1956r. - zmiana polityczna

Dwa czynniki wpływające na media:

• Ustrój kraju, w którym funkcjonują

Media w PRL nie podlegają prawom rynkowym. Rynek mediów w krajach demokratycznych jest rynkiem odbiorcy. System polityczny w Polsce 1945-1956 jest coraz bardziej represyjny.

Od 1956-1981r. - system się liberalizuje, demokratyzuje. W 1981r. rozpoczyna się stan wojenny.

Od 1981/82-1989 system zaczyna się rozpadać. Zmiana polityki medialnej - media pokazują rzeczywistość.

Do 1970r. - Gomułka był sekretarzem generalnym. Od 1970 sekretarzem generalnym był Gierek. System został spluralizowany dzięki „Solidarności”, która założyła tygodnik „Solidarność” - założyciel Tadeusz Mazowiecki pseudonim „Żółw”.

1956r. - koniec stalinizmu, początek socrealizmu (socjalizmu realnego). Nie rezygnuje z kontrolowania prasy jednak kontrola ta jest ograniczona.

Funkcja kontrolna prasy. Cenzura o charakterze prewencyjnym nadal istnieje. Prawie wolno było jednak więcej niż wcześniej. Cenzura była zatem niej represyjna. Media są miejscem, w którym można wymieniać myśli.

Segment tygodników społeczno-kulturalnych odgrywa dużą rolę po 1956r.:

• „Nowa Kultura”

• „Przegląd Kulturalny”

• Życie Literackie”

• „Przekrój”

„Po prostu” - zamknięte w październiku 1957r. W lutym 1957r. powstaje „Polityka”. Były to dwa równie ważne tygodniki. Likwidacja tygodnika „Po prostu” była przykładem panującej polityki. Media musiały akceptować zdanie władzy.

Marzec 1953r. - śmierć Stalina, zamkniecie „Tygodnika Powszechnego” - został przekazany innej redakcji.

Grudzień 1956r. - „Tygodnik Powszechny” powraca, red. Jerzy Turowicz do 1989r.

Trzech wybitnych redaktorów:

• Mieczysław Grydzewski

• Jerzy Turowicz

• Jerzy Giedroyc

Filozofia neopozytywistyczna tygodnika - wartości systemu komunistycznego są nieważne.

Stefan Kisielewski - wyśmienity felietonista; Stanisław Stomma

1958r. - miesięcznik „Więź” - red. Tadeusz Mazowiecki

„Znak”

Lata 60- te

Gomułka ogranicza swobodę mediów, które odzyskały ją w 1956r. Media w PRL-u zyskiwały na kryzysie politycznym.

Październik 1957r. - likwidacja tygodnika „Po prostu”. Zaostrzenie cenzury, większa liczba konfiskat do 1970r.

„14-lecie Gomułkowskie” - 1956-1970. Kampania permanentna np. mająca na celu wskazać, ze niepodległość Polski jest zagrożona. Ograniczono kampanie propagandowe. Rozwój znaczenia dzienników rozrywkowych - „Express Wieczorny”. Podstawowa funkcja jest funkcja polityczno-propagandowa. Przed 1960r. - zaostrzenie stosunków władzy z kościołem.

1966r. - tysiąclecie chrześcijaństwa - kampania mająca na celu poinformowanie ludzi, że w 1966r. odbędzie się tysiąclecie państwa, a nie chrześcijaństwa jak głosi kościół.

Wojna Millenium - wojna o to, czym jest data 1966r.

W 1965r. - biskupi polscy wysyłają list do biskupów niemieckich żeby wyczyścić stosunki polsko- niemieckie.

Marzec 1968r. - kampania marcowa (syjonizm - zagrożenie ze strony polityki izraelskiej).

Syjonista = Żyd

Syjonizm - nacjonalizm żydowski. Od 1956r. - zaczyna emisję Warszawski Ośrodek Telewizyjny. Do końca lat 60-tych - rozwój ilościowy.

1976r. - II obieg wydawniczy

Dekada lat 70-tych dzieli się na dwie części:

• Grudzień 1970 - 1976

• 1976 - Sierpień 1980

Wydarzeniem rozdzielającym są protesty przeciwko podwyżce cen - czerwiec 1976r. (wydarzenia radomskie)

Komitet Obrony Robotników - pierwsza legalnie działająca organizacja o charakterze informacyjnym.

Biuletyn Informacyjny KOR - pismo wychodzące jeszcze jako prasa podziemna. Siłą tej prasy jest jej wiarygodność (jakoś pisma).

Nakłady ulegają zwiększeniu po 1976r.

„Robotnik” - pismo liczące się w roku 1980.

Monopol wydawniczy - wszystko jest własnością państwa.

Grudzień 1970r. - Gierek dochodzi do władzy po Gomułce. Zmienia się ogólny charakter polityczny. Jak cos się zmienia w polityce to później zmienia się w mediach.

2 główne hasła Gierka, który stawiał na rozwój ekonomiczny:

• „Aby Polska rosła w siłę, a ludziom żyło się dostatniej”

• „Budujemy Drugą Polskę”

Po 1976r. nie istniała kategoria wroga. Gierek zwracał uwagę na rozwój gospodarczy, który miał służyć obywatelom - Propaganda sukcesu. Gierek był bardziej nowoczesny niż Gomułka.

Ciężar propagandy został przeniesiony na TV. Powstał Komitet do Spraw Radia i Telewizji - kierownikiem był Maciej Szczepański. Jest on autorem przebudowy telewizji pod względem technologicznym, a także połączenia rozrywki z informacją o charakterze propagandowym.

„Trybuna Robotnicza” - w Katowicach.

Mariusz Walter - pracował w TV i pracuje do dziś.

I program w kolorze - Zjazd Partii w 1974r. Do końca lat 70-tych - rozwój programów kolorowych.

Rubin - telewizor sprowadzany z Rosji.

DTV - Dziennik Telewizyjny, trwał 60 minut, miał trzech prowadzących.

Polska współpracowała z krajami Zachodu, więc musiała dobrze o nich mówić.

1970r. - układ między Polską, a Niemcami. Stosunki uległy polepszeniu. W telewizji pokazywano budowę huty, pracę fabryk itp.

Lata 70-te - lata największej swobody.

„Polska Gierkowska” podobna była jednak do lat stalinowskich:

• Propaganda była nastawiona na plan produkcji - Huta Katowice.

• Język - nasycenie języka terminologią militarną.

Sprawca rozwoju przemysłowego jest Edward Gierek - propaganda jego osoby.

Dzienni zawsze rozpoczynał się przytoczeniem imienia, nazwiska i tytułu I sekretarza Polski - Edwarda Gierka.

Większa swoboda w wyborze tematów, większa dostępność tekstów literackich. Co raz częściej pojawia się w pismach dyskusja.

„Literatura” - nowy tygodnik. Po 1956r. środowiska literackie domagały się stworzenia nowoczesnego pisma literackiego. Drukuje się powieści modne na Zachodzie.

Wzrasta nacisk na społeczeństwo propagandowe. Rośnie ilość nośników propagandy - radio staje się powszechne.

W Polsce do 1975r. było 17 województw. W 1975r. - zmiana struktury administracyjnej (reforma). Było 49 województw. Zmiana w strukturze funkcjonowania państwa.

Komitet Wojewódzki (KW PZPR) - miał swoją gazetę tzw. organ propagandowy.

„Trybuna Ludu” - w Warszawie - w latach 80-tych miała ponad milionowy nakład. Dziś największy nakład ma „Fakt” - wynosi ponad 0,5 mln.

1976-1980 - kryzys gospodarczy. Władza nie chce zmieniać zasad propagandowych. Nadal wszystko jest świetne - Polska jest krajem rozwijającym się.

1978/79 - spadek płacy realnej. Zaczyna spadać PKB (produkcja przemysłowa).

1980-1981-1989

Sierpień 1980r. - strajk (tzw. przerwy w pracy)

Propaganda nastrajała żeby wykraczać przeciwko władzy. Zmiana sytuacji politycznej w Polsce.

Sytuacja polityczna = polityka medialna

Powstanie „Solidarności” - system oparty na monopolu przestał istnieć.

PZPR straciła monopol władzy.

„Solidarność” stała się ruchem społecznym o charakterze antysystemowym. Miała wpływ na świadomość społeczną. Nastąpiła utrata monopolu medialnego.

Powstał:

• Postulat dostępu do środków masowego przekazu.

• Postulat nowelizacji obowiązującego prawa o cenzurze.

Październik 1980r. - Nagroda Nobla dla Czesława Miłosza.

„Solidarność” miała dostęp do mediów. Nie istniała już cenzura arbitralna, nie podlegająca kontroli. Cenzura miała chronić interesy systemu komunistycznego. Władze nie chciały prowadzić rozmów na temat dostępu „Solidarności” do mediów publicznych.

Media do grudnia 1981r. były narzędziem wyłącznie w rekach władzy. We wrześniu 1980r. rozpoczęły się rozmowy na temat tygodnika, który należałby do „Solidarności”. W marcu/kwietniu 1981r. podjęto decyzję o utworzeniu tygodnika „Solidarność”. Tygodnik ukazywał się w nakładzie 300 tys. egzemplarzy. Redaktorem był Tadeusz Mazowiecki - wybrany przez władzę.

Prasa zakładowa - pisze na tematy dotyczące miejsca, w którym się ukazuje. Jeśli ukazywała się tylko w zakładzie była zwolniona z obowiązku cenzorskiego - byłą to pierwsza sytuacja po 1945r. Władza nie przystawała na postulaty „Solidarności” np. żeby komunikat o jakimkolwiek charakterze, który raz został zwolniony z cenzury w przyszłości nie musiał znów jej podlegać np. książka, czy artykuł. To co było wolno jednego dnia, w drugim mogło ulec zmianie.

Dwie sprawy, o które walczono z władzą i udało się wywalczyć:

1. Zaznaczanie graficzne ingerencji cenzora.

- Tak zaznaczało się ingerencje cenzorskie.

- tak zaznaczało się, że został usunięty cały artykuł.

Po raz pierwszy czytelnik widział, ze cenzura naprawdę działa.

2. Odwoływanie się od werdyktu cenzorskiego.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrywał werdykty odwoławcze.

3. Podanie wartości, których nie można było naruszać, a których naruszenie wiązało się z ingerencja cenzorską.

Lipiec 1981r. - ustawa o cenzurze, która weszła w życie w październiku 81r.

1956r. - powstało Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich - próba wpływania na władzę. SDP popierało „Solidarność” i jej postulaty. Chciało zmienić politykę medialna i akceptację podmiotowości mediów. Nastąpiła odbudowa zawodu dziennikarza, który już podupadł.

Wrzesień 1981r. - zjazd SDP - zmiany o charakterze personalnym - przewodniczącym zostaje Stefan Bratkowski. SDP chciało żeby władza uznała niezależność dziennikarstwa co było sprzeczne z systemem. Stefan Bratkowski był także członkiem partii politycznej. Również Dariusz Fikus - dziennikarz „Polityki” był dziennikarzem partyjnym.

Przed wprowadzeniem stanu wojennego (grudzień 1981r.) „Solidarność” liczyła 9,5 mln ludzi.

Pęknięcia w środowisku dziennikarskim - jesień 1981r. - jedni są po stronie „Solidarności”, drudzy stoją po stronie władzy. Także w mediach elektronicznych, w których większość zapisała się po stronie „Solidarności”.

Instytucje państwowe państwa totalitarnego przestają dbać o interesy władzy.

Stan wojenny w przestrzeni mediów:

• przywrócenie sytuacji sprzed powstania „Solidarności”. Traktowanie mediów jako narzędzia po 13 grudnia 1981r.

• militaryzacja instytucji medialnych, wyłączenie programu telewizyjnego i radiowego, zamknięcie gazet, przywrócenie cenzury

od 1986 roku - zmiana polityczna w Polsce i mediach.

1988 r. - strajki

Kwiecień 1989 r. - Okrągły Stół - rozmowy z władzą

Listopad 1989 r. - dyskusja pomiędzy Alfredem Miodowiczem (szefem związków zawodowych popierających władzę), a Lechem Wałęsą.

Prowadzenie polityki za sprawą mediów - docieranie do ludzi poprzez media z komunikatem.

Polityka medialna - Egzamin

Władza uważała, że Wałęsa tę rozmowę przegra, więc nie chciała się na nią zgodzić. Okazało się jednak, że wygrał tę rozmowę, gdyż był do niej przygotowany.

Luty 1989 r. - kwiecień 1989 r. - obrady Okrągłego Stołu. Strony podzielone był na komisje. Był także stolik poświęcony sprawom medialnym. Polityka medialna miała zostać zliberalizowana.

Zadania komisji medialnej:

1. Strona społeczna domaga się liberalizacji polityki koncesyjnej, oraz ograniczenia cenzury.

2. Ustalenie jakie instrumenty polityczne będą dane opozycji („Solidarności”) by mogła wyłożyć swoje stanowisko przed wyborami.

Ustalenia:

1. Liberalizacja polityki informacyjnej - ograniczenie cenzury.

2. Państwo zrezygnowało z represji wobec II obiegu prasy.

„Solidarność”:

1. Od 8 maja 1989 r. zaczyna ukazywać się „Gazeta Wyborcza” - red. nacz. Adam Michnik. Trzonem redakcji są dziennikarze z „Tygodnika Mazowsze” - pisma podziemnego. Stanowi początek prasy niezależnej w Polsce - brak limitowania nakładu (o nakładzie decyduje rynek medialny), ograniczenie cenzury. Odwieszenie „Solidarności” po obradach Okrągłego Stołu.

2. Tygodnik „Solidarność” - red. Tadeusz Mazowiecki. Wznowiony na 2 dni przed wyborami.

3. 45 minutowe okienka w radiu i telewizji. Polskie Radio i TV - instrumenty, dzięki którym pokazywany jest program wyborczy.

Instrumentaria władzy:

1. Prasa partyjna (PZPR) „Trybuna Ludu” + prasa wojewódzka (49 województw).

2. Prasa dla wojska + prasa partii koalicyjnych (ZLS + Stronnictwo Demokratyczne) „Żołnierz wolności”.

3. Polska Agencja Prasowa - artykuł agencyjny (komentujący rzeczywistość, opatrzony wskazówką, że jest to jedyny artykuł mogący komentować rzeczywistość.

4. Polskie Radio i TV - Jerzy Urban miał kontrolę nad PR, TV i PAP-em. Nieformalne ministerstwo - PR, TV, PAP i „Rzeczpospolita”.

Wybory wygrywa strona społeczna. Nie są w pełni demokratyczne.

35 mandatów do sejmu, brak limitu do senatu

99% - mandatów do senatu dla „Solidarności” + 35 mandatów do sejmu

1% - Henryk Stokłosa

Media nie były najważniejszą rzeczą w walce politycznej.

Ważniejsza niż ilość jest treść (wiarygodność) mediów. Przewaga mediów społecznych „Solidarności” sprowadza się do wiarygodności. Przekaz musi być uwiarygodniony nie przez emitowane seriale, ale przez stosunek do przekazywanych informacji.

Radio „Wolna Europa” - 30-40% słuchaczy w Polsce, min. 2 razy dziennie. 1952 r. - początek emisji. Słuchalność wzrasta do poziomu 80%. Świadczy to o braku zaufania do mediów krajowych.

Stosunek do władzy determinuje stosunek do mediów.

„Solidarność' wygrywa, gdyż była postrzegana inaczej niż władza - była bardziej wiarygodna.

1989 r. - koniec systemu komunistycznego. Wyraża się z 2 procesach:

1. Transformacja polityczna - transformacja ustrojowa (przechodzenie do ładu demokratycznego).

2. Transformacja ekonomiczna - transformacja gospodarcza (zmiana o charakterze własnościowym) - media nie są własnością władzy lecz tego, kogo na nie stać.

Transformacja mediów:

1. Likwidacja cenzury o charakterze instytucjonalnym (GUKPPiW). Cenzura zniesiona w kwietniu 1990 r.

2. Wolność mediów (jedynym ograniczeniem jest prawo stanowione) - wcześniej media kierowane.

3. Media są wolne od koncesji.

4. Kultura masowa (sensacyjna) - nietolerowanie kultury masowej do 1989 r.

• Zmiana funkcji mediów. Do tej pory główną funkcja jest funkcja propagandowa. Od 1989 r. - funkcja informacyjna, edukacyjna, rozrywkowa itp.

• Pojawienie się mediów sensacyjnych (masowych) - stacje komercyjne, segment prasy sensacyjnej.

5. Komercjalizacja - podstawową funkcja mediów jest pełnienie zadań określonych przez nadawcę. Maksymalizacja zysku.

Rynek mediów do 1989 r. jest własnością nadawcy. Od 1989 r. jest rynkiem odbiorcy. Jest to działalność komercyjna.

• Konkurencja - rynek mediów jest rynkiem odbiorców.

• Powstawanie nowych typów mediów, które zaspokajają potrzeby odbiorców. Segmenty prasy specjalistycznej:

• Prasa dla kobiet - „Przyjaciółka” ; „Kobieta i życie” ; „Filipinka” , czasopisma luksusowe, czasopisma poradnikowe

• Pisma hobbystyczne - motoryzacyjne, informatyczne itp.

6. Kapitał obcy (zmiana stosunków własnościowych). Największy koncern w PRL to PSW „Prasa Książka Ruch”. Osoby, które mają odpowiednie środki mogą wydawać pisma, ale można także szukać kapitału obcego, by zwiększyć zyski.

Po 1989 r. - pierwsze przejęcie tytułów. Obawy, czy kapitał obcy nie wpłynie na obiektywizm mediów.

„Kapitał nie ma ojczyzny. Ojczyzna kapitału jest pieniądz”.

Maksymalizacja zysków przez kapitał obcy.

Egzamin - lata '56 - '89 + inne tematy

Specyfika polityki medialnej w okresie Gomułkowskim '56 - '70:

• System represyjny (zaostrzenie cenzury, likwidacja tygodnika „Po prostu”)

• Dwie charakterystyczne kampanie prasowe (Kampania Millenijna - 1966 r. ; Kampania o charakterze antysemickim - marzec 1968 r.)

Syjonista = Żyd

• Propaganda sukcesu - lata '70:

• Rozwój gospodarczy

• Rozwój telewizji

Październik 1972 r. - stanowisko prezesa TVP obejmuje Maciej Szczepański.

1968 r. - wypadki w Ursusie i Radomiu.

1970-1976 r. - sposób pokazywania kryzysu (język)

Powstanie opozycji demokratycznej - II obieg (pierwszy od 30 lat) - wydawnictwa pozacenzorskie (nie ilość, ale jakość).

Lata '80 - aspekt językowy (słowa, które nie chce się używać to strajk. W systemie demokratycznym nie powinno bowiem dochodzić do strajków. Synonimem są zatem „przerwy w pracy”.

Lata '80 - '89 - ostatni okres

Sierpień '80 - grudzień '81 - okres legalnie działającej „Solidarności”

Lipiec 1981 r. - nowelizacja ustawy o cenzurze

Stan wojenny w mediach i wobec mediów:

• Weryfikacja dziennikarzy

• Wyrzucenie z pracy wielu dziennikarzy

Liberalizacja polityki medialnej:

• Uatrakcyjnienie programu telewizyjnego

• Ustalenia Okrągłego Stołu wobec mediów

• Liberalizowanie się systemu

Czerwiec 1989 r. - wybory do Sejmu.

Miesięcznik „Kultura” ; Radio „Wolna Europa”

Radio Wolna Europa

7 wrzesień 1939 r. - sekcja polska BBC nadająca z Londynu dla Polaków. Radio brytyjskie używające języka polskiego. Mówiło o tym, co się dzieje na świecie.

Stacja „Głos Ameryki” (Voice of America) - nadawała w wielu językach.

Obie stacje nadawały po 1945 r.

W 1949 r. - Amerykanie wpadają na pomysł założenia rozgłośni prezentującej polski punkt widzenia. „Mówią Polacy do Polaków”. Pierwsze programy emitowane od 1950 r.

3 maja 1952 r. - z Monachium pierwsze nadawanie.

Józef Światło - wrzesień 1954 r. (emisja audycji).

„Głos Wolnej Polski” - nazwa tego radia. → Po 1956 r. „Rozgłośnia Polskie Radio Wolna Europa”

Jan Nowak (Zdzisław Jeziorański).

30-40% ludzi powyżej 15 roku życia słuchało tego radia. Zostało ono zagłuszane. Nadawało do 1989 r. Miarą znaczenia radia są reakcje słuchaczy.

---