„Trybut należyty wdzięczności wszystkiego dobrego dawcy Panu i Bogu albo Psalmodyja polska za dobrodziejstwa Boskie dziękująca. Przez jednę najliższą kreaturę roku Pańskiego 1693 napisana a do druku podana roku Pańskiego 1695”
Utwór ukazał się anonimowo w drukarni Jasnej Góry. Jest to utwór ostatni zamykający twórczość poety i historyka, dlatego też dominuje nad całością indywidualny ton rozrachunku z własnym życiem i historią.
Tytuł zbioru przekazuje dwie informacje: że będzie to utwór dziękczynny i że będzie to polski odpowiednik Psałterza Dawidowego. Manifestacyjne odwrócenie się poety od wzorów antycznych w kierunku tradycji Judeo- chrześcijańskiej zaowocowało charakterystyczną konstrukcją podmiotu wypowiadającego, oraz luźną, pozornie chaotyczną kompozycją zbioru. Psalm posługuje się techniką monologu. Wytłumaczeniem luźności kompozycji i jej chaotyczności może być naśladowanie wzorca biblijnego. Psalmodia podobnie jak Psałterz zbudowana jest wokół trzech osi tematycznych, wyznaczają je: stosunek człowieka do Boga( relacja człowiek- Bóg), stosunek narodu do Boga, stosunek króla (męża bożego, bohatera) do Boga. W Psalmodii bohater pierwszy- człowiek- na początku „każdy”, w następnych psalmach jawi się jako „wierny”, reprezentant narodu wybranego, sam także przez Boga wybrany prorok i nauczyciel. Bohater drugi naród- dany jest od początku w pełnym wyposażeniu cech i wartości, jako naród szczególnie przez Stwórcę umiłowany, którego los wyznaczony jest przez zasługę i karę, złagodzoną miłością Boga. Wreszcie bohater trzeci- król- jest tym, przez którego Bóg działa. Jest o n widomym znakiem Boskiego działania w historii, a jednocześnie sprawcą doskonałej harmonii pomiędzy Bogiem a narodem wybranym. Te trzy osie tematyczne przecinają się w tekście wielokrotnie.
Dwa psalmy zasługują na miejsce szczególne: Psalm I, wstępny, wprowadza „głównego aktora”- Boga, którego dzieła obserwuje i opisuje bohater. Psalm ten buduje perspektywę wieczności, absolutnego początku.
Psalm XVI w stosunku do I jest powtórzeniem z wariantem. Ma on dobitnie uświadomić czytelnikowi łaskę okazaną przez Boga człowiekowi i zbiorowości: jest nią stała obecność pośredniczki, Matki Boskiej. Psalmodyja wprowadza podwójne zakończenie: Testament katolicki rozwiązuje temat jednostki (wiernego), Wyznanie opieki Boskiej nad Koroną Polską- obydwa tematy historyczne. Zabiera tu głos Korona Polska, wypowiadając pod adresem króla życzenia ostatecznego zwycięstwa nad Turkami. Zamykająca utwór prośba- wyznanie rysuje perspektywę kontynuacji tej opieki w przyszłości, aż do końca cyklu historycznego.
Postać „wiernego” (tak nazywamy kreację bohatera lirycznego w Psalmodii) budowana jest s elementów heterogenicznych. Składają się na nią biblijny „sprawiedliwy” człowiek poezji metafizycznej, „ziemianin”. Kochowski zarysowuje najpierw opozycję Bóg człowiek, ujętą jako przeciwieństwo między nieskończoną wielkością a nieskończoną małością. Psalm I określa pierwszy człon tej opozycji- Boga, nawiązuje do biblijnego Psalmu 8 nie tylko przez powtórzenie pierwszego wersetu, ale przede wszystkim przez naśladowanie konstrukcji : jest to również psalm pochwalny, zbudowany z powtarzających się zwrotów do adresata. Przedstawieniu boga jako jedności przeciwieństw towarzyszy tu rozpowszechniony od czasów renesansu topos „Deus artifex”- Bóg to architekt, stwórca i rzemieślnik, jego działalność to „niepojęte misterstwo.
Drugi człon opozycji -człowiek wprowadzony został przez powtórzone trzykrotne pytanie: „Abym […]uważył, czymem jest?”, „Któżem ja jest?”, „Cóż jest człowiek?”. Kochowski konstruuje odpowiedź na podstawie Księgi Hioba, ale wyraziściej niż poeci początków baroku podkreśla marność człowieka.
Szczególny nacisk położył poeta na kreaturalność jednostki ludzkiej, uwydatniając w niej to, co przemijające, co podlega śmierci i cierpieniu. Pojawiały się więc motywy tańca śmierci, psychomachii, wojny z czartem światem i ciałem.
W Psalmie IV obraz bohatera konkretyzuje się dzięki wprowadzeniu motywów poezji ziemiańskiej. Ta część Psalmodii zbudowana została na podwójnym przeciwstawieniu: Boska Opatrzność- ślepe bożyszcze, Fortuna; złota mierność- bogactwo.
Utożsamienia „ziemianina” z biblijnym „sprawiedliwym” dokonał poeta w Psalmie XIII, nakładając na psałterzowe przeciwstawienie sprawiedliwego możnemu złoczyńcy typowe opozycje literatury ziemiańskiej: dobrze nabyty kawałek ziemi- źle nabyte fortuny; dziedzictwo ojcowskie- skupowanie majątków, pokorny jaśnie wielmożny. Dopełnieniem kreacji bohatera jest poszukiwanie przez poetę we własnym życiorysie znaków wybrania, szczególnej opieki Boskiej, która powinna chronić „sprawiedliwego”. Takimi znakami było późne urodzenie się jedynego syna, także kołtun uważany wówczas za ciężką chorobę, który miał go upodobnić do biblijnego Samsona.
W Psalmodii polskiej naród wybrany występuje wraz ze wszystkimi elementami składniowymi tej idei: przekonaniem, że wolność polska to klejnot od Boga dany w dowód miłości do narodu, że „zbytki” i poniechanie staropolskich cnót mogą doprowadzić do odmiany „praw i ustaw dawnych”, a w konsekwencji do upadku państwa, że wreszcie powołaniem narodu jest podeptanie „schizmatyckiej żmii” i „bazyliszka oryjentalnego”, to jest prawosławnej Moskwy i pogańskich Turków.
W Psalmie XXVII. Na rewolucyje państw w klimakterykach przywołuje poeta przykłady nieodgadnionych wyroków Bożych, powodujących upadek państw, i wyjaśnia, w sposób dziś dla nas nie w pełni zrozumiały magiczne znaczenie siódemki- w Annalium lata klimakteryczne (każdy siódmy rok) przynosiły zmianę na gorsze. W cytowanym psalmie wprowadza Kochowski pojęcie „klimakteru głównego”, a więc siódmej setki, która musi przynieść zmianę w stanie państwa. Jeśli Polacy będą mądrze używać wolności, „głównego klimakteru dóbr” może być „nie w odmianę , ale w pomnożenie”. Nadzieje te wiąże Kochowski nie tylko z łaską Boga, „który nas z małych początków wywiódł”, ale przede wszystkim z panowaniem Jana II, „który jest człowiekiem od Boga posłanym: aby nademdloną dźwignął Sarmacją”.
W Psalmodii polskiej dzięki wyrazistemu nawiązaniu do starotestamentowej idei narodu wybranego oraz wyzyskaniu biblijnej stylistyki odsiecz wiedeńska otrzymała pełną interpretacje historiozoficzną. Wersety wzorca mogą się mniej więcej nie pojawić, a Psalm Dawidowy stanowi jedynie model konstrukcyjny; mogą także występować cytaty z innych psalmów, ksiąg prorockich historycznych Starego Testamentu, wreszcie- szczególnie liczne- z Ewangelii. Podstawowym zabiegiem stylizatorskim jest w Psalmodii werset.
Jak wiadomo jedynym „zabiegiem poetyckim” w Psałterzu jest budowanie paralelizmu członów, to jest konstruowanie części wersetu (zwykle dwu) odpowiadających sobie budową gramatyczną lub analogicznymi elementami treści. Bibliści wyróżniają następujące typy paralelizmu: synonimiczny, antytetyczny, syntetyczny i złożony. Człony wersetu najczęściej łączone są współrzędnie spójnikiem „a” lub „i”.
Przy porównywaniu tekstu Psalmodii i Psałterza pierwszą rzucającą się w oczy cechą tekstu Kochowskiego jest większa pojemność wersetu. Często składa się on z więcej niż czterech zdań, nierzadko złożonych podrzędnie; bliższy jest wtedy okresowi retorycznemu niż psalmicznemu wersetowi.
Kochowski z upodobaniem posługuje się dwiema figurami retorycznymi, bardzo popularnymi zarówno w prozie, jak i w poezji barokowej- anaforą i antytezą. Anafora może łączyć kilka wersetów inicjalnym powtórzeniem tego samego wyrazu, może też budową wersetu rządzić konstrukcja anaforyczna. O wiele szerszy zakres mają konstrukcje antytetyczne. Przeciwstawianie jest zasadą kompozycyjna wielu psalmów, przeciwstawianie wielkości boga znikomości człowieka.
W Psalmodii zarysował się kompromis między sprzecznymi tendencjami stylistycznymi. Retoryczne normy kształtujące wypowiedź należy uznać za sprzeczne z wzorami biblijnymi. Cechami upodobniającymi są: charakterystyczna, podkreślona dwukropkiem dwudzielność wersetu i paralelizm członów.
Kochowski powtórzył wszystkie odziedziczone po poprzednikach sposoby imitacji stylu biblijnego. Wzbogacił je w nowość bardzo istotną- naśladowanie wersetowej formy poetyckiej Psałterza. Psalmodia stanowi więc podsumowanie możliwości ideowych i artystycznych, jakie wnosiła do literatury staropolskiej stylizacja biblijna.