Renesans Hinduski
Upadek Imperium Mogołów w 1720 rok
Walki o władzę początek panowania Brytyjczyków po pokonaniu nawaba Bengalu w bitwie pod Plassey w 1757 roku
Na tradycje hinduizmu, które w XVIII wieku pozostawały w izolacji i odporności zaczęła wpływać obecność Brytyjczyków, zwłaszcza chrześcijaństwo
Pojawiają się hinduscy reformatorzy próbujący przywrócić minioną wielkość hinduizmowi i zaadoptować elementy racjonalistyczne z chrześcijaństwa
Zwracano uwagę na kwestie etyczne i społeczne
Reformy te określane są jako Hinduski renesans czyli ruch religijny i polityczny blisko związany z pączkującym nacjonalizmem indyjskim.
Nacjonalizm ten doprowadził do usunięcia Brytyjczyków w 1948 roku i ustanowienie świeckiego państwa
Hinduizm jako religia światowa z odrębną tożsamością powstał w XIX wieku dzięki reformatorom.
Ten rodzaj hinduizmu najlepiej znany na zachodzie z racji używania języka angielskiego do komunikacji i włączenia elementów chrześcijańskich i jego otwartej postawy
Pomimo dużej wiedzy na temat kultury bramińskiej w mało reprezentatywnym stopniu przedstawia ją, bo była przekazywana od dawien dawna w językach lokalnych. W skład tego wchodzą braministyczne systemy teologiczne i nauki sanskryckie oraz ludowe systemy rytualne i narracyjne skupione wokół miejscowych bóstw.
Odrodzenie hinduskie miało znaczenie dla rozwoju hinduizmu, jako religii światowej, jednakże wpływ rytuału ludowego był minimalny.
Tendencja do umniejszania różnic pomiędzy tradycjami teologicznymi i spychanie rytuału na poziom ludowy poniżej duchowości Upaniszad.
Cechy charakterystyczne Odrodzenia hinduskiego:
Ustalenie prawdziwości Wed
Odrzucenie kultu wizerunków, Idolatria
Odrzucenie kastowości (pewnych jej elementów) małżeństw dzieci i praktyk palenia wdów (sati)
Konstrukcja hinduizmu, jako duchowości etycznej, równej chrześcijaństwu i islamowi lub wyższej od nich
Postacie reformatorów:
Ram Mohan Roy (1772-1823)
Krótki życiorys:
Pochodził z rodziny braminów
Ojciec bengalskim wisznuitą, matka śaktyjką
Studiował na muzułmańskim uniwersytecie w Patnie arabska i perską literature filozoficzną
Te muzułmańskie - sufickie wpływy zrodziły u niego niechęć do kultu wizerunków
Studiował sanskryt, angielski, hebrajski w Waranami (tłumaczenie Biblii na bengalski)
Praca w Kompanii Wschodnioindyjskiej w Kalkucie (ustanowiła podstawy kształcenia młodych hindusów do pracy w administracji, zarodki przyszłego nacjonalizmu)
Po zdobyciu pewnego majątku, porzuciła pracę w 1814 i poświęcił się wprowadzaniu reform społecznych i religijnych
Założył Brahmo Samadź
Zmarł w Bristolu z powodu choroby
Myśl:
Istotą jego wierzeń Bóg transcendentny, niezmienny byt będący stwórcą świata, który nie może być poznany w swojej istocie, bo jest ona niewyrażalna
Wszystkie religie zgodne w tej kwestii, broni tym samym tolerancji - wszystkie religie w swej istocie są równe
Takiego Boga można poznać dzięki rozumowi i obserwacji świata naturalnego, jego dzieła. Bóg natury czczony za pomocą rozumu
Bóg i jego prawa moralne mogą być poznane za pośrednictwem rozumu i obserwacji natury (nawiązanie do XVIII w. Deistów angielskich)
Głównym celem przywrócenie i oczyszczenie hinduizmu dzięki powrotowi do nauk Upaniszad i Brahmasutr, w których widział wcielenie bezczasowej mądrości przeciwstawiającej się kultowi idoli i degeneracji etycznej, w jaką popadł hinduizm
Bo wzmocnić postawę polityczną i moralną hindusi muszą porzucić kult wizerunków, nie dopuszczać do rozrastania się systemów rytualnych oraz zaprzestać niemoralnych praktyk. (dzięki niemu zniesiony obyczaj Sati)
Rozum, a nie objawienie prowadzi do odkrycia uniwersalnych praw etycznych, podczas gdy dogmaty wiodą do irracjonalności i nieetycznego zachowania ( z tego punktu widzenie odrzucenie doktryny reinkarnacji, Karmana, trójcy, odkupienia)
Brahmo Samadź
Założone przez Roya dla promowania swych koncepcji w 1828 roku
Ukształtowany na wzór chrześcijańskich ruchów reformatorskich
W jego ramach organizowana spotkania w celach religijnych, gdzie czytano fragm. Upaniszad, wygłaszano kazania i śpiewano hymny.
Prowadziło regularne spotkania w Kalkucie, gdzie Roy sygnował dokument TRUST DEED, który wyznaczył zadanie zbudowania kompleksu kultowego służącego, jako miejsce publicznych spotkań i przekazywania ludziom jak powinni się zachowywać i czym kierować aby adorować Wieczny Byt
Po śmierci Roya wyłonili się dwaj przywódcy:
Debendranath Tagore (1817-1905) jak Roy sprzeciwiał się tantrycznym i puranicznym formom rytuału i kultu wizerunków. Jedynie nie osobowy absolut Upaniszad powinien być ośrodkiem i celem religijnego zaangażowania.
Keshab Chandra Sen (1838-1884) - zafascynowany współczesnością, inspirowany chrześcijaństwem, podzielał pogląd jednak z jego powodu doszło do rozłamu w grupie.
Rozłam Sen i jego naśladowcy zrezygnowali z noszenia świętego sznura, walcząc o społeczną równość braminów i śudrów. Dla wielu członków była to zbyt radykalna postawa
Ugrupowanie znajdowało oddźwięk u niższych kast bramińskich i w nowej miejskiej klasie średniej kupców i handlarzy.
Mała popularność u ludu wiejskiego gdzie rytuał i czczenie wizerunków bóstw jest główną formą religijności
Brak posłuchu u skrajnie ortopraksyjnych braminów, których główną troską było zachowywanie rytualnej czystości
Wraz z powstaniem ruchu kształtowała się hinduska tożsamość narodowa: wysoko deistyczna i abstrakcyjna
Dayananda Sarasvati (1824-1883)
Krótki życiorys:
Urodzony w Gudźaracie w śiwaickiej rodzinie bramińskiej
W wieku 10 lat inicjacja do kultu lingi Śiwy
Utracił wiarę podczas całonocnego czuwania wraz z ojcem kiedy to zobaczył jak mysz wspina się po posągu i zjada ofiarowany pokarm. Gdyby ten wizerunek był potężnym bóstwem nie pozwoliłby na to
Został wyrzeczeńcem przez co uniknął zaaranżowanego małżeństwa
Wędrował jako bezdomny święty mąż ścieżką poszukiwania prawdy imię Dayananda oraz nazwe zakonu wyrzeczenia Sarasvati.
W Mathurze spotkał guru Virjanandę Saraswatiego, który mu przepowiedział, że dokona odnowienia hinduizmu.
Powtarzał, że Wedy są objawione, a hinduskie przesądy należy odrzucić wraz z szacunkiem dla innych tekstów, takich jak eposy i purany.
Przyjmował jednak nauki dharmasastr, na przykład Kodeksu Manu, który przedstawia nieposiadającego form i wszechobecnego Boga w jakiego wierzył Dayananda
W 1875 założył w Bombaju stowarzyszenie Arja Samadź (Arja Samaj - szlachetne lub aryjskie stowarzyszenie) by dzięki niemu rozpowszechniać swoje reformy
Myśl:
Jak Roy promował powrót do czystej formy religii wedyjskiej, której celem był wieczny, wszechmocny, nieosobowy Bóg
Chciał powrócić do wiecznego prawa - sanatana dharmy - które hindusi zarzucili, czcząc wizerunki i inkarnacje bóstw, pielgrzymując oraz stosując się do przekazów i doktryn eposów i puran bo żadnej z tych praktyk nie odnajdujemy w 4 wedach.
Inne teksty są pełne późniejszych naleciałości, które oddalają religię od pierwotnej czystości
Jego metafizyka była elementarna, mieściła się bardziej w obrębie nauk wiśisztadwaity niż adwajty: wyzwolenie (moksza) nie jest stopieniem się duszy w Bogu, ale stanem wolnym od cierpienia, w którym dusza zachowuje swoją odrębną tożsamość
Ważne były jego nauki społeczne, chciał przekształcić hinduizm w agresywną siłę polityczną występującą przeciwko chrześcijaństwu i islamowi.
Nie potępiał systemu kastowego ale interpretował go na nowo. Klasa (warna) odnosiła się do indywidualnych różnic w charakterze, zdolności i umiejętności. Jeśli klasy będą określane przez osobiste działania i zasługi to przedstawiciele wyższych warstw będą się starali o zachowanie wysokich standardów w obawie by ich dzieci nie zdegradowały się do niższych warstw, u niższych na odwrót
Popierał radykalne reformy społeczne, w tym zawieranie małżeństw z wyboru, a nie aranżowanie ich przez rodziny oraz zlikwidowanie małżeństw dzieci, przez co mogłaby się zmniejszyć liczba wdów.
Bronił czasowych związków prawnych wdów i wdowców (niyoga) mających służyć wspólnemu życiu i wychowaniu dzieci
Edukacja powinna być dostępna dla obu płci, ponieważ to dzięki niemu (zwłaszcza gramatyki, dharmy, medycyny i handlu) można się nauczyć odpowiedzialności i stać się dobrym hindusem
Uważał, że współczesne mu odkrycia naukowe zostały przepowiedziane w Wedach
Arja Samadź:
Zakładali szkoły Gurukula, które krzewiły idee jedności hinduizmu i kulturę wedyjską czy aryjską
Nauczali sanskrytu, symbolu wspaniałej przeszłości Indii, podobnie jak języka Hindi, który Dayananda promował jako język narodowy
Przez propagowanie tych języków wzmacniali szczególny pogląd na Indie. Zgodnie z nim hinduizmowi w wersji Dayanandy nadawano szczególne znaczenie, wykluczając inne elementy i siły występujące w społeczeństwie indyjskim, zwłaszcza islam i chrześcijaństwo oraz drawidyjskie, tamilskie religie hinduskie.
Nie byli otwarci na pluralistyczne pojmowanie hinduizmu, wspierali agresywny nacjonalizm hinduski, oparty na powrocie do starożytnych Wed, krytyczny wobec późniejszych tradycji.
Przyjmowali wiele elementów współczesnych, przekreślając tym samym historię, by powrócić do poszukiwanej dawnej czystości hinduizmu
Odnosili sukcesy w Pendżabie i doprowadzili do powrotu na łono hinduizmu wielu z niskich kast konwertytów na islam i chrześcijaństwo. Odbywało się to w trakcie ceremonii zwanej oczyszczeniem (śuddhi), która miała przemieniać niedotykalnych w podwójnie urodzonych hindusów.
Po sukcesach w Pendżabie założyciel przeniósł siedzibę do Lahore (Pakistan)
Po jego śmierci ruch podzielił się na 2 odgałęzienia:
Konserwatywne
Nowatorskie - chciało progresywnej edukacji i porzucenia bramińskich ograniczeń diety
Było silnym głosem w rozwoju nacjonalistycznej polityki hinduskiej, przy tym , nietolerancyjnym wobec innych wierzeń i poglądów
Paramahansa Ramakriszna (1836-1885)
Krótki życiorys:
Hinduski mistyk, ogłosił jedność wszystkich religii
Urodził się w wisznuickiej rodzinie bramińskiej w Bengalu
Kapłan w świątyni Kali w Dakszineśwarze
Oddany Kali zanosił do niej błagania by mu się objawiła
Poślubiony pięcioletniej dziewczynce i powrócił do Kalkuty gdzie miała do niego dołączyć żona jak dorośnie
Po powrocie jego oddanie bogini wzrosło, także tracił świadomość rzeczywistości i miał wewnętrzne wizje
Wizje coraz częstsze i uniemożliwiły mu pełnienie posługi kapłańskiej. Zajęcia kapłana przejął jego bratanek.
W wieku 17 lat jego żona przeszła pieszo 50 km by połączyć się z mężem
Praktyki religijne tak odmieniły Ramakriszne, iż nie mógł sprawować roli męża w tradycyjnym sensie
Wielbił swą żonę jako manifestacje Matki, ona sama usługiwała mu w świątyni aż do jego śmierci
Myśl:
Przed przybyciem żony odwiedziło go dwóch ważnych nauczycieli:
Bhairawi wykształcona kobieta braminka, inicjowana w nurt tantryczny. Nauczyła go kontrolowania energii w ciele i powściągania namiętności.
Totapuri nagi, wędrujący sadhu. Pokazał mu jak medytować i doświadczać zjednoczenia z absolutem w stanie nirwikalpa samadhi - wysokim stanie koncentracji, w którym nie występuje świadomość podziału na podmiot i przedmiot.
Po doświadczeniu jedności zapragnął urzeczywistnić wisznuicki ideał miłości do Boga, oddając się Krisznie tak, jak była mu oddana Radha.
Doznawał wizji Kriszny, innych bogów nawet Jezusa Chrystusa oraz praktykował zasady innych religii, także chrześcijaństwa i islamu.
Po przejściu przez praktyki innych religii, stwierdził, że wszystkie religie są różnymi ścieżkami prowadzącymi do tego samego Jednego, wiecznego, niepodzielnego bytu, który jest absolutną wiedzą i błogością.
Pojedyncze religijnie mogą wyrazić totalności tego Jednego, ale każda przejawia jakiś z jego aspektów. Bogini Kali i brahman są tylko różnymi aspektami tej samej rzeczywistości.
Ramakriszna przyciągnął wielu intelektualistów z klasy średniej, którzy przybywali by go słuchać i przebywac z nim jako świętym w Dakszineśwarze. Wśród nich był Nerendranath (Naren) Datta, członek Brahmo Samadź, pozostając pod wpływami zachodniej nauki i racjonalizmu. Doświadczył silnego przeżycia religijnego gdy Ramakriszna położył stopę na jego klatce piersiowej. Porzucił karierę prawnika, by stać się oddanym uczniem i sannjasinem, przybierając imię Wiwekanda
Swami Wiwekanda (1863-1902)
Krótki życiorys i myśli:
Był wyrzeczeńcem, przewędrował Indie wzdłuż i wszerz, przez pewien czas medytując na skale na przylądku Komoryn gdzie teraz jest świątynia. Tu osiągnął stan samadhi, podobnie jak Ramakriszna i postanowił objawić światu swoją wizję hinduizmu
Jego filozofia to pedantyczna idea boskiego absolutu istniejącego we wszystkich istotach, niezależnie od ich pozycji społecznej.
Ludzie mogą osiągnąć zjednoczenie z tą wewnętrzną boskością, a dostrzegając boskość jako istotę w innych, będą rozpowszechniać miłość i harmonię społęczną
Uczestniczył w światowym Kongresie Religii w Chicago w 1893 roku. Wykładał tam doktrynę jedności wszystkich religii oraz tolerancji: należy dostrzegać różnorodność i rozpoznać w niej wartość, a także tego, że Indie nie potrzebują misjonarzy nawracających na chrześcijaństwo lecz pomocy materialnej by walczyć z głodem
Częściowo odpowiedzialny za przekonanie o duchowym Wschodzie i materialnym Zachodzie. Wierzył w duchową wyższość wschodu, a materialną Zachodu.
Został na zachodzie by krzewić swoje idee. W 1895 założył Towarzystwo Pedantyczne w Nowym Yorku. Pierwszy skuteczny propagator hinduizmu jako religii światowej
Po powrocie do Indii w 1895 założył Misję Ramakrishny, zakon monastyczny, różniący się od tradycyjnych reguł hinduskich promowaniem edukacji i reform społecznych oraz rozwiniętą pomocą dla chorych. Szczególnie duży nacisk na ten aspekt pracy, uważając go za karmajogę, jogę czynów. Zakładają akademie, szkoły i szpitale
Rozpowszechni wizję Wiwekandy - nowoczesnego hinduizmu jako neowedanty: ideę, że u podstawy wielości form w hinduizmie istnieje istotowa jedność
Chrześcijaństwo akceptuje wyłącznie siebie jako prawdę, Hinduizm jest pluralistyczny i przyjmuje wszystkie religie jako aspekty jednej prawdy. Zdobyło popularność wśród nowo powstałych klas średnich, wykształconych na sposób brytyjski
Spojrzenie Wiwekandy na hinduizm jako religię naukową, z której hindusi powinni być dumni. Takie rozumienie jest wyrazem lekceważenia różnic istniejących między tradycjami było krytykowane jako promujące mętne myślenie. Jednak tworzy ono silną ideologię dająca się włączyć w hinduski nacjonalizm jak i w konstrukcje hinduizmu jako religii światowej
Jego idee zmiany społecznej stały się podłożem dla pomysłów Gandhiego
Gandhi (1869-1948)
Krótki życiorys:
Urodzony w Gudźaracie w rodzinie z kasty bania (kupieckiej), oddanych wyznawców Wisznu
Jego środowiskiem religijnym było bhakti z islamskimi i dźainijskmi wpływami
Studiował prawo w Londynie gdzie spotykał się z Tołstojem i poznał teozofię - europejski ruch, który mądrości duchowej szukał na wschodzie
Popierał wegetarianizm
Wrócił do Bombaju jednak w 1893 podjął się obrony muzułmańskiego kupca w Durbanie (Afryka południowa)
Wyrzucony z pociągu pomimo ważnego biletu (polityka apartheidu) miało to na niego duży wpływ
Założył Natal Indian Congress, próbujący poprawić status Hindusów w stanie Natal
W Afryce wypracował swoją filozofię biernego oporu i niestosowania przemocy w działaniach zmierzających do zmian społecznych.
Powrócił do Indii w 1915 gdzie przyłączył się do ruchu narodowego oraz pracował na rzecz niepodległości kraju metodami pokojowymi
Założył pustelnię Satyagraha Ashram za murami Ahmedabadu i zamieszkiwał tam w ubogiej celi
Stworzył społeczność promującą rzemiosła chałupnicze jak tkactwo
Organizował bierny opór przeciwko Brytyjczykom, łącznie z marszem w stronę morza jako protest przeciwko podatkowi solnemu.
Indyjska walka narodowa, w której był przywódcą stojącym na czele Partii Kongresowej doprowadziła do niepodległości Indii i wyparcia Brytyjczyków w 1947
Żal z powodu masakry w Pendżabie (utworzenie Pakistanu-hindusi i muzułmanie) oraz tragedii Sikhów
Domagał się wzajemnego szacunku
Ta tolerancyjna postawa wzbudziła gniew hinduskich nacjonalistów militarnych. W 1948 Nathuram Godse członek RSS zamordował Gandhiego w Delhi na spotkaniu modlitewnym
Myśli:
Podstawowa koncepcja opierała się na idei, że Prawda (satya), Bóg, który jest najwyższym bytem (sat) i jaźń (atman) są w istocie jednym. Dążenie do prawdy i ideał Prawdy to głowne zagadnienia podejmowane przez Gandhiego. „Historia moich eksperymentów z Prawdą”
Ponieważ wszyscy są zjednoczeni w istotowej jedności, na świecie powinna panować harmonia i brak przemocy (ahimsa) pomiędzy ludźmi. ( ta idea nie występuje w jego ulubionym tekście Bhagawadgicie)
Ahinsa jest manifestacją Prawdy lub Boga. Swoją metodę biernego oporu nazywał przywiązaniem do prawdy - satjagrahą
Satjagraha miała prowadzić do dobrobytu dla wszystkich (sarvodaya). Praktyczny wyraz wyższej rzeczywistości: systemem moralnym i samodyscypliną, która wymaga kontrolowania zmysłów oraz oddania się sprawiedliwości i prawdzie. Jego następcy nazywani satjagrahinami czyli wyznawcami satjagrahy
Celibat (brahmaćarja) jako droga do poznania Boga, ale także jako środek kontrolujący wzrost populacji
Dobrobyt obejmował wszystkich. Emancypacja niedotykalnych, których nazywał haridżanami (dziećmi Boga). Uważał, że ich położenie można poprawić tylko dzięki ahinsie i przywiązaniu do prawdy. (BSP - partia socjalistyczna, przejęła ideały)
Ich uwolnienie przez wyższe kasty byłoby nie tylko wyzwoleniem spod ucisku ekonomicznego i społecznego ale spowodowałoby przemianę całego społeczeństwa
Walczył o prawa dostępu do świątyń hinduskich dla niedotykalnych
Nie odrzucał jednak podziału społeczeństwa ze względu na wykonywane zajęcia. Uznawał ją za oryginalną klasyczną warnaśramadharmę ortodoksyjnegohinduizmu braministycznego. Chciał ją przekształcić usuwając piętno niedotykalności
Hinduizm Gandhiego to religia z silnym etycznym przywiązaniem do sprawiedliwości społecznej i prawdy, którą utożsamiał z Bogiem.
Jego postawa unikania przemocy czerpała z ahinsy dźainizmu i tradycji wyrzeczenia, a także pacyfizmu chrześcijańskiego.
Niewielkie zainteresowanie rytuałem czy hinduską mitologią chyba że wiązały się one z kwestiami etycznymi, które go pociągały
Jego hinduizm jest etyczny, rytuał i bóstwa są w nim podporządkowane wizji tolerancji, pokoju i prawdy.
Niewielkie zainteresowanie estetycznymi i zmysłowymi aspektami kultury hinduskiej (tak jak i cały Renesans Hinduski), dlatego nazywany purytaninem
Efekty Renesansu Hinduskiego
Hinduski Nacjonalizm
W opozycji do sekularyzmu, przyjętego przez Partię Kongresową w obliczu pluralizmu kulturowego i religijnego Indii rozwinęły się liczne ugrupowania nacjonalistyczne, które chciały propagować Indie jako kraj hinduski, a nieświecki i neutralny religijnie
Nostalgia za wspaniałą przeszłością Indii, a nie państwa poddawanego licznym najazdom. Pragnienie porządku i wyrazistych, tradycyjnych wartości wyrażanych przez warnaśramadharme (zasadę podziału na klasy społeczne i stadia życia)
Wiąże się z licznymi aktami przemocy. Do największego doszło w 1992 roku. Rok wcześniej BJP zbierało pieniądze na budowę świątyni Ramy w Ajodhji. W 1992 Meczet Babri Masjid wzniesiony w XVI wieku został zdemolowany przez około 100 tys. wolontariuszy zebranych na wezwanie RSS, VHP, BJP. Jednym z porodów dewastacji było przekonanie, że Rama inkarnacja Wisznu, urodził się dokładnie w tym miejscu. Po tym incydencie doszło do rozruchów na terenie całych Indii.
Uzasadnieniem tej kampanii przemocy w Ajodhji miało być to, że w przeszłości muzułmańscy władcy burzyli świątynie hinduskie, godząc tym samym w hinduską dumę.
Hinduizm Globalny
Tendencja przeciwna nacjonalizmowi
Kierować hinduizm ku uniwersalizmowi czy globalizacji. Taki hinduizm przemawia do wielu i staje się religią światową.
Kładzie nacisk na uniwersalne wartości duchowe jak sprawiedliwość społeczna, pokój i duchowa przemiana ludzkości
To ten rodzaj religii, któremu wyraz dawali Wiwekananda i Gandhi, z państwem indyjskim jako punktem odniesienia, przekraczającym granice narodowe
Zgodnie z tą religią hinduizm opiera się na najstarszym objawieniu, jakie jest ludzkości dostępne czyli Wedach oraz na wierze w transcendentnego Boga pozbawionego atrybutów, który przejawia się w niezliczonych formach hinduskich bogów.
Postuluje wiarę w reinkarnacje, niweluje różnice między tradycjami i dąży do unikania kwestii kastowej lub ja zreinterpretuje, zgodnie z Gandhim
Adresowana do wykształconych, mówiących po angielsku hindusów i żyjących w miastach poza Indiami
Efekt Pizzy:
Hinduizm globalny rozwinął się w XX wieku głównie w wyniku powtórnej akulturacji (efekt pizzy)
Pewne elementy kultury hinduskiej, takie jak joga, bhakti, mistrzowie guru, taniec, muzyka, zostały wyeksportowane na zachód (renesans) gdzie zyskały popularność, która przyczyniła się do ich rozpowszechnienia wśród hindusów mieszkających w Indiach
Globalizacja dokonywała się początkowo w wyniku działalności Wiwekanandy, dzięki założonym przez niego towarzystwom wedantyjskim i Misji Ramakrishny oraz pracy jego uczniów.
Ruch Kobiet:
W tradycyjnym hinduiźmie, charakter kobiety rozumie się jako odmienny od charakteru mężczyzny, bierny, żywiący i obdarowujący
We współczesnym indyjskim ruchu kobiecym, którego organem jest np. magazyn Manushi, istnieje przekonanie, że kobiety i mężczyźni są sobie równi, a stwierdzenia na temat kobiecej natury i obowiązków są przejawem podporządkowania i ucisku kobiet.