KONSTYTUCJE GRODZIEŃSKIE 1793 r.

1) integralność terytorialna, niepodzielność, niepodległość Rzeczypospolitej, przynależność do niej wszystkich lenn i władzy zwierzchniej ( z zaznaczeniem praw do Księstwa Kurlandii i Semigalii oraz powiatu piłtyńskiego )

- zakaz zawierania umów o secesję krajów i oderwanie ich od RP, a umowy takie miały być nieważne a zawierający je byli traktowani jako zdrajcy

2) podział władz:

- prawodawcza najwyższa: sejm

- król,

- senat,

- stan rycerski

- wykonawcza, rozdzielona od prawodawczej, sejmy mogą egzekwować ją tylko przez magistratury, nie mogła łamać prawa

3) Kompetencje sejmu:

- podatki na potrzeby publiczne i rozrządzanie nimi,

- sprawy wojskowe,

- wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju, traktatów,

- stanowienie i organizacja magistratur,

- obsadzenie urzędów

4) Religia rzymskokatolicka religią panującą, apostazja- występkiem kryminalnym zagrożonym karą wygnania

- zachowano prawa dysydentów z praw kardynalnych 1775

- zakaz publikowania pism przeciw prawom kardynalnym i religii panującej

5) Król:

- wybierany przez wolną elekcję viritim

- mógł nim być tylko katolik rzymski ( z urodzenia bądź powołania )

- królowa także musiała być katoliczką rzymską, a jeśli byłaby innego wyznania, nie mogła być koronowana, aż do momentu przejścia na religię rzymskokatolicką.

- ma obowiązek przestrzegania paktów konwentów i praw kardynalnych, a gdyby je złamał Rada Nieustająca zwołuje sejm ekstraordynaryjny, który ogłasza zniesienie władzy króla większością 2/3 głosów w tajnym głosowaniu. Stosuje się tu odpowiednio przepisy z 1609.

6) Wielkie Księstwo Litewskie pozostaje w unii wieczystej z Koroną, zachowanie wszystkich jego praw. Zgodność aktów normatywnych z obowiązującym prawem kontrolować mieli kanclerze Obojga Narodów.

7) Wszyscy obywatele RP jak również cudzoziemcy i przybysze podlegają prawu RP i jurysdykcji tychże sądów. Zachowane jest sądownictwo stanowe.

- tylko szlachta krajowa ma prawa do honorów, godności i urzędów duchownych i świeckich ( biskupstw i ministeriów )

- równość stanu szlacheckiego niezależnie od żadnych herbów i tytułów.

- prawo nieminem captivabimus nisi iure victim dla każdego szlachcica, mieszczanina lub cudzoziemca, osiadłego w RP mającego posesję

- potwierdzenie prawa własności i zwierzchności nad poddanymi dla szlachty

- ograniczony zakres sądownictwa dominialnego: za zabicie chłopa szlachcica może zostać skazany na karę śmierci

- wolność słowa i głosu dla szlachcica na sejmach i sejmikach

8) Urzędy świeckie i duchowne nadane przez króla były dożywotnie, pozbawić ich można było być tylko na mocy wyroku sądowego

9) Prawa kardynalne są niezmienne:

- każdy członek sejmu kto ich przestrzega, ma opiekę prawa, rządu i mocy krajowej

- łamiący prawa kardynalne uznany miał zostać za burzyciela spokoju, zdrajcę ojczyzny miał być osądzony i karany bez uwzględnienia glejtów czy listów i bez możliwości zastosowania prawa łaski

10) Jeśli na sejmie zostaje uchwalona ustawa niezgodna z prawami kardynalnymi, a król i żaden z sejmujących nie użyłby ius vetendi ( prawa sprzeciwu ) Rada Nieustająca z królem ( a jeśli ten się nie zgodzi to sama ) zwołuje sejm ekstraordynaryjne, który ustawy niezgodne z konstytucjami uchyla. Sejm taki, ekstraordynaryjny, nie może po za tym zajmować się innymi materiami.

 

---