Prawo patentowe
Andrzej Masiarek
Ul. Piotrkowska 266, p. 11
Konsultacje: poniedziałek: 1215 - 1300; wtorek: 1300 - 1400
www.uprp.pl - strona Urzędu Patentowego RP
Prawo patentowe dotyczy regulacji w zakresie wiedzy.
Wiedza
Podstawowe obowiązujące akty prawne
1.Międzynarodowe regulacje prawne (regulują wszystkich)
Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r. zmieniona w Brukseli dnia 14 grudnia 1900 r., w Waszyngtonie dnia 2 czerwca 1911 r., w Hadze dnia 6 listopada 1925 r., w Londynie dnia 2 czerwca 1934 r., w Lizbonie dnia 31 października 1958 r. i w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. - Akt sztokholmski z dnia 14 lipca 1967 r. (Dz. U. z 1975 r. Nr 9, poz. 51) (zasada równości; zasada pierwszeństwa; reaktyfikowało ją ponad 130 krajów).
Układ o współpracy patentowej sporządzony w Waszyngtonie dnia 19 czerwca 1970 r., poprawiony dnia 2 października 1979 r. i zmieniony dnia 3 lutego 1984 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 70, poz. 303 + załącznik). Układ sporządzony w celu uproszczenia uzyskiwania ochrony gdy występuje się o nią w więcej niż w jednym państwie; popiera ochronę własności intelektualnej.
Porozumienie madryckie o międzynarodowej rejestracji znaków z dnia 14 kwietnia 1891 r. zrewidowane w Brukseli dnia 14 grudnia 1900 r., w Waszyngtonie dnia 2 czerwca 1911 r., w Hadze dnia 6 listopada 1925 r., w Londynie dnia 2 czerwca 1934 r., w Nicei dnia 15 czerwca 1957 r. i w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. oraz zmienione dnia 2 października 1979 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 116, poz. 514)
Protokół do Porozumienia madryckiego o międzynarodowej rejestracji znaków sporządzony w Madrycie dnia 27 czerwca 1989 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 13, poz. 129)
Porozumienie strasburskie dotyczące międzynarodowej klasyfikacji patentowej, sporządzone w Strasburgu dnia 24 marca 1971 r. i zmienione następnie dnia 28 września 1979 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 63, poz. 579)
Porozumienie nicejskie dotyczące międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków, podpisane w Nicei dnia 15 czerwca 1957 r., zrewidowane w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. i w Genewie dnia 13 maja 1977 r. oraz zmienione dnia 28 września 1979 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 63, poz. 583)
Porozumienie wiedeńskie ustanawiające międzynarodową klasyfikację elementów graficznych znaków, sporządzone w Wiedniu dnia 12 czerwca 1973 r. i zmienione dnia 1 października 1985 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 172, poz. 1669)
Konwencja o udzielaniu patentów europejskich (Konwencja o patencie europejskim), sporządzona w Monachium dnia 5 października 1973 r., zmieniona aktem zmieniającym artykuł 63 Konwencji z dnia 17 grudnia 1991 r. oraz decyzjami Rady Administracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej z dnia 21 grudnia 1978 r., 13 grudnia 1994 r., 20 października 1995 r., 5 grudnia 1996 r. oraz 10 grudnia 1998 r., wraz z Protokołami stanowiącymi jej integralną częścią (Dz. U. z 2004 r. Nr 79, poz. 737) (więcej), Akt z dnia 29 listopada 2000 r. rewidujący Konwencję o udzielaniu patentów europejskich, sporządzoną w Monachium dnia 5 października 1973 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 236, poz. 1736)
Traktat singapurski o prawie znaków towarowych i regulamin do Traktatu singapurskiego o prawie znaków towarowych, przyjęte w Singapurze dnia 27 marca 2006r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 100, poz. 838)
Akt genewski Porozumienia haskiego w sprawie międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych, przyjęty w Genewie dnia 2 lipca 1999 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 198, poz. 1522)
2.Przepisy krajowe (regulują zobowiązania w kraju)
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej ( Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 (więcej) , z 2004 r. Nr 33, poz. 286 (więcej ), z 2005 r. Nr 10, poz. 68 (więcej) , Nr 163, poz. 1362 (więcej) i Nr 167, poz. 1398 (więcej), z 2006 r. Nr 170, poz. 1217 (więcej), 1218 (więcej) i Nr 208, poz. 1539 (więcej), z 2007 r. Nr 99, poz. 662 (więcej) i Nr 136, poz. 958 (więcej) oraz z 2008 r. Nr 180, poz. 1113 (więcej) , Nr 216, poz. 1368 (więcej) oraz Nr 227, poz. 1505)
Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o ratyfikacji Aktu z dnia 29 listopada 2000 r. rewidującego Konwencję o udzielaniu patentów europejskich (Dz. U. Nr 183, poz. 1520)
Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o dokonywaniu europejskich zgłoszeń patentowych oraz skutkach patentu europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 65, poz. 598 (więcej) oraz z 2007 r. Nr 136, poz. 958)
Ustawa z dnia 19 września 2003 r. - o ratyfikacji Konwencji o udzielaniu patentów europejskich, sporządzonej w Monachium dnia 5 października 1973 r., zmienionej aktem zmieniającym art. 63 Konwencji z dnia 17 grudnia 1991 r. oraz decyzjami Rady Administracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej z dnia 21 grudnia 1978 r., 13 grudnia 1994 r., 20 października 1995 r., 5 grudnia 1996 r. oraz 10 grudnia 1998 r., wraz z protokołami stanowiącymi jej integralną część (Dz. U. Nr 193, poz. 1885)
Ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o ratyfikacji Aktu genewskiego Porozumienia haskiego w sprawie międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych, przyjętego w Genewie dnia 2 lipca 1999 r. (Dz. U. Nr 130, poz. 827)
Ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o ratyfikacji Traktatu singapurskiego o prawie znaków towarowych i regulaminu do Traktatu singapurskiego o prawie znaków towarowych, przyjętych w Singapurze dnia 27 marca 2006 r. (Dz. U. Nr 133, poz. 842)
3.Przepisy wykonawcze do ustawy Prawo własności przemysłowej (doprecyzowują przepisy krajowe)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2001 r. w sprawie opłat związanych z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych (Dz. U. Nr 90, poz. 1000) (więcej); zmienione rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 marca 2004 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie opłat związanych z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych (Dz. U. Nr 35, poz. 309) (więcej); zmienione rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 26 lutego 2008 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie opłat związanych z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych (Dz. U. Nr 41, poz. 241)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych (Dz. U. Nr 102, poz. 1119) (więcej); zmienione rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 2005 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych (Dz. U. Nr 109, poz. 910)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 października 2001 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń topografii układów scalonych (Dz. U. Nr 128, poz. 1413)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 8, poz. 59)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 2002 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wzorów przemysłowych (Dz. U. Nr 40, poz. 358) (więcej); zmienione rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 2005 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wzorów przemysłowych (Dz. U. Nr 106, poz. 893)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2002 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń oznaczeń geograficznych (Dz. U. Nr 63, poz. 570)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 czerwca 2002 r. w sprawie aplikacji eksperckiej i asesury oraz oceny wykonywanych przez asesora czynności eksperta w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 91, poz. 810)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 lipca 2002 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych (Dz. U. Nr 115, poz. 998) (więcej) ; zmienione rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 2005 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych (Dz. U. Nr 109, poz. 911)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2002 r. w sprawie wynalazków i wzorów użytkowych dotyczących obronności lub bezpieczeństwa Państwa (Dz. U. Nr 123, poz. 1056)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 lipca 2003 r. w sprawie składania i rozpatrywania wniosków o udzielenie dodatkowego prawa ochronnego dla produktów leczniczych i produktów ochrony roślin (Dz. U. Nr 141, poz. 1361)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 czerwca 2004 r. w sprawie nadania statutu Urzędowi Patentowemu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 140, poz. 1484) (więcej); zmienione rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 lutego 2010 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie nadania statutu Urzędowi Patentowemu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 41, poz. 237)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 listopada 2004 r. w sprawie mnożników stosowanych do ustalenia wysokości wynagrodzenia ekspertów, asesorów i aplikantów eksperckich oraz stawek dodatków w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 240, poz. 2411) (więcej); zmienione rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 września 2009 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie mnożników stosowanych do ustalenia wysokości wynagrodzenia ekspertów, asesorów i aplikantów eksperckich oraz stawek dodatków w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 149, poz. 1204)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 maja 2008 r. w sprawie dokonywania zgłoszeń wynalazków, produktów leczniczych i produktów ochrony roślin, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz prowadzenia korespondencji w postaci elektronicznej (Dz. U. Nr 89, poz. 540)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 maja 2008 r. w sprawie rejestrów prowadzonych przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 91, poz. 564)
4.Inne
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 maja 2003 r. w sprawie odznaki honorowej „Za Zasługi dla Wynalazczości”, jej wzoru, zasad i trybu nadawania oraz sposobu noszenia (Dz. U. Nr 112, poz. 1062)
Podstawowe zagadnienia prawne
Podział dóbr niematerialnych:
dobra osobiste (np. prawo do nazwiska)
przedmioty własności intelektualnej (chronione prawem autorskim i prawem własności przemysłowej)
pieniądze
papiery wartościowe
inne
Kodeksy :
- kodeks cywilny - kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, wszedł w życie 1 stycznia 1965 r ) jest podstawowym źródłem przepisów z zakresu prawa cywilnego. Kodeks cywilny składa się z IV ksiąg : Księga I Część ogólna (art. 1-125) ; Księga II Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126-352); Księga III Zobowiązania (art. 353- 921) ; Księga IV Spadki (art. 922-1088)
- kodeks postępowania cywilnego
- kodeks rodzinny i opiekuńczy
- kodeks pracy
- kodeks spółek handlowych
- kodeks postępowania administracyjnego
- kodeks karny
- kodeks postępowania karnego
- kodeks karny wykonawczy
- kodeks wykroczeń
- kodeks karny skarbowy
- kodeks morski
- kodeks ruchu drogowego
Prawo cywilne - gałąź prawa obejmująca normy prawne regulujące stosunki cywilnoprawne między podmiotami prawa, czyli osobami fizycznymi, prawnymi oraz jednostkami nie posiadającymi osobowości prawnej, którym ustawy nadały zdolność prawną (np. uczelnie wyższe)
Zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych; jest atrybutem następujących podmiotów prawa:
osób fizycznych - każdy człowiek od urodzenia (art. 8 Kodeksu cywilnego)
jednostek organizacyjnych, będących osobami prawnymi (w szczególności Skarbu Państwa), którym ustawa przypisuje zdolność prawną (art. 331 Kodeksu cywilnego)
jednostek organizacyjnych, nie będących osobami prawnymi, którym zdolność prawną nadają przepisy szczególne
Zdolność prawna jest na gruncie polskiego prawa niestopniowalna. Można ją mieć lub nie. Utrata następuje z chwilą śmierci lub likwidacji podmiotu. Zakres, w jakim można z niej korzystać, definiuje osobny atrybut podmiotu prawa - zdolność do czynności prawnych.
Zdolność do czynności prawnych - zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego. Innymi słowy, jest to zdolność do tego aby samodzielnie kształtować swoją sytuację prawną. Zdolność do czynności prawnych jest szczegółowo uregulowana przez przepisy Kodeksu cywilnego. Zdolność do czynności prawnych może być pełna albo ograniczona, można jej również nie mieć w ogóle. Pełną zdolność do czynności prawnych mają pełnoletnie osoby fizyczne oraz wszystkie osoby prawne. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, w stosunku do których obowiązuje postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego, wydane przez sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie. Zgodnie z polskim prawem zdolności do czynności prawnych nie mają osoby fizyczne, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. Do ważności umowy, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Wyjątkami są:
umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego
czynności prawne dotyczące przedmiotów majątkowych oddanych osobie o ograniczonej zdolności do czynności prawnych przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego używania - wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania według ustawy nie wystarcza zgoda przedstawiciela ustawowego
czynności prawne, przez które osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych rozporządza swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej
Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych dotyczących tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zgodą sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać (art. 22 par. 3 kodeksu pracy).
Oświadczenie woli - pojęcie z zakresu prawa cywilnego oznaczające przejaw woli ludzkiej zmierzający do wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany, ustania stosunku prawnego. Oświadczeniem woli jest każde zachowanie człowieka wyrażające jego wolę w sposób dostatecznie jasny. Może być złożone nie tylko na piśmie, ale także ustnie, jak również wyrażone przez gest. Definicja oświadczenia woli w prawie polskim została zawarta w art. 60 kodeksu cywilnego. Przejaw woli zostanie uznany za oświadczenie woli w sensie prawnym, jeśli zostaną spełnione następujące warunki:
oświadczenie zostanie złożone w sposób swobodny, przymus fizyczny wyłącza oświadczenie woli, zaś przymus psychiczny stanowi wadę oświadczenia woli
oświadczenie będzie zrozumiałe, co oznacza, że przynajmniej w drodze interpretacji można ustalić, jakiego rodzaju skutek prawny chciał wywołać składający oświadczenie Tu można wyróżnić: oświadczenia woli wyraźne, czyli złożone za pomocą mowy, pisma, powszechnie uznanych za zrozumiałe oraz oświadczenia woli dorozumiane, czyli złożone w inny sposób niż powyżej, poprzez inne zachowanie, są one oświadczeniem woli, jeżeli w danym kontekście sytuacyjnym to zachowanie pozwala odczytać wolę podmiotu.
oświadczenie zostanie złożone na serio, co oznacza, że oświadczeniu woli musi towarzyszyć rzeczywista wola wywołania skutku prawnego. Oświadczeniem woli nie na serio, jest takie oświadczenie, które ze względu na okoliczności w jakich zostało złożone, nie może zostać odczytane jako zmierzające do wywołania skutku prawnego. Oświadczenia woli pozorne, a więc zmierzające do wywołania innego skutku prawnego niż wynika z okoliczności, są oświadczeniem woli, choć dotkniętym wadą.
Wady oświadczenia woli:
brak świadomości i swobody przy podejmowaniu decyzji (co oznacza, że osoba oświadczająca swoją wolę nie znajduje się w normalnym stanie psychicznym i fizycznym)
pozorność (złożenie oświadczenia woli pozornego, które nie ma wywołać skutków prawnych lub zrobione jest dla żartu)
błąd (mylne wyobrażenie lub brak tego wyobrażenia u osoby oświadczającej swoją wolę o rzeczywistym stanie rzeczy)
groźba (wymuszenie oświadczenia woli i stanowi jego wadę jeśli jest poważne i bezprawne)
podstęp osoby trzeciej (celowe, świadome działanie osoby, która ten błąd wywołuje)
Forma czynności prawnej - sposób, w jaki czynność prawna zostaje wyrażona na zewnątrz
Formy czynności prawnych:
zwykła forma pisemna
poświadczenie daty - upoważnianie są do nich osoby zaufania publicznego (np. notariusz, adwokat, radca prawny)
poświadczenie podpisu - jak wyżej
akt notarialny
Przedstawicielstwo - polega na tym, że czynność prawna dokonywana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu osoby zwanej dalej reprezentowanym, oraz że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Przedstawicielstwo może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) lub na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo). Przykładowo: przedstawicielem ustawowym małoletnich dzieci są ich rodzice, natomiast prokurent jest pełnomocnikiem przedsiębiorcy podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców.
Pełnomocnictwo - w doktrynie prawa terminem pełnomocnictwo określa się zarówno:
czynność prawną, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające osobę lub osoby do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych w pełnomocnictwie. Na podstawie tego umocowania pełnomocnik jest upoważniony do reprezentowania (zastępstwa) mocodawcy, w zakresie określonym w pełnomocnictwie, w stosunkach prawnych z innymi podmiotami prawa
sam dokument pełnomocnictwa
Pełnomocnictwo upoważnia, ale nie obciąża pełnomocnika obowiązkiem reprezentowania mocodawcy. Przepisy kodeksu cywilnego o pełnomocnictwie znają następujące ich rodzaje:
pełnomocnictwo ogólne - obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu; wymaga formy pisemnej pod sankcją nieważności, (w sposób ogólny formułuje tematykę rozpatrywanych zagadnień)
pełnomocnictwo rodzajowe - dotyczy ono określonej kategorii czynności prawnych, do których umocowany będzie pełnomocnik; nie jest ono dopuszczalne w zakresie tych czynności, do których dokonania konieczne jest pełnomocnictwo szczególne
pełnomocnictwo do poszczególnych czynności - dotyczy indywidualnie określonej czynności prawnej
prokura - pełnomocnictwo udzielane przez przedsiębiorcę, chodź przedsiębiorcy mogą udzielać także innych form pełnomocnictwa, wymienionych powyżej
Prokura obejmuje umocowanie do wszelkich czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, sądowych i pozasądowych. Jednak prokurent, bez szczególnego umocowania (pełnomocnictwa) nie może dokonać:
zbycia przedsiębiorstwa
dokonania czynności, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania
zbycia i obciążenia nieruchomości stanowiących własność przedsiębiorstwa
Warunki skutecznej ochrony dóbr niematerialnych:
zrozumiałość
przydatność
wiarygodność
porównywalność
Podstawowe prawa w ochronie własności intelektualnej
Własność intelektualna - całokształt twórczej działalności, której rezultatem są dobra niematerialne. Dobra niematerialne mogą podlegać ochronie prawami wyłącznymi i wówczas stanowią podmiot własności przemysłowej.
Utwór jako przedmiot prawa autorskiego - rozumiany jest jako dobro niematerialne; należy go odróżnić od przedmiotu materialnego na jakim został utworzony i za pomocą którego można się z nim zapoznać. Art.1 ust.1 (Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych) definiuje utwór jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Utwór jest rezultatem działania człowieka charakteryzującego się jednocześnie „twórczością”. Przesłanka tak nazwana jest niekiedy w literaturze przesłanką „oryginalności utworu” oraz „indywidualnością”.
Działalność twórcza - działanie kreatywne, które tworzy coś nowego, oryginalnego, czego dotąd nie było.
Indywidualny charakter - piętno osobiste, niepowtarzalny charakter formy.
W art.1 ust.2 przedstawiony został jedynie przykładowy, otwarty katalog utworów Jak czytamy we wskazanym przepisie przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe)
plastyczne
fotograficzne
lutnicze
wzornictwa przemysłowego
architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne
muzyczne i słowno-muzyczne
sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne
audiowizualne (w tym filmowe)
Ustalenie utworu - jego uzewnętrznienie, nadanie mu takiej postaci, również nietrwałej, która pozwala na zapoznanie się z utworem co najmniej jednej osobie poza samym twórcą (wygłoszenie wykładu lub przemówienia, wykonanie improwizacji muzycznej lub słownej)
Utrwalenie utworu - sporządzenie pierwszego nośnika materialnego, tzn. nadanie utworowi takiej postaci materialnej, która umożliwia zapoznanie się z utworem dowolnej liczbie osób.
Utwory samoistne - nie zawierają elementów twórczych przyjętych z innych utworów, zalicza się do nich utwory powstałe w wyniku własnych przemyśleń twórcy oraz utwory inspirowane.
Utwory niesamoistne - opracowania, utwory zbiorowe oraz inne, do których wprowadzono elementy twórcze z utworów innych autorów, na podstawie przepisów o dowolnym użytku publicznym po upływie okresu ochrony lub też z naruszeniem prawa.
Wyłączenie spod ochrony - z mocy prawa nie podlegają ochronie praw autorskich:
akty normatywne lub ich urzędowe projekty (teksty ustaw, rozporządzeń, zarządzeń itp.)
urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole
opublikowane opisy patentowe lub ochronne
proste informacje prasowe
Wyłączenie tych kategorii spod ochrony nie jest konsekwencją założenia, że nie stanowią one przejawu działalności twórczej lecz uznania potrzeby swobodnego korzystania z nich przez ogół. Autorskie prawa osobiste powstają zawsze na rzecz twórcy. Autorskie prawa majątkowe (art.8 ust.1) z reguły na rzecz twórcy.
Podmiotem prawa autorskiego jest zawsze twórca. Status twórcy (współtwórcy) to kwestia faktu, jest nim osoba fizyczna (nigdy osoba prawna). Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu. Dopóki twórca nie ujawnił swojego autorstwa, w wykonywaniu prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie ich braku - właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.
Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie. Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może żądać określenia wielkości udziałów przez sąd, na podstawie wkładów pracy twórczej. Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców. Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. W przypadku braku takiej zgody każdy ze współtwórców może żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeka uwzględniając interesy wszystkich współtwórców. Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do całości utworu. Uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcom, stosownie do wielkości ich udziałów. Do autorskich praw majątkowych przysługujących współtwórcom stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych.
Utwór pracowniczy - Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron (chyba, że strony umówią się w umowie o pracę inaczej).
Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono. Jeżeli pracodawca nie zawiadomi twórcy w terminie sześciu miesięcy od dostarczenia utworu o jego nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń. Strony mogą określić inny termin. Jeżeli w umowie o pracę nie postanowiono inaczej, instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Pierwszeństwo opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie dwóch lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany. Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z materiału naukowego zawartego w utworze, o którym mowa w ust. 1, oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie. Uczelni w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student, który ją przygotował, może ją opublikować, chyba że praca dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego.
Autorskie prawa osobiste - Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem.
Katalog dóbr osobistych:
1) prawo do autorstwa utworu
2)prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo
3)prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania
4)prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności
5)prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu
Dalsze autorskie dobra osobiste:
prawo do wprowadzenia zmiany w dziele
prawo do odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia z powodu istotnych interesów twórczych
Majątkowe prawa autorskie - zespół uprawnień, jakie przysługują twórcy utworu, przy czym nacisk kładzie się tu na kwestię ekonomiczną tych uprawnień. Autorskie prawa majątkowe gwarantują twórcy utworu wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Osoby trzecie, chcące korzystać z utworu, muszą uzyskać pozwolenie twórcy lub osoby przez niego upoważnionej.
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych w art.50 wyróżnia trzy zasadnicze pola eksploatacji utworów:
Utrwalanie i zwielokrotnianie utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową.
Obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy.
Rozpowszechnianie utworu w sposób inny niż określony w pkt. 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Autorskie prawa majątkowe są prawami zbywalnymi.
Ochrona autorskich praw majątkowych - zgodnie z art.79 autor umowy może od osoby, która naruszyła jego prawa żądać:
zaniechania naruszenia
wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej wysokości stosowanego wynagrodzenia lub potrójnej, jeśli naruszenie było zawinione
w razie winy naruszyciela - wyrównania wyrządzonej szkody
Uprawniony może się domagać, na poczet należnego odszkodowania, przyznania przez sąd przedmiotów służących do bezprawnego wytworzenia egzemplarzy utworów.
Prawa autorskie majątkowe nie są wieczyste. Zgodnie z art.36 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych majątkowe prawa autorskie wygasają po upływie 70 lat:
od śmierci autora, w przypadku utworów współautorskich - od śmierci współtwórcy, który żył najdłużej
jeżeli twórca nie jest znany - od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu
jeżeli autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca - od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony - od daty jego ustalenia
w odniesieniu do utworu audiowizualnego - od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego
Użytek osobisty - prawo zezwala na nieodpłatne korzystanie z już rozpowszechnionego utworu - bez zezwolenia twórcy - w zakresie własnego użytku osobistego (z wyjątkiem budowania wg cudzego utworu architektonicznego). Krąg osobisty ograniczony jest do osób pozostających w związku rodzinnym lub towarzyskim.
Użytek publiczny - ustawa wprowadza ograniczenia łamiące monopol autorski na rozporządzenie dziełem, uzasadniane celem społecznym w zakresie potrzeb informacyjnych, oświatowych, naukowych, kulturowych. Ograniczenia te polegają na tym, że w pewnym ściśle ograniczonym zakresie możliwe jest swobodne korzystanie z utworu bez zgody autora utworu i bez zapłacenia wynagrodzenia. Warunkiem takiego wykorzystania jest respektowanie autorskich dóbr osobistych.
Prasie, radiu i TV wolno, w celach informacyjnych, rozpowszechniać opublikowane:
sprawozdania o aktualnych wydarzeniach
aktualne wypowiedzi na tematy polityczne, gospodarcze i religijne (autorowi przysługuje wynagrodzenie)
aktualne wypowiedzi i zdjęcia reporterskie (fotografowi przysługuje wynagrodzenie)
krótkie wyciągi ze sprawozdań, artykułów, wypowiedzi
przeglądy publikacji i utworów opublikowanych
Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu.
Biblioteki publiczne, archiwa, szkoły w zakresie swych badań statutowych mogą udostępniać na miejscu i wypożyczać opublikowane egzemplarze utworów, sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów.
Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Pozostałe ograniczenia: posiadacze urządzeń służących do odbioru dźwięku i/lub obrazu mogą korzystać z tych urządzeń także w miejscach ogólnie dostępnych jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych.
Odpowiedzialność karna - powinność poniesienia przez daną osobę konsekwencji określonych w prawie karnym za konkretne przestępstwo. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie.
1
Ogólnodostępna
Chroniona
(po ustaniu okresu ochrony staje się ogólnodostępną)
KNOW HOW
(wiedza tego, kto tą wiedzę wymyślił)
jawna
tajna (mają do niej dostęp tylko uprawnione osoby)
PA - wiedza chroniona prawem autorskim; bezrejestrowa
PWP - wiedza chroniona prawem własności przemysłowej; rejestrowa, aby uzyskać ochronę trzeba po nią wystąpić.
wiedza po badaniu
wiedza bez badania
Wyszukiwarka