1. Przyczyny słabości carskiej Rosji

• zniesienie poddaństwa 1861 ale chłopi nie mieli kasy na wykupienie gospodarstw ( po wojnie krymskiej 1853-56 - Rosja kolosem na glinianych nogach )

• trzeba reformować kraj by następną wojnę wygrać ( reformy odgórne ) → Rosja nie miała siły by się bronić, ale mimo to prowadziła ekspansje bo sąsiedzi jeszcze słabsi od niej

• zbyt duża ekspansja - problemy z utrzymaniem kontroli

• kryzys władzy, kryzys gospodarczy

• ok. 90 % chłopi - nie ma rozwarstwienia

• MIR - wspólne zarządzanie ziemi ( wspólnoty wiejskie ) - o przydziale ziemi pod uprawę decydował chłop - BULSZCZAK

• system nieefektywny bo

• nie umieli dobrze nawozić, orać

• przestarzałe narzędzia

• ziemi 15 mln km kwadratowych, pod uprawę nadawały się 2 mln

• rewolucjonistom wydawało się że wystarczy uświadomić chłopów, że ich stan jest beznadziejny - nastawić przeciw caratowi → wysyłanie agitatorów - na wsi odrzuceni, niezrozumiani

• MUŻYK - ciemny chłop rosyjski - 2 posty środa, piątek, ikony, krzyże przedstawiające Boga na ziemi - car

• chłopi nie chcieli zmian, tylko powiększenia areału

• cerkiew odpowiedzialna za edukacje - uczyła tylko pieśni religijnych, modlitw, państwa to nie interesowało

• chłop nie spełnił zamierzeń rewolucyjnych

• 1879 - powstanie „Woli ludu” - organizacja terrorystyczna, 1881 - zamach na cara Aleksandra II - Chryniewiecki

• 1890-1910 - w zamachach zginęło 4 tys ludzi ( gł. zamachy bombowe )

• wprowadzono autonomię sądów ( z wyłączeniem spraw polit. )

• wprowadzono autonomię uniwerków ( władze uczelniane, rektor wybierany przez profesorów )

• ziemstwa - I sygnał w tworzeniu samorządów - ograniczone jak tylko można - ale mimo to zainicjowały ruch ziemstw - reprezentacja praw ziemskich przed carem

• skutek reform - rewolucjoniści uważali że carat słabnie, trzeba przyspieszyć walkę z caratem

• zniesiono autonomię sądów, uniwerków, początek represji mniejszości

• zamiast szukać wspólnego dialogu - rew. chcieli przyspieszyć kryzys, upadek caratu

• brak politycznej spójności, partia traktowana opozycyjnie, jak organizacja spiskowa

• system urzędniczy

• nie podlegali kontroli przełożonych

• system skostniały

• gdy car miał zastrzeżenia do jakiegoś urzędnika, odwiedzano go od tego

• brak kompetencji, wykształcenia - tylko usługa lat - im dłużej służył tym piastował wyższe stanowisko

• bezsensowność rewizorstwa, korupcja

• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Ministerstwo Skarbu

1. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 1802

• Rosja będzie kroczyć swoją drogą, ma do spełnienia misję

• Departament Policji w Petersburgu - ok. 7 tys.

• Korpus Żandarmerii 10-15 tys

• OCHRANA- sieć agentów - badanie przeciwników caratu, kontrola ich środowiska, rozbudowany system aparatu przymusowego

2. Ministerstwo Skarbu

• zapadnicy, chcieli wprowadzać stopniowo zachodnie rozwiązania

• Sergiej Witte - budowa kolei transsyberyjskiej, minister - odwołany

• trzeba uprzemysłowić kraj ( Rosja bardzo szybko się rozwijała - surowce itp. )

• szansa dla caratu - reformy - Stołypin 1906-11 - kolejny reformator zabity przez zamachowca

• wojsko wspierało system carski

• reformy 1874 - pocz. służba wojskowa 25 lat z losowania, potem powszechna służba wojskowa po 20 roku życia, czynna służba 6 lat ( wojska lądowe )

• zawieszono bo nie możność utrzymania takiej liczby żołnierzy ( kwestia m. in. wyżywienia )

• powrót do systemu losowania, służba 2-letnia

• 1,5-5 mln można było powołać żołnierzy → szczytowy moment 15 mln

• przestarzała struktura aparatu

• kadra służalcza

• korpus oficerski - apolityczny ( nie angażowano się w działalność prowadzona przeciw cesarzowi )

• produkcja zbrojeniowa

• przestarzała

• w rękach państwa - monopol na broń, bo państwo bało się że broń zostanie użyta przeciwko niemu

• głód - bo taki pobór ( I wojna św. ), że na wsi brakowało rąk do pracy - liczne dezercje

• polityka w czasie I wojny - unikać jakichkolwiek spotkań z Niemcami, skierować się na Austro - Węgry

• cerkiew

• odpowiedzialna za poziom wykształcenia chłopa

• rola administracyjna - liczba urodzeń, zgonów, ślubów - rejestracja narodu

• car - I osoba cerkwi prawosławnej

• duchowieństwo białe - biedne, pop często żonaty

• duchowieństwo czarne - nieżonate, robiące karierę

• zadanie popów - kontrolowanie sytuacji na prowincjach, pop kontrolował co się działo w jego otoczeniu - był przedłużeniem władzy świeckiej

• to połączenie spowodowało upadek wraz z caratem 1917/18

• szlachta

• traci na znaczeniu

• 1835 powst. dekabrystów

• 1861 uwłaszczenie

• na 26 carów - 13 zamordowanych, 6 zmarło w niewyjaśnionych okolicznościach, 1 samobójca, 6 zmarło w sposób naturalny ( Aleksander I zabójca ojca - Pawła ) → władza na szczycie niestabilna

• Mikołaj II

• car bezbarwny

• duży wpływ na niego żona - Niemka

• duży wpływ na żonę - Rasputin, potem wpływ na całą rodzinę ( syn cara chory na hemofilię - Rasputin mógł go uleczyć, dlatego został sprowadzony na dwór )

• wypadek przy koronacji - 1600 osób stratowano - zły znak

• krwawa niedziela - cara nie ma w pałacu zimowym

• niefortunne decyzje - rozwiązanie Dumy w momencie wybuchu I wojny światowej

• car - głównodowodzącym armii w czasie wojny, wyjeżdża z Piotrogrodu, traci kontrolę nad sprawami - żona zostaje - obywatele boją się bo ona Niemka

• Marksizm wprowadził Plechanow w 1883 ( zał. ortodoksyjne - Rosja wymaga czasu ), potem Lenin - nowa wersja - nie trzeba czekać tylko działać już teraz

• Lenin

1. wprowadzenie zawodowych rewolucjonistów - podporządkują partię, robotników, świadomość kształtowana przez zawodowych rewolucjonistów

2. kapitalizm - w sferę imperializmu → wojna → zniszczy kapitalizm

3. konieczna dyktatura proletariatu aż do czasu gdy będzie istniał ośrodek kapitalistyczny

• rozłam SDPRR - Socjaldemokratyczna Partia Robotników Rosji ( powst .w 1898, rozłam na II zjeździe w Londynie 1903, ostateczny w 1912 )

• mienszewicy - przeciwstawiali się tworzeniu jednolitej, zdyscyplinowanej partii masowej, zwolennicy pluralizmu partyjnego, optowali za demokracją, odłam o charakterze reformistycznym, gł. przedstawiciel Lew Martow

• bolszewicy - dążyli do utworzenia scentralizowanej partii, której członków obowiązywałaby dyscyplina partyjna, optowali za zmonopolizowaniem rosyjskiego ruchu robotniczego, chcieli objąć władzę na drodze przewrotu polit., który wprowadziłby dyktaturę proletariatu, przedst. Lenin

• rew. 1905-07 - bolszewicy nie odegrali żadnej roli

• 1906-11 - Stołypin, reformy nastawione na farmerów - nie udało się

• I wojna światowa - kosztowna dla Rosji, 1915 car obejmuje dowodzenie armią

• przeludnienie miast z 22 do 29 mln - problemy z żywnością - chłopi przetrzymują żywność - czekają na lepsze ceny

2. Wybuch rewolucji 23.02 - 2.03.1917 ( 8-15.03.1917)

• strajki, rozruchy głodowe w Petersburgu

• powrót cara - pociąg przejęty przez rewolucjonistów - nie dojechał, Psków - Ruzski namawia cara do abdykacji

• plan abdykacji na rzecz syna Aleksja - chory na hemofilię dlatego car odrzuca ten plan, abdykuje na rzecz swojego brata Michaiła - pijaczyna hulaka

• wojsko popiera demonstrujących, wybuch strajku powszechnego, internowanie rządu Michaiła Golicyna

• 27.02 rozkaz rozwiązania Dumy Państwowej wydany przez cara, powołanie przez Dumę Tymczasowego Komitetu Dumy Państwowej

• utworzenie Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich na czele z Komitetem Wykonawczym ( 24 osoby , przewodn. Mikołaj Czeheidze, z-ca Kiereński )

• 3.03 - powołanie Rządu Tymczasowego przez Tymczasowy Komitet Dumy Państwowej w porozumieniu z Piotrogrodzką Radą D. R. i Ż., na czele książę Georgii Lwow - również funkcja ministra spraw zagr.

3. Okres dwuwładzy

1. RZĄD TYMCZASOWY

• dążył do utworzenie republiki parlamentarnej

• likwidacja Korpusu Żandarmów i Ochrany ( tajnej policji carskiej )

• powołanie Komisji nadzwyczajnej - badanie nadużyć dawnych urzędników carskich

• wprowadzenie komisarzy rządowych w miejsce gubernatorów

• zniesienie kary śmierci i ogłoszenie amnestii dla więźniów

• wprowadzenie wolności obywatelskich - prasy, słowa, prawa do strajku i organizacji związków zawodowych

• ogłoszenie wyborów do Zgromadzenia Narodowego - Konstytuanty, miało uchwalić konstytucję

• ogłoszono prawo narodów do samostanowienia

• wprowadzenie monopolu państwa na handel zbożem - państwo ustala ceny

• zgodził się na rozwiązanie struktury władzy

• rozkaz nr 1 - 14.03 1917 - „ W wojsku tez należy tworzyć rady żoł. - robot.”

• żołnierze mogą sami wybierać oficerów

2. RADA DELEGATÓW ROBOTNICZYCH I ŻOŁNIERSKICH

• dążyła do wprowadzenia ustroju socjalistycznego wskutek umiarkowanych przemian na drodze kontrolowanych reform ( I etap - rewolucja burżuazyjna )

• rady delegatów powstawały we wszystkich większych miastach

• kompetencje

• sprawy komunikacji, przemysłu, porządku publicznego, wojska

- utworzenie komitetów wyborczych w fabrykach

• wprowadzenie 8-godzinnego dnia pracy

• sprawowanie kontroli nad milicją i wojskiem

3. kwestie sporne - stosunek do państw zachodnich, stosunek do udziału w wojnie

• Rz. T. - respektowanie układów zawartych przez cara i nie wycofywanie się z wojny

• R. - wycofanie się z działań wojennych pomimo zawartych wcześniej umów

4. Bolszewicy

1. program

• 04.041917 ( 17.04) Tezy kwietniowe Lenina

• przejęcie władzy z rąk Rz. T. przez Rady Delegatów R. i Ż. - „cała władza w ręce rad”

• zawarcie pokoju z Niemcami i wycofanie się z wojny

• przejęcie kontroli nad produkcją przemysłową i dystrybucją towarów przez komitety fabryczne

• nacjonalizacja ziemi

• odrzucenie zachodnio-europejskiego modelu ustrojowego

• cel działalności - przekształcenie rew. burżuazyjnej w rew. socjalistyczną i przejęcie władzy przez bolszewików

• metody - wykorzystywanie niechęci społeczeństwa do dalszego prowadzenia wojny, trudności aprowizacyjne, strajki i demonstracje, agitacja w szeregach armii, przejmowanie kontroli nad radami delegatów

2. próba przewrotu 3-4.07.1917 ( 16-17.07.1917)

• bolszewicy przewodzili demonstracji w Piotrogrodzie, która była spowodowana niepowodzeniem ofensywy ros. w Galicji wsch.

• hasła „cała władza w ręce rad”, „chleba, wolności, pokoju”

• wystąpienia sprowokowane przez bolszewików - zagrożenie dla władzy Rz. T. - zostały stłumione ( brak konkretnego planu i zgody - Kamieniew, Zinowiew - przejmujemy władzę i co dalej ?, Stalin - łącznik, informator, organizował kryjówki dla Lenina, bolsz. chcieli wykorzystać pogłoski że garnizon piotrogrodzki - na front )

• zamknięty organ prasowy bolszewików „Prawda”

• aresztowano czołowych działaczy - Lwa Trockiego, Zinowiewa, Kamieniewa, Lenin - uciekł do Helsinek

• w obawie przed ponowna próbą przewrotu R. D. przekazała Rz. T. olbrzymie uprawnienia, nowy premier - Aleksander Kiereński - uważał, że zdławienie bolszewików spowoduje upadek rewolucji

5. Syt wewnętrzna w Rosji - wrzesień - październik 1917

• anarchia chaos, dalsze trudności organizacyjne, dezorganizacja armii i jej demoralizacja, zaostrzenie cenzury, dezorganizacja komunikacji, przemysłu, rolnictwa, handlu

• PUCZ KORNIŁOWA 25-30.08.1917 ( 7-12.09)

• gen. Ławr Korniłow podjął marsz na Moskwę w celu przejęcia władzy

• pucz- klęska - bo żołnierze masowo opuszczali szeregi wskutek agitacji bolsz., kolejarze podjęli strajk nie pozwalający zbuntowanym jednostkom na szybkie przemieszczanie się odcinając jednocześnie zaopatrzenie i posiłki

• skutek - Rz. T. uwolnił bolszewików - tworzą Gwardię Czerwoną i milicję ludową - rozpoczęcie przygotowań rewolucyjnych

• bolszewicy do końca października - zdominowali Rady Delegatów

6. Rew. bolszewicka 24/25.-26.10

1. geneza

• Lenin obawiał się, że bolszewicy nie maja szans wygrać wyborów do Konstytuanty wyznaczonych na 12.11

• bolsz. przejęli kontrolę nad większością rad , dzięki czemu mieli wpływ na syt. w kraju, na czele Piotrogrodzkiej R. D. R. i Ż. - Trocki

• obawa przed zawarciem rozejmu aliancko - niemieckiego, bolsz. chcieli wykorzystać fakt zawarcia pokoju z Niemcami

• Lenin pragnął wprowadzić w życie hasło rew. socjalistycznej

• duża szansa przejęcia władzy wobec chaosu w kraju gdyż bolsz. kontrolowali Gwardię Czerwoną i część jednostek wojskowych

2. przebieg 1917

• 24/25.10 oddziały Gwardii Czerwonej i armii pod dow. Trockiego zajęły centrale telef., elektrownie, dworce kolejowe - najważniejsze punkty strategiczne

• 25.10 - atak na Pałac Zimowy, aresztowanie ministrów Rz. Tymczasowego z wyjątkiem Kiereńskiego, większość oddziałów woj. - stanowisko neutralne

• 26.0 - II Ogólnorosyjski Zjazd Rad - ogłosił delegalizację Rz. T. i powołał Radę Komisarzy Ludowych - Lenin ( odpowiednik rządu )

• składał się z 13 komisarzy ( ministrów )

• zjazd zaaprobował 2 dekrety Lenina

• O pokoju - wzywał do zawieszenia broni i zawarcia pokoju bez aneksji

• O ziemi - zezwalał chłopom na przejmowanie ziemi pryw. bez odszkodowań

cel dekretów - zyskanie popularności przed wyborami do Konstytuanty

15.11.1917 - Deklaracja Praw Narodów Rosji - zapewnia prawo narodów do samookreślenia się aż do oderwania i utworzenia samodzielnego państwa - w rzeczywistości nigdy nie była realizowana

• Stalin - komisarz do spraw narodowościowych

• Rosja - Niemcy

• Bucharin - przeciwnik wojny z Niemcami ( zwolennik wojny partyzanckiej )

• Trocki - ani wojny ani pokoju - Niemcy przyjdą, wezmą co chcą i pójdą

• Lenin - należy podpisać pokój

„Ojczyzna socjalistyczna w niebezpieczeństwie” - stolica z Piotrogrodu do Moskwy

porozumienie w Brześciu 03.03.1918 - traktat upokarzający bolszewików

NARODZINY WŁADZY - ROSJA - 1917-24. NEP. DOCHODZENIE STALINA DO WŁADZY

1. Okres komunizmu wojennego 1917-21

1. umacnianie władzy bolszewików 1917-18

1917

• 12.11 ( 25.11 ) - wybory do Zgromadzenia Ustawodawczego - klęska bolszewików : na 707 mandatów eserowcy uzyskali 370, bolszewicy - 175, lewicowi eserowcy - 40, mienszewicy -17, kadeci - 17, blok mniejszości narodowych - 88

• 7.12 ( 20. 12 ) utworzenie WCZiK - Wszechrosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Sabotażem i Kontrrewolucją na czele z Feliksem Dzierżyńskim - walka z przeciwnikami nowego systemu poprzez terror

1918

• 5.01 ( 18.01 ) przedstawienie Zgromadzeniu Narodowemu deklaracji praw ludu pracującego i wyzyskiwanego, na mocy której Zgromadzenie miało przekazać uprawnienia konstytucyjne Radzie Komisarzy Ludowych, po odrzuceniu przez Zgromadzenie powyższej Deklaracji zostało ono rozpędzone - uchwalono dekret o rozwiązaniu Zgromadzenia Ustawodawczego

• 8.01 ( 23.01 ) - Powstanie Rosyjskiej Federacyjnej Republiki Radzieckiej RSFRR

• 15.01 ( 28.01) powołano Robotniczo-chłopską Armię Czerwoną

• wprowadzenie powszechnego obowiązku wojskowego robotników i biedoty wiejskiej

• 6.07 - próba dokonania zamachu stanu przez lewicowych eserowców zakończona niepowodzeniem

• 10.07 - pierwsza konstytucja bolszewicka - Rosja państwem dyktatury proletariatu

• 16/17.07 zamordowania cara Mikołaja II wraz z cała rodziną

• 30.08 - zamach na Lenina - zapoczątkował okres tzw. „czerwonego terroru” - masowe egzekucje ok. 50 tys osób

2. wojna domowa 1917-20

• walka z interwencją W. Bryt. Fr. po podpisaniu separatystycznego traktatu pokojowego w Brześciu Litewskim z Niemcami 3.03.1918

• walka z białymi oficerami - gen. Piotrem Krasnowem, admirałem Aleksandrem Kołczakeim, gen. Antonim Denikinem, gen. Nikołajem Judeniczem

• obszary opanowane przez białych oficerów Krym, Estonia, Zakaukazie, Azja Środkowa, Syberia

3. syt. ekonomiczna Rosji - wprowadzenie komunizmu wojennego

• założenia

• nacjonalizacja przemysłu, banków, transportu, handlu wewnętrznego i zagranicznego

• racjonowanie towarów konsumpcyjnych ( gł. żywności )

• stosowanie metod przymusu np. wprowadzono przymus pracy

• rekwizycja zboża

• racjonowanie żywności

• powołanie komitetów biedoty wiejskiej do wyszukiwania ukrytego zboża

• wprowadzenie zakazu handlu prywatnego

• związki zawodowe podporządkowano partii

• obcięcie drastycznie racji żywnościowych dla robotników

• skutek

• olbrzymi spadek produkcji przemysłowej

• klęska głodu szczególnie w latach 1920-21

• bunty chłopskie na terenie całego kraju

• powstanie kronsztadzkie ( marynarzy z Kronsztadu )

• hiperinflacja - spadek wartości rubla

2. Okres NEP - nowej polityki ekonomicznej 1921-29

pod względem przemian politycznych możemy wyróżnić 2 podokresy

1 - 1921-24 - ostatnie lata rządów Lenina

2 - 1925-25 - walka o władzę po śmierci Lenina i zwycięstwo Stalina

1. NEP - koncepcja na X Zjeździe Partii 1921, wprowadzona, Nowa Polityka Ekonomiczna polegała na częściowym powrocie do zasad wolnego rynku ( w małej skali )

X Zjazd oprócz koncepcji NEP, za frakcyjność grozi wykluczenie - jest jedna główna linia i należy się jej trzymać, nie można tworzyć frakcji

• przyczyny

• całkowite zniszczenie kraju po I wojnie światowej i wojnie domowej

• brak dostatecznej ilości żywności mimo zasad Komunizmu wojennego ( przymusowe kontyngenty żywności ) i związany z tym głód 1920-21

• bunt przeciwko polityce zagranicznej państwa ( np. powst. kronsztadzkie )

• chęć przywrócenia zaufania do państwa tak własnych obywateli jak i państw obcych ( aby zniesiono blokadę Rosji Radzieckiej )

• założenia

• zniesienie komunizmu wojennego oraz centralnego rozdzielania towarów

• przywrócenie zasad wolnego rynku - pozwolono no rozwój drobnej własności prywatnej ( w przemyśle, rolnictwie, handlu ) z wyłączeniem głównych gałęzi przemysłu, które stanowiły monopol państwowy

• skutki

• wzrost produkcji przemysłowej i rolniczej przyczyniła się do odrodzenia rynku wewnętrznego, odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych, umocnienia pozycji rubla, który stał się monetą wymienialna,

• zaspokojono potrzeby rynku w zakresie żywności

• nastąpiło rozwarstwienie społeczeństwa pod względem majątkowym co najsilniej było widać na wsi

• wprowadzono plan GOERLO - powszechnej elektryfikacji

- Sekretarz Generalny Partii - Stalin 04.04.1918 GENSEK

• Stalin dotąd lojalny pracownik Lenina, jego prawa ręka, zaufany człowiek

• KC na szczycie ( Trocki, Lenin, Stalin )

• BP - Biuro Polityczne - wprowadzali decyzje polityczne

• BO - Biuro Organizacyjne

• S- Sekretariat

KC Stalin był wszędzie, dobudował do Sekretariatu Tajny Wydział KC

BP BO ( szukano dowodów przeciwko wrogom Stalina, partii )

S

Tajny Wydział

• początek walki o władzę - maj 1922 - pierwszy atak apopleksji Lenina - wylew krwi do mózgu, szybko wraca do zdrowia

• Lenin zaczyna dostrzegać grubiaństwo Stalina

• sojusz Lenin - Trocki by zmniejszyć wpływy Stalina w partii, treść sojuszu

• stworzenie przeciwpartii

• L. dostrzegł w Trockim osobę która przeciwstawi się Stalinowi

• Rada Komisarzy Ludowych ma być przeciwwagą Sekretarza Generalnego

• Lenin - kilka wylewów 1923-24 ( pocz. 1924 - śmiertelny )

3. Walka o władzę po śmierci Lenina

1. główni konkurenci polityczni

• Lew Trocki - organizator Armii Czerwonej, dowódca puczu październikowego, komisarz obrony od 1924, zwolennik permanentnej rewolucji

• Lew Kamieniew - sekretarz moskiewskiej organizacji partyjnej, pierwszy przewodniczący Komitetu Wykonawczego WKP(b), od 1922 członek Rady Komisarzy Ludowych, reprezentował lewicowe skrzydło partii

• Grigorij Zinowiew - sekretarz leningradzkiej organizacji partyjnej, pierwszy przewodniczący Komiternu, reprezentował lewicowe skrzydło partii

• Nikołaj Bucharin - drugi po Leninie teoretyk partii, redaktor „Prawdy”, reprezentował prawicowe skrzydło partii

• Józef Wassarinowicz Stalin - od 1922 Sekretarz Generalny WKP(b), oficjalnie neutralny

Testament Lenina

• obawiał się rozrostu biurokracji

• zarzucenie Stalinowi brutalności

• obawiał się rozbicia sojuszu chł. - robotniczego

• PS. Stalina należy odwołać - taki można było wysnuć wniosek

• krótkie charakterystyki

• Stalin - same negatywy

• Bucharin - pozytywy + miażdżąca krytyka

• Trocki - j. w.

• Kamieniew - j. w.

• Zinowiew - j. w.

należy odsunąć Stalina od władzy ale nie wykluczać z partii bo przydatny

• kolektywne kierownictwo zamiast rządów silnej ręki

2. przejęcie władzy przez Stalina

I etap - 1923-25 Zinowiew + Kamieniew + Stalin → Trocki

• forum walki o władzę na najwyższym szczeblu - konferencje partyjne, KC, BP, zjazdy partyjne

• źródła władzy Stalina

• zaciąg leninowski - do 3,5 mln ( milionowe kadry )

• mafia Stalina - Kaganowicz - sprawdzony wydał swojego brata, Woroszyłow, Mołotow - „kamienny zadek” - nie stanął w obronie swojej żony

• Kirow, Ordżinikidze, Stalin ukrywa swoje ambicje

• często cytuje Lenina - fragmenty wyrwane z kontekstu, wypaczone

• Stalin - pisze książkę - zebranie wypowiedzi Lenina - „O podstawach leninizmu”, sformułował wszystkie najważniejsze tezy Lenina

• jedyny, właściwy interpretator zmarłego wodza, Lenin po śmierci - półbogiem, zbudowali mu mauzoleum

• SOCJALIZM W JEDNYM KRAJU - Stalin elastyczny, popierał NEP, ale był zwolennikiem kolektywizacji - czekał na odpowiedni moment

Leningrad - twierdza Zinowiewa

• interwencja Kamieniewa i Zinowiewa - ratują Stalina przed utratą funkcji Sekretarza Generalnego - jedynym człowiekiem który odniósłby korzyści z ujawnienia poglądów Lenina - Trocki

• odsunięcie Trockiego od władzy, ale zostaje w partii ( wyciągnięcie brudów sprzed 1917, dopiero w 1917 wstąpił do partii ) - w nieodpowiednim momencie wydał broszurę na temat Kamieniewa i Zinowiewa

STALIN I ZSRR W LATACH 1924-53

II etap Stalin, Bucharin - Zinowiew, Kamieniew 1924-26

• Bucharin - zwolennik komunizmu wojennego, potem NEP

• XIV Zjazd Partii 1925 - 65 głosów za Kamieniewem i Zinowiewem, przeciwko 500 głosom popierającym Stalina

• Zinowiew - krytyka Stalina

• Kamieniew - Stalin dąży do dyktatury, kultu jednostki

• Zinowiew - zarzut Stalinowi zabójstwa Frunzego ( następca Trockiego - komisarz spraw wojny ) i obsadzenia Woroszczyłowa

III etap Stalin, Bucharin - Zinowiew, Kamieniew, Trocki 1926-27

• odwołanie się do mas, robotników

• wydawanie opozycyjnych gazet

• 1927 - XV Zjazd partii - wykluczenie Z., K., T. z partii

• wprowadzono Kaganowicza

• Stalin poddaje swoje odejście głosowaniu - 1 się wstrzymał, reszta za - 559, obalenie testamentu Lenina

( Trocki 2x zaprzeczał istnieniu testamentu potem się nim posłużył )

IV etap Bucharin - Stalin 1927-29

• współpraca z narodowcami - polityka dalekowzroczna

• Tomski, Rykow

• Bucharin traci stanowisko w Komiternie na rzecz Mołotowa

• pacyfikacja po cichu garstki przeciwników ( ostatniej )

• Bucharin przeciwny masowym rekwizycjom zboża

• 1928 - procesy prowadzone przez Wyszyńskiego - techników, wysokie osoby jeszcze żyją - Stalin nie czuje się dość silny

• 1929 - początek likwidacji klasy kułaków

• wprowadzenie paszportaryzacji - kułacy nie dostawali paszportów

• rekwizycja zboża - głód, chłopom brak na siew ( rekwizycja nadwyżek, lub tego co było uważane za nadwyżki )

• cel przymusowej kolektywizacji - zniszczenie kułaków, wywołanie nienawiści klasowej - chłop zgłosi donos - dostanie tanie zboże

• powołanie Brygad Szturmowych - przymusowa kolektywizacja 125 mln ludzi - odbierano dobytek, ziemie, wyrzucano z domu

• masowy ubój świń, krów - by nie sprzedać, nie mogli tego zrobić to zjadali

• największy ubój 1929-30

• 2.03.1930 artykuł Stalina „Zawrót głowy od sukcesów” - krytyka Brygad za zbyt dużą skuteczność, są nadgorliwi, kolektywizacja miała być dobrowolna

• Stalin - gospodarstwa mają być tworzone dobrowolnie

• chłopi mogą mieć zwierzęta przyzagrodowe i narzędzia ( po godzinach pracy można było z przyzagrodowych działek sprzedać - np. warzywa, owoce na quasi-wolnym rynku )

1. Polityka gospodarcza 1929-41

cechy charakterystyczne : gwałtowny rozwój przemysłu ciężkiego kosztem innych dziedzin gospodarki, centralne planowanie, powszechne wykorzystywanie więźniów

1. Rolnictwo - kolektywizacja - likwidacja prywatnych gospodarstw chłopskich na rzecz kołchozów ( gospodarstwa spółdzielcze ) i sowchozów ( gospodarstwa państwowe )

• cel - wywołanie nienawiści klasowej, uzyskanie środków pieniężnych dla przemysłu, wytoczenie wojny chłopom - integralność w partii, skupiona wokół Stalina

• trwała od końca 1929 do 1933 - największy rozmach styczeń-marzec 1930, skierowana przeciwko kułakom próba pozbycia się NEP-manów - bogatych chłopów, zostało nią objęte ok. 130 mln chłopów ok. 10 mln zostało deportowanych ( Azja środkowa, Syberia, północna, europejska część ZSRR )

• 120 mln ludzi zamkniętych w 240 tys wsi m- gospodarstw kolektywnych

• wprowadzenie elementów komunizmu wojennego

• 1930-31 - wielki urodzaj w Rosji - rekordowe zbiory zbóż, uważano to za skutek kolektywizacji a nie urodzaj

• spichrze pęcznieją od gnijącego zboża, ludzie głodują - Stalin nie decyduje się ich otworzyć

• ludzie w Rosji nie wiedzą o syt. na Ukrainie

• Ukraina - kolektywizacja najbardziej drastyczny przebieg miała na Ukrainie gdyż połączono ja z walką z nacjonalizmem ukraińskim - czystki w partii ukraińskiej ( i nie tylko ) - podporządkowanie władzy centralnej w Moskwie, metody kolektywizacji

• wysiedlono ponad 200 tys osób

• 70% ziemi skolektywizowano przy pomocy armii

• narzucono bardzo wyskoki kontyngent zboża - 1931 7,7 mln ton, 1932 - 6,6 mln ton, ponieważ chłopi nie byli w stanie dostarczyć takiej ilości w 1932 rząd ogłosił przejęcie na własność całego majątku kołchozów, wprowadzono karę śmierci za kradzież zboża („prawo 5 kłosów”) - w 1932 skazano 55 tys osób

• na skutek tych metod wybuchła klęska głodu 1932/33 zginęło ok. 5 mln osób ( z narodu liczącego 25 mln ), a cały rejon został otoczony kordonem wojskowym by nikt się nie wydostał

• skutki kolektywizacji

• zginęło ok. 10 mln chłopów

• spadł poziom produkcji rolnej

• bardzo spadł poziom pogłowia bydła

• klęska głodu której ofiarami padło ogółem ok. 7 mln ludzi

• reglamentacja żywności

• zdobyto kapitał na rozwój przemysłu

• zdobyto tanią siłę roboczą, wykorzystywana później w przemyśle

• migracja ludzi ze wsi do miast spowodowała wprowadzenie wewnętrznych paszportów - przywiązanie chłopa do wsi ( w latach 1929-35 do miasta uciekło 17,7 mln ludzi )

• rolnictwo przez 25 lat próbowało osiągnąć poziom sprzed 1929 roku

2. przemysł - powszechna industrializacja ( uprzemysłowienie kraju ) proces szybkiego rozwoju przemysłu, który zdobywa dominującą pozycję w gospodarce kosztem innych jej działów

• cechy charakterystyczne

• nie liczenie się z kosztami i ludźmi, wykorzystywanie pracy niewolniczej więźniów - gigantomania stalinowska - plany napięte, czaso- i materiałochłonne

• masowa produkcja czołgów, traktorów - wadliwe, nie umiano się nimi posługiwać - liczne tragiczne wypadki

• pojawia się elita - ci którzy pracują więcej, wydobywają więcej - Stahanowcy - lepsze wakacje, wstęp do teatru itp.

• procesy przeciw specjalistom spowodowały ich brak kiedy stali się potrzebni

• GUŁAG - Państwowy Zarząd Obozów wypożyczał więźniów do pracy w najgorszych warunkach w ramach resocjalizacji ( w latach 1934-54 liczbo więźniów w obozach nie spadła poniżej 10 mln, śmiertelność średnio 10 % w roku )

• 5- latki - realizowane w 3,4 lata

• kraj potęga przemysłu ciężkiego - Stalin był w stanie odeprzeć Hitlera

• powstają duże obiekty przemysłowe

• praca - zobowiązanie społeczne - nie pracujesz, nie jesz, sankcje za nie stawienie się w pracy np. strata mieszkania

• 15 tys fabryk, kombinatów - w krótkim okresie czasu

• powstanie przemysłu ciężkiego

• Stalin - zły duch industrializacji

• propagandowo - sukces

• wielkie budowy socjalizmu

• Dnieprogres - tama na Dnieprze

• Kanał Białomorski

• fabryka traktorów w Stalingradzie

• huta w Magnitogorsku na Uralu

• kopanie Basenu Kuźnieckiego

!!! Pierwotnie słowo Kułak oznaczała bogatego gospodarza, który zatrudniał siłę najemną; w czasie kolektywizacji pojęcie to rozciągnięto na wszystkich chłopów, którzy nie zgadzali się na kolektywizację; bądź byli przeciwni polityce partii, podane liczby są szacunkowe - nie znane są dokładne dane

2. Okres czystek 1934-39

• partia chciała stabilizacji - napięcie w polityce wewnętrznej

• głosy sprzeciwu Syrcow, Kominadze - krytyka, nawet nie opozycja

• Platforma Riutina - 1932 krytyka partii polit., kolektywizacji

• Riutin wydalony z partii ( Stalin chciał go rozstrzelać ale nie wyszło )

• krytyka Stalina jako złego ducha rewolucji - Stalin powinien odejść

• próba sił w Biurze Politycznym - Stalin wziął ostrzeżenia Riutina dosłownie - obawiał się zamachu

• XVII Zjazd partii - przejaw konsolidacji, opozycji przeciw Stalinowi - Kirow, Ordżonikidze, Kujbyszew

• propozycja dla Kirowa - by usunąć Stalina na dalszy tor - Kirow mówi o tym Stalinowi bo był lojalny

• ok. 270 głosów przeciwko Stalinowi ( 108 potem zgładzono )

• geneza czystek

• Stalin chciał się pozbyć wszystkich, którzy

• zagrażali jego dyktaturze

• pamiętali partię sprzed dyktatury stalinowskiej

• inaczej interpretowali słowa Lenina

• opozycjonistów, którzy wsławili się w wojnie domowej i wojnie bolszewicko - polskiej

• ludzi cieszących się znaczna popularnością i autorytetem

• Stalin chciał zapobiec tworzeniu się alternatywnych ośrodków władzy

• okres czystek dzielimy na czystki w partii, wojsku i tajnej policji 1934-39, Wielki terror - 1936-39

• czystki w armii zapoczątkowało morderstwo Siergieja Kirowa sekretarza partii w Leningradzie ( grudzień 1934 ) - prawdopodobnie dlatego że był zbyt popularny, samodzielny

• 1935 Nikołajew połączony z zinowiewcami - przyznał się że działał na ich zlecenie ( Nikołajew zgładzony - wykonawca zabójstwa Kirowa )

• proces Zinowiewa, Kamieniewa - łagodny wyrok - więzienie - wzięli na siebie winę moralną

• 1936 dekret - najwyższa kara dla dzieci powyżej 12 roku życia - szantaż dla wyższych urzędników że zabije im się dzieci

• wyroków nie wykonywano od razu

• 1934 powstanie NKWD

• odpowiedzialność zbiorowa - szeroko rozumiane pojęcie rodziny

• sprawa kremlowska - bibliotekarka oskarżona o trucie Stalina 1935, pech - rodzinne koligacje - siostra Kamieniewa

• Stalin - paranoja, mania prześladowcza, poza tym miał odrażający wygląd - ospowata twarz, częściowy paraliż ręki po wypadku - kompleksy

• 1935 - Wyszyński - prokurator generalny

• Stalin nie potrafił komunikować się z masami, płaszczyzną komunikacji były publiczne procesy

• 3 wielkie procesy

1. Kamieniewa Zinowiewa

2. Bucharni, Rykow, Tomski

3. Sierebiakow, Sokolnikow, Piatakow,

• czystki w wojsku - I ofiara w 1936, najsławniejszy proces to rozprawa marszałka Tuchaczewskiego i 7 oficerów, ogółem na skutek czystek zginęło ok. 30 tys oficerów ( w tym ok. 80 % pułkowników i generałów )

• egzekucja kadr oficerskich - Stalin bał się ich legendy oraz usamodzielnienia armii

• ludzie Trockiego poza wpływami Stalina - czystki w armii

• 13 z 15 dowódców armii zgładzonych

• ponad 90% kadry oficerskiej zlikwidowano

• czystki w tajnej policji - celem było pozbycie się świadków, początkowo zginął szef NKWD Jagoda, który kierował czystkami w latach 1934-36, po Wielkim Terrorze zginął następny szef NKWD - Jeżow, tylko w 1937 zginęło ok. 7 tys oficerów tajnej policji

• mechanizm czystek

• morderstwo S. Kirowa posłużyło do aresztowania ok. 500 tys osób oskarżonych o współudział

• podczas przesłuchań aresztowani przyznawali się do udziału w spiskach, których celem było „obalenie Stalina”, „zniszczenie idei rewolucji”, „wypaczenie prawicowe nauk Lenina”, trockizm itp.

• pokazowe procesy, podczas których oskarżeni kajali się i prosili o najwyższy wymiar kary, by ocalić swe rodziny

• ogółem ocenia się że w tym okresie śmierć poniosło ok. 4,5 mln osób

---