Prawne problemy gospodarki wodnej
Wody jest chronią:
Ilościowo (oszczędne wykorzystywanie wód)
Jakościowo (przywracanie/ utrzymywanie standardów)
Wzmożona ochrona jakościowa wód podziemnych i obszarów ich zasilania
Wody te wykorzystuje się na potrzeby bytowe ludności, a także na produkcję artykułów żywnościowych czy farmaceutyków
Planując i przeprowadzając przedsięwzięcia należy powstrzymywać się od naruszania stosunków wodnych
A gdy to niemożliwe to przywrócić stosunki naruszone
Przedmiot prawa wodnego
Prawo wodne dotyczy:
Wód śródlądowych
W ograniczonym zakresie - wód morskich
Prawa wodnego nie stosuje się np. do:
Poszukiwania i rozpoznawania wód podziemnych
Solanek, wód leczniczych i termalnych
Wprowadzania do górotworu wód z odwadniania zakładów górniczych
Obowiązkiem państwa jest racjonalne gospodarowanie zasobami wód poprzez:
Planowanie gospodarki wodnej
Program wodno-środowiskowy kraju (Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej)
Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (Rada Ministrów)
Plan ochrony przeciwpowodziowej (RM)
Warunki korzystania z wód regiony wodnego ( dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej rozporządzeniem - akt prawa miejscowego)
Programy ograniczania odpływu azotu ze źródeł rolniczych (są aktami prawa miejscowego)
Pozwolenia wodnoprawne
Opłaty i należności
Kataster wodny (prowadzi Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i dyrektorzy zarządów regionalnych) a w nim m.in. dane dotyczące:
Pozwoleń wodnoprawnych
Korzystania z wód
Urządzeń wodnych
Spółek wodnych
Obszarów ochronnych i narażonych na niebezpieczeństwo powodzi
Kontrola gospodarki wodnej
Własność wód
prywatne
Wody samorządu terytorialnego
Publiczne
Skarbu Państwa:
Wody morza terytorialnego
Morskie wody wewnętrzne
Śródlądowe powierzchniowe wody płynące
Obrót nimi dozwolony tylko w zakresie z prawa wodnego
Pozwolenie wodnoprawne
Umowa użytkowania gruntów pod wodami
Umowa użyczenia
Niedozwolone zbycie wód
Wody podziemne (pod powierzchnią ziemi w tzw. strefie nasycenia)
Nie są one częścią składową nieruchomości
Prawa właścicielskie w stosunku do wód SP wykonują:
Mister właściwy do spraw gospodarki morskiej
Prezes KZGW (ważniejsze wody)
Dyrektor parku narodowego
Marszałek województwa
Zbywać można tylko grunty pod wodami stojącymi (dokonuje Minister Skarbu)
Odpłatne użytkowanie gruntów pod wodami
Opłata roczna
Umowa w formie pisemnej (gdy opłata ponad 5000zł to akt notarialny)
Dotyczy przedsięwzięć związanych z:
Energetyką wodną
Transportem wodnym
Wydobywaniem surowców i materii organicznej
Wykonywaniem infrastruktury transportowej
Działalnością rekreacyjną lub inna usługową
Dla innych przedsięwzięć - użyczenie gruntów pod wodami
Gdy woda zajmie na stałe cudzy grunt to grunt ten staje się własnością właściciela wody (z odszkodowaniem)
Gdy woda (powódź) czasowo zajmuje cudzy grunt to do zmiany własności nie dochodzi
Odszkodowanie jedynie gdy:
Powódź wynikiem nieprzestrzegania przepisów ustawy przez właściciela wody
Zalano polder przeciwpowodziowy
Związane z gruntem są:
Wody stojące
Wody w rowach (odprowadzają wodę stale lub okresowo a szerokość dna mniej niż 1,5 m. w ujściu)
Ich własność idzie za gruntem (dla wód płynących to wartość gruntu idzie za własnością wody)
Woda nie jest rzeczą ale należy do niej analogicznie stosować przepisy o rzeczach
Obowiązki właściciela: -
utrzymanie wód
+ dla wód powierzchniowych
współudział w odbudowaniu ekosystemów zdegradowanych
umożliwianie obserwacji i pomiarów
Właściciel nieruchomości przyległej do wody:
Nie może grodzić w odległości min 1,5 m od brzegu
Uniemożliwiać przechodzenia przez pas 1,5 metra od brzegu
Ma obowiązek umożliwienia dostępu do wód w celu ich utrzymywania
Umożliwienie korzystania powszechnego
Korzystanie z wód
Korzystanie z wód to używanie na potrzeby ludności oraz gospodarki
Korzystanie z wód może być:
Powszechne
Zwykłe
Szczególne
|
Korzystanie Powszechne |
Korzystanie Zwykłe |
Korzystanie Szczególne |
Przedmiot |
|
|
Dowolna woda |
Podmioty |
Każdy (najczęściej os fiz) |
|
|
Zakres |
|
Zaspokajanie potrzeb gosp. domowego lub rolnego Nie upoważnia do wykonywania urządzeń wodn. Nie są nim:
|
Wykraczające poza powszechne i zwykłe Np.:
|
Pozwolenie? |
Nie wymaga |
Nie wymaga |
W zasadzie pozwolenie wodnoprawne |
odpłatność |
Bezpłatne |
Bezpłatne |
Tzw. należności |
Poza tymi rodzajami korzystania (= nie podlega ograniczeniom) korzystanie w przypadku:
Zwalczania poważnej awarii, klęski żywiołowej, pożarów i innych miejscowych zagrożeń
Zapobieżenia poważnemu niebezpieczeństwu dla życia, zdrowia albo mienia znacznej wartości gdy inaczej nie można temu zapobiec
Korzystanie z wody może być ograniczane np. przez:
Prawne formy ochrony wód
Formy ochrony przyrody (zwłaszcza obszarowe)
Uchwała rady powiatu lub rozporządzenie ministra wł. ds. środowiska ograniczające używanie jednostek pływających (tzw. strefy ciszy)
Rozporządzenie dyrektora rzgw w celu zapobieżenia skutkom suszy lub powodzi
Rozszerzenie korzystania z wody - uchwała rady powiatu rozszerzająca zakres przedmiotowy korzystania powszechnego
W takim przypadku właścicielowi wody przysługuje odszkodowanie od SP
Pozwolenie wodnoprawne
Do korzystania szczególnego potrzebne jest pozwolenie wodnoprawne
Wyjątki (korzystanie szczególne zwolnione z obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego):
Uprawianie żeglugi śródlądowej (w tym holowanie i spław drewna)
Wydobywanie materiałów z dnia i roślin w celu utrzymywania wód, szlaków żeglownych i remontem urządzeń wodnych
Pilne prace zabezpieczające w okresie powodzi
Wykonywanie studni do 30m.
Rybackie korzystanie z wód śródlądowych
Pobór wody do 5m3/dobę
Pozwolenie wodnoprawne to decyzja administracyjna, która:
Określa zakres szczególnego korzystania z wody
Zezwalająca na wykonanie niektórych innych ustawą określonych czynności, które mogą wpływać na stosunki wodne
Organy wodnoprawne:
Starosta - zasadą
Wyjątkowo marszałek województwa, dla:
Przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których obowiązkowe jest sporządzenie raportu oddziaływania na środowisko (+ eksploatacja urządzeń na terenach zakładów zaliczanych do tego rodzaju przedsięwzięć)
Wykonywanie urządzeń przeciwpowodziowych
Przerzuty wody, wydobywanie kamienia, piasku, żwiru i innych materiałów z wód powierzchniowych
Pewne czynności na obszarach zagrożenia powodzią
Wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi to emisja ⇒ pozwolenie wodnoprawne może być jednocześnie pozwoleniem emisyjnym
Postępowanie wodnoprawne
Wniosek, dołączyć należy:
Decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia gdy jest wymagana
Operat wodnoprawny (nie wymagane by dokonał go fachowiec)
Cel i zakres korzystania z wód
Rodzaje urządzeń pomiarowych i znaków żeglownych
Stan prawny nieruchomości objętej zasięgiem korzystania z wody
Charakterystyka wód objętych pozwoleniem
Wpływ zakładu na wody powierzchniowe i podziemne
Sposób postępowania w przypadku: rozruchu, zatrzymania lub awarii
Informacja o formach ochrony przyrody w zasięgu oddziaływania
Wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ( w braku - decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu)
Opis zamierzonej działalności w języku nietechnicznym
Wszczęcie postępowania ⇒ informacja do publicznej do wiadomości
Stronami są:
Wnioskodawca
Właściciel wody
Dyrektor rzgw
Właściciel urządzenia wodnego
Władający powierzchnią ziemi w zasięgu planowanego przedsięw. gdy ponad 20 stron to do
Uprawniony do rybactwa w zasięgu planowanego przedsięwzięcia nich tylko obwieszczenia
Decyzja (pozwolenie wodnoprawne lub odmowa udzielenia pozwolenia wodnoprawnego)
Musi być zgodna z:
Warunkami korzystania z wód regiony wodnego
Miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego
Wymagań ochrony zdrowia, środowiska i dóbr kultury i innych z innych przepisów
Odmowa udzielenia pozwolenia wodnoprawnego gdy:
Naruszenie warunków korzystania z wód regiony wodnego, miejscowego planu (ew. decyzji o warunkach zagospodarowania i zabudowy)
Działalność nie spełnia wymagań ochrony zdrowia, środowiska lub dóbr kultury
(gdy korzystnie z wody w celach energetycznych) niezapewnienie uzasadnionego wykorzystania potencjału hydroenergetycznego
Pozwolenie wodnoprawne to decyzja administracyjna na czas określony
Treść pozwolenia wodnoprawnego (w szczególności):
Ilość pobieranej lub odprowadzanej wody
Ograniczenia wynikające z konieczności przepływu nienaruszonego
Sposób gospodarowania wodą
Ilość, stan, skład ścieków
Obowiązki wobec innych uprawnionych
Warunki wykonywania urządzeń wodnych
Przedsięwzięcia ograniczające negatywne oddziaływanie
Sposób i zakres pomiarów
Zachowanie w sytuacjach awaryjnych
Wspólne pozwolenie wodnoprawne
Możliwe jest uzyskanie pozwolenia na wspólne przez kilka zakładów korzystanie z wody
Należy wskazać zakład główny, odpowiedzialny za spełnianie obowiązków
Następstwo prawne
Następca prawny uprawnionego - ex lege wstępuje w miejsce uprawnionego na podstawie pozwolenia wodnoprawnego
Ale gdy pozwolenie dotyczy instalacji to przeniesienie wymaga wydania decyzji administracyjnej
Cofnięcie (ograniczenie) pozwolenia wodnoprawnego możliwe(fakultatywne) gdy:
Zakład zmienia cel korzystania z wód
Urządzenia wykonane/ utrzymywane niezgodnie z pozwoleniem
Zakład nie wykonuje obowiązków wobec innych uprawnionych
Nastąpiło naturalne zmniejszenie zasobów wód podziemnych
Uprawniony nie rozpoczął w terminie działalności lub zaprzestał na min. 2 lata
Zmiana przepisów dotyczący gospodarki wodnej
Pozwolenie wodnoprawne wygasa gdy:
Termin
Zrzeczenie się pozwolenia
Zakład nie rozpoczął wykonywania urządzeń wodnych w ciągu 2 lat od ostateczności pozwolenia
Ochrona wód
Ochrona wód:
Jakościowa - zachowanie dobrego stanu i przydatności do
spożycia,
bytowania ryb
rekreacji i sportów wodnych
Ilościowa (zapobieganie marnotrawstwu)
Ochrona wód
Powszechna
Obszarowa
Indywidualna (obowiązki wynikające z pozwolenia wodnoprawnego)
Instrumenty powszechnej ochrony jakościowej wód są
zakazy:
Wprowadzania ścieków bezpośrednio do wód podziemnych
Wprowadzania ścieków do wód stojących
Wprowadzania do wód odpadów
Spławiania do wód śniegu z terenów zanieczyszczonych (zwłaszcza centrów miast)
Lokalizowania na terenach bezpośredniego zagrożenia powodzią przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, gromadzenia tam tego co może zanieczyszczać wodę
Mycia pojazdów w wodach powierzchniowych oraz nad brzegami
Rozcieńczania ścieków dla doprowadzenia stężeń do wymaganych standardami
Obowiązek ochrony wód przed zanieczyszczeniami ciąży na tym kto wprowadza ścieki do wód/ ziemi
Odprowadzanie ścieków może być połączone z obowiązkiem monitorowania jakości wody powyżej i poniżej miejsca zrzutu
Obszarowa ochrona wody ma na celu zachowanie należytego stanu wody dla zaopatrzenia w wodę do spożycia lub dla zakładów wymagających wody odpowiedniej jakości
Instrumenty ochrony obszarowej:
Obszar ochronny zbiornika wód śródlądowych
Strefa ochronna ujęcia wody
Obszar ochronny zbiornika wód śródlądowych
Dla zbiorników które nie są aktualnie wykorzystywane
Tworzy dyrektor RZGW w drodze rozporządzenia (akt prawa miejscowego)
Wiąże to przy sporządzaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
Określa obszar i wymagania konieczne dla zachowania odpowiedniego stanu wód, np. (dotyczące wznoszenia obiektów budowlanych lub innych robót mogących zanieczyścić wodę)
Teoretyczne bo ani jednego w Polsce
Strefa ochronna ujęć wody:
Dla ochrony istniejącego ujęcia wody
Tworzy ją dyrektor RZGW rozporządzeniem
Wyjątkowo (gdy granica się tylko do obszaru ochrony bezpośredniej) organ wydający pozwolenie wodnoprawne
Na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody
Strefa ochronna dzieli się na:
teren ochrony pośredniej (obszar zasilania ujęcia, oznaczony w punktach przecięcia z drogami i innych punktach charakterystycznych) mogą na nim zostać wprowadzone zakazy (ograniczenia) dotyczące wykonywania robót powodujących zmniejszenie przydatności wody
teren ochrony bezpośredniej
powinien być ogrodzony oznaczony stałymi znakami (stojącymi lub pływającymi) oraz zagospodarowany zielenią
zabronione korzystanie z nieruchomości w celu niezwiązanym z eksploatacją
należy odprowadzać wody opadowe tak by nie mieszały się ze źródłem
obowiązek odprowadzania ścieków poza teren ochrony bezpośredniej
przebywanie osób niepowołanych powinno zostać ograniczone
Akty ustanawiające obszarową ochronę wód mogą powodować, ze dalsze korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób stanie się niemożliwe lub istotnie ograniczone ⇒ roszczenie o:
Odszkodowanie
Wykup nieruchomości
Roszczenia skierowane przeciwko
SP (dyrektora RZGW) - dla obszaru ochronnego zbiornika wód podziemnych
Właścicielowi ujęcia - dla strefy ochronnej
Ochrona przed powodzią lub suszą
Ochrona przed powodzią suszą jest zadaniem administracji rządowej
W tym celu
Systemy retencji wód, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów
Racjonalna retencja
Kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych, terenów zalewowych,
budowy i utrzymywania wałów przeciwpowodziowych
należy do właścicieli wód (częściowo może to być obowiązek związków wałowych)
Dyrektor RZGW sporządza studium ochrony przeciwpowodziowej
opiniują organy stanowiące j.s.t. (30 dni i domniemanie zgody)
A w nim podział na obszary:
Wymagające ochrony przed zalaniem z uwagi na ich zagospodarowanie lub wartość gospodarczą lub kulturową
Obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią (służą przepuszczaniu wód powodziowych)
Zabronione(nie są to zakazy bezwzględne) czynności mogące utrudniać ochronę przeciwpowodziową:
Wznoszenie obiektów budowlanych
Sadzenie drzew i krzewów
Zmiany ukształtowania terenu
Potencjalnego zagrożenia powodzią
Są zagrożone w razie przelania się przez wał lub zniszczenia wału
Ochrona wałów przeciwpowodziowych - zakazy:
Przejeżdżania przez lub wzdłuż poza miejscami wyznaczonymi
Uprawy grunty, sadzenia drzew i krzewów do 3 m od stopy wału
Rozkopywanie wałów przez osoby nieupoważnione
Obiekty budowlane lub doły, rowy i studnie do 50 m od stopy wału
Uszkadzania darniny i innych umocnień
Uprawnienia dyrektora RZGW:
W razie ostrzeżenia o nadejściu fali powodziowej - nakazanie zakładowi piętrzącemu wodę opróżnienia zbiornika/ obniżenie wysokości spiętrzenia
Uzgodnienie wojewody (6 godzin i domniemanie zgody)
Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej w celu zapobieżenia skutkom powodzi lub suszy - rozporządzenie czasowo ograniczające korzystanie z wód
Spółki wodne i związki wałowe
Spółki wodne to osoby prawne, tworzone na podstawie prawa wodnego w celu zaspokajania niektórych potrzeb w zakresie gospodarowania wodami
w szczególności związanych z eksploatacją urządzeń wodnych służących:
zapewnianiu wody dla ludności
ochrony wód przed zanieczyszczeniami
ochrony przed powodzią, melioracji
wykorzystania wody do celów przeciwpożarowych
utrzymywania wód
uzyskany zysk można przeznaczać tylko na cele statutowe
mogą tworzyć związki spółek wodnych
Utworzenie spółki wodnej
pisemna umowa minimum 3 osób
założyciele muszą:
uchwalić statut (zatwierdza go starosta)
wybrać organy spółki
nabycie osobowości prawnej z chwilą ostateczności decyzji starosty
Starosta sprawuje nadzór nad działalnością spółki wodnej
Stosunek członka do spółki wodnej:
członek nie odpowiada za zobowiązania spółki
członek ma obowiązek wnoszenia składek oraz inne świadczenia wynikające ze statutu
egzekucja tych obowiązków na zasadach egzekucji należności podatkowych
Związki wałowe - dla tworzenia i utrzymywania wałów przeciwpowodziowych wraz z urządzeniami służącymi za ich wyposażenie
odpowiednie stosowanie przepisów o spółkach wodnych
Organy administracji wodnej
Organy administracji właściwe w sprawach gospodarki wodnej są:
minister właściwy ds. gospodarki wodnej
Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej
wojewodowie
organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego
Centralnym organem administracji wodnej - Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
powołuje go i odwołuje Prezes Rady Ministrów
nadzór nad nim sprawuje minister właściwy ds. gospodarki wodnej
ma domniemanie kompetencji w sprawach z zakresu prawa wodnego (wszystko co nie zastrzeżone innym organom)
ma organ doradczy - Radę Gospodarki Wodnej
zadania:
opracowanie (zatwierdzanie) planów gospodarki wodnej
prowadzenie katastru wodnego
nadzór nad działalnością dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej
nadzór nad działalnością państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej
nadzór nad działalnością państwowej służby hydrogeologicznej
organ wyższego stopnia wobec dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej
Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej - organy administracji niezespolonej właściwi w sprawach gospodarowania wodami w ramach regionu wodnego
zadania
prowadzenie katastru wodnego w ramach regionu wodnego
udział (na prawach strony) w postępowaniach administracyjnych z zakresu prawa wodnego w ramach regionu wodnego
wykonywanie zadań w zakresie utrzymywania wód
wydawanie aktów prawa miejscowego (np. zatwierdzających warunki korzystania z wód regionu wodnego oraz zlewni)
sporządzenie studium określającego granice bezpośredniego zagrożenia powodzią
Państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna oraz hydrogeologiczna
Państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
zadania:
osłona hydrologiczna i meteorologiczna społeczeństwa i gospodarki
rozpoznania i kształtowani oraz ochrony zasobów wodnych kraju
bilansowania zasobów wód powierzchniowych
Państwowa służba hydrogeologiczna - Państwowy Instytut Geologiczny
zadanie - rozpoznawanie, bilansowanie i ochronę wód podziemnych
Obie utrzymują sieci pomiarowe składające się z urządzeń (urządzenia temu służące są otoczone strefą ochronną urządzeń pomiarowych - wyznacza ją starosta)
właścicielem zdobytych informacji z pomiarów jest Skarb Państwa
Zbiorowe zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków
Zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy
ale może być wykonywane w ramach związków międzygminnych (przez związek lub przez gminę wyznaczoną w ramach związku)
zbiorowe zaopatrywanie w wodę i odprowadzanie ścieków to:
pobór wody
uzdatnianie wody
odprowadzanie ścieków
oczyszczanie ścieków
Kierunki rozwoju sieci wodociągowych i kanalizacyjnych winny być ustalone w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego
Przedsiębiorstwo wodociągowo - kanalizacyjne:
Może nim być
Przedsiębiorca po uzyskaniu zezwolenia (decyzją) wójta
Prowadząca taką działalność „gminna jednostka organizacyjna” nie mająca osobowości prawnej
Ma obowiązek zapewnienia zdolności posiadanych urządzeń do dostawy wymaganej ilości wody odprowadzania wymaganej ilości ścieków w sposób ciągły i niezawodny
Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków uchwala rada gminy
określa on prawa i obowiązki przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, odbiorców usług w tym:
minimalny poziom świadczonych usług
szczególne warunki i tryb zawierania umów
warunki przyłączania do sieci
niektóre inne standardy świadczonych usług
Rada gminy zatwierdza ustalone przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne taryfy cen i opłat za usługi świadczone w zakresie zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków
Zabronione jest odprowadzanie ścieków:
bytowych do kanalizacji burzowej
opadowych i drenażowych do kanalizacji sanitarnej
odpadów stałych mogących zmniejszać przepustowość kanałów
opadów płynących niemieszających się z wodą
substancji palnych, wybuchowych, żrących i toksycznych
odpadów i ścieków z hodowli zwierząt
niezidentyfikowanych ścieków ze szpitali, sanatoriów, zakładów weterynaryjnych
1
1
by Jakub Kowalski 2007