SKÓRA

Skóra stanowi powłokę zewnętrzną ciała, której powierzchnia wynosi około 1,5-2 m2. Jest największą tkanką człowieka. Jej grubość jest różna w różnych miejscach. Skóra chroni organizm przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi i utartą wody. W skórze znajdują się receptory dotyku, bólu i temperatury. Skóra składa się z trzech warstw:

• Naskórka

• Skóry właściwej

• Tkanki podskórnej

NASKÓREK jest najbardziej zewnętrzną warstwą skóry. Naskórek składa się z pięciu warstw:

• Warstwa podstawna (rozrodcza) - jest najniżej położoną warstwą i składa się z:

1. Warstwy keratynocytów, w których rozpoczyna się proces wytwarzania włóknistego białka (keratyny). Keratynocyty namnażają się i występują liczne podziały, dzięki którym następuje ciągła odnowa naskórka.

2. Melanocyty - komórki dendrydyczne z wypustkami wytwarzających barwnik - melaninę.

3. Komórek Langerhansa - biorących udział w procesach immunologicznych.

Komórki warstwy podstawnej łączą się między sobą i z położonymi wyżej komórkami warstwy kolczystej za pomocą desmosomów tj. uwypukleń błony komórkowej przylegających do siebie komórek. Od dołu połączone są z błoną podstawną za pomocą uwypuklenia tj. półdesmosomów. W strefie tej występują również integryny.

• Warstwa kolczysta zbudowana jest z kilku warstw komórek, które ulegają spłaszczeniu w miarę przesuwania się w górę. Substancje cementujące poszczególne komórki są mieszaniną białek i mukopolisacharydów.

• Warstwa ziarnista składa się z kilku warstw wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach wypełnionych ziarnami keratohialin (produktu pośredniego w wytwarzaniu keratyny).

• Warstwa jasna utworzona jest ze ściśle przylegających keranocytów (na ogół bez jąder). Jest bardzo cienka. Wyraźnie widoczna w zrogowaciałym naskórku dłoni i stóp. Ma duże znaczenie w zaburzeniach rogowacenia.

• Warstwa rogowa składa się z kilku warstw spłaszczonych komórek pozbawionych jąder (korneocytów), przylegających ściśle do siebie w dolnych warstwach a luźno ułożonych na powierzchni i ulegających złuszczeniu. Okres przejścia keratynocytu z warstwy podstawnej do momentu złuszczenia trwa od 26 do 28 dni.

Warstwa podstawna i warstwa kolczysta noszą nazwę warstwy Malpighiego.

SKÓRA WŁAŚCIWA jest oddzielona od naskórka błoną podstawną i składa się z:

• włókien tkanki łącznej,

• komórek łączno-tkankowych (fibrocyty, fibroblasty - wytwarzają kolagen), histiocyty, komórki tuczne, pojedyncze limfocyty

• naczyń krwionośnych

• przydatków skórnych

Granica skórno-naskórkowa ma przebieg falisty. Rozróżnia się dwie warstwy:

• Warstwę brodawkową - obejmującą brodawki skóry zawierające liczne drobne naczynia krwionośne

• Warstwę siateczkową - obejmuje głębsze warstwy aż do tkanki podskórnej, ma bardziej zbity kolagen

Podścielisko łączno-tkankowe składa się z trzech rodzajów włókien: kolagenowych, sprężystych i retikulinowych, które zawieszone są w bezpostaciowej masie złożonej z mukopolisacharydów (kwas hialuronowy) oraz kompleksów wielocukrowo-białkowych (jest to substancja odgrywająca dużą rolę w przepuszczalności skóry).

• Włókna kolagenowe typu I i III są częścią składową podścielisk, natomiast typ IV i lamina występują w obrębie błon podstawnych naczyń i błony podstawnej naskórna

• Włókna retikulinowe występują głównie w brodawkach skórnych

• Włókna sprężyste (zbudowane z elastyny) jak i retikulinowe przeplatają się z włóknami kolagenowymi i są odpowiedzialne za sprężystość i rozciągliwość skóry.

TKANKA PODSKÓRNA jest zbudowana z tkanki łącznej włóknistej luźnej zawierającej zmienną liczbę komórek tłuszczowych. Tkanka podskórna zapewnia skórze przesuwalność. Przebiegają przez nie troczki skóry tj. pęczki tkanki łącznej włóknistej zwartej, łączące skórę właściwą z powięzią lub okostną. W warstwie podskórnej znajdują się cebulki włosowe oraz części wydzielnicze gruczołów potowych.

TWORY SKÓRY

Skóra wytwarza: gruczoły skóry, włosy i paznokcie. Do gruczołów skóry należą: gruczoły potowe, łojowe i mlekowe.

GRUCZOŁY POTOWE - dzielą się na gruczoły potowe małe i gruczoły potowe duże.Gruczoły potowe małe dominują u człowieka i występują w całej skórze z wyjątkiem czerwieni wargowej, żołędzi, napletka, błony bębenkowej i obszaru pod paznokciami. Należą one do gruczołów cewkowych prostych pojedynczych. Na końcu są zwinięte w kłębek. Ze względu na sposób wydzielania są zaliczane do gruczołów mero-krynowych. Gruczoły potowe duże, zwane również zapachowymi lub wonnymi, u czło­wieka mają charakter szczątkowy. Występują głównie pod pachami, w pach­winach, w skórze moszny, w wargach sromowych większych i w otoczce brodaw­ki sutkowej. Mają one budowę cewkową prostą rozgałęzioną, a pod względem czynnościowym należą do gruczołów apokryfowych.

GRUCZOŁY ŁOJOWE - powstają z nabłonka mieszka włosowego lub bezpośred­nio z naskórka. Mają budowę pęcherzykową o postaci pojedynczej lub roz­gałęzionej. Wydzielają w sposób holokrynowy. Gruczoły łojowe są związane z włosami, a rzadziej występują w skórze samo­dzielnie. Leżą w obszarze skóry właściwej. Samodzielne gruczoły łojowe znajdują się w czerwieni wargowej (w kąci­kach ust), w błonie śluzowej warg sromowych mniejszych, w skórze napletka i żołędzi, w otoczeniu sutka oraz w powiekach. Nie ma ich w skórze dłoni i w powierzchni stóp. Przewód wyprowadzający gruczołu łojowego przywłośnego uchodzi do ko­rzenia włosa w pobliżu naskórka pokrywającego skórę właściwą.

GRUCZOŁY MLEKOWE - występują u człowieka w postaci dwóch gruczołów. Osiągają pełny rozwój jedynie u osobników płci żeńskiej. Funkcje wydzielnicze realizują w okresie karmienia potomstwa .U mężczyzn pozostają w stanie szczątkowym. W gruczole mlekowym dojrzałej płciowo kobiety wyróżnia się brodawkę sutka (w środku otoczki sutka) i ciało sutka, zbudowane ze zrębu łącznotkankowego i miąższu gruczołu mlekowego. Na szczycie brodawki znajduje się kilkanaście otworów będących ujściami przewodów mleko­wych. Miąższ gruczołu mlekowego jest utworzony z kilkunastu płatów porozdzielanych od siebie przegrodami łącznotkankowymi. Z każdego płata wychodzi przewód mlekowy.

WŁOSY - powstają z komórek naskórka wnikających w głąb skóry aż do warstwy podskórnej. Występują one w całej skórze z wyjątkiem dłoni, pode­szwy, żołędzi, wewnętrznej strony warg sromowych większych, czerwieni war­gowej i okolicy odbytu. We włosach wyróżnia się łodygę włosa, wystającą ponad skórę, i korzeń włosa, tkwiący skośnie w skórze. Korzeń włosa rozszerza się na końcu dolnym w opuszkę włosa (cebulka włosa), w której wydrążeniu znajduje się brodawka włosa, doprowadzająca do włosa naczynia krwionośne i nerwy. Górna część korzenia, ponad gruczołem łojowym, składa się z mieszka włosa, który stanowi wpuklenie naskórka, i ze znajdującego się w nim włosa właściwego, a środkowa i dolna część — z włosa właściwego, otoczonego wewn. i zewn. pochewką, oraz z łącznotkankowej torebki włosa. Pochewka zewn. włosa jest przedłużeniem naskórka. Do torebki włosa jest przytwierdzony mięsień przywłosowy, który kurcząc się powoduje tzw. stawa­nie włosa. Włos właściwy składa się z części rdzennej włosa, części korowej włosa i powłoczki włosa, przy czym część rdzenna włosa występuje wyłącznie w części przypodstawnej włosów cienkich i krótkich. Rozwój włosa wiąże się z podziałami i keratynizacją komórek naskórka macierzy cebulki włosa, przylegających do brodawki włosa. Skeratynizowane komórki korowej części włosa, stanowiącej zasadniczą część włosa, nie ulegają złuszczeniu, jak w przypadku naskórka pokrywającego skórę właściwą. Wyróżnia się następujące rodzaje włosów: długie włosy głowy, włosy bródki, włosy dołu pachowego, włosy wzgórka łonowego, rzęsy, włosy brwi, włosy przedsionka jamy nosowej, włosy przewodu słuchowego zewn. i meszek pokrywający powierzchnię ciała.

PAZNOKCIE - są płytkami rogowymi tworzonymi przez naskórek i znajdujący­mi się po stronie grzbietowej paliczków dalszych. Rosną od korzenia, który stanowi odcinek bliższy paznokcia. Paznokieć przylega do zmodyfikowanego naskórka, tworzącego łożysko paznokcia. Brzeg bliższy paznokcia jest zagłębio­ny w rowek łożyska paznokcia. Komórki nabłonkowe leżące pod tym za­głębieniem intensywnie się dzielą, stanowiąc macierz paznokcia. Ta przechodzi w naskórek wewnętrzny wału paznokcia, który przedłuża się w naskórek wewnętrzny wału, a jego komórki rogowe wytwarzają obrąbek naskórkowy paznokcia. W powstaniu blaszki paznokcia biorą udział komórki macierzy, które w wyniku podziałów tworzą stale nowe komórki ulegające stopniowej keratynizacji. W korzeniu paznokcia proces keratynizacji nie jest zakończony i w tym miejscu blaszka paznokcia jest nieprzejrzysta. Obszar ten często wystaje poza wał paznokcia w postaci białawego półksiężyca, zwanego obłączkiem.

---