1998.10.20 Dr Pityński
Nowotwory jajnika
Częstość występowania nowotworów:
1 miejsce - r. sutka (rośnie)
2 miejsce - r. szyjki macicy
3 miejsce - r. jajnika (rośnie)
4 miejsce - r. endometrium
Nowotwory jajnika:
Częstość 11.1 na 100 000, 95% to raki, stany przednowotworowe raka jajnika to torbiele, w 80-85% na rozwój nowotworu wpływają czynniki zew. (zanieczyszczenie środowiska i tryb życia)
Predyspozycje:
obciąż. rodzinne ze strony matki
rak piersi w wywiadzie
nieródki (ch. zakonnic, rak rozwija się z nabłonka pokrywającego jajnik, jego ciagłość przerywana jest podczas każdej owulacji i inicjowane są procesy naprawcze. Stosowanie leków antykoncepcyjnych zapobiega występowaniu raka jajnika)
infekcja wirusowa - wirus świnki (głównie)
talk - dawniej talkowano rękawiczki
dieta bogata w tłuszcze nasyc. Jest to choroba cywilizacyjna, występuje coraz częściej w krajach wysoko rozwiniętych
papierosy, alkohol
wiek - najczęściej 50 - 60 rż (już po 40 rż tendencja wzrostowa)
Objawy:
rozwija się skrycie, rośnie bezobjawowo do ok. 10 cm
pow. 10 cm bóle nieokreślone całej jamy brzusznej („maska brzuszna”), pacjentka zgłasza sie do internisty, konieczna konsultacja ginekologiczna
powiększenie obwodu brzucha
obj. uciskowe na pęcherz i odbytnicę
5-6% jest hormonalnie czynne - nieprawidłowe krwawienia z narz. rodnego
pęknięcie lub skręcenie szypuły jajnika (guza) - kobieta ma szczęście, bo wcześniejsze rozpoznanie
Diagnostyka:
regularne badanie ginekologiczne (min. co 2 lata)
USG i inne met. obrazowania
laparoskopia
USG przezpochwowe z kolorowym doplerem - spadek wskazników przepływu jest charakterystyczny dla raka (próby wykrywania na wczesnym etapie)
bad. Ag ca 125 (rak o char. surowiczym), Ag ca 19-9 (rak o char. śluzowym)
facies ovarica - wygląd twarzy wyniszczonej kobiety w III i IV stopniu, chudnięcie
Badanie Ag nie jest wykorzystywane w profilaktyce ze wzgl. na koszty. Coraz częściej screening wykrywa raki o granicznej złośliwości (borderline), w nabłonku elementy złośliwe, ale nie ma inwazji do podścieliska. Makroskopowo brak różnic z rakiem. Lepsze rokowanie, mniej radykalne leczenie.
Leczenie:
Wyniki leczenia niekorzystne, bo późno wykrywany
chirurgiczne - usunięcie guza wraz z przerzutami. Zasada debalkingu ?, cytoredukcji (by nie doszło do naruszenia ścian torbieli i guza)
Nawet gdy proces jest jednostronny usuwamy cały narząd rodny.
Gdy torbielakogruczolakorak śluzowy - dodatkowo usuwamy wyr. robaczkowy
Gdy naciek jelit - usuwamy frag. jelita , bo grozi niedrożnością. Czasem robimy sztuczny odbyt (gdy trzeba i jest zgoda)
chemioterapia wielolekowa - uzupełnienie leczenia chirurgicznego bez względu na rozległość, głównie preparaty platyny (cisplatyna, karboplatyna - droższa, ale mniej obj. ub.)
Taxol - lek drugiego rzutu, stosowany sporadycznie, bardzo drogi, nie spełnił nadziei, nie poprawił przeżywalności.
zabieg oszczędzający - usunięcie guza + jajnika + jajowodu + uzupełniająca chemioterapia (lub nie). Stosowany u kobiet młodych do 35 rż, gdy
nie rodziły (a chcą),
guz < 10 cm,
st. zaawans. Ia,
rak dotyczy jednego jajnika,
nie ma wyrośli na pow. guza,
popłuczyny z j. brzusznej wolne od kom. nowotworowych
wymaz z pow. przeponowej wątroby ujemny
wymaz z otrzewnej pokrywającej wątrobę ujemny
Konieczna kontrola, 5lp są dobre.
Profilaktyka:
Gdy w badaniu ginekologicznym, w okresie okołomenopauzalnym, guz torbielowaty <6cm to obserwacja max. przez 3 cykle, gdy nie ustępuje - laparoskopia
Gdy guz lity - natychmiastowa operacja
Gdy jajniki badalne powyżej roku od menopauzy - pełna diagnostyka
W niektórych krajach standardowo usuwa się jajniki w trakcie histerektomii np z powodu mięśniaków. W Polsce - gdy jajniki makroskopowo zdrowe - zostawia się
JAJNIKI ROK PO MENOPAUZIE NIE POWINNY BYĆ BADALNE !
Nowotwory z komórek płodowych
Teratoma (potworniaki) najczęstsze, charakter torbielowaty lub lity
P. dojrzały - torbielowaty lub lity, głównie łagodny
może zawierać:
-elementy tarczycy - tzw. struma ovari
-komm.produkujące serotoninę - carcinoid zł. w jajniku
-elementy tk. nerwowej
-elementy tk.nabłonkowej - cystis dermoidalis, może złośliwieć
W 2% el. płaskonabłonkowy może przejść w raka - głównie u kobiet starszych, gdy potworniaki były obecne przez kilkanaścielat
P. niedojrzały - wysoki st. złośliwości
P. z przemianą złośliwą - np torbiel z nabłonkiem płaskim, w którym zaczyna się rak płaski.
Dysgerminoma
do 25 rż, głównie postać litego guza, przydatki obejmuje jednostronnie, nie wykazuje czynności hormonalnej, leczenie jak rak Ia u młodych kobiet (zabieg oszczędzający)
Yolk sac tumor
inaczej carcinoma embrionale infantum, głównie młode kobiety, guz nieduży, ale szybki postep
Ca embrionale
guz niezbyt duży, szybki postęp, złe rokowanie
Nowotwory ze sznurów płciowych
Folikuloma
Starsze kobiety po 40 rż, różne rozmiary, głównie jednostronne, czasem czynność hormonalna (zab. miesiączkowania, niepr. krwawienia), nadmiar estrogenów może prowadzić do rozrostu i raka trz. macicy. Jest to n.złośliwy o niskim stopniu złośliwości. Leczenie:
-chirurgiczne totalne oraz
-uzupełniająca radioterapia, bo po 10 latach nawroty choroby
Luteoma
Immunologia nowotworów
Dwa charakterystyczne Ag dla nowotworów:
słabo glikonylowana mucyna
peptydy pochodzące z białka P-185 kodowane przez onkogen hev-2/nai
gł. rola - limf. Th prezentujące i uczulające limf. Tc
80% limfocytów naciekających nowotworów to limf. T, gł. Th
Kom. nowotworowa hamuje NK
Makrofagi 1) bezpośr. niszczące kom. neo, 2) stymulujące limf. Tc
Immunoglobuliny
Kom. NK (na końcu)
Ukł. Immunologiczny nie niszczy nowotworów, bo:
kom. neo produkują IL-10 (hamowanie reakcji imm.)
mimikra Ag
słaba ekspresja Ag nowotworowego
Terapia:
Ig monoklonalne - 1) do kom. .owotworowych, 2) do limf. B niszczących kom nowotworowe
IF
Onkologia molekularna
Choroba nowotworowa to choroba genów.
Białko p-53 hamuje podziały komórek, by mogły być naprawione błędy.
Zmutowane p-53 blokuje prawidłowe p-53
Białko evb stale stymuluje komórki do wzrostu.
Białko ras naśladuje prawidłowe białka przenośnikowe. Jego mutacje występują w 30% nowotworów.
4
Strony 96 - 108 Łukasz Mika