek przesyłania Sekretarzowi Generalnemu informacji dotyczących gospodarczych, społecznych i oświatowych warunków na tych obszarach

w późniejszym czasie Zgromadzenie Ogólne ONZ wypowiedziało się zdecydowanie za całkowitą likwidacją systemu kolonialnego. Wyrazem tego była Deklaracja 1960 roku „ w sprawie przyznania niepodległości krajom i ludom kolonialnym”

Rada Powiernicza

skład miał opierać się na zasadzie reprezentacji państw zarządzających i nie zarządzających obszarami powierniczymi, ale ze względu na praktyczną likwidację systemu powierniczego Rada ta przestała w zasadzie pełnić swoją funkcję

24. Reforma ONZ a możliwość zmiany Karty NZ.

Mnogość i intensywność konfliktów, które w ostatnich latach obserwujemy na arenie międzynarodowej ukazuje słabość i nie przygotowanie ONZ do radzenia sobie z problemami współczesnego świata. Taka sytuacja pociąga za sobą konieczność przeprowadzenia gruntownych reform w strukturach Organizacji.

Sekretarz Generalny ONZ Kofi Annan w 1997 roku przedstawił program reform ONZ na lata 1997-2001. Planowany zakres reorganizacji i przyszłościową wizję ONZ zawarł w Raporcie Milenijnym zatytułowanym „ My, ludy-rola Narodów Zjednoczonych w XXI wieku” oraz w „ Wzmocnienie Narodów Zjednoczonych: plan dalszych zmian” w których wezwał państwa członkowskie do zaangażowania się w plan działania, mający na celu położenie kresu ubóstwu, nierówności, poprawę poziomu edukacji, ograniczenie rozprzestrzeniania się HIV/AIDS, ochronę środowiska oraz zmniejszenie zagrożenia ludzi konfliktami i przemocą. Zgodnie z raportami przyszłe reformy miały zapewnić większą spójność i koordynację działań poszczególnych departamentów i funduszy NZ, skupiając ich uwagę na określonych priorytetach. Reformy miały również unowocześnić system informatyczny, zmodernizować komunikację między centralą a oddziałami terenowymi oraz zacieśnić współpracę z organizacjami pozarządowymi.

Kolejnym problemem, z jakim miała się zmagać Organizacja była trudna sytuacja finansowa. Przewidziano tu znaczne ciecia w kosztach administracyjnych, skrupulatne planowanie i efektywne wykorzystanie budżetu.

W raporcie dotyczącym zmian mających wzmocnić Organizację zawarł ogólne wytyczne reform tj.:

- skupienie całej aktywności na priorytetowych zadaniach;

- alokacja zasobów zgodnie z tymi zadaniami;

- Organizacja odpowiadająca na potrzeby państw członkowskich;

- rozwijanie współpracy pomiędzy poszczególnymi członkami NZ;

- Organizacja i jej ludzie: inwestycja w doskonałość

Opierając się na powyższych wytycznych reformę ONZ rozpoczęto od zmodernizowania struktury wewnętrznej grupując departamenty, programy i fundusze w cztery przedmiotowe działy:

- Pokój i bezpieczeństwo;

- Sprawy humanitarne;

- Rozwój;

- Sprawy ekonomiczne i społeczne

Ustanowiono jednocześnie powiązany z Sekretariatem Komitet Wykonawczy w skład, którego weszli szefowie departamentów, programów i funduszy. Komitet miał za zadanie koordynować i nadzorować pracę każdego z działów zapewniając efektywność i spójność na najwyższych szczeblach ONZ.

Kompleksowa reforma ONZ miała objąć:

1. Reorganizacje Głównych Organów ONZ;

- Radę Bezpieczeństwa;

- Zgromadzenie Ogólne;

- Radę Społeczno-Gospodarczą;

- Sekretariat;

2. Reformę operacji pokojowych;

3. Reformę praw człowieka;

4. Reformę informacji publicznej;

5. Reformę personelu i finansów

Rozdział XVIII.POPRAWKI

Artykuł 108

Poprawki do niniejszej Karty uprawomocnią się w stosunku do wszystkich członków Narodów Zjednoczonych gdy zostaną uchwalone większością dwóch trzecich głosów członków Ogólnego Zgromadzenia oraz ratyfikowane przez dwie trzecie członków Narodów Zjednoczonych, włączając w to wszystkich stałych członków Rady Bezpieczeństwa, w trybie przepisanym przez ich odnośne konstytucje.

Artykuł 109

1. Ogólna konferencja członków Narodów Zjednoczonych, zwołana w celu rewizji niniejszej Karty, będzie mogła zebrać się w czasie i miejscu oznaczonym uchwałą, powziętą większością dwóch trzecich głosów członków Ogólnego Zgromadzenia oraz uchwałą którychkolwiek dziewięciu członków Rady Bezpieczeństwa. Każdy członek Narodów Zjednoczonych mieć będzie na konferencji jeden głos.

2. Wszelka zmiana niniejszej Karty zalecona głosami dwóch trzecich członków konferencji wejdzie w życie po ratyfikowaniu jej, w trybie przepisanym przez odnośne konstytucje, przez dwie trzecie członków Narodów Zjednoczonych, włączając w to wszystkich stałych członków Rady Bezpieczeństwa.

3. Gdyby taka konferencja nie odbyła się przed dziesiątą doroczną sesją Ogólnego Zgromadzenia, po wejściu w życie niniejszej Karty, wniosek o zwołanie takiej konferencji wniesiony będzie na porządek obrad tej sesji Ogólnego Zgromadzenia i konferencja odbędzie się, jeżeli uchwała w tym duchu zapadnie większością głosów członków Ogólnego Zgromadzenia i głosami siedmiu jakichkolwiek członków Rady Bezpieczeństwa.

Czyli reasumując: zmiana Karty NZ ma moc wiążącą po uchwaleniu jej przez 2/3 czł. Zgromadzenia i ratyfikowaniu przez 2/3 czł. ONZ, w tym przez wszystkich stałych czł. Rady Bezpieczeństwa.

• do tej pory Kartę NZ zmieniano trzykrotnie:

- w dniu 17 grudnia 1963 r. w odniesieniu do art. 23, 27 i 61 (poprawki weszły w życie w dniu 31 sierpnia 1965 r.)

- w dniu 20 grudnia 1965 r. w odniesieniu do art. 109 (poprawka weszła w życie w dniu 12 czerwca 1968 r.)

- w dniu 20 grudnia 1971 r. w odniesieniu do art. 61 (poprawka weszła w życie w dniu 24 września 1973 r.)

25. Sekretarz Generalny ONZ - wybór, kompetencje, znaczenie.

Sekretarza Generalnego wybiera na 5 lat Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa; najwyższy funkcjonariusz ONZ; posiada przywileje dyplomatyczne

dotychczasowi Sekretarze:

1. Gladwyn Jebb

2. Trygve Lie

3. Dag Hammarskjold

4. U Thant

5. Kurt Waldheim

6. Javier Perez de Cuellar

7. B. Boutros Ghali

8. Kofi Annan

9. Ban Ki-moon

funkcje Sekretarza Generalnego:

• prawo uczestniczenia w posiedzeniach Zgromadzenia Narodowego i wszystkich trzech rad

• przygotowanie projektu budżetu

• zarządzanie majątkiem

• troska o zbieranie składek członkowskich

• inne

Obowiązki Sekretarza

1. administracja i zarządzanie sekretariatem;

2. reprezentowanie NZ wobec wszystkich państw i organizacji;

3. utrzymywanie stałych kontaktów ze wszystkimi państwami członkowskimi;

4. prezentacja działania ONZ światowej opinii publicznej;

5. koordynacja działania systemu ONZ;

6. kreowanie nowych koncepcji i strategii;

7. pośrednictwo w sporach międzynarodowych;

8. nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka.

9.nadzór nad akcjami humanitarnymi

26. MTS jako organ ONZ.

A. organizacja MTS

• trybunał składa się z piętnastu niezawisłych sędziów wybranych spośród osób w wysokim poziomie moralnym

• nie może zasiadać w trybunale równocześnie dwóch sędziów będących obywatelami tego samego państwa

• kandydatów na sędziów proponują grupy narodowe stałego trybunału rozjemczego

• za wybranych na sędziów uważa się te osoby, które uzyskały bezwzględną większość głosów w zgromadzeniu ogólnym i w radzie bezpieczeństwa

• sędziowie wybierani na 9 lat z możliwością reelekcji, przy czym co 3 lata ustępuje jedna trzecia sędziów

• sędziami polskimi byli w MTS B. Winiarski i M. Lachs

• sędziowie nie mogą zajmować stanowisk politycznych lub administracyjnych ani wykonywać innych zajęć o charakterze zawodowym

• sędziowie w trakcie załatwiania spraw trybunału korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych

• trybunał zasiada w składzie piętnastu sędziów

funkcje MTS:

• sądu o kompetencji dobrowolnej, rozstrzygającego spór między państwami przedłożony mu na podstawie kompromisu zawartego przez strony w odniesieniu do danego sporu lub na podstawie klauzuli zawartej w umowie międzynarodowej obowiązującej strony uczestniczące w sporze

• sądu o kompetencji obowiązkowej opartej na deklaracji złożonej zgodnie z art.36 ust.2 statutu, działającego na podstawie skargi wniesionej przez jedną ze stron

• doradcy prawnego ONZ i organizacji wyspecjalizowanych ONZ, wydając opinie doradcze na żądanie zgromadzenia ogólnego, rady bezpieczeństwa lub innych organów i organizacji upoważnionych przez zgromadzenie ogólne

• sądu polubownego orzekającego ex aequo et bono, jeśliby strony się na to zgodziły

27. Jurysdykcja obowiązkowa MTS.

Kompetencje MTS

• kompetencje ratione personae

• art. 34 statutu głosi, że tylko państwa maja prawo stawać jako strony przed trybunałem

• zgodnie z art. 62 statutu, państwo mające interes natury prawnej, który mógłby być naruszony wyrokiem trybunału w danej sprawie, może domagać się uczestnictwa w procesie w charakterze interwenienta

• Trybunał może zwrócić się do rządowych organizacji międzynarodowych o informacje mające znaczenie dla rozpatrywanej sprawy oraz może przyjmować takie informacje dostarczone przez organizację z własnej inicjatywy

• kompetencje ratione materiae

• kompetencje trybunału wg art. 36 ust.1 statutu obejmują „wszelkie spory, które strony doń wniosą oraz wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w karcie NZ albo w obowiązujących traktatach i konwencjach”

• statut przewiduje jednak możliwość zaciągnięcia przez państwo zobowiązania ustanawiającego kompetencję obligatoryjną, to znaczy stworzeniu sytuacji, w której trybunał będzie działał na wniosek jednej tylko strony. Tę kompetencję obligatoryjną określa art. 36 ust. 2 statutu, nazywany zazwyczaj „klauzulą fakultatywną”

• art. 96 Karty NZ - ZO ONZ lub RB ONZ mogą zwrócić się do MTS o wydanie opinii doradczej w każdej kwestii prawnej

• podstawą kompetencji MTS jest zgoda państw, wyrażona w sposób oczywis­ty i niezaprzeczalny;

• zgoda może dot.:

• konkretnego sporu → kompetencja nieobowiązkowa (nie rodzi obowiązku do poddania przyszłych sporów kompetencji MTS);

• wszystkich przyszłych sporów → kompetencja obowiązkowa!!!

• kompetencje ratione iuris

• trybunał wydaje swoje decyzje na podstawie przepisów określanych w art. 38 ust. 1 statutu. Zgodnie z tym postanowieniem trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w sporach, jakie zostaną mu przekazane, stosuje:

• konwencje międzynarodowe, bądź ogólne, bądź specjalne, ustalające reguły wyraźnie uznane przez państwa wiodące spór

• zwyczaj międzynarodowy jako dowód istnienia ogólnej praktyki przyjętej jako prawo

• ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane

• z zastrzeżeniem art. 59,według którego wyrok wiąże tylko strony i tylko w stosunku do danego sporu, wyroki sadowe oraz opinie najznakomitszych znawców prawa publicznego, różnych narodów jako środek pomocniczy do stwierdzenia przepisów prawnych

28. Klauzula fakultatywna na podstawie Statutu MTS i praktyka polska.

Kompetencja Trybunału ratione personae (kto może być stroną w po­stępowaniu przed Trybunałem)

• tylko państwa, a nie org. m. czy jednostki → członkowie statutu lub nie, przy czym RB ustala warunki na jakich państwa nie będące stronami Statutu mogą stawać przed MTS (przy zachowaniu równości stron)

Kompetencja Trybunału ratione materiae (jakie sprawy może rozstrzy­gać Trybunał)

• podstawą kompetencji MTS jest zgoda państw, wyrażona w sposób oczywis­ty i niezaprzeczalny;

• zgoda może dot.:

• konkretnego sporu → kompetencja nieobowiązkowa (nie rodzi obowiązku do poddania przyszłych sporów kompetencji MTS);

• wszystkich przyszłych sporów → kompetencja obowiązkowa;

• forma i czas zgody mogą być różne → 3 sposoby (formy) wyrażenia zgody na kompetencję MTS:

• zgoda ex post → zgoda na osądzenie konkretnego sporu (po jego zaistnieniu);

• klauzula sądowa → zgoda na kompetencję MTS we wszystkich sporach, jakie mogą powstać w przyszłości w związku z interpretacją konkretnej u.m.;

• klauzula fakultatywna → generalne wyrażenie zgody na kompetencję MTS we wszystkich spo­rach o charakterze prawnym, wyrażona przez złożenie jednostronnej deklaracji

Zgoda ex post

• orzecznictwu MTS podlegają wszelkie sprawy wniesione przez strony;

• zgoda ta wyrażana w kompromisie, ale w wyroku kompetencyjnym w sprawie cieśniny Korfu MTS uznał, że forma zgody jest obojętna i może być wyrażona sukcesywnie w odrębnych aktach

Klauzula sądowa

• kompetencji MTS podlegają wszelkie sprawy wyraźnie przewidziane w Karcie lub w innych obowią­zujących umowach → ale Karta nie przewiduje żadnych takich spraw, więc znaczenie ma ten przepis w przypadku tzw. klauzul sądowych (MTS rozstrzyga spory na tle interpretacji lub stosowania danej u.m.) strony uznają kompetencję w zakresie pewnej kategorii spraw i wystarczy wola jednej ze stron do uruchomienia tego sposobu

Deklaracja złożona na podstawie klauzuli fakultatywnej

• jednostronna deklaracja państwa uznająca kompetencję MTS do rozstrzygania wszystkich sporów z innymi państwami bez potrzeby specjalnego porozumienia, oparta na zasadzie wzajemności;

• spory o charakterze prawnym, które dotyczą:

• wykładni u.m.,

• każdej kwestii p.m.,

• istnienia faktu, który w razie stwierdzenia stanowiłby naruszenie zobowiąza­nia m.,

• rodzaju lub wysokości odszkodowania, należnego za naruszenie zobowią­zania m..

• deklaracja może być warunkowa (np. gdy wymaga wzajemności ze strony jednego lub kilku państw) i czasowa;

• możliwe zastrzeżenia;

• np. PL deklaracja wyłącza:

• spory powstałe przed dniem złożenia deklaracji albo spory powstałe w wyniku faktów lub sytuacji mających miejsce przed tą datą;

• spory dot. terytorium i granic państwowych;

• spory dot. zanieczyszczenia środowiska naturalnego;

• spory dot. wierzytelności lub długów zagranicznych;

• spory, dla których rozstrzygnięcia strony postanowiły zastosować inny sposób uregulowania;

• spory dot. spraw, które zgodnie z p.m. objęte są wyłączną jurysdykcją wewnętrzną państwa;

• w razie sporu co do kompetencji rozstrzyga MTS (wyrok kompetencyjny)

29. Organizacje wyspecjalizowane ONZ - status, funkcje

ORGANIZACJE WYSPECJALIZOWANE (specialized agencies)

• art. 57 Karty - różnego rodzaju org. m. wyspecjalizowane, utworzone na podstawie u.m. między rządzami mające rozległe kompetencje w dziedzinach gosp. społ., kulturalnej, wychowawczej, zdrowia publ. i dziedzin pokrewnych, będą związane z ONZ stosownie do postanowień art. 63;

• by org. została uznana za „wyspecjalizowaną”:

• musi być organizacją międzynarodową;

• powszechną, tzn. otwartą dla wszystkich państw (taka interpretacja „o rozległych kompetencjach międzynarodowych”);

• musi posiadać szerokie kompetencje choć­by w jednej z dziedzin wymienionych w art. 57;

• musi być związana z ONZ formalną umową przewidzianą przez art. 63 (zwierane przez Radę Gosp.-Społ. zatwierdzane przez ZO ONZ) → ten warunek jest najważniejszy, dopiero po nim może ona wejść do systemu ONZ.;

• organizacją centralną w tym systemie jest ONZ, która ma kompetencje koordynacyjne wynikające z Karty i umów z tymi org., a organem właściwym jest Rada Gosp.-Społ. (kompetencje patrz wcześniej);

• układy z reguły są do siebie podobne i zawierają następują­ce postanowienia:

• potwierdzenie uprawnień koordynacyjnych ONZ dot. działalności organizacji wyspecjalizowanych;

• obowiązek sprawozdań dla ONZ z ich działalności;

• obowiązek współpracy z ONZ i udzielania jej pomocy;

• prawo wzajemnego uczestnictwa w obradach;

• wy­miana informacji i dokumentów;

• prawo tych org. to zwraca­nia się o opinie doradcze do MTS

30. Rada Europy: członkostwo, kompetencje, organy.

RADA EUROPY

• powstała w 1949 r. na konf. dyplomatycznej w Londynie - 10 państw (Francja, GB, Włochy, Irlandia, Dania, Belgia, Holandia, Luksemburg, Szwecja, Norwegia), w 2004 r. już 45 państw (Polska od 1991 r.);

• cel → realizacja ściś­lejszej jedności między państwami członkowskimi oraz rozwijanie ideałów, które są ich wspólnym dziedzictwem, włącznie z popieraniem rozwoju społecznego i gospodarczego;

• członkiem → każde państwo europejskie, które zostanie uznane za zdolne do przestrzegania rządów prawa, poszanowania podstawowych praw człowieka oraz aktywnej współpracy w realizacji celów;

• Rada Europy oraz jej funkcjonariusze mają przywileje i immunitety m.;

• organy:

• Komitet Ministrów → składa się z MSZ; kompetencje: uchwalanie u.m., przyjmowanie rekomendacji dla rządów państw człon­kowskich w celu realizacji wspólnej polityki, przyjmowanie nowych członków, uchwalanie programu działania organizacji i jej budżetu oraz decydowanie w spra­wach wewnętrznych organizacji;

• Zgromadzenie Parlamentarne → składa się z przedstawicieli parlamentów krajo­wych; kompetencje: dyskusja na tematy należące do kompetencji Rady, przyjmowanie różnego rodzaju uchwał, inicjowanie prac Komitetu Ministrów oraz powoływanie SG.

• Sekretariat Generalny → wykonuje funkcje o charakterze administracyjnym oraz zadania wynikające z u.m. (np. depozytariusz);

dorobek Rady Europy w zakresie rozwoju p.m.

• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawo­wych wolności z 1950 r. (wraz z 11 protokołami) → katalog podstawowych praw, głównie obywatelskich i politycznych oraz system ochrony tychże praw (skarga indywidualna do ETPCz w Strasburgu) → najbardziej efektywny system ochrony praw człowieka, uzupełniony o Konwencję o ochronie praw osób należących do mniejszości narodowych z 1995 r.;

• Konwencja o współpracy transgranicznej wspólnot lub władz lokalnych z 1980 r., Karta samorządu lokal­nego z 1985 r., Konwencja o telewizji transgranicznej z 1989 r., Karta języków regionalnych lub mniejszości narodowych z 1992 r., Konwencja o uczestnictwie cudzoziemców w życiu publicznym na szczeblu lokalnym z 1992 r. → w ramach kształtowania standardów demokratycznych i współpracy m.;

• Konwencja o przedsiębiorczości z 1955 r., Konwencja o ekstradycji z 1957 r., Kodeks zabezpieczenia społecznego z 1990 r., Konwencja o karaniu przestępstw drogowych z 1964 r., Konwencja w sprawie adopcji dzieci z 1967 r., Konwencja w sprawie miejsca płatności zobowiązań pieniężnych z 1972 r., Konwencja w spra­wie statusu prawnego dzieci pozamałżeńskich z 1975 r., Konwencja o pomocy prawnej w sprawach karnych z 1959 r., Konwencja w sprawie międzynarodowej mocy orzeczeń w sprawach karnych z 1970 r., Konwencja o zwalczaniu terroryzmu międzynarodowego z 1977 roku → w ramach standaryzacji niektórych problemów prawa cywilnego, handlowego, pracy i karnego;

• Konwencja o pokojowym rozwiązywaniu sporów międzynarodowych z 1957 r., Konwencja o zniesieniu obowiązku wizowego dla uchodźców z 1959 r., Konwencja o funkcjach konsulów z 1967 r., Konwencja o immunitecie jurysdykcyjnym państwa z 1972 r., Konwencja o nieprzedawnianiu zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni wojennych z 1974 r. → w ramach regulacji prawnomiędzynarodowej;

stworzyła system standardów normatywnych, umożliwia współpracę i integrację Europy

RADA EUROPY została powołana do życia na podstawie umowy londyńskiej z roku 1949 r. Zadaniem Rady jest „osiągniecie większej jedności miedzy członkami w celu zabezpieczenia i urzeczywistnienia ideałów i zasad, które są wspólnym dziedzictwem, oraz ułatwienie postępu gospodarczego i społecznego”

• działalność Rady to głównie przygotowanie projektów umów międzynarodowych i innych aktów normatywnych zmierzających do unifikacji praw i standardów oraz ochrony praw człowieka na obszarze państw członkowskich. Rada przygotowała m.in. projekty:

• Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (1950)

• Europejskiej Konwencji Kulturalnej (1954)

• Konwencji o Zapobieganiu Torturom (1987) etc.

• członkami Rady Europy jest 45 państw europejskich. Polska została członkiem 26 listopada 1991 r.. Siedzibą organizacji jest Strasburg

• głównymi organami Rady są: Komitet Ministrów (przedstawiciele ministrów są akredytowani jako stali przedstawiciele przy Radzie), Zgromadzenie Parlamentarne złożone z przedstawicieli parlamentów państw członkowskich i Sekretariat wybierany na 5 lat, na czele którego stoi Sekretarz Generalny

31. OBWE: historia, kompetencje, organy.

ORGANIZACJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE jest ogólnoeuropejską organizacją zrzeszającą 55 państw, głównie europejskich ale wśród członków organizacji znajdują się również USA, Kanada, byłe republiki radzieckie. Status współpracujących partnerów posiadają Japonia, Korea Południowa, Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja

• OBWE zostało założone jako pierwszy regionalny instrument wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i przywracania pokoju w rejonach wygasłych konfliktów. Działalność organizacji poświęcona jest wielu problemom związanym z szeroko pojętym bezpieczeństwem, takimi jak: kontrola zbrojeń, prawa człowieka, monitorowanie wyborów, ekonomiczne i ekologiczne bezpieczeństwo. Wszystkie państwa członkowskie mają równy status w ramach organizacji a decyzje zapadają w oparciu o zasadę konsensusu. W przeciwieństwie do takich organizacji jak na przykład Unia Europejska - organy OBWE nie mają kompetencji do stanowienia prawa lub działania bez uprzedniej zgody państw członkowskich. Głównym efektem prac OBWE są konwencje zawarte w jej ramach, które jednakże, dla swej skuteczności wymagają ratyfikacji przez zainteresowane państwa

• Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie wywodzi się z Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie rozpoczętej na początku lat 70-ych. KBWE była forum dialogu i negocjacji między Wschodem a Zachodem. Dzięki spotkaniom w Helsinkach i Genewie doprowadzono do podpisania Aktu Końcowego z Helsinek w 1975. Akt Końcowy z Helsinek odegrał dużą rolę w procesie demokratyzacji kontynentu, przede wszystkim w krajach ówczesnego bloku wschodniego. Ten dokument ustanowił podstawowe zasady rządzące stosunkami państw-sygnatariuszy między sobą a także w relacjach z ich obywatelami. Na tą umowę powoływali się między innymi polscy i rosyjscy opozycjoniści w latach 70-ych i 80-ych

• do 1990 roku KBWE funkcjonowało w formie nieregularnych spotkań i konferencji, w których uczestniczyli przywódcy lub przedstawiciele państw członkowskich. Na spotkaniu paryskim w 1990 roku zmieniono radykalnie kształt organizacji, w podpisanej wówczas Karcie Paryskiej KBWE nadano bardziej zinstytucjonalizowany kształt, utworzono biura i struktury organizacyjne. W związku z gwałtownymi zmianami politycznymi w Europie organizacja stało się odpowiedzialna za powstrzymywanie konfliktów głównie na terenach byłego Związku Radzieckiego

• istotnym osiągnięciem KBWE jest, negocjowany w ramach tej organizacji Traktat o Siłach Konwencjonalnych w Europie (Treaty on Conventional Armed Forces in Europe - CFE). W powyższej umowie ustanowiono limity uzbrojenia, które zobowiązały się przestrzegać państwa członkowskie. Aby te deklaracje nie pozostały jedynie na papierze powołano Wspólną Grupę Konsultacyjną uprawnioną do kontroli wykonania Traktatu. Konsekwencją traktatu CFE był Traktat o Otwartym Niebie podpisany w 1992 r. (Treaty on Open Skies). Na mocy tego traktatu samoloty wojskowe państw-sygnatariuszy mogą, po spełnieniu dodatkowych przesłanek, przelatywać nad terytorium innego państwa w celu obserwacji jego urządzeń o przeznaczeniu wojskowym

• kolejnym ważnym wydarzeń było spotkanie w Budapeszcie w 1994 r. Przywódcy państw członkowskich uznali, że KBWE nie jest już tylko "konferencją". Nazwę zmieniono na Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Ostatnie spotkanie przywódców państw członkowskich miało miejsce w 1999 roku w Istambule. Na tym spotkaniu przyjęto Kartę dla Europejskiego Bezpieczeństwa, ponadto 30 państw podpisało zrewidowany traktat CFE, zmiany dotyczyły przede wszystkim rozmieszczenia wojsk rosyjskich na Kaukazie

• dziś OBWE zajmuje szczególne miejsce w systemie europejskich instytucji. Jest organizacją o najszerszym zasięgu terytorialnym i jedyną skupiającą swą uwagę na sprawach bezpieczeństwa. Choć z polskiej perspektywy jej rola może wydawać się marginalna to należy pamiętać o dużej aktywności OBWE na terenie byłych republik radzieckich, gdzie często jest jedyną akceptowaną przez strony konfliktu organizacją międzynarodową

• o ważnej pozycji OBWE świadczy ilość misji prowadzonych przez tą organizację w rejonach konfliktów. Misje OBWE znajdują się w Bośni i Hercegowinie, Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonia, Kosowie. Przedstawiciele OBWE znajdują się również w Czeczenii, Albanii, Białorusi. Biura organizacji otwarto w większości krajów byłego Związku Radzieckiego, między innymi w Uzbekistanie, Kazachstanie, Turkmenistanie i Kirgizji. W 2000 roku planuje się otwarcie biur w Armenii i Azerbejdżanie

• organizacja posiada 5 głównych organów negocjacyjnych i decyzyjnych (Szczyt, Rada Ministerialna, Wysoka Rada, Stała Rada oraz Forum Współpracy w Dziedzinie Bezpieczeństwa)

• ponadto Przewodniczący, Sekretarz Generalny na czele Sekretariatu OBWE, Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka w Warszawie; Przedstawiciel do Spraw Wolności Mediów; Wysoki Komisarz do Spraw Mniejszości Narodowych; Zgromadzenie Parlamentarne OBWE, Trybunał Rozjemczy i Arbitrażowy

• siedzibą OBWE jest Wiedeń

32. Liga Państw Arabskich: powstanie, organy, kompetencje.

Liga Państw Arabskich (LPA)

• Pakt Ligi Państw Arabskich z 1945 r. (Kair) - najpierw 7 państw, potem wszystkie nowo powstałe państwa arabskie;

• organy → m.in. Rada i Sekretariat Generalny (z SG na czele);

• cel → zacieśnianie stosunków we wszystkich dziedzinach między państwami arabskimi oraz uzgadnianie akcji politycznej w dziedzinie obrony ich niepodległości i suwerenności przy zobowiązaniu do nieużywania siły i nieingerowania w sprawy wew., a w razie napaści na jedno państwo, może ono żądać natychmiastowego zebrania się Rady → 1950 r. Rada przyjęła Traktat o wspólnej obronie i współpracy gospodarczej (wzmacnia zobowiązania wojskowe człon­ków Ligi, ale nie wszystkie do niego przystąpiły);

• działalność nie zawsze skuteczne ze względu na wew. nieporozumienia i sprzeczności (bardzo zróżnicowane państwa jak np. Arabia Saudyjska i Algieria)

Liga Państw Arabskich to organizacja powstała w 1945 r. na podstawie paktu podpisanego w Kairze; należą do niej państwa o różnych ustrojach politycznych i społeczno-gospodarczych, monarchie feudalne obok republik przeprowadzających daleko idące reformy - załącznik do paktu LPA zapewnia w niej miejsce dla Palestyny

• organami LPA są Rada złożona z przedstawicieli państw członkowskich oraz komisje będące organami do spraw współpracy w dziedzinie gospodarczej, społecznej i kulturalnej (w 1950, po powstaniu państwa Izrael, utworzono Komisję Obrony)

33. Unia Afrykańska: powstanie, organy, kompetencje.

Unia Afrykańska (UA)

• Unia Afrykańska (regionalna org. m.) powstała w 2002 z przekształcenia Organizacji Jedności Afrykańskiej po 38 latach jej działalności (duże sukcesy w walce z apartheidem, niewielkie w dziedzinie rozwoju gosp. i społ.) → podstawa prawna to Akt tworzący UA z Lome (Togo) z 2000 r., a siedzibą jest Addis Abeba;

• cele:

• osiągnięcie większej jedności między państwami afrykańskimi;

• obrona suwerenności, integralności terytorialnej i niepod­ległości państw członkowskich;

• działanie na rzecz integracji politycznej i społeczno-gospodarczej kontynentu;

• zachęcanie do współpracy międzynarodowej zgodnie z Kartą NZ i PDPCz;

• po­pieranie pokoju, bezpieczeństwa i stabilizacji na kontynencie;

• popieranie zrów­noważonego rozwoju gosp., społ. i kulturalnego oraz integracji gospodarki afrykańskiej;

• popieranie ba­dań we wszystkich dziedzinach (gł. nauki i technologii);

• zasady: suweren­na równość; poszanowanie granic; ustanowienie wspólnej polityki obronnej dla kontynentu afrykańskiego; zakaz użycia siły między członkami; nieingerencja; poszanowania zasad demokracji i praw człowieka; potępienia i odrzucenia rządów powstałych w drodze niekonstytucyjnej;

• organy → Zgromadzenie Unii, Rada Wykonaw­cza, Parlament Panafrykański, Trybunał Sprawiedliwości, Komisja, Komitet Sta­łych Reprezentantów, Wyspecjalizowane Komitety Techniczne, Rada Gospodar­cza, Społeczna i Kulturalna, Instytucje Finansowe

Organizacja Jedności Afrykańskiej (OJA) powstała w wyniku uchwał konferencji w Addis Abebie w roku 1963, w której wzięły udział 32 państwa afrykańskie

• celem organizacji było umacnianie jedności i solidarności państw afrykańskich , obrona ich suwerenności, niezawisłości i integralności terytorialnej, koordynowanie współpracy w stwarzaniu narodom Afryki lepszych warunków bytu i likwidacji kolonializmu. Organizacja dążyła także do integracji gospodarczej i współpracy miedzy państwami afrykańskimi

• w 1999 r. Konferencja Szefów Państw i Rządów OJA przyjęła deklarację, w której wskazywano na konieczność przyspieszenia procesu integracji na kontynencie afrykańskim oraz powołania w miejsce OJA Unii Afrykańskiej (UA) w 2002 r. podczas szczytu w Durbanie uroczyście proklamowano utworzenie UA, składającej się z 52 państw

• organami UA są:

• Zgromadzenie Szefów Państw i Rządów, Rada Wykonawcza, Komisja, Stały Komitet Przedstawicieli, Parlament Panafrykański, Rada Pokoju i Bezpieczeństwa, Rada Gospodarcza, Społeczna i Kulturalna, Trybunał Sprawiedliwości

• głównymi celami UA są obrona suwerenności, integralności terytorialnej i niepodległości państw członkowskich; przyspieszenie integracji politycznej, ekonomicznej i socjalnej; promocja i obrona wspólnego stanowiska państw afrykańskich w sprawach dotyczących kontynentu i ludności Afryki; rozwijanie współpracy międzynarodowej, z uwzględnieniem założeń Karty NZ i Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka; promocja i ochrona praw człowieka i ludów zgodnie z przyjętymi zasadami w Afrykańskiej Karcie Praw Człowieka i Ludów oraz z innymi instrumentami dotyczącymi praw człowieka

34. OPA: powstanie, organy, kompetencje.

Organizacja Państw Amerykańskich (OPA)

• geneza → XIX w. - ścieranie się 2 tendencji - hegemonistycznej USA vs niezależności państw Ameryki Łacińskiej i do stworzenia organizacji, która byłaby wyrazem ich wspólnych interesów 1889 r. I konf. panamerykańska potem kolejne VI konf. w Hawanie w 1928 r. - Kon­wencja w sprawie Unii Panamerykańskiej (funkcje stałego sekretariatu konferencji panamerykańskich) 1945 r. konf. w Meksyku przyjęto Akt z Chapultapec (przewidywał zawarcie umowy w sprawie obrony kontynentu amerykańskiego oraz utworzenie organizacji regio­nalnej) 1947 r. w Rio de Janeiro - Międzyamerykański Traktat o pomocy wzajemnej 1948 r. w Bogarcie Karta OPA rewizja Protokołem z Buenos Aires z 1967 r.;

• charakter i struktura → wg Karty OPA - OPA stanowi organizację regionalną w ramach NZ, a do zadań OPA należy umacnianie pokoju i bezpieczeństwa kontynentu, zapewnienie pokojowego załatwiania sporów, organizowanie wspólnej akcji na wypadek agresji, rozwiązywanie zagadnień poli­tycznych, prawnych i gospodarczych oraz popieranie rozwoju gospodarczego, spo­łecznego i kulturalnego;

• organy:

• Konferencja Międzyamerykańska;

• Zjazd Konsultacyj­ny MSZ;

• Rada;

• Unia Panamerykańska;

• zasady → Karta OPA potwierdza zasady p.m. odpowiadające Karcie NZ, a osobny rozdział na prawa i obowiązki państw (min. zakaz interwencji, zakaz stosowania politycznych lub gospodarczych środków przymusu) → pomimo to USA wielokrotnie starały się wykorzystać OPA jako hamulec dla zmian w Ameryce Łacińskiej;

• zobowiązania sojusznicze - agresja na jedno państwo amerykańskie = agresja na wszystkich członków OPA

Organizacja Państw Amerykańskich (OPA) powstała na podstawie traktatu bogotańskiego z roku 1948. Członkami są nie tylko kraje rozwijające się Ameryki Łacińskiej ale także Stany Zjednoczone. Do OPA nie należy Kanada. W 1962 r. Kuba została wykluczona z Komitetu ds. Obrony i od tego czasu nie uczestniczy w pracach OPA. W OPA dominują wpływy Stanów Zjednoczonych, jakkolwiek w ostatnich latach wpływy te napotykają coraz silniejsze opozycje ze strony postępowych rządów Ameryki Łacińskiej

• głównymi organami są Konferencje Międzyamerykańskie zwoływane co 5 lat, Zebrania Konsultacyjne MSZ (organem doradczym Komitet ds. Obrony), Rada OPA oraz Sekretariat z siedzibą w Waszyngtonie

---