PRĄDY MORSKIE postępowe ruchy mas wodnych w morzach i oceanach, związane z przenoszeniem znacznych ilości wód na duże odległości w określonym czasie; warstwa wody objęta tymi ruchami ma stosunkowo niewielką szerokość i miąższość w porównaniu z jej długością. P.m. są jednym z podstawowych czynników pobudzających cyrkulację wód w oceanie. Powstają one pod wpływem: 1) różnic w gęstości wody wywołanych zmianami temperatury i zasolenia, 2) ciśnienia powietrza i tarcia powietrza (wiatr) o powierzchnię oceanu, 3) różnic w wysokości poziomu zwierciadła wody w sąsiadujących częściach oceanu, 4) siły przyciągania Księżyca i Słońca. Na charakter ruchu wody oddziałuje także → siła Coriolisa (powodująca odchylenie prądów) oraz siły tarcia (hamujące i deformujące ruch); wpływ na p.m. wywiera także rozkład lądów i mórz (zarysy kontynentów) i rzeźba dna oceanu. Ze względu na sposób powstawania rozróżnia się p.m.: wiatrowe (dryfowe), grawitacyjno-gradientowe, pływowe. Prądy morskie wiatrowe powstają wskutek tarcia o powierzchnię oceanów i mórz poruszających się mas powietrza oraz parcia wiatru na dowietrzne zbocza fal; p.m. wywołany wiatrami stałymi (pasaty), wiatrami sezonowymi (monsuny) lub wiatrami zdecydowanie przeważającymi (np. wiatry zach. w strefie umiarkowanej) jest nazywany prądem dryfowym, w odróżnieniu od p.m. wywołanego wiatrami krótkotrwałymi zw. prądem wiatrowym; prądy dryfowe występują w powierzchniowej warstwie wody, do głęb. ok. 200 m (wyjątek stanowią Prąd Zatokowy przenikający do dna i Kuro Siwo, sięgający do głęb. ok. 2500 m); prowadzą one do nachylenia poziomu morza i wystąpienia gradientu ciśnienia, co wzbudza prądy głębinowe w akwenach przybrzeżnych. Prądy morskie grawitacyjno-gradientowe obejmują: p.m. barogradientowe, wywołane zmianami ciśnienia atmosf. nad morzami i oceanami (w obszarze podwyższonego ciśnienia prowadzą do obniżenia poziomu morza, w obszarze obniżonego ciśnienia - do wzrostu poziomu); p.m. spływowe, powstające wskutek dopływu wód rzecznych, opadu atmosf., parowania, dopływu wód z innego akwenu lub odpływu wód; p.m. gęstościowe, powstające na skutek różnic gęstości wody mor., o czym decydują różnice temperatury i zasolenia wody (są to gł. prądy podpowierzchniowe i głębinowe); p.m. kompensacyjne, o charakterze wtórnym, dążące do wyrównania poziomu morza bez względu na przyczynę, która wywołała zakłócenie równowagi hydrostatycznej. Prądy morskie pływowe, ruchy wód okresowo zmieniające kierunek i prędkość, powstające w związku z przesuwaniem się fal pływowych; szczególnie silne prądy pływowe są obserwowane w akwenach przybrzeżnych, gdzie obejmują całą masę wody (do dna); im dalej od brzegów tym są słabsze.
Ze względu na stałość i czas trwania rozróżnia się p.m.: stałe, mające zawsze ten sam kierunek i tę samą prędkość (Kuro Siwo, Antarktyczny Prąd Okołobiegunowy i in.), okresowe, zmieniające kierunek i prędkość w regularnych odstępach czasu (Prąd Monsunowy), czasowe, powstające sporadycznie pod wpływem krótkotrwałych silnych wiatrów, gwałtownych zmian ciśnienia atmosf. i opadów. Zależnie od głębokości położenia warstwy wody objętej prądem rozróżnia się p.m.: powierzchniowe (gł. prądy wiatrowe), głębinowe (ruchy wymienne między masami wodnymi; wiatry nie mają na nie wpływu) i przydenne (rozprowadzają ciężkie wody antarkt. w kierunku pn.). W zależności od kierunku, w jakim porusza się woda mor., wyróżnia się prądy morskie poziome i pionowe; p.m. pionowe mogą być zstępujące lub wstępujące; szczególnym rodzajem prądów wstępujących wywołanych wiatrem są upwellingi - wzbudzane stałymi wiatrami prądy powierzchniowe powodują odpływ wód powierzchniowych i napływanie na ich miejsce wód głębszych, występują gł. w strefie równikowej (stałe, rozbieżnie wiejące pasaty) i wzdłuż zach. wybrzeży kontynentów na obu półkulach, np. z Prądem Peruwiańskim jest związany życiodajny upwelling przybrzeżny; strefy upwellingu są najbardziej produktywnymi obszarami oceanu światowego. W zależności od różnic temperatury wód niesionych p.m. i temperatury wód otaczających rozróżnia się prądy ciepłe (temperatura wód płynących jest wyższa od temperatury wód otaczających prąd) i zimne (odwrotnie). P.m. rzadko są wywołane jedną przyczyną; zwykle powstają pod wpływem działania kilku sił, których rola w ich formowaniu jest różna (np. Prąd Zatokowy jest jednocześnie prądem gęstościowym, dryfowym i spływowym). P.m. odgrywają ważną rolę w kształtowaniu mas wodnych oceanu, zakłócają strefowość w rozkładzie temperatury oraz wpływają na zasolenie, zawartość tlenu, barwę, przezroczystość mas wodnych, a poza tym mają ogromny wpływ na procesy biol., zwł. rozwój świata roślinnego i zwierzęcego w oceanie świat.; wpływają także na kształtowanie się brzegów mórz, na tworzenie się ławic na dnie płytkich akwenów, na przemieszczanie się lodów (dryf). MONSUN wiatr sezonowy, wiejący w ciepłej porze roku znad morza na ląd, a w porze chłodnej - w kierunku przeciwnym; wraz ze zmianą kierunku następuje nagła zmiana pogody; m. zimowemu (lądowemu) towarzyszy przeważnie pogoda sucha, o małym zachmurzeniu, z rzadka występującymi opadami; m. letniemu (mor.) - deszczowa (ulewne zwykle opady powodują niekiedy katastrofalne skutki); monsuny są wywołane sezonowymi zmianami ciśnienia atmosf. nad kontynentem i oceanem (w ciepłej porze roku nad lądem panuje niskie ciśnienie, a nad oceanem wysokie, w chłodnej porze roku - przeciwnie); najsilniej wykształcony system cyrkulacji monsunowej występuje w pd. i pd.-wsch. Azji; do m. bywają także zaliczane podobne wiatry pd.-wsch. Afryki Równikowej, pn. Australii oraz słabsze i mniej regularne wiatry pd. wybrzeża Alaski oraz pn. Kanady, pn.-wsch. Europy i pn. Syberii.