Czy miłość jest sztuką? Jeżeli tak, to wymaga wiedzy i wysiłku. A może miłość jest przyjemnym uczuciem, którego zaznanie jest sprawą przypadku, czymś, co się zdarza, jeśli człowiek ma szczęście? Niniejsza książeczka opowiada się za pierwszym sposobem pojmowania miłości, podczas gdy niewątpliwie większość ludzi przyjmuje dzisiaj tę drugą interpretację. Przekonanie, że nie ma rzeczy łatwiejszych niż miłość, utrzymywało się jako powszechny pogląd wbrew przytłaczającym dowodom świadczącym o czymś wręcz przeciwnym. Nie ma chyba sprawy, którą byśmy podejmowali z takimi zawrotnymi nadziejami i tak pełni oczekiwania, która by jednak zawodziła z taką regularnością jak miłość. Pierwszym krokiem, jaki należy zrobić, to uświadomienie sobie, że miłość jest sztuką, tak samo jak sztuką jest życie; jeżeli chcemy nauczyć się kochać, musimy postępować w sposób identyczny jak wówczas, gdy chcemy nauczyć się jakiejkolwiek innej sztuki, powiedzmy muzyki, malarstwa, stolarstwa, sztuki medycznej czy inżynieryjnej.
"O sztuce miłości" nie prezentuje ani teorii osobowości, ani teorii popędów. Książka ta ma być przede wszystkim doradcą pomocnym w kwestii 'jak żyć'.
Miłość, jak ją rozumie Fromm, to nie tyle uczucie, ile sposób zaangażowania wobec bytu, świata w ogólności, wobec społeczeństwa w dialogu, jakim jest działanie publiczne, praca, twórczość. Związek erotyczny, miłość dziecka, miłość braterska czy rodzicielska, przyjaźń - byłyby to w tym rozumieniu przypadki o szczególnych barwach i znacznej intensywności uczuciowej, przypadki owego nieustającego porywu.
Tak rozumiejąc miłość, Fromm zapewnia,że jest ona sztuką, której mozna się nauczyć.
"Ten, kto nic nie wie, nic nie kocha.
Ten, kto nic nie robi, nic nie rozumie.
Ten, kto nic nie rozumie, jest nic nie wart.
Ale ten, kto rozumie, również kocha, zauważa, widzi...
Im więcej wiedzy wiąże się z jakimś przedmiotem,
tym większa jest miłość...
Kto wyobraża sobie,
że wszystkie owoce dojrzewają w tym samym czasie co poziomki,
nic nie wie o winogronach". (Paracelsus)
Cała książka jest podpięta jak gdyby pod ten właśnie cytat (wydaje się on trafny jedynie osobom, które miały z tą książką do czynienia).
Niestety, muszę rozczarować każdego, kto spodziewa się jakiegoś łatwego wprowadzenia w sztukę miłości. Oczywiście, jeszcze mniej wtajemniczonym oznajmiam, że „miłość” jest tu rozpoznawana pod kątem uczucia (i to nie tylko do płci przeciwnej) i jego filozoficznych i psychologicznych aspektów.
Przeczytanie książki może znacznie wpłynąć na nasze podejście do uczuć i drugiego człowieka. Sprawia, że stajemy się bardziej otwarci na innych. Wynika to również z tezy jaką postawił Fromm, że miłość to nie tylko uczucie, ale sposób bycia, sposób zaangażowania. W ten sposób rozumiejąc miłość, traktuje ją jak sztukę, której można się nauczyć. A konkretne przypadki, o dużej intensywności uczuciowej (jak miłość matczyna czy erotyczna), traktuje jak „przypadki nieustającego porywu”.
Fromm stawia też pytanie „Czy miłość jest sztuką?” Bardzo dobrze zostało opisane zarówno pojęcie samej „sztuki”, jak i każdy przypadek oddzielnie. Dowiadujemy się, skąd właściwie wynika istnienie miłości i jak przez całe stulecia ludzie odnosili się do „sztuki miłości”. Książka zawiera również przepiękny opis stosunków ,jakie panują pomiędzy rodzicami a dzieckiem.
Zdaje mi się, że ta książka jest jedną z najlepszych pozycji dotykających tego tematu, dlatego warto zwrócić na nią uwagę.